Aardse vrouw zonder franje Marsepeineif perfectie De tijd op de plaats gevangen 0:ru vr Bea Meulman speelt Molly Bloom cftoneit Onderscheiding voor de Muppets Opmerkelijk werk van Crown Point Press c En dan nog Nieuwe boeli WOENSDAG 26 NOVEMBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET NSC door André Rutten ARNHEM Molly Bloom, bijna 33 jaar. is de vrouw van Leopold Bloom, de Joods-Ier se advertentiecoltporteur uit de grote roman ..Ulysses" van James Joyce Blooms dooltocht van één dag door het katholieke Dublin van 16 juni 1904, gecomponeerd naar de door Ho meros bezongen zwerftocht van de Griekse held Odysseus (Ulysses in. het Latijn), die twintig jaar lang van zijn thuis trouw op hem wachtende Penelope weg is geweest De roman, een van de klassieken van de moderne literatuur, in 1922 ver schenen. heeft ook toneelmakers ge ïntrigeerd en uitgedaagd. In 1959 maakten we in het Holland Festival kennis met een Engelse bewerking. ADVERTENTIE van hoge kwaliteit PERMANENTE VERKOOPEXPOSIT1E Openingstijden in nov. en dec uitge breid tot: alle dagen van 9-12 en 2-6 uur Vrij. 19-21 u. (behalve zo., ma- ochtend en kerstd.) Za. tot 5 u. Otoncncalcm ^WSrtmann Sl ot laan 128 Zeist - 03404-12285 ..Ulysses in Nighttown", in 1967 speel de Theater een andere: „Bloomsdag". In beide gevallen ging het om de samenvoeging van slechts enkele fragmenten uit de roman In het laatste hoofdstuk daarvan is Bloom eindelijk thuis gekomen, diep in de nacht. Zijn vrouw Molly is daar wakker van geworden, en terwijl hij als een blok in slaap gevallen is blijft zij. aan haar kant van het bed. met haar herinneringen aan hem. aan an dere minnaars van vroeger en nu. bezig Dat laatste hoofdstuk is ge schreven als een uit vele associaties bestaande, eigenlijk onuitgesproken, slechts in gedachten min of meer geformuleerde monoloog. Anne-Will Blankers heeft die enkele jaren gele den eens gedaan voor de radio, haar mond dicht bij de microfoon, waar door alles binnen de verbeelding van de luisteraar bleef. Bea Meulman doet het nu bij Thea ter. onder regie van Oer Thijs, op het (kleine) toneel. Heel gewoon, nuchter, reëel, met bewust afzien van iets dat op sfeer zou kunnen lijken. Gewoon een jonge vrouw in een witte nachtja pon in een ijzeren ledikant onder een gestikte zijden deken, naast Leopold Bloom, die met het hoofd aan het voeteneind als een blok ligt te slapen Naast haar een nachtkastje met een lamp, een foto van haar dochter als kind. wat snuisterijen. Aan de andere kant nog een nacht kastje, een stoel met kleren en hoed van Bloom. Onder het bed een pot. Maar geen kamerwanden. Een eiland- Je In de ruimte als nabootsing van een stukje alledaagse werkelijkheid. Bloom zelf een dummy. Haar herin- Bea Meulman ala Molly Bloom neringen vertelt zij. tegen zichzelf ei genlijk, ook heel gewoon nuchter, juist daardoor een reële karakteris tiek van die vrouw opbouwend, die wel van seksuele ervaringen geniet, maar die als iets heel natuurlijks er vaart en altijd met beide voeten op de grond blijft en alle natuurlijke ele menten er in zakelijk en met aardse humor blijft zien. Zonder zoiets als glamour of sensualiteit Aards Is waarschijnlijk het juiste woord. De vertaler van Ulysses. John Vanden- bergh. gebruikt dat woord ook. De karakteristiek, die hij van Molly geeft, bereikt Bea Meulman uitste kend: „Een vrouw zonder onnodige franje, die een taal spreekt die regel recht uit haar hart en haar lichamelij ke verlangens voortspruit. Een soort natuurtalent? Misschien Maar altijd echt" Poto WMler va* Dmdra NEW YORK (AP) De schepper van de Muppet Show. de Amerikaan Jim Henson is voor zijn programma, dat nu al in 107 landen wordt vertoond, onderscheiden met een Emmy Award. De Emmy Award is eigenlijk de Oscar voor televisieprodukties Henson kreeg de prijs voor zijn bij drage aan de ontwikkeling van de internationale televisie. De Emmy Awards werden In de nacht van maandag op dinsdag in New York uitgereikt aan de makers van vijf programma's uit de VS. Canada en Groot Brittannlë. Behalve voor de Muppets was er ook een speciale on derscheiding voor Frank Stanton, oud-president directeur van de Ame rikaanse televisiemaatschappij CBS. Tot een nominatie voor een onder scheiding werden twee Nederlandse programma's toegelaten. In de afde ling drama produkties was dat het stuk „De Blijde Dag", een co-produk- tie van NCRV en BRT. onder regie van Bram van Erkel. Het kunstpro gramma „Fanny en Felix Mendels sohn" van de Tros haalde ook de eindronde, maar bleef evenals het NCRV/BRT produkt buiten de prijzen. door Fits Lagerwerff DEN HAAG Hoewel de Stichting Jazz in Den Haag in haar programmering schijn baar voor min of meer tijdloze muziek opteert is het toch vooral het bebop-tijdperk. met de grote ambachtelijke perfectie en ritmisch-harmo- nische voorspelbaarheid, die haar het meest aan het hart ligt Dat betékent dat er tijdens de con certen in het Hot. zelfs Lee Konitz en Martial Solal ontkwamen er niet aan. lagen stof moeten worden afgeno men. ten overstaan van een blijkbaar behoudzuchtig publiek. Lee Konitz was in de jaren veertig één van de zeer weinige jonge alt saxofonisten die niet sterk door Char lie Parker waren beïnvloed. Tenor saxofonist Lester Young, pianist Len- nie Tristano en Europese impressio nistische componisten waren, wat toon, lijnenspel en schrijfwijze aan ging zijn essentlelste inspiratiebron nen. Naast alle Amerikaanse altisten die voor Parker-epigoon doorgingen (hun muzikale resultaat stond veelal zover af van wat Parker presteerde, dat de term epigonisme in feite nog misplaatst is) manifesteerde Konitz zich quasi-arrogant met een compro misloze aanpak van Improvisaties en een sterk variabele, relaxte sound. Zijn grote verbeeldingskracht leidde tot een snelle acceptatie door colle ga's uit het Jazz-metier. en een groots platenoeuvre. Zo werd opgenomen met de bands van Stan Kenton. Oer- ry Mulligan, Tristano en Miles Davis (Brtth of the Cool), met vele eigen formaties en met solisten als Warne Marsh. 8al Mosca. Jimmy Guiffre. Billy Bauer. Elvin Jones Hill Zijn diep emotionele, doch stijl en helder gevoel voor 'cr 1 melodieuze lijnen maakte, |i0g; ook in Europa populair, waj en Jaren zestig met succes muj Mengelberg-Bennink combi gaandeweg vrijer en a's ging spelen. In Scandinavis POK Zo; bleek hij alle stijlen van ba free-jazz te beheersen en in baasden zich over zoveel L dingskracht pi Kentering US Toch lijkt ook voor dit gets ste jaren een zekere kentei men. In de band van vibrali wcr Berger waren de scherpe ivo kantjes er al af en zijn speli om was bijna een romantisch» van het vroeger verworven geven, de voor duo-spel on< rnir ke relatie met het publiek n d maar dat verklaart nog niet jcljI peinen perfectie waanneer evergreen na de andere a werkt. irdi Dat je in al je voortreffelijl je doel voorbij kunt schie vooral pianist Martial Sola tr I steeds een Art Tatum-cor* Een dergelijke geraffineei teit en volledig harmoi.