Is Reagan een nieuwe Roosevelt?
mjrl
Tekening van een lezer
Den Haag bezorgd
voor wapenwedloop
'rouwCommentaar
agelijks bestuur VVD
Amsterdam stapt op
'Rol voor banken bij
isolatiewoningen'
puzzelen door een kijkgaatje
jer jaar Reagan
«"jpnflict kandidaatstelling Kamerlid
1980
THE REST
IS SILENCE
damstraat
aardbevingen
TROUW/KWARTET H S 5
jaar presidentschap van Jim-
[arier heeft meer onzekerheden
japen dan opgelost De ver-
Ing van Amerika. Rusland en
a is er een geworden waarin
Ie andere in de gaten houdt om
cn wie het eerst een misstap
I"?* at De relatie tussen de wester
ed indgenoten beweegt zich tussen
d, )esef samen verder te moeten
lbuïl et gevoel dat alles zoveel an-
a° zoveel mooier zou kunnen
Amerika's banden met zwart-
/ijn koel gebleven, zij het
20 koel als met blank-Afrika
P<ev| voelt zich veronachtzaamd
Midden-Oosten genomen en
jns-Amerika bekocht met de
rankelijk zo sterke pleidooien
'wiet mensenrechten en democratic
later nu ook weer niet zoveel
Ud hadden
ekia jaar Reagan zal heel wat dui-
enu icheid kunnen brengen de
ke- a ld /al weten waaraan zij toe is
is ten minste een pluspunt, zo
(5 et eerste gezicht. Maar voorlo-
gisch s dat dan ook wel het grootste
Tirojjfcl
]J)or|nka had kennelijk genoeg van
;rs onzekerheden, van zijn
ook op de buitenwereld als
fzell |se9uent overkomend beleid
niS is uiteraard Amerika's goed
kabf t. Maar wat kiest het nu°
aaiu
njf 7
n de
)gen
lasni
meest hoopvolle verondcrstel-
is dat er straks achter Reagan
redelijke mensen zullen opdui-
lie zijn beleidsvoornemens ge-
c moeten gaan geven. Een flin-
:lus. want die voornemens be
kten zich de afgelopen maanden
ferme slagzinnen Reagan zou
it geval gedegradeerd worden
[een soort marionet van wie
ook die goed is om stemmen
ken maar het echte beleid uit
geeft aan de nieuwe mana-
van Amerika
Reagan echter de krachten die
zijn campagne heeft opgeroe-
weer op de plaats krijgen waar
teld loren? De uiterst behoudende
tei Men niet in in het centrum van
gei acht maar als rechtervleugel,
ontra lii-feministen op hun plaats als
groep tegenover de aanhangers
opgeklopte nationalisme de
De twijfels zijn wel erg groot.
Een herkozen Carter bevrijd van
elke zorg om een oordeel over vier
jaar van de kiezers omdat hij dan.
niet nog eens kan worden gekozen
had de komende vier jaar kun
nen en moeten gebruiken om duide
lijkheid te verschaffen op de punten
waarop hij vier jaar lang onduide
lijkheid heeft laten bestaan
Het hele proces begint nu echter
van voren af aan. Ronald Reagan
en zijn regering zullen de scepsis en
achterdocht moeten wegnemen wil
len zij zich op constructieve wijze
met de wereld kunnen bemoeien
Hoeveel tijd is daarvoor nodig, één
jaar. twee jaar? Maar is die tijd er0
Volgende week begint de ..toet
singsconferentie" in Madrid over de
akkoorden van Helsinki. De Sow-
jet-Unie en haar bondgenoten zul
len vermoedelijk weinig toeschiete
lijk zijn zolang zij niet weten wat
Reagan echt denkt over de Oost-
West-verhoudingen. over het twee
de Salt-akkoord. over wapenbeper
king
De moeizaam in leven gehouden
vrede vrede tussen Egypte en Israël
zal voorlopig zeker niet een uitbrei
ding krijgen naar de buurlanden.
