De verborgen betekenis van het banale
Spanningloze sfeertekening
Intrigerend weefwerk van
theater, film, zang, muziek
Traktatie b1
V: Bamischijven Al
Ibert van Zoonen mSU*.
Documentaire brengt
illegalen in gevaar
Poolse theatergroep eindelijk naar Nederland
Viditel nog
slecht gebruikt
Popdagen
Redheugh in Mickery
"Reeds
in 1627 t
distilleer^
de mijn
over-
over-
over-
over-
over-
over-
over-
over-
over-
over-
over-
groot-
vader
whisky"
Ma(
DÓNDERDAG 13 NOVEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
INDE
advertentie
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Voor de Poolse theatergroep Teatr Osmego Dnia heeft de sociale omwente
ling in hun land door het behaalde succes van de onafhankelijke vakbeweging Solidariteit een
gunstig effect Een'direct meetbaar resultaat is hun komst naar ons land waar zij de komende
drie weken voorstellingen van twee theaterprodukties geeft. Te beginnen in het Amsterdamse
Shaffy-Theater tot en met 15 november „Sales for everyone" en van 19 t'm 22 november Oh,
have we lived in dignity", waarna de groep ook nog elders in het land is te zien.
Voor het eerst sinds vier jaar mag
Teatr Osmego Dnia buiten Polen op
treden. Dat is een direct gevolg van
de recente politieke gebeurtenissen.
Aanvankelijk weigerde de lokale
overheid van de stad Poznan, waar de Schandaal
groep gevestigd is, vier leden een pas
poort. Door tussenkomst van Solida
riteit wérd die weigering ingetrokken
na de stakingen van 1976 werd inge
steld om de arbeiders tegen hun on
derdrukkers te beschermen. Enkele
leden waren lid van dit comité
..Hun macht en pressie is niet abso
luut.1 zegt Lech Raczak. regisseur en
geestelijk vader van dit theatercol
lectief „maar ze controleren de over
heid. De erkenning van de vakbond is
van indirecte invloed op ons werk.
omdat het hele politieke klimaat gun
stiger is. We hebben meer vrijheid
voorstellingen te geven waar we wil
len. zowel in als buiten Polen. Dat
was voordien niet het geval. Nu heb
ben we op uitnodiging van Solidari
teit zelfs voor de stakers in Gdansk
opgetreden. Bovendien werden we
door de pers doodgezwegen en als ze
al schreven dan was dat bij voorbaat
negatief. Vlak voor we uit Polen ver
trokken heeft een belangrijk week
blad. Politica, voor het eerst een uit
gebreide positieve recensie over ons
werk gepubliceerd.
Censuur
Toch kon het gezelschap, dat in 1964
werd opgericht, blijven doorwerken,
ook al sympatiseerde het met de poli
tieke oppositie.
Niet direct, maar de groep voelde zich
verwant met de KOR. het comité dat
..We hebben ons altijd tegen censuur
verzet," zegt Slawomir Magal. die tij
dens deze toernee als tolk fungeert.
„We konden niettemin doorwerken
omdat ons gezelschap een grote soci
ale steun onder kunstenaars en stu
denten geniet. Als er een van ons in
hechtenis was genomen, zou dat Lech
Raczak zijn geweest met als gevolg
dat de groep op zou houden te be
staan. Dat risico durfde de overheid,
uit angst voor schandaal niet te ne
men. De censüur is nu afgezwakt,
maar nog niet helemaal opgeheven
Lech Raczak leidt sinds 1968 dit ge
zelschap dat op basis van improvisa
tietechniek een geheel eigen stijl ont
wikkelde die door andere Poolse
groepen werd overgenomen. Hij vindt
het moeilijk om het uiterlijk van de
voorstellingen te schetsen en iets
over de werkwijze te zeggen. Die is
complex en hij vindt dat de geïnteres
seerde wat dit betreft beter naar de
voorstelling kan komen. Toch maar
een poging.
