lleanor Roosevelt en haar journaliste JEZUS Caribische schrijvers over identiteit "Luister naar de Derde Spreker." p; Het mooiste voorlees boek aller tijden zaa grhc omi nii it i Lo li f f HET EVANGELIE VAN irzicht itilliaanse DnJratuur Nieuwe boeken W.G.VAN DE HULST 0 Jr ia/Pi ifc 21 NOVEMBER 1980 BOEKEN TROUW/KWARTET P 19/RHS 23 iffim Hora Adema erlkaanse journaliste en iter Doris Faber kreeg begin dracht om een korte leschrijving te maken van r Roosevelt Aanleiding tot Iracht was. dat een [ster van kinderboeken zich bad geërgerd aan het feit, dat es jaar mn Carter bij een TV- en was aangekondigd als „de actieve First Lady in de baanse geschiedenis." paber had er geen flauw leden van. dat die opdracht den tot een opzienbarende be van een heel andere j de journaliste Lorena Alice 0. v ze wist niets van de ang. die de dag in mei. Ize zich naar de Roosevelt- heek in Hyde Park. New legaf voor haar in petto had: ^5* de eerste zou zijn, die de jondentie tussen Eleanor I i elt en Lorena Hickok onder «eg Lorena had enige iden brieven (2336 van r Roosevelt aan Lorena ten 1024 van L. H. aan E. R ende in de jaren dertig en •nd bij de dood van E. R in an de bibliotheek afgestaan rwaarde, dat die tien jaar na ood op 1 mei 1968 voor rn ter inzage zouden zijn. oud en de toon van die brieven was zo emotioneel, dat mevrouw Faber, een uur nadat ze met lezen was begonnen, totaal geschokt de directeur van de bibliotheek voorstelde om ze tenminste tot het jaar 2000 weer achter slot en grendel te stoppen! Pas toen dat onmogelijk bleek en ze overtuigd wasdat anders een ander zeker de brieven, die het toeval haar in handen had gespeeld, wereldkundig zou maken, besloot ze om die correspondentie heen „The Life of LORENA HICKOK E.R.'s Friend" te schrijven (uitg. William Morrow it Company. New York. 12.95). Doris Faber, die zich van het standpunt van een biograaf uit gezien, gelukkig had moeten prijzen, dat haar zoveel nieuw en belangwekkend materiaal in de schoot werd geworpen, toont zich bijzonder huiverig. Omdat die brieven van weerskanten hartstochtelijke liefdesbetuigingen bevatten en omdat zo n diepe vriendschap, wellicht lesbische verhouding, absoluut niet paste in het vertrouwde beeld, dat de mannelijke geschiedschrijvers van Eleanor Roosevelt hadden opgebouwd: een zielig meisje, vroeg wees. dat in de familie voor het lelijke eendje gold; een Jonge, ernstige vrouw, die door haar schoonmoeder werd gedomineerd en door haar man werd bedrogen met haar eigen secretaresse Lucy Mercer; een ongelukkige en onzekere vrouw van middelbare leeftijd, die zich met grote zelf opoffering en -discipline Inzette voor de president, het land, de vrouwenbeweging. En nu bleek uit de brieven, dat in de tijd, dat haar man als president werd geïnstalleerd, haar gedachten bij Lorena Hickok vertoefden („Hick lieveling, de hele dag heb ik aan Jou gedacht êt een volgende verjaardag zal ik bij je zijn Ik verlang ernaar mijn armen om Je heen te slaan, ik hunker ernaar Je dicht tegen me aan te houden. De ring is een grote troost. Ik kijk er naar en ik denk ze houdt van me anders zou ik hem niet dragen") en dat ook deed terwijl ze haar kamers in het Witte Huis inrichtte („Mijn foto's zijn bijna allemaal op hun plaats, en ik heb Jou in mijn zitkamer waar ik de meeste uren die ik wakker ben naar je kan kijken. Ik kan Je niet kussen, dus kus ik je foto goedenacht en goedemorgen!") En, maanden later. „Ik wou dat ik vannacht naast je kon