«_ gaat. vooral wanneer de vla C de pan slaat, toch vervel vraag me dan ook af wam Fransman zichzelf eens een voot Alleen met zes vingers, of an terstevoren spelen behoort de geapprecreerde mogelijk Maar goed. dit jazzcont slechts een momentopname!. koele Konitz-Solal expressie 1 in Den Haag niet aansloeg de nagaan. en d v IS iite 1 door Peter Karstkarel lente bergen zijn ontstaan, moet ont beerd worden. John Cage, de grand old man van de Amerikaanse onopzettelijke kunst. (de acteur van Walden), maar het speuren naar een thematiek van de natuur blijft hier een duidelijk uit gangspunt. Pas in de serie „Changes AMSTERDAM In het Pren ènnl.nUinnf "U1CIUUUU1SC UI1UJM.C LUCUJ&t: Kunst. Bomoj/uiiv. oo 'u ut oll,t „wmohbco tenkabinet van het Stedelijk presenteerde bijna tien jaar geleden and Disappearances" lijkt Cage de Museum te Amsterdam zijn litho's, waarmee hij door middel van „plaats" bijna ten gunste van de etsen van de Crown Point fragmentarisch woud van taalte- .tijd" in te kunnen ruilen. Bij allerlei PrPQQ tpnlnnncrpct^iH tipf ic kens en muzieknotities een vrije asso- fragmentatles heeft hij ook de techni- „"li „."Pïl'fL teoogit Toen Intrigeerden de »che middelen betrouten, zeil. de werk van Vier Amerikaanse bladen wel. nu lijken het decoratieve etsplaten. Cage heeft zijn vrijheid (East Coast) kunstenaars die patronen van (abstracte) concrete vormgegeven op een Ingetogen ma- Zich gewoonlijk proberen Uit poëzie Het onopzettelijke en zelfs nier. die we al van zijn muziek ken- tp rimkkpn nn ppn uril7P dip doelloze werk van Cage is voor Euro- nen. het weinige iets laat temidden h JTSrfJl, iï, y* ?.e PO ongehoord. Zon soort srttsOelie nn het »ele niet» weinig omekerhe- door plaats en tijd bepaald, yoga-training Is ons vreemd, maar den bestaan, en daarmee beperkt is. John' levert voor ieder een zintuigelljk ge- Cage, Tom Marioni, Robert noegen op. De nieuwe etsen van Cage Net als Cage wil Robert Barry, die Rnrrv pn Tnnn Tnnac rnnppn bieden een doelloos zwerven van de zich vooral met de taal onledig houdt, :0an J0"aS C°nC.C" ogen. Is de bewegelijkheid ln ..Score een vrije Interpretatie met enkele treren hun werkzaamheden without parts" nog in een kader gezet aanknopingspunten bieden. Hij zet Op muziek, geluid, taal en the- door een partituur, de vrijheid is al een aantal woorden als een kader op ater. groot dankzij de variaUe van vorm, plaats, kleur en grafische techniek. Audiovisuele middelen hebben de ,c- leTtLSTn ties al veelvuldig vastgelegd en daar- de et"erte dr»wlnP Thoresu mee de suggestie van een tijdelijke overwinning op de tijd gewekt. Door zich te binden aan een plaats met het vervaardigen van etsen, hebben ze de tijdelijkheid overwonnen, maar tege lijkertijd ook verloren. De tijdelijk heid is ln enkele van de series wel degelijk gesuggereerd. Suggestie of werkelijkheid? Joan Jonas heeft niet gestreefd naar de paradox van het vastleggen van het bewegelijke, het vluchtige. Haar symbolistische tekens zijn gelijktij dig met optredens ontstaan en later tot etsen uitgewerkt. De grote bladen met forse idealistische tekens die in spaartechniek in de als fijn schuurpa pier ogende etshuid zijn getrokken, doen onmiddellijk aan de expressio nistische tekens van Kline en Mo therwell denken, maar zijn alleen pro grammatisch De actie tijdens welke de zon. de storm, het hart en de een vel papier en voor de kijker is het een intrigerend spel om combinaties te ontdekken en zinsverbanden te leggen. Het lijkt een uit het keurslijf van de syntaxis ontsnapte schriftelij ke cursus van de Amerikaanse taal geleerde Noam Chomsky. Nieuw is het niet sinds er al zo veel aan concre te poëzie gedaan is. Het bijna niets, het terugnemen