Raczak: „Onze voorstellingen gaan in
op actuele sociale problemen zonder
dat we journalistiek bedrijven. Uit
gangspunten kunnen alledaagse situ
aties zijn waar mensen gewoonlijk
aan voorbijgaan. We proberen die tri-
Van een onzer verslaggevers
HILVERSUM De film over de minstens honderd illegale
confectiebedrijven in Amsterdam, die de IKON gisteravond
in het programma Kenmerk uitzond, lijkt de positie van
illegale buitenlanders (en met name Turken) er weinig roos
kleuriger op gemaakt te hebben. De kans op actie van de
vreemdelingenpolitie is niet denkbeeldig.
Toch hebben Wil van Neerven en Lejo
Schenk, redacteuren van Kenmerk,
het risico van een verscherpt politie
optreden geaccepteerd. „De moge
lijkheid dat een aantal illegale Tur
ken wordt opgepakt, zit er natuurlijk
in. En ook de economische controle
dienst zaJ door onze reportage op een
spoor gezet worden", zegt Van Neer
ven. „Dat hebben wij ook wel overwo
gen, toen we hiermee begonnen. Maai
het accent in de film ligt op het feit
dat Nederlanders verantwoordelijk
zijn voor dit soort zaken. Het zijn
Nederlandse winkeliers en groothan
delaren. die gebruik maken van ille
gale bedrijfjes, die onder abominabe
le omstandigheden en voor schanda
lige prijzen textiel maken. De illegale
buitenlanders worden door Nederlan
ders misbruikt. Degenen die dit soort
illegaal werk verschaffen, trekken
ook de illegale buitenlanders aan
Schrijnend licht
Met hun reportage wilden de redac
teuren van Kenmerk „een schrijnend
licht" op het slecht functioneren van
de zogenoemde 1 november-wet wer
pen. „Je ziet opnieuw dat die wet niet
deugt. De Nederlandse regering
denkt dat ze het probleem van de
illegale buitenlanders oplost door de
ze mensen op te sporen. Maar het is
een structureel vraagstuk. Wij willen
de aandacht afleiden van de aanwe
zigheid van illegalen; het gaat ons om
de werkgevers in de textielindustrie,
dé winkeliers die niet van de legale
ateliers gebruik'maken ?n de groot
handel die de Turkse bedrijfjes uit
buit". zegt Lejo Schenk.
De opmerking van een informant in
dé film dat de Turkse atelierwerkers
een „netto-loon krijgen, maar bruto
niet bestaan", is voor Wil van Neer
ven een typering van de manier waar
op buitenlanders in Nederland wor
den behandeld. „Het is ook geen won
der dat de textielindustrie in ons land
er zo belabberd voor staat, als je ziet
met wat voor praktijken er gewerkt
wordt. Het is concurrentievervalsing,
wat hier gebeurt", aldus Van
Neerven.
De IKON-medewerker erkent overi
gens maar een .stukje van het hele
circuit van uitbuiting" boven water
te hebben gehaald. „Ik heb maar een
deel gezien, ook al heb ik heel wat
bedrijfjes gezocht De Turken zijn
dodelijk bang. Omdat je de naam
IKON noemt, zijn ze bereid je toe te
laten, maar ze staan met bevende
hand aan de deurknop. Ze verhuizen
ook regelmatig uit angst voor de poli
tie. Bovendien zijn ze als de dood
voor andere Turken. Als er één klaagt
over te lage beloning, is een ander zo
bereid het voor minder te produce
ren. De Turken zullen op die manier
nooit een vuist kunnen maken: een
fantastisch verdeel- en heerssys
teem", aldus Van Neerven, die hoopt
dat Kamerleden de IKON-uitzendlng
aangrijpen om actie te ondernemen
tegen de praktijken van winkels en
groothandel.
Speciaal vandaag
Achter het Nieuws maakte
zelf een reportage over het ter
rorisme in Italië. Verder aan-
dacht voor het gif dioxine dat
nog gebruikt wordt als land-
bouwbestrijdingsmiddel. Mo
gelijk ook nog iets over het
loonoverleg.
Ned. 2/22.05
De organisatie van de pros
titutie. Onderwerp in NOS
Tribune. Kenner van de mate
rie is hoofdgast André van der
Louw, burgemeester van Rot
terdam. Twee kritische vol
gers, plus vragen van het pu
bliek op de tribune.