liggen en je in mijn armen nemen." Het lijkt een goed ding te weten, dat een vrouw van wie iedereen tot jaren na haar dood heeft aangenomen, dat ze zich treurig en eenzaam voelde, heel gelukkig was! Doris Faber heeft er moeite mee, ze geeft er de voorkeur aan om die heftige gevoelens onder schoolmeisjes-dweperij te rangschikken. Ter geruststelling van zichzelf of van het Amerikaanse volk? Alsof de mogelij kheld, d mevrouw Roosevelt na zo dief l.dat a zo diep gekwetst te zijn doprihet bedrog van) haar man wellicht dë liefde van een vrouw verkoos in wezen afbreuk zou doen aan haar persoonlijkheid Belangrijker is de invloed, die Hick blijkens de briefwisseling op Eleanor heeft gehad; vooral dank zij Hick, die het reilen en zeilen van de wereld kende en die zeker van zichzelf was waar het haar werk betrof, ontwikkelde de presidentsvrouw zich tot de vrouw die het meest-op-de-hoogte-was- van-alles-wat-zich-in-het-land- afspeelde en de meest actieve First Lady. die Amerika ooit.heeft gehad (En die na de dood van de president op eigen kracht een belangrijke rol bleef spelen.) Naarmate Eleanor Roosevelt in de loop van de jaren in die rol groeide en steeds meer door haar werk en andere mensen in beslag werd genomen, werd de hand tussen de twee vriendinnen losser, maar verbroken is die nooit. Dat het boek. dat een heel nieuwe kijk opent op het privéleven van mevrouw Roosevelt, toch aan Lorena Hickok is gewijd, is terecht: Hick verdiende het om eindelijk, tien jaar na haar dood zoals ze zelf bepaald had. in de schijnwerpers te komen. Tenslotte gaf ze een op een bewonderenswaardige wijze veroverde plaats als ster verslaggeefster in New York op, omdat ze de uitoefening van haar beroep niet met haar liefde voor Eleonor kon combineren. Ze hield zich altijd zoveel mogelijk op de achtergrond, vrijwel niemand wist bijv. dat ze vier Jaar lang in het Witte Huis woonde. We weten wel. dat mevrouw Roosevelt streed tegen armoede en onrecht en voor de vrouwenbeweging (het is aardig om in deze dagen, waarin mannen van de media hoogst verontwaardigd zijn als ze bij vrouwen-evenementen geweerd worden, te bedenken, dat Eleonor Roosevelt al een halve eeuw geleden persconferenties belegde, die uitsluitend voor vrouwen toegankelijk waren, en dat ze dat deed om de kranten te dwingen meer vrouwelijke journalisten in dienst te nemen), maar van al het voor-onderzoek, dat Hickok op die punten verrichtte, hoort vrijwel iedereen nu voor het eerst: zij voorzag Eleanor van de nodige informatie. Een plaatsje in de geschiedschrijving van het Roosevelt-tijdperk komt haar toe. ook al moeten de gevestigde historici hun vóór het nageslacht vastgelegde kijk waar het Eleonor Roosevelt betreft grondig herzien! De vrouw van Franklin D. Roosevelt, president van de V.S. van 1932-1944, wiens plotselinge dood een eind maakte aan sijn derde ambtstermijn, terwijl twee de limiet was. Lorena Hickok advertentie BARTMOLDVaNGNKa/ORS J A.RCABO in weftce gedeelten van de evangei*n ts Jezus ti# aan hel wood' 'oor mensen die willen weten in welke gedeelten van de Evangeliën Jezus zélf aan het woord is. Een analyse van het evangelie van Marcus. Matteüs en Lucas. Paperback f2450 verkrijgbaar bij de boekhandel. (f-) Elsevier lederlandse Antillen hebben eeltalige literatuur. Naast het lands zijn Spaans. Engels en •ntu in gebruik. In hun eht over de Antilliaanse lite- laten Andries van der Wal eek van Wel de Antilliaanse R in Nederlandse vertaling tif