van de vorm. is kennelijk een eerste be hoefte van de geluidskunstenaar Tom Marioni. Met ongewone midde len als een drilboor bewerkt hij de etsplaten. De beweging stuurt hij met geluidssignalen Na langdurig polijs ten blijven er dunne een zachte spo ren van de geluidsactie over. Ook bij hem bestaat dus de behoefte om de door tijd beperkte actie te sublime ren tot door plaats bepaalde beelden de middelen. Een opmerkelijke ten toonstelling. Tot en met 14 december in het Stede lijk Museum te Amsterdam, maan dag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17 uur. xondag van 13 tot 17 uur. 7 V C, iba Ks ld n Jtgi cial lin{ M tge wet' gei *•*- *r 7 *9 r* t John Cafe: Score without parts, ets, (rivure, drofe naald, aquatint, 1978. Sin Speciaal vandaag Extra: de UEFA Cup wed strijd Radnickl Nis-AZ'67. rechtstreeks, maar wel op een raar tijdstip. Commentator is Theo Reitsma. Ned. 1/12.55 Ruime aandacht voor de kernwapenproblematiek in Kenmerk. Gesprek met de Au stralische arts Caldicoop, die in de VS onder haar collega's ageert tegen kernbewapening. Verder het standpunt van de negen lidkerken van het Inter- Kerkelijk Vredesberaad, ten opzichte van de uitspraak van de synode van de Nederlandse Hervormde kerk. Ned. 2/19.25 Meer kernwapens. „De geest uit de fles" van Panora- raiek. De verspreiding vair kernwapens over steeds meer landen. En de onmacht van de ondertekenaars van het ver drag tegen verspreiding van kernwapens, om die ontwikke ling een halt toe te roepen. Ned. 1/22.10 Nog een kwartier kernwa pens. „De strijd tegen de kern energie". Het begin van Villa VPRO. Hilv. 1/10.45 Berkels Blauw, of het re laas van een ontluikend talent op zoek naar een platencon tract. KRO's Walhalla duikt op deze zaak met veel gesprek ken, op een uur dat de radio er eigenlijk is voor muziek. Hilv. 1/23.02 Pierre Janssen weg bi] Arnhems museum Van onze kunstredactie ARNHEM Pierre Janssen zal op 1 september 1982 zijn functie neerleg gen van directeur van het Gemeente- muséum in Arnhem. Hij zal dan ruim 13 jaar leiding aan het museum heb ben gegeven. Voor het Arnhemse ge meentebestuur komt Janssens ver trek niet geheel onverwacht; hij heeft al eerder te kennen gegeven op te willen stappen. Voordat hij naar Arn hem kwam. was Pierre Janssen vier jaar lang directeur van de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotter dam. Daarvoor was hij zes jaar lang verbonden als conservator moderne kunst aan het Stedelijk Museum in Schiedam. Voor het grote publiek ls hij echter bekend vanwege zijn televi sieprogramma Kunstgrepen waarin bij op onbevangen en spontane wijze over kunstuitingen sprak. Hubert Soudant is voor twee jaar benoemd tot eerste dirigent van het Nieuw Philharmonisch Orkest van de Franse radio. De 34-Jarige Nederlan der heeft een overeenkomst getekend die hem verplicht om vanaf 1981 twaalf concerten met het orkest te geven, mee te gaan op toernees en platenopnames te maken De gemiddelde rijkssubsidie per bezoeker van een uitvoering van een van de grote orkesten bedroeg in het seizoen 1977-'78 bijna 27 gulden. Dat is twaalf procent meer dan drie jaar tevoren. Het loonpeil is ln die periode met dertien procent gestegen Promotie Nog net op tijd voor Sinterklaas verschenen, een nieuwe dubbel- elpee: „De 28 beste melodieën uit Langs de Lijn" Langs de Lijn? Dat is toch dat sportprogramma van de NOS? In derdaad. We hebben zojuist de ui terwaarden van het gezonde ver stand betreden: de beste melodie ën uit Langs de Lijn Het programma loopt via de ra diozender Hilversum 1. Dat