Ned. 1/22.10
Ja kaik mense, Rien Poort
vliet is gast in NCRV Globaal.
De succesvolle tekenaar ver
telt en reageert op opmerkin
gen van zijn fans.
Hilv. 1/13.20
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG PTT gaat bedrijven
en instellingen die zich niet aan de
regels houden bij de levering van
informatie voor Viditel, uit de zoek
structuur halen. Dat betekent dat
deze leveranciers nog wel computer
ruimte kunnen blijven huren, maar
verder uit de zoekstructuur worden
gehaald. Gebleken is dat van de 320
informatieleveranciers voor het Vidi-
telexperiment een aantal het nogal
eens laat afweten. Daardoor verschij
nen verouderde of soms zelfs hele
maal geen gegevens op het scherm.
Viditel is het systeem waarbij door
het gebruik van telefoonverbindin
gen informatie op het televisiescherm
gebracht kan worden. Het experi
ment met Viditel startte in augustus
van dit jaar. De PTT weet nog niet
hoeveel leveranciers zich niet aan de
regels houden. In totaal heeft Viditel
125.000 beeldpagina's verhuurd.
De informatie voor die pagina's ligt
opgeslagen in de centrale computer
van de PTT in Den Haag. Er zijn nu
1622 abonnees aangesloten op Vidi
tel. Nog eens 650 aanvragers wachten
op een aansluiting en ruim 400 aan
vragen zijn nog in behandeling.
De PTT denkt erover om een nieuwe
computer aan te schaffen of om extra
computerruimte te huren. De dienst
verwacht dat de capaciteit van de
huidige computer over niet al te lan
ge tijd uitgeput zal zijn voor wat
betreft het aanvragen van informatie.
De bestaande computer kan slechts
192 aanvragen tegelijk verwerken.
Volgens de PTT hoort dat bij een
abonneebestand van 3500 tot 4000.
De capaciteit voor de opslag van in
formatie is nog ruim voldoende. Van
de 300.000 pagina's die in de compu
ter opgeslagen kunnen worden, is nog
niet de helft verhuurd.
viale onbelangrijk lijkende zaken be
langrijk te maken door ze te verwer
ken in een metafoor. Daarin laten we
verborgen betekenis van het banale
zien."
„In de improvisaties zoeken we naar
beelden, metaforen, die naderhand
tot een eenheid gerangschikt worden
Iedere acteur maakt al improvise
rend zijn eigen tekst, die hij later
opschrijft. Toch zijn de Improvisaties
niet erg verbaal, maar ligt de nadruk
op het fysieke, het emotionele, op
basis waarvan de acteurs onderling
contact maken."
Grotowski
In dit opzicht lijkt de groep aan te
sluiten bij de methode-Grotowski.
hun landgenoot die in de jaren zestig
school maakte met zijn „theater van
de armoede" waarin hij alle uiterlijke
theatermiddelen als decor, kostuums
en muziek afschafte; zijn voorstellin
gen kregen vorm louter via lichaam
en stem van de acteurs.
Raczak: „We gebruiken wel elemen
ten van Grotowski's werkwijze maar
we ontwikkelden daarbij onze eigen
methode. Grotowski's werk probeert
via archetypen en mythologische si
tuaties zijn publiek te bereiken. Zijn
werk heeft een psychologische basis,
die hij ontleent aan het bewustzijn
van zijn acteurs. Bij ons staat de
banale, alledaagse situatie voorop,
die met behulp van parodie, grotesk
en ironie zijn invulling krijgt Onze
basis is kunstmatig omdat we meta
foren gebruiken. Ze komen tot stand
via de individuele ervaring van de
makers, die elk op basis van persoon
lijke affiniteit en emotionele binding
hun theatervormen kiezen en dat va
rieert van cabaret tot circus en mu
ziek. De voorstellingen als geheel
weerspiegelen dan weer de persoon
lijke opinie van de groep.
Het publiek kan dus een Poolse
werkelijkheid via de ogen van de
theatermakers verwachten?
