Groeten uit Kockengen
Macht
Een hele
goeie zware shag
is samen
gesteld uit de
beste Kentucky
tabakken.
LE
a
t ïtéSto
Waar men biest eet met beschuit
f230
Dat kost wat meer en dat kun je proeven.
ZATERDAG 22 NOVEMBER 1980
VARIA
TROUW/KWARTET
-rVg 1TT
Aan deze oude prentbriefkaart is de titel van het dorpsboek ontleend.
door Fred Lammers
KOCKENGEN Temidden
van de grienden, vaarten en
sloten van de Utrechtse pol
ders, tussen Breukelen en
Woerden, ligt Kockengen. De
oude dorpskern met zijn dro
merige boerderijen aan de
Wagendijk, de schilderachti
ge geveltjes in de Nieuw-
straat, en het plein- met de
vijftiende eeuwse hervormde
kerk met zijn poortje waar
door velen zondags optrekken
voor hun werkelijkse geeste
lijke stichting lijkt nauwe
lijks aangetast door moderne
invloeden. Toch heeft de
twintigste eeuw ook Kocken
gen niet onberoerd gelaten.
Nieuwe wegen hebben het uit
een eeuwlang isolement ge
haald. De woonwijken Welge
legen en Groenlust hebben
Kockengen een totaal nieuwe
entree gegeven.
Wat kan een dorp snel van uiterlijk
veranderen. Als lk terugdenk aan het
Kockengen van een Jaar of tien gele
den, toen ik het regelmatig aandeed
wegens famllleverpllchtlngen. Vanuit
de statige pastorie naast het gerefor
meerde kerkje met het neptorentje
waarop het gezegde te klein voor het
tafellaken en te groot voor het servet
zeker van toepassing is, bleef lk op de
hoogte van de gang van zaken in het
dorp, want geheimen zijn er in
Kockengen niet. Al nadert het aantal
inwoners nu de drieduizend nog
steeds kent ledereen er iedereen. Op
die voedingsbodem gedijen de plan
nen die secretarie-ambtenaar Plet
Sondlj bij tijd en wijle lanceert. Sinds
elf Jaar is hij werkzaam op het ge
meentehuls, tegenwoordig is een
ruimte die nog niet zo lang geleden
'eenonderdeel vormde van de raad
zaal waar het bij een huwelijksplech
tigheid meestal zo tjokvol was dat
het zelfs dringen was om een goede
staanplaats te krijgen.
Zitten kon Je helemaal wel vergeten.
Toen lk er een keer zo'n trouwerij had
meegemaakt stond mijn besluit
muurvast: mijn bruiloft zou niet In
Kockengen plaats vinden.
Of Piet Sondlj dat prettig vindt om
dat te horen weet lk niet, want als
Import Kockengenaar is hij al gauw
ln vuur en vlam geraakt voor ..het
heilige land", zoals het dorp in het
Utrechtse nog steeds wordt aange
duid. Aan de ene kant vanwege de
drie kerktorens, die al van verre het
duidelijk herkenbare silhouet van
Kockengen vormen, ook wel door het
feit dat er maar weinig mensen wo
nen die geen religie zeggen te hebben.,
„Kockengen is niet zo maar een dorp.
Het betekent Iets voor de mensen die
hier wonen en het ls ook voor mij wat
gaan betekenen", zegt Piet Sondlj
Vandaar dat hij het dorpslied, dat
Kockengen heeft, volledig onder
schrijft: „Waar de mooie boerensloot
En de wijde vliet/Bruisen door het
koeienland/Langs het ranke riet/
Waar de geur van mest en hooi/En
van zure wel/Door Je hele luchtpijp
dringt/Met Je maag erbij/Waar men
mooie kazen maakt/Vijftien, twintig
pond-Overal een brugje ligt/Met een
kwaje hond/Waar men biest eet met
beschuit/Schoek vangt bij de vleet/
Daar ligt Kockengen mooi/Met zijn
lief en leed."