bete kent dat er. tussen het gepraat voornamelijk pretentieloos muzi kaal behang geleverd moet wor den. En hoe gaat* het dan? Belt er toch nog een luisteraar op om te vertellen dat het vorige nummer tje zo leuk was. Muziekproducer Herman van der Velden, ook een keer over de bol geaaid. Want hij mag de plaatjes uitzoeken. Deze zomer kwam het toeval op bezoek. De platenmaatschappij Phonogram zond een brief aan de toenmalige sportchef Rob van der Gaast, met het verzoek eens een plaat met die succesvolle melodie ën uit Langs de Lijn te mogen maken. Van der Gaast ging ermee naar opperhoofd Kees Buurman, die het ook een prachtig idee vond. Van der Velden mocht mu ziek die al op andere platen te vinden is. weer bijeen brengen voor een nieuwe schijf. Die ligt nu in de winkel, een dub- bel-elpee, zoveel beste melodieën heeft dat programma. Benieuwd dus. Van der Velden is ln vaste dienst bij de NOS om platen uit te zoeken. Dan is het wat raar als hij ook nog voor een platenmaatschappij hetzelfde werk gaat verrichten. En trou wens. hoeveel krijgt de NOS ei genlijk voor het afstaan van de naam Langs de Lijn. aan een grammofoonplaat? Niets. De N08 krijgt niets voor het afstaan van de naam van het sportprogramma. Sterker nog. K Jaap van de Me veel sterker nog. Herman van der Velden heeft ook geen cent gekre gen voor de samenstelling van de twee langspeelplaten. Is de opbrengst dan soms bestemd voor een goed doel. of zo? Ook niet. Phonogram is gewoon een maatschappij die zoveel mogelijk platen moet verkopen om zoveel mogelijk winst te maken. In dit geval maakt Phonogram naar alle betrokkenen voorlopig volhou den. gebruik van NOS-diensten en NOS-namen. zonder daar één cent voor te betalen Zo kan ik ook een winstgevende platenmaatschap pij op poten zetten Een heel raar verhaal eigenlijk. De plaat wordt op de radio van harte aanbevolen door de disc- Jockey's. Maandagnacht was sa mensteller Van der Velden zelfs een uur lang te gast bij Jan van Veen. Het bleek uiteraard een prachtig album. Van der Velden was, even zien hoe noemen we een uitgelaten stemming 's nachts tussen één en twee uur meestal?, ln een vrolijke bui en kakelde luid mee met. en dwars door Van Veen. Het mooiste nummer van de plaat moest ook nog even gedraaid wor den. Pittsburg in the rain. „Mete heeft hem gisteren ook al ge draaid," kraaide Van der Velden. „En ik vanmorgen al." riep Van Veen. Dan zetten we hem toch nog een keer op. Pittsburg in the rain, is een num mer van Leon de Graaf. Toevallig labelmanager bij Phonogram, de man achter deze nieuwe lang speelplaat Voor hem rinkelde de kassa weer even. Voor de NOS en voor Herman van der Velden, natuurlijk niet Tot het tegendeel is aangetoond Menschlich D'e Duitse Krimi's lopen lekker hier. Even tellen. We hadden al Der Kommissar, Tatort. Derrick en Der Altc. Sinds vrijdagavond mogen we Sonderdezernat kl aan dat lijstje toevoegen. Een nieuwe Duitse politieserie, waarvan de AVRO er op ongewisse tijden wat van uit gaat zenden. Meteen de eerste keer weer hele maal thuis. De bij nader inzien toch ook weer niet al te onsympat hieke boef van Sonderdezernat kl. aflevering één. kwamen we reeds eerder tegen. Als commissaris Ha ferkamp van de serie Tatort. Zoals we het echte smerige boefje ook reeds eerder hadden kunnen zien. als echt smerig boefje in zowel Tatort, Der Kommissar. Derrick als Der Al te. En ik moet me wel heel sterk vergissen, als hij toen ook al niet iedere keer zo'n met veel verf. maar weinig aandacht, gerenoveerde diva aan zijn zijde had Duitse Krimi's hebben nu