Raczak: „We pretenderen niet ty
pisch Poolse situaties te brepgen.
Omdat we lange tijd niet in West-
Europa hebben opgestreden weten
we niet of het publiek onze voorstel
ling als typisch Poolse of als een
universele werkelijk ervaart. Dat zal
hier moeten blijken.'
Teatr Osmego Dnia; Oosterpoort
Groningen 16 november, Cleynthea
ter Amsterdam 23/11, Koningswei
Tilburg 2411. Waagtheater Delft 25/
11, Zuidpleintheater Rotterdam 26/
11, Toneelschuur Haarlem 27/11,
Blauwe Zaal Utrecht 30/11.
Kinks
De najaarsbezoeken van The
Kinks lijken een traditie te
worden. Een goede wel te ver
staan, aangezien The Kinks
nog steeds (al 16 jaar lang) een
ideale popgroep vormen.
Trouw aan zichzelf, een plaats
produktie van constant niveau
en concerten die altijd naar
meer smaken. Volgende week
dinsdag openen' ze een kleine
toemee in De Vereenlging te
Nijmegen. Woensdagavond
staan ze in Vredenburg te
Utrecht en donderdagavond in
de Rotterdamse Doelen. Het
voorprogramma belooft met
Nine below zero ook veel goeds,
dampende rhythm&blues uit
Engeland.
Bad Manners
De skarocktrend die begin dit
jaar Inzette met The Specials
en Madness, kreeg trendvol
gers met Bad Manners. Een En
gels negental dat op Rotter
dam Newpop voor veel plezier
zorgde. De muziek heeft weinig
om het lijf, de enorme omvang
van voorzanger Buster Blood
vessel ten spijt Maar plezierig
wordt het vanavond zeker in de
Melkweg-Amsterdam, morgen
avond Eksit-Rotterdam, zater
dagavond in de Biek te Vlisain-
gen en zondagavond in de
Apeldoomse Gigant.
Steve Hackett
Liefhebbers van Genesis zullen
Steve Hackett ongetwijfeld
kennen. In '78 verliet hij deze
symfonische popgroep om voor
zichzelf te beginnen. In deze
hoedanigheid concerteert hij
vanavond in De Vereniging te
Nijmegen, zondagavond in de
Stadsschouwburg van Slttard
en maandagavond in Vreden-
burg te Utrecht
The Nits
„Een veelbelovend kwartet dat
new wave muziek op een melo
dieuze wijze weet te vertalen."
Zo zou een typering voor de
Amsterdamse Nits kunnen lui
den. Wie zich daarvan wil over
tuigen kan voor muziek van
Tent en New Flat nog terecht
in het Trefpunt te Zetten (van
avond), Frascati in Stadska
naal (zaterdag) en De Gigant te
Apeldoorn (zondag).
De film. opgenomen in en rond een
oud Engels huis. dat „Redheugh"
heet, in een heuvelachtig landschap
van Northumberland, wordt ver
toond op een groot scherm, dat on
derdeel is van een toneeldecor. Onder
dat scherm is er een soort loge, waar
in drie musici zitten en soms op hun
instrumenten spelen, klarinet en
fluit, viool, cello. Aan weerszijden van
het scherm twee kamertjes, het ene
met schemerlampjes, fotootjes aan
de muur. en wat meubeltjes knus
ouderwets, het andere strakker, zake
lijker. moderner. Vóór dat alles een
grote hoop zand.
Als Je binnenkomt is dat allemaal in
het donker gehuld. Er gloeien lang
zaam lichtspots aan. die je aandacht
via een staande schijnwerper naar
een hangende leiden, vandaar naar
een kleine bandrecorder en een man
in de zakelijke kamer, die gaat telefo
neren. Uit de zandhoop maakt zich
De zangeres (Julianna Bethlen) in het zakelijke kamertje van
Redheugh -
rot» B«b van Danuif intrigerend.