Iran schijnt alsnog terug te komen
op zijn bereidheid een compromis
te sluiten. Een twee jaar wachten
tot het vertrouwen is hersteld0
In zijn afschuw van het lang niet
altijd briljante verleden trekt het
Amerikaanse volk een zware wissel
op de toekomst.
Maar eerste reacties op de verkie
zing van een Amerikaanse presi
dent hebben altijd één bezwaar of
voordeel: niet zelden is er na vier
jaar weinig over van de aanvanke
lijke vreugde of bange vermoedens
IM
een onzer verslaggevers
ongeren verwijten het bestuur
iet niet genoeg gedaan heeft om
okj Kamerlid dat verscheidene jaren
.l markante rol heeft gespeeld Inde
luu pterdamse gemeentepolitiek ho
op de kandidatenlijst voor de
lende Kamerverkiezingen te krij-
Jacobse krijgt, zoals het er nu
Uitziet, de 25ste of de 26ste plaats
afha He Ujst
'pp Rltter J. Stork, van de Amster-
nriie VVD-afdeling legt de verwij-
2odi van de groep Jongeren naast zich
u g( r. „Wij hebben onze best gedaan
iet Jacobse. maar de afdelingen in
tan 881 van het land kennen hem niet
,n p rauwelijks Jacobse heeft zich in
amer wel ingespannen voor een
al Amsterdamse zaken, maar dat
van gelijkberechting van man en
vrouw de ..evangelicals" in de eer
ste plaats als maatschappelijke
kracht maar niet als openbare
schcrpreclner over andermans (po
litieke) zonden. En kan hij het hoog
opgezweepte gevoel van Amerika-
moct-weer-nummer-één-worden.
hei
baas'1
door J. W. Schutte Nordholt
Dat is toch wel iets om wak
ker van te worden! Alle peilin
gen waren er naast, alle jour
nalisten. alle deskundigen,
wij allemaal. Het werd geen
nek-aan-nek race, maar bijna
een land-slide, een aardver
schuiving. We hoefden hele
maal niet speciaal op sleutel-
staten te letten, te kijken hoe
het in Ohio toeging in Penn
sylvania afliep, alle grote sta
ten, alle, waren voor Reagan.
De wijzer is veel krachtiger
doorgeslagen naar rechts dan
door wie ook voorspeld is.
Hoe dot komt, daar zullen de politie
ke wetenschappers nog lang over pra
ten en analyseren. Maar de eerste
leken-indruk is toch wel dat Carter
ten eerste, en dat blijft het grondeu-
vel, nu eenmaal volstrekt geen flair,
geen bezieling, geen warmte, geen
enthousiasme, kortom geen charisma
bezit, dat hij ten tweede de indruk
heeft gewekt te veel te manipuleren,
te handig te zijn, in het bijzonder in
de emotionele kwestie van de gijze
laars, en dat ten derde de economi
sche werkelijkheid van de recessie
elke zittende regering parten zou heb
ben gespeeld, dat zal Reagan merken
in 1084 <als de Sowjet-Unie en de
Verenigde Staten dan nog bestaan»
Het is gedaan met Carter, de onschul
dige man die van buiten kwam om
een voorbeeld te zijn in de zondepoel
van Washington, die een herboren
christen was. oprecht gelijk de dui
ven, maar ook. met zijn Georgia-
kliek, arglistig gelijk de slangen. On
getwijfeld een man van goede bedoe
lingen. met goede liberale (in de Ame
rikaanse zin van dat woord ideeën,
maar permanent te provinciaal, te
angstvallig, te zorgvuldig, zonder vi
sie. zonder vaart En misschien is het
nu ook gedaan met de oude democra
tische coalitie, die sinds Roosevelt
bestond. Dat kan een analyse van de
cijfers pas uitwijzen
Meer begrip
De historici zullen ooit Carters be
stuur met meer begrip tegemoet tre
den dan de kiezers het thans doen. zij
zullen zijn zuiverheid waarderen en ActGUT
wijzen op enkele resultaten zoals de
Panama- en de Camp Davld-akkoor-
den. Maar zijn onzekerheid zal evi
dent. blijven, de woeste kabinetswis
selingen van vorig jaar blijven onver
getelijk
In zijn val sleept de president velen
mee, uitstekende progressieve sena
toren als Church, Bayh, Culver.