een maal veel gemeen, onder welke naam ze ook verschijnen Het gaat altijd over Menschlichkeit. Je za1 niet gauw een drie sterren achter volging door de straten van Mün- chen tegenkomen, gevolgd door een superb knallende botsing, nog een schotenwisseling toe en de be trokken detective sleurt de grote gluiperd ongeschonden uit zijn ro kende wrak Nee. Duitse Krimi's,ga#n het liefst over dorpsrellen. D'r is wat uit de hand gelopen. Van grootscheepse, tevoren geplande, heel erge mis daden is slechts zelden sprake Huis-, tuin- en keukenongelukken zijn favoriet. Hoe vaak niet bleek een zo op het oog onschuldige aanrijding, een vermetele moord aanslag van een overspannen bur german? En zat daar dan niet het liefst een afpersertje achter? Want afpersers zijn nog veel gemener dan alle boeven bij elkaar. Welgestelden zijn favoriet, als ze tenminste een diep menselijk dra ma te bieden hebben. Of kunnen aantonen dat het met de onderlin ge relaties nogal problematisch gaat. De decorbouwers moeten er langzamerhand gek van worden. Zo veel luxueuze directiekamers ze al hebben moeten maken. Of anders wel interieuren van grote herenhuizen. Daar woont het ver peste zoontje, dat het natuurlijk mooi wel gedaan had; terwijl eerst de wat botte, contactarme maar uiteindelijk toch over een gevoels leven beschikkende arme. mis deelde leerling-handarbeider, de schuld in de schoenen geschoven had gekregen. De hoofdspeurneus heeft trou wens óók al een persoonlijk ge voel. waarin Menschlichkeit de boventoon voert. Zo'n lolletje is het niet. dat wroeten ln de onder werpen van die Duitse Krimi's. Wat Derrick niet met één mond hoek aan begrip kan laten zien. Daar heeft Guus Hermus z'n hele lijf voor nodig, en dan heb je het op de achterste rijen nog niet in de gaten. Een beetje Maigret. dat is wat ze allemaal zoeken Gek hé. dat je daar dan toch zo verslingerd aan kunt raken Van onze kunstredactie LEEUWARDEN Het lei staatsman en dichter Pii Troelstra is het onderwerp Fries toneelstuk, waaraan de damse auteur Jaap van de momenteel werkt. Het zal in zoen 1981-1982 door de Fries groep „Tryater" op het worden genomen Tuiv Het stuk. dat als titel knjgt J ur toeren fan Piter Jelles" (De ren van Pieter Jelles) wordt Lj. duktie met toneel en muziek. der regie van Thom van der! a'r worden gebracht St idi; Troelstra leefde van 1860 tot het stuk van Van de Men onder meer weergegeven ha jeugdige leeftijd een carrü vai wierp ora zich te kunnen wij aL zijn Idealen. Hij werd een gra van de Nederlandse socialism £6 weging. Daarnaast was hij Fri ter Voor zijn in druk ve werk bestond veel belan Binnenkort zullen zijn vs werken worden uitgegeven. be De kuise nacht, verhalen v ser Uitg. Arbeiderspers, i 278 blz 32 50. Driemaal derde wereld, een J tot de verscheidenheid vanl wikkelingslanden door prof.f G. Kleinpenning. Uitg. Vanrf Assen. 272 blz 32.50. De vertellingen van een verii roman van D. A. Kooimaa Ij Harmonie, Amsterdam. 220 tj dezelfde uitgeverij zijn (bi Opland); De muts van de k De sneeuwpop. (22 blz). Geen! gave. Van uitgeverij Iiebosch te dam zijn de volgende zwarte tulp, van A. Dumai boek-edltle. (281 blz 12.5A kweek en onrecht, opstandT gen van G Dijkhuizen (143 15.50). Revolutie in het g verhalen van W. Duzljn (128 17.50). Historische flitsen, f P (88 blz 16 50) Uit het ll Oc het jaar rond op een wijn! door J. de Nijs (94 blz - 14.81 in moeders buik. onder vierflf mijn toekomstige moeder d| Breinholst (117 blz 14.9C je beest! tekeningen van blz - 16 50)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4