Video-dansen van Bianca van Dillen
door Eefje van Schaik
DEN HAAG Door de krachtenbun
deling van de Rotterdamse Kunst
8tichting en de Stichting Dans Con
tact wordt sinds 1979 elk jaar een
choreograaf de kans gegeven een
„dansconcert" samen te stellen, dat
wil zeggen een programma naar eigen
keuze op te bouwen, waarin artistieke
wensen met een experimenteel ka
rakter vervuld kunnen worden. Dit
jaar zocht Bianca van Dillen voor
haar dansconcert naar een evenwich
tige combinatie van dans en video
Zij ging daarvoor op zoek naar chore
ografen die al eerder op dit gebied
gewerkt hadden en kwam uit bij een
oud-leerlinge en een leerling van de
moderne dansafdeling van de Am
sterdamse Theaterschool. Vivierme
Deddens en Matthijs Wils.
Hun programma „videodans" was
dinsdag- en woensdagavond in het
Haagse dansfestival (HOT) te zien en
zal vanavond en morgen in de Rotter
damse Lantaarn, 24 november in het
Cultureel Centrum van Amstelveen
en 26 november in de Blauwe Zaal te
Utrecht te zien zijn.
In haar „Reflections on a hot summer
day" maakt Vlvienne Deddes gebruik
van drie beeldschermen. Op het to
neel hiervoor danst zij in een kort
glitterjurkje een solp die over haar
relatie tot haar omgeving gaat: een
zandheuvel, een beek en een indu
strieterrein, waarin zij op een uit het
niets neerhangende rekstok zweeft en
ingewikkelde poses aanneemt. Hoe
wel het haar intentie is dat de solo op
het toneel {live) een synthese is van
alle videobeelden, waarin elementen
van zand. water en lucht worden be
nadrukt, komt dat beslist niet uit de
verf. De dans in zijn geheel is wel rijk
aan beelden maar blijft zeer arm in
bewegingen en ook de cameraman
Jacob Suiskes, die de choreografie
vla de opnames „leidt" kon daar wei
nig aan veranderen. Daardoor is deze
videodans een spanningloze sfeerte
kening, waarbij de stijve armen en
schouders van de danseres een aflei
dende factor zijn.
Ook de tweede videodans „A Tripevi
deo llfestep" moest het vanwege ge
brekkige apparatuur zonder recorder
stellen. Matthijs Wils maakte deze
choreografie met filmbeelden in sa
menwerking met cameraman Henk
van Dijk en de drie uitvoerende dan
seressen Wies Bloemen, Angela Lins-
sen en Annemarie Blom.
Tegen de filmbeelden van steeds va
riërende schilfertjes en tere figuren in
zand en een glaswand die wordt wlt-
geverfd, wordt eindeloos lang ln de
zogenaamde „soft technique" van de
Amsterdamse moderne dansafdeling
bewogen (invloed Pauline de Groot)
en worden ook tekstflarden geciteerd
zoals „Deze kamer schijnt van mij te
zijn". Het geheel was erg monotoon
en voortkabbelend zonder drift, met
armen als harken, Ingetrokken bor
sten en een wezenloos in zichzelf ge
keerde blik
Deze dan^ schijnt te gaan over het
nemen van een stap en de beslissing
die daaraan vooraf gaat, maar dat is
zeer onduidelijk en moet uit de toe
lichting worden opgemaakt
Vier leden van de Poolse theatergroep Teatr Osmego Dnia, van links naar rechts Lech Raczak,
Slawomir Magala, Adam Borowski en Marcin Keszycki. r#u> Erwlll yeriieijem
door André Rutten
AMSTERDAM De voorstelling „Redheugh", die tot en met 29 november ln Mickery te zien
is. bestaat uit een film. vier liederen en een toneelstuk, die door elkaar heen geweven zijn.
e con!