aan het woord. De gekozen enten geven een goed beeld sterke én de zwakke momen- 'an der Wal en Van Wel maken eze manier duidelijk dat de Antillen een verrassend rijke [tuur hebben, die dikwijls de koloniale verdrukking in eigen stem bevat ook veel op- gen over lltaraire werken. advertentie! Steden- boeken 'eeuwen tekeningen Quarellen uit de topo- f'sche atlas van de 'eente-archieven FEROAM getekend FVmeld door B. Bakker Ipödukties, waarvan 60 in kleur. t.fl. 54,50 (•haag in pen en penseel -Jd door C.H. Slechte produkties, waarvan 60 in kleur. P*8.51,50 terdam getekend d door P. Ratsma lukties, waarvan 60 in kleur. .«.54,50 TGETEKEND teld door C.C.S. Wilmer iprodukties, waarvan 60 in kleur. 57,50 *chtig cadeau voor liefhebbars m Vraag Uw boekhandelaar "itgavarij "Urtinus nijhoff bv postbus 566 - 2501 CN dan haag tal. 070-469460 Van der Wal en Van Wel hebben alles gelezen wat er over de Antilli aanse literatuur op te duikelen viel. Het zijn gelukkig geen slaafse vol gers, maar kritische gebruikers. Soms prikkelt dit tot tegenspraak. Zo zijn ze niet helemaal vrij van de neiging de grote schrijvers wat klei ner te maken, en de kleine wat groter. Ze vinden de gedichten van Cola Debrot „cerebraal", maar een tweederangsauteur als Maria Mi randa valt volgens hen op door een goede sfeertekening. Ook bij hun opvatting over de grenzen van de Antilliaanse literatuur zet ik een vraagteken. Jo van de Walle en Miep Diekmann rekenen ze tot de Antilliaanse literatuur. Het lijkt me zuiverder deze Nederlandse auteurs tot de Nederlandse literatuur te re kenen. Deze kritiek neemt niet weg. dat Met eigen stem een uitmuntend overzicht is voor Nederlanders die willen weten wat er in een afgezon derd hoekje van het koninkrijk ge schreven wordt. Van der Wal en Van Wel tonen overtuigend aan, dat daar veel nieuws onder de zon is. Andries van der Wal en Freek van Wel: „Met eigen stem". Herken ningspunten in de letterkunde van de Nederlandse Antillen. Uitgave van het kabinet voor Nederlands- Antilliaanse zaken. Den Haag. 136 blz. J. de R. Uitgeverij Elsevier. Amsterdam, stuurde: Het kabouterboek van P. Dick met illustraties van M. Toonder (272 blz. - ƒ19,50). Teil 38, van R. Hochhuth. Vertaling W Wielek-Berg (144 blz. - 16,90). De Griekse moor denaar, van K. Hlggins (224 blz. - 24,50). Sprookjesboek van A. Pieck (160 blz. - ƒ24,50). Niet meer bang zijn, roman van A. v.d. Veen (260 blz - 19,50). Het boek van de vale koe, fabelachtig, fantastisch avonturen verhaal van W. Wangerin jr (224 blz. - 19,90). Wijnetiketten verzamelalbum is van uitgeverij Spectrum, Utrecht. Voor woord is van P. Fagel. 100 blz. - 37,50. De derde wereldoorlog, analyse van de voorbereidingen. Schrijver: A. Constandse. Uitgever: Pamflet, Am sterdam. 82 blz. 10. Een gewezen wingewest, Suriname voor en na de staatsgreep, door R. Kagle. Ultg. Wereldvenster, Bussum. 222 blz. - 19,50. Super-omnibus van de schrijver Spll- lane. Ultg. Luitlngh, Laren. 