McGovem. De senaat krijgt zelfs een
Republikeinse meerderheid, lijkt het.
Amerika wordt weer rechts, wat het
in wezen was. Uniek in zijn negentien-
de-eeuwse idealen van ..free enterpri
se". ..rugged individualism" en derge
lijke. Des te moeilijker wordt het om
een anders denkende meer collectief
ingestelde vrije wereld leiding te ge
ven. De geestelijke kloof wordt
groter
Zal Reagan leiding geven? Zal hij
naar goede raadgevers gaan luiste
ren? Dat is zeer te hopen Dat zou
misschien betekenen dat het kabinet
weer eens een rol zou gaan spelen.
Veel presidenten beloofden dat. zo
Kennedy, zo Nixon, zo Carter. Ze heb
ben het geen van allen gedaan, ze zijn
steeds weer teruggevallen op de veel
toegankelijker adviseurs in het Witte
Huis. en hebben de departementale
bureaucratie maar laten voortmod
deren Daaruit kwamen dan zulke
conflicten voort als onlangs tussen
Vance en Brzezinski
Adviseurs
Wat zal Reagan gaan doen? Wat be
treft zijn buitenlandse politiek, die
ons het meest aangaat, het is te ho
pen dat hij zich gaat verlaten op
adviseurs zoals bijvoorbeeld Kissin
ger, wel een boeman in de ogen van
links, maar ook van rechts. Zijn con
sequente 'balance-of-power' denken
belichaamt hij zelf en dat is voor de
vrede beter dan avonturen aangaan
de Taiwan, zoals Reagan zelf be
dacht, Maar wat Salt II betreft wordt
het dus moeilijk.
In het algemeen moeten we hopen
dat de oude president die 20 Januari
het Witte Huis betrekt veel dele
geert? Wat kan hij zelf doen? Hij was
niet zo'n slechte gouverneur van Cali-
fomië. zegt men. maar het budget
daar verdubbelde tijdens zijn be
wind, en hij zette het mes flink in de
sociale uitgaven. Hij bleek lang niet
zo'n radicale bestuurder als hij vooraf
had geleken, dat zal zich nu wel her
halen maar nog zien de uitvoerders
van de vele grote federale subsidie
programma's zijn komst terecht met
zorg tegemoet
amaCWT
Ronald Reagan en Jimmy Carter m
op de grote Franklin D. Roosevelt
tegen wiens new deal hij zo schande
lijk gefulmineerd heeft, maar voor
wie hij pas zijn bewondering heeft
uitgesproken. Roosevelt was ook een
acteur, zij het niet van beroep.
Toen die in 1932 de verkiezingen won
werd hij door zeer deskundige man
nen als OUvier Wendell Holmes, de
beroemde rechter, en Walter Lipp-
mann, de even beroemde journalist,
beschreven als een intellectueel licht
gewicht, van wie niets te verwachten
was. Van Reagan horen we nu hetzelf
de Iemand die met hem gewerkt
heeft zei: Als je door zijn diepste
gedachtenwereld probeert heen te
gaan, krijg je heus geen natte voeten
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG In politiek Den Haag is met bezorgdheid
kennis genomen van de overwinning van Reagan. Die zorg
geldt met name zijn afwijzing van het Salt-2-akkoord met de
Sowjet-Unie tot wederzijdse beperking van de strategische
atoomwapens, en de dreigende versnelling van de nucleaire
wapenwedloop
Reagan dankt zijn winst ten dele aan
de goede indruk voor de televisie, hij
is tenslotte een vakman, of hij charis
ma heeft of niet, hij kan tenminste
doen alsof Hij lijkt toch een beetje
Zou het ook met hem meevallen? Net
als toen met Roosevelt? Maar die
had, zoals Holmes zei, wel een tweede
klas intellect doch een eerste klas
temperament, die was acteur van na
ture en niet aangeleerd
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw. ]ury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam Naam en adres aan de achterzijde
vermelden Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon
t'
ee«
man
'r- "t
•sub 1
t
ites
ie p
>rder
n de
ra sterdam Het dagelijks bestuur van de Amsterdamse
sa )-afdeiing stapt op omdat de verhoudingen binnen de
bUl tij onwerkbaar zoudenzijn geworden. De vijf leden van het
dg uur hebben dit besloten na eenconflict met een groep
cd i [eren in de partij over de kandidaatstelling van het
sterdamse Tweede Kamerlid Huub Jacobse. die al* reis
links bekend staat.