Ja ook op zo'n klein stukje Nederland
speelt zich in de loop der eeuwen heel
wat af. Liefhebber van geschiedenis
als Piet Sondlj ls, kwam hij al snuffe
lend ln het gemeentearchief, schitte
rend bijgehouden door de vroegere
secretaris Jongeneel, heel wat tegen.
Het deed bij hem het plan ontstaan
het verleden vast te leggen. „Niet zo
maar in een boekje met oude prenten,
zoals tegenwoordig zo ln trek ls. Wat
mij vanaf het begin voor ogen heeft
gestaan was een dorpsboek met fo
to's en verhalen van de Inwoners
zelf". Een wild plan? Toch niet. Had
Plet met een paar ondernemende
dorpsgenoten niet in 1976 de promi
nenten van het dorp ln karikaturen
op een verjaarskalender gezet en die
huls aan huls ln de bus gestopt? Zo
moest het ook met dat dorpsboek
gaan. Er werd een comité opgericht.
Daaraan ontkom Je tegenwoordig
ook in Kockengen niet aan wil Je Iets
bereiken.
„In het gemeentearchief zit een
prachtige collectie foto's. Kockengen
is zo gelukkig in het verleden enige
zeer goede dorpsfotografen te hebben
gehad. Maar we wilden meer. Daartoe
ben ik samen met Nico Pisa, het
hoofd van de rooms katholieke
school, de deuren langs gegaan om de
mensen te vragen of we eens in hun
fotoalbums en oude schoenendozen
mochten kijken. Eerst hadden ze
daar niet zo veel oren naar maar al
gauw was men zo enthousiast dat er
Piet Sondlj
..groter is niet altijd beter
soms hele bladen uit albums werden
gescheurd als wij er iets ln zagen.
Vertellen wilden ze ook wel. Het is
een vreselijke klus geweest. Op het
laatst verdronken we bijna ln het
materiaal."
Maar Piet en de zijnen zetten door.
Gljs Wortel, leraar aan de grafische
school ln Amsterdam, wist gedaan te
krijgen dat het maken van de lay-out
van het boek als een stageproject
door een van zijn leerlingen werd
uitgevoerd. Toen was het zaak spon
sors te vinden. Die kwamen er ook,
allemaal uit Kockengen en het er bij
horende Portengen, Oleltjesdorp,
Spengen, en Laag Nieuwkoop. Deze
maand ls het dorpsboek „Groeten uit
Kockengen" van de persen gerold als
een symbool van wat echte dorps-
geest vermag.
De grap komt echter nog. Het mooi
gebonden dorpsboek, dat ln 1900
exemplaren was aangemaakt, ls bij
wijze van vroeg Sinterklaascadeautje
door de comitéleden gratis hills aan
huls bezorgd met de hartelijke groe
ten van de Initiatiefnemers." Het is
immers een boek waaraan praktisch
het hele dorp heeft meegewerkt.
Daarom wilden we de mensen er niet
voor laten betalen. We hadden uitge
rekend dat als we de resterende
exemplaren voor vijfentwintig gul
den verkochten, we er net uit zouden
springen. Daarom durfden we de gok
te wagen. Wat hebben we er zelf een
plezier ln gehad want, zeg nu zelf. het
door Mink van Rljsdijk
„Journalisten", zei mijn goede vriend Harry agressief,
„journalisten hebben veel te veel macht." Hij heeft zeker
naar de televisie-uitzending van Marcel van Dam geke
ken, dacht ik. Voorheen reageerde hij regelmatig zijn
onlustgevoelens over macht af op multinationale onder
nemingen. Hoewel ik het vaak met hem eens ben, noopt
zijn intolerante toontje van ik-weet-het-allccn mij nogal
eens tot tegenspraak.
Wel nu hadden de journalisten het dus geheel bij hem
verkorven. Voordat ik ook maar iets zinnigs kon zeggen
over macht in het algemeen en die van journalisten in het
bijzonder, fulmineerde hij: „Neem nou zo'n A. J. Klei.