378 blz. 19,90. door Jos de Roo Het Caribisch gebied is mul- ti-raciaal en daardoor multi cultureel. Eeuwenlang gold er de Europese norm. Ne gers, Indiërs, Javanen, Chi nezen, Indianen, zij moesten leren denken en handelen als Europeanen. Het dekolonisatieproces begon toen Caribianen hier een vraagteken achter gingen zetten. In Europa denkt men dat schrijvers die dit doen. zich bezighouden met de vraag „Wie ben ik?". Dit is een misverstand. Ook al komt deze vraag in de Caribische literatuur voor, het gaat de schrijvers uitein delijk om de vraag: „Wat moet ik doen in een multi-raciale samenle ving?" Drie werken die pas in Nederland verschenen, laten dit duidelijk zien. Ze zijn in verschillende tijden ge schreven: 1950, 1955 en 1976. Ze zijn van schrijvers uit verschillende streken: Brits Guyana. Suriname en Guadeloupe. Ze spelen zich ook in verschillende streken af: Trini dad. Suriname en Afrika. Maar het grondprobleem en het antwoord dat de schrijvers geven is identiek. wm Albert Helmanw»i anpUD .1 In het oorspronkelijke werk is ook de taal levendig door de varianten Engels die de figuren spreken: van Oxford-Engels tot calypso-Engels. Die levendigheid heeft de vertaler Jos Knipscheer behouden door het calypso-Engels te vertalen met Su- rinaams-Nederlands. Magistraal Gespleten Edgar Mittelholzer staat met zijn roman Een ochtend op kantoor, ge schreven in 1950. aan het begin van de drie. In deze Brits Guyanees weerspiegelt zich de gespletenheid die het kolonialisme bracht. Hij was Caribiaan en wilde Europeaan wor den. Hoe beter hem dit lukt, hoe meer hij neerkijkt op zichzelf, om dat hij in eigen, vereuropeeste ogen „maar" een mulat is. Deze bewust- zijnsscheiding werd hem tenslotte fataal: in 1965 pleegt hij zelfmoord. Een ochtend op kantoor is uit zijn Caribische periode. Veertien kan toorfiguren weerspiegelen de socia le opbouw van Trinidad, die volgens raciale lijnen verloopt. De ouders prenten hun kinderen van jongsa- faan deze hiërarchie in. Daarom zegt de moeder van de Jongste be diende tegen hem: „Ik weet dat Je 'n goeie dokter zou wezen, mi bol. Je hebt het in je. Ma' dat is voor jou nie weggelegd. Is nie voor jou. Horace. Jouw huid is zwart en je bent arm." Mittelholzer laat zien dat de voor oordelen over elkaar aan het wan kelen raken, als individuen van ver schillende rassen met elkaar in con tact komen. Ze vragen zich dan af: Wat moet ik doen. handelen naar de vooroordelen, of een onafhankelijke positie innemen? Integriteit Niet kiezen betekent kiezen voor de eigen gemakkelijke positie, zoals blijkt bij Murrain, de Engelsman die niets weet van boekhouden, maar toch hoofdboekhouder is. Niet kiezen kan ook betekenen, dat je jezelf veroordeelt tot angst en krui perigheid. zoals de Indiër Jagabir doet. De juiste keuze is volgens Mittelhol zer de keuze voor de integriteit. Hij maakt dat duidelijk met de auteur Mortimer Barnett, die integriteit uitstraalt en zo een zuivering bij anderen bewerkt. Mittelholzer om schrijft deze integriteit als „een strakke code die gebaseerd was op iemands intuïtieve opvatting over wat goed was en wat niet." Mittelholzer was de eerste die het probleem stelde en als antwoord op de persoonlijke integriteit wees. Maar niet alleen daarom is Een och tend op kantoor van belang. De roman heeft een schitterende struc tuur. Binnen het strakke kader van één ochtend en één ruimte schept hij levendigheid door telkens de ge beurtenissen vanuit een andere fi guur te bekijken. De vraag „Wat moet ik doen?" be heerst ook het dagboek dat de Suri naamse schrijver Albert Helman in 1955 bijhield op een expeditie naar de witte plekken van Surinames kaart. Een flink deel van het dag boek bevat magiSttale beschrijvin gen van het imponerende oerwoud en de moeilijkheden bij de tocht over de rivieren met hun talloze watervallen en stroomversnel lingen. Het is een mensvijandig gebied, waar alleen de nakomelingen van de gevluchte slaven, de zogenaam de bosnegers, en de indianen