)id i
lisl
elfde
de
igen d
,nd zo
sitievt
laansc
ken.
nsdagi
hbepac
in zou
onde
ng h<
aande
duurd
n gei
«er hei
je vai
een man in vliegenierstenue los, die
wat verdwaasd ronddoolt, terwijl de
telefonerende man, moeizaam met
een stok lopend, over het toneel naar
achteren weggaat
Daarna begint de film, die verder het
leeuwedeel van Je aandacht zal opei
sen. Een weidelandschap vol reeksen
vlammetjes en kleine modelletjes
van oorlogsvliegtuigjes. Een vrijend
paartje, in het wit gekleed, blijkbaar
verrast door een luchtaanval. In de
verte een rookkolom, waarschijnlijk
van een neergestort vliegtuig. Een
mannenfiguurtje komt daaruit te
voorschijn, komt over'de hellende
vlakte naderbij, verschuilt zich in een
Jbijgebouwtje van het huis Redheugh:
de vliegenier, die je op het toneel uit
de zandhoop hebt zien kruipen. In het
huls een jonge vrouw, bezig met vlees
snijden, gestoord door Iemand die
aan de deur komt kloppen: de man.
die Je op het toneel hebt zien telefo
neren.
De film vertelt ln mooie, rustige beel
den. waarvoor uitvoerig gebruik ge
maakt Is van de mogelijkheden van
het fraaie landschap en het huis-Inte
rieur in de met het verstrijken van de
uren steeds wisselende sfeer, hoe de
Jonge vrouw de bewusteloos geraakte
vliegenier vindt en in huis sleept, en
wat er dan verder gebeurt, op een
ongewone, suggestieve manier. In het
zakelijke toneelkamertje is dan al
lang een zangeres verschenen in
mooie rouwkiedij, in het knusse ka
mertje de Jonge vrouw uit de film.
Voor een belangrijk deel moet Je uit
al dat materiaal als toeschouwer je
eigen verhaal componeren, bijge
stuurd door wat je ln de programma
toelichting vindt. Het heeft alles te
maken met persoonlijke herinnerin
gen over een periode van veertig jaar
(1940-1980) van de voornaamste ma
ker van de voorstelling, Mike Figgis,
jarenlang animerend medewerker
van de Engelse groep People Show.
Het ls op een rustige manier heel
Uitgeverij Callenbach te
stuurde: In het licht van kent,
ren, gedichten, gebeden, ken
len en kerstspelen onder reda<
W. Fee ns tra-Bosman (120
17,50), en Het tweede grote h
vertelboek met verhalen van d
verschillende schrijvers, 253 I
29,50; na 31 dec. 1980: ƒ32,50
Uitgeverij Elsevier te Amste
zond de volgende boeken: HooUj
roman van G. Walschap (13e <r
230 blz. - 22,90). Alles is heil
gedichten en verhalen van T. 1
mans (206 blz. - 14,90). Twee bod
in de rechter Tie mysteries van R J
Gulik Labyrinth in Lan-Fan{f
en De parel van de keizer!
blz. Prijs per deel (eerder verschef
bij uitg. Van Hoeve) 14,50). Krilfl
akkoord 1980, keuze uit ln 1979'
schenen esays in Noord- en ZuM
derlandse tijdschriften (152 tö
24,90). Vorstenhuizen in Eurn
tekst van M. Dünser (216 bl
ƒ24,90). Teresa Batista, de hoer'
Bahia, roman van J. Amado (464b)
32.50)
Spelen met stof, een keuze uit
werk van H. (Je Montherlant, do® M
Jongsma. Uitg. Arbeiderspera,
sterdam. 223 blz - 32.50.
Bij uitgeverij Buljten schippfj
heljn te Amsterdam ls verschö
van de hand van K. Abma het
slacht Mensemlus. Er zijn twee del
De rechtszaak om Koelie (184 blz'
De Dodentrein (216 blz.) Prijil
deel 24.95.
India, de schrijvers van dit boek®
J. 8. Hoetjes, drs D. H. A. Kolff
D. Koolman bekijken in dit boek
land vanuit een sociaal-wetenscï
pelijke gezichtshoek. Uitg. Ro®
Haarlem. 240 blz. 25 gulden.
Goden van de engelenbak, theat®
schiedenis van Gijsbrecht tot Ko< j
Dijk, door H. Suèr. Uitg. UnleW
Bussum. 120 blz. - 34,50.
Fantastische architectuur. TeW ij
R. Collins. Samengesteld door
Schuyt en J. Elffers. Uitg. Mew
hoffAmsterdam. 247 blz. - 79 gul®
advertentie