Heeft die man macht of niet soms? Als hij over orgelpla-
tcn schrijft, die hij mooi vindt, gaat hij te keer a!s een
disc-jockey, maar over Rita Reys hoor je hem nooit. „Hel
was een fluitje van een cent voor me om de heer Klei snel
van alle blaam te zuiveren. Immers: wat zou een kerk
redacteur met Rita moeten, zolang ze niet in een kerk bij
een Van Vulpen-orgel zingt?
In plaats dat die brave Harry nou inzag dat hij wat Klei
betreft door mij geslagen was, bleef hij maar drammen
over de macht van journalisten. Zij konden bepalen wat
het volk moest lezen en dan zelf nog de teneur van hun
artikel toevoegen. „Jij kunt je abonneren op de krant van
je eigen kleur en van onze persvrijheid kun je maar beter
afblijven", merkte ik op. Hij negeerde mijn opmerking en
hoonde: „En jij bent er zeker zo een die macht niet vies
vindt." „Ik vind macht alleen vies als die misbruikt wordt
om mensen te manipuleren of te onderdrukken."
Het werd een erg vruchteloze discussie, waar ik later nog
eens over nadacht. Wie heeft er eigenlijk geen macht? De
krantenjongen die op zaterdag wil uitslapen en ons Trouw
pas aan hel eind van de morgen bezorgt heeft nu
Kennis is macht en eendracht maakt macht. En wie
niet de macht van geld. van bezit, van de sterkste,
mode. de status, het gelijk, de politiek, de vakbondet
kerk, de paus, de meerderheid, de commercie, de g
mond. de bazen, de baasjes, de moeders, de vader ügi
Sinterklaas? Daar zou ik warempel de macht van
boze hart vergeten. Gelukkig word ik daar regelmatig
herinnerd vanaf de preekstoel. Over de preekstoel ge
ken, de dominee wat denkt u daarvan? Dienaar?
nou, waarom zou één man of vrouw mogen bepalei
een paar honderd mensen moeten zingen? De organi
die dat zo gewillig begeleidt is ook machtig, reken m
Hebt u soms gevraagd om dat zalvende tremulant
gedoe boven uw hoofd tijdens de collecte?
Als je over macht denkt, associeer je dat meestal
met de groten der aarde. Niet altiid ten onrechte o
gens, maar hoe zit het met de lieve juffrouw
kleuterschool en de mensvriendelijke therapeut?
Natuurlijk heeft Harry niet helemaal ongelijk. Jouri
ten hebben macht. Radio- en televisiemensen idem ,*s
Macht die zij kunnen gebrukken door bijvoorbeeld L*
Carrell een podium te geven waar hij banale liedjes jn
zingen. Waarom? Omdat ze door de macht van de|eiii
en luisterdichtheid wel gedwongen worden. En die
toevallig uitgemaakt door ons. gewone alledaagse l
Nederlanders. Want de macht van het getal werkt tol
groot geweld. Dat kan moedeloos en macht®*®
stemmen.
Het lijkt me een machtig idee me voorlopig maar ec
bezinnen op mijn privé-macht en op de vraag wat ik
eigenlijk mee uitspook.
ADVERTENTIE
ls toch prachtig in deze tijd nu er
overal wordt geklaagd over stijgende
prijzen en iedereen zit te zeuren over
een procentje meer dit gebaar te kun
nen maken: de mensen zo maar een
prachtig gebonden boek present
doen. Sommigen wilden het eerst niet
aannemen, omdat ze niet konden ge
loven dat er niet voor moest worden
betaald. Het dorpsboek was dagen
lang onderwerp van gesprek."
Zonder subsidie
De gemeenteraad reageerde al heel
gauw met een bedankbrief aan de
comitéleden. Ze vonden het vooral
prachtig dat wij het zonder over
heidssubsidie voor elkaar hadden ge
kregen. Nu, dat vonden wij eigenlijk
vanzelfsprekend want als Je subsidie
accepteert leg Je jezelf aan banden.
Wat wij met elkaar gedaan hebben
weten te krijgen is geloof ik wel
uniek. Wij hebben aangetoond dat
ook een kleine leefgemeenschap tot
veel ln staat ls. Als Je die lijn door
trekt illustreert het dat het niet van
zelfsprekend is kleine gemeenten
maar op te heffen. Groter ls niet
altijd beter. Ook kleine verbanden
kunnen levensvatbaar zijn."
Het dorpsboek van Kockengen is een
paar weken nadat het ls verschenen
al een curieus bezit. De exemplaren
die te koop waren zijn allang gesle
ten. Per grote gratie heb ik om dit
verhaal te kunnen schrijven een van
de exemplaren van de gemeente een
paar dagen mogen lenen
Het boek ls een document van zo
maar een plekje uit Nederland, waar
sigarenwinkelier Minne Vermeulen
zijn piepkleine winkeltje „Nooltge--
dacht" beheerde; juffrouw Verkalk
tot op hoge leeftijd de banken van de
gereformeerde kerk van stof ontdeed;
kruidenier Romljn per fiets bood
schappen rondbracht; schilder Cor
van Oei dorpsbeelden vastlegde en
zuster Van Vliet als wijkverpleegster
een nieuwe generatie ter wereld hielp
komen.
Begrafenisstoeten trekken niet meer
te voet over de Heycopkade maar
pastoor Hollenberg stapt nog wel op
zijn fietsje om zijn parochianen te
bezoeken. En dorpsdichter Grlmm
wordt niet moe de lof van zijn woon
plaats te bezingen: „Waar Bijleveld
'en Heycop vloeien/Verrijst Kocken-
gens torentrans/Die ln het zomer-
avondgloeien/Omweven wordt met
nevelkrans/Die spits, die d'eeuwen
mocht trotseren/Hoog boven vrucht
baar polderland/Wijst als een vinger
top des Heren/Omhoog naar 't eeuwig
Vaderland".
I?É
50 gram
Onder redactie van
Heieen van Batenburg
Vragen uitsluitend In envelop en dus niet per brlefksa
sturen aan postbus 91463, 2509 EB Den Haag. Per vraagt
postzegels van 60 cent bijvoegen. Beslist niet aan de bul
kant opplakken. Geheimhouding Is verzekerd.
Vraag: In een oud bedijkingsoctrooi
komt het volgende gedeelte van een
zin voor: ten behoeve van de ge-
meene zaeke Pro Ministerio Divino".
Wat betekent deze uitdrukking?
Antwoord: Pro Ministerio Dlvlno wil
zeggen: bestemd voor de goddelijke
eredienst. Ook wel: „ter eere Gods",
of „tot der Kercke". BIJ de bedijking
van feen stuk grond werd een bepaald
oppervlak gereserveerd voor de ere
dienst. Meestal was dat een honderd
ste van de oppervlakte van het be
dijkte land, een honderdste gemet.
Het eiland Tien Gemeten herinnert
nog aan die oppervlaktemaat. Zo'n
stuk grond werd meebedljkt op kos
ten van de overige gronden, terwijl
men ook vrij bleef van dljklasten
(geschot). Daar stond tegenover dat
meestal ln de uitgiften of octrooien
werd bedongen dat op het vrijgestel
de land een kerk (met kerkhof) ge
bouwd moest worden, soms met pas
torie en de zorg voor het onderhoud
van de predikant. Op Voorne sprak
men over Godsakkers. Deze kostelo
ze bedijking ten behoeve van de
openbare eredienst kwam al voor ln
de middeleeuwen, en werd tot ln onze
eeuw gehandhaafd.
Vraag: Onze studerende zoon kreeg
een bijbaan aangeboden, waarbij hij
100 per week kan gaan verdienen.
Komt onze (extra) kinderbijslag hier
door in gevaar?
Antwoord: Kinderbijslag wordt inge
houden wanneer een bedrag verdiend
wordt dat gelijk ls aan, of meer is dan
de helft van de kosten die u aan
onderhoud voor uw zoon besteedt. De
norm voor dit onderhoudsbedrag Ugt
tussen 7500 en 9500. Stel dat u aan
onderhoudskosten 8000 per jaar be-,
steedt en uw zoon zou 50 maal 100 ls
5000 per Jaar verdienen, dan ls dus
meer dan de helft en vervalt de extra
kinderbijslag. Het verdiende loon
moet. wil de kinderbijslag niet ln ge
vaar komen, ruim onder de helft van
uw onderhoudskosten liggen. Zou hij
bijvoorbeeld 60 per week of 3000
per jaar ontvangen, dan loopt de kin
derbijslag geen gevaar, tenzij uw on
derhoudskosten beduidend lager lig
gen dan 8000. U kunt het beste eens
opschrijven hoeveel uw zoon u Jaar
lijks kost aan voeding, kleding, sport,
vakantie, studiegeld etc. Komt u bo
ven het bedrag van 9500, dan zal er
zeker een controle op de uitgaven
plaatsvinden.
Vraag: Kunt u mij aan het adres
helpen van het Nederlandse H. Block-
comité? Dit comité spant zich ln voor
de Noordlerse IRA-gevangenen die Irt
het H-block, onderafdeling van de
Long Kesh-gevangenis zijn opge
sloten.
Antwoord: H. Block-comlté, Laurier
straat 31, 1016 AG Amsterdam.
Vraag: In het blad Vorsten van 11
augustus staat een foto van de prins
jes van koningin Beatrix en de zoons
van prinses Margriet, allen getooid
met de ridderorde van Oranje-Nas-
sau, zoals het onderschrift vermeldt.
Is dit wel juist, en zo Ja heeft dit dan
ln de Staatscourant gestaan?
Antwoord: Nee, dit ls niet Juist. Een
prins krijgt pas op zijn achttiende
Jaar een ridderorde. De kinderen
droegen op de foto de lnhuldigings-
medallle die ter gelegenheid van de
troonsbestijging niet alleen aan de
prinsjes, maar ook aan vele gasten
(ook buitenlandse) ls uitgereikt. Het
is een ronde medaille met drie blauwe
streepjes aan een oranje lint. In het
oktobernummer van Vorsten (pag.
23) werd een rectificatie geplaatst.
Vraag: Mijn militaire diensttijd viel
ln de eerste wereldoorlog 1914-'18.
Ruim drie en half Jaar was lk gemobi
liseerd, eerst als soldaat, daarna als
korporaal en sergeant. Is het nu nog
na te gaan welk soldij wij toen ontr
vingen?
Antwoord: U schreef mij niet bij welk
onderdeel u gediend hebt. Het trakte
ment van de gewone soldaat was vrij
wel overal gelijk, 10 cent per dag,
behalve bij de cavalerie en de hospl-
taalinfanterie, daar was het vijftien
cent. Het traktement van de korpo
raal verschilde van onderdeel tot on
derdeel. Om een paar voorbeelden te
noemen: een Infanterist kreeg een
kwartje per dag, de genietroepen
veertig cent, de cavalerie 42 cent en
de torpedlsten ontvingert 57 cent per
dag. Een sergeant had een jaarwedde.
HIJ ontving, ongeacht bij welk onder
deel hij dienst deed, tot en met 1917
450 per Jaar. Per 1 januari 1918 werd
dit verhoogd tot 700 per Jaar.
Vraag: Ik vond ln de tuin van mijn
oma in Ouddorp een muntje. Aan de
voorkant een wapen en aan de andere
kant Or.om.1682. Het ls erg afge
sleten.
Antwoord: Het ls een Gronings mun
tje dat daar ln Ouddorp verzeild
raakte. Een duit met een gewicht van
2 gram. Aan de voorzijde het wapen
van Groningen en Ommelanden met
kroon en veralering. Op de keerzijde
Orionlngen) en om(melanden) en het
Jaartal. De cataloguswaarde varieert
van ƒ90 voor de zeer gave exempla
ren tot 20 voor de afgesleten
munten.
Vraag: WIJ hebben een donkerblauwe
Citroen Diane. Op de deuren ls een
stervormig versiersel aangebracht,
waaronder staat Gaban. Weet u wat
dit betekent?
Antwoord: Gaban ls het Franse
woord voor zwerver. Een serie don
kerblauwe Dianes met witte afbles
(klopt dat?) ls uitgevoerd met een
stervormig versiersel en het woord
Gaban op de portieren.
Vraag: Aan een Portugees strand
vonden wij een ons onbekend voor
werp. De onderkant is vlak en vuil wit*
van kleur, met een spiraalvormige
tekening. De bovenkant oranjebruin
Het lijkt een beetje op een oor. Wat
kan het zijn?
Antwoord: Ik ben met het exemplaar
dat u mij toezond maar even naar een
schelpenmuseum gegaan en daar kon
men precies vertellen wat het was,
namelijk een operculum of sluitplaat-
Je, ln dit geval van de Astraca rugosa.
Elke schelp heeft zo'n afsluitplaatje,
een soort deurtje zou Je kunnen zeg
gen, dat het diertje dicht kan doen als
hij zich bedreigd voelt. Er zijn vele
soorten, maten en xieuren in aeze
operculums. Ze worden nogal eens
gebruikt als siersteen ln een ring.
^Pinnen zejeic.
of pcPcu.Lu.wi
oKonjcra*!
Vraag: Op bijgaande foto een staan
de gebeeldhouwde console, waarbo
ven een spiegel en een aquarel, gesig
neerd door Gaston Gérard. Komt
zo'n combinatie vaker voor of is het
een toevallige combinatie? Kunt u
nagaan in welke tijd de stukken tot
stand gekomen zijn?
Antwoord: Gaston Gérard werd in
1859 ln SaintrMendé geboren. Het
hoogtepunt van zijn creativiteit ligt
zo tussen 1880 en 1885. Sinds 1885
werkte hij mee aan verschillende
meubeltijdschriften. HIJ had grote
belangstelling voor meubelstijlen,
vandaar ook misschien deze (toevalli
ge) combinatie. Voor een aquiti
zijn hand, „De vrouw met de d
lies" werd in 1943 duizend fj
francs betaald. De console 1»^
kwart negentiende eeuw en
waarschijnlijk bij een serie meii
van dezelfde neo-stijL
Reacties van lexers. Ik heb
vorige week heel wat reacties t»
gekregen over twee onderwerp
lereerst hebben veel vooral vro:
ke lezers mij geschreven hoe ril
maakten. Nu. dat kan op tallol
nieren en het hoeft helemd
ingewikkeld te zijn om toch erf
te smaken. Een mevrouw schrt
dat zij boter maakte van de'
die toch niemand lust, van gel
melk. In een beslagkom zo lani
pen tot er boter te voorschijn
Wie graag iets over het eem
boter maken wil weten, kan
naar mevrouw M. C. Kok. tel.'
2194, die u graag met raad en
terzijde wil staan.
Nog meer reacties kreeg ik o;
linkshandig haken. Handwei
ressen, moeders van linkshi
kinderen en onderwijzeressen
ven mij hoe eenvoudig het aft
•ls. Daar heb Je geen boeken (M
mos verscheen over zowel llnl
dig haken als linkshandig breü
boek, 15) of handleiding voor»
Geen probleem dus. U plaats
kind gewoon recht tegenover i'
maakt gebruik van een spie
lukt het allemaal uitstekend.'
lijk dank voor al uw reacties.