zich kunnen handhaven. Met wrevel te kent Helman op. boe het westen toch tracht bosnegers en indianen te veranderen. Een bezoek aan het internaat van meester R.. die „roet groot geloof een dubieuze zaak dient", leidt tot de uitroep: „Wat schreeuwerige po litici. sentimentele damescomité's en godsdienstige ijveraars er ook van mogen zeggen, het is vast beter de boslandbewoners... stilletjes in hun natuurlijke milieu en zoveel mogelijk met rust te laten." Grote eenheid Deze gedachte doortrekt het hele dagboek, waardoor het een grote eenheid krijgt. De gedachte dat het oerwoud door het westen ongemoeid moet worden gelaten, wordt heel persoonlijk als Helman op onver klaarbare wijze last krijgt van ge zwollen benen. Oude indianen ver lossen hem uit zijn hulpeloze positie met een kruidenzwachtel. Dit doet het laatste restje geloof in de zege ningen van de moderne tijd in hem verloren gaan De confrontatie met zijn voorou ders. de indianen, brengt bij Hel man het besef dat het niet gaat om de vraag „Wie ben ik?", maar om de vraag: „Wat moeten we doen?" In de woorden van Helman: „Doen we juist, zóals we. met de bekende jus tificaties doen?" Albert Helman be sluit het „we" in te wisselen voor een onafhankelijke positie. Hij volgt verder zijn eigen innerlijke stem. Het eind t>an de kaart is een dag boek dat een getrouwe weerspiege ling geeft van het léven in het Suri naamse binnenland. Een fascine rende wereld, die Helman meesle pend beschrijft. Jammer is het dat het later toegevoegde woord vooraf nodeloos lang is uitgesponnen. Identiteit Met Heremakhonon vestigde Mary- se Condé in één klap haar naam als beste Franstalige romancière uit het Caribisch gebied. De hoofdfi guur, een zwarte Antilliaanse, be sluit terug te gaan naar Afrika, het continent van haar voorouders Ze wil er haar identiteit zoeken, of zoals Veronica het uitdrukt: een ne ger met voorouders. Ze denkt hem gevonden te hebben in Ibraham So- ry. de minister van defensie in een totalitair geregeerd land. Maar als een studentenopstand hardhandig de kop wordt ingedrukt, beseft ze. dat ze zich vergist heeft met voorou ders Het knappe van Heremakhonon is, dat Veronica's ontdekking al in haar jeugd besloten ligt. Herinne ringen daaraan en haar belevenis sen in Afrika spiegelen elkaar. Haar ouders scholden haar uit voor hoer, en dat doen haar studenten nu ook, omdat ze met Ibrahim Sory om gaat. Haar ouders wilden regelen met wie ze omging en dat wil de progressieve groepering waarmee ze contact krijgt ook. Hierdoor komt ze tot het inzicht dat niet de identiteit belangrijk is. Ze roept uit: „Naar de duivel met mijn identiteit!" Ze besluit te doen wat de mensen ook deden van wie ze in het verleden hield. Het waren man nen die de durf hadden zichzelf te zijn, ook al bracht hen dat in con flict met de raciale groepsconven- ties. Heremakhonon prikt de leus door van de négritude met zijn „Terug naar Afrika". Op overtuigende ma nier verbindt Maryse Condé dit met de boodschap dat de positie van de advertentie Het grote voorleesboek Met adembenemende verhalen en sprankelende kleurenillustraties Nu de 10e druk! (39?