is niet overal in het iand doorge
drongen".
Vooral de wijze waarop de groep Jon
geren binnen de WD oppositie voert
tegen het bestuur zit hem dwars.
..Het is een veelheid van kleine on
aangenaamheden, maar dat men ons
voor leugenaar zet dat kan niet. Ik
ben blij met die wat linkser gerichte
Jongeren in de partij, maar ze moeten
niet de verkeerde dingen van links,
zoals je die wel ziet bij de PvdA
overnemen. Het moet wel fatsoenlijk
blijven," aldus Stork. Het bestuur
heeft zijn zetels ter beschikking ge
steld omdat in de „verpeste sfeer"
niet meer valt te werken
De Nederlandse regering, die steeds
de aanvaarding van Salt-2 heeft be
pleit, hield zich gisteren in de eerste
reactie echter op de vlakte. „De rege
ring wenst de heer Ronald Reagan
van harte geluk met zijn verkiezing.
Zij hoopt dat hem de kracht wordt
gegeven zijn zware en verantwoorde
lijke taak te vervullen tot welzijn van
het Amerikaanse volk en van de ge
hele wereld. De regering vertrouwt er
op dat zijn beleid gericht zal zijn op
het behoud van de wereldvrede, de
veiligheid en op ontspanning en be
vordering van de mensenrechten", al
dus een deel van de verklaring
Minister Van der Klaauw (buiten
landse zaken) vond het nog te vroeg
om de aanvaarding van het Salt-2-
verdrag nu reeds aan de orde te stel
len. Hij wil daarvoor afwachten wie
Reagan bij voorbeeld als minister
van buitenlandse zaken aantrekt, zo
zei men op buitenlandse zaken.
PvdA-fractieleider Den Uyl sprak gis
teren de vrees uit dat wegens het op
de lange baan schuiven van Salt 2. de
verhouding tussen Amerika en de
Sowjet-Unie onder zware druk zal ko
men te staan De CDA-defensie-
woordvoerder Frinking constateerde
evenals Den Uyl. een onverwacht gro
te ruk naar rechts in de Amerikaanse
politiek. Hij noemde de opstelling
van Reagan in de verkiezingscam
pagne. vooral ten aanzien van de wa
penbeheersing. „weinig bemoedi
gend." Frinking durfde echter nog
geen conclusie te trekken ten aanzien
van het al of niet doorgaan van de
modernisering van de NAVO-kemwa-
pens Nederland moet daarover in
december 1981 beslissen en het CDA
heeft als een van de voorwaarden
voor modernisering de aanvaarding
van Salt 2 genoemd
Ook buitenlandspecialist Brinkhorst
van D'66 sprak over een zware hypo
theek op het overleg tot wapenbe
heersing. ..Meer dan ooit is het nodig
dat Europa nu zelf initiatieven neemt
om de gevreesde versnelling van de
kemwapenrace tegen te werken", zei
hij
De WD-fractie in de Tweede Kamer
wees er op dat Reagan nog niet veel
inzicht lijkt te hebben in de wereldpo
litiek. „Op