°: Groot formaat 320 bladzijden Zomer Keuning Boeken - Ede gewone Afrikaan door de onafhan kelijkheid niet verbeterd is. „Heremakhonon", „Het eind van de kaart" en „Een ochtend op kan toor" zeggen dat het bij botsingen tussen culturen niet aankomt op de identiteit van het individu, maar op diens integriteit. De problematiek van de multi-raciale en multi-cultu- rele samenleving hebben de Euro pese moederlanden in het koloniale verleden zelf veroorzaakt in het Ca ribisch gebied. Via de achterdeur zijn dezelfde pro blemen de laatste jaren bij de moe derlanden binnengeslopen. Het lite raire antwoord dat Caribische schrijvers als Mittelholzer, Helman en Condé geven, zou Europa door de voordeur naar binnen moeten halen. Edgar Mittelholzer, Een ochtend op kantoor. Vert. Jos Knipscheer. Uitgeverij In de Knipscheer, Haar lem. 206 blz., 26,50. Albert Helman, Het eind van de kaart. Journaal van een kleine ont dekkingstocht in twee binnenlan den, Anno 1955. Uitgeverij De Ar beiderspers, Amsterdam. Privé-do- mein Nr. 62. 215 blz., 34,50. Maryse Condé, Heremakhonon; Wacht op het geluk. Vert. José Rij naarts. Uitgeverij In de Knip scheer, Haarlem, 220 blz., 28,50. advertentie (Simon Vinkenoog over de Derde Spreker Serie.) "Van Afghanistan tot Zaïre, van Peru tot Pakistan, trekken filmbeelden aan ons voorbij. Goud, olie, graan en wapentuig. Slachtoffers en medeplichtigen. Wij spreken tot elkaar over die Derde Wereld, die tot voor kort monddood was. Volkeren, die dezelfde ene wereld bewonen als wij: onze broeders en zusters in de menselijke familie. Daar willen we toch oltijd meer van weten? Hun leven gaat toch ook ons aan? Het zijn de schrijvers (van romans, verhalen, gedichten en toneelstukken) uit deze tonden strijd. Mag je niet ongelezen laten; je doet er jezelf en ande ren goed mee. Luister naar de Derde Spreker!" - Jw1 VYlt*\ Bestel zo'n roman of neem een abonnement. De opbrengst van de verkochte romans gaat naar schrijvers in de Derde Wereld zelf, van wie je het te horen kunt die door politieke onder- krijgen. Stuk voor stuk fascinerende drukking of geldgebrek geen boeken. Nieuws over mensen gebruik kunnen maken van van vandaag met hun liefdes, hun recht op vrije menings- idealen, teleurstellingen en uiting. Moord op Aziz Khan - Zutflkar Ghose/Pakistan Een Pakistaanse boer weigert zi|n land te verkopen aan een katoenfabrikant. Het begin van een dramatische geschiedenis waarin iedereen ten onder gaat. Prijs f 14.- Wind uit het Zuiden - A. Benhedouga/Algerije Een aangapende roman over het leven van een metste op het platteland, dat uit gehuwelijkt wordt. Pnis f 14.- Identiteitskaart F.M. Esfandiary/lran Een man tracht zi|n weg te vinden m het doolhol van de Iraanse bureaucratie voor een identiteitskaart om het land te kunnen verlaten. Prijs f 14- odo 4030 De kinderen van Sisyphus - H. Orlando Patterson/Jamaica Deze roman speelt zich al in de sloppen wijken van Kingston waar Dinah, een prostituée, probeert zich aan haar ellende te ontworstelen. Prijs f 15.-. Verhalenbundel Korte verhalen uit Azie. Afrika en Latqns- Amenka. Prqs f 14- De arme Christus van Bomba- Mongo Béti/Kameroen Een satirisch geschreven boek over het falen van een missionaris in Kameroen. Jen stimulans voor de Afrikaanse mode" (Volkskrant). Prijs f 15.-. Noteer mij als abonnee voor alle komende delen in de serie. Elk nieuw boek (er verschijnen er 5 6 per jaar) wordt mij onmiddellijk na verschijnen toegestuurd Stuur mi| de uitgebreide folder over aHe andere romans Kruis het vakje van uw keuze aan en stuur deze bon m een open envelop (met of zonder postzegel) naar Novib. antwoordnummer 362, 2500 WB Den Haag Prijzen zijn exclusief verzendkosten. NOVib Amaliastraat 7, 2514 JC Den Haag. tel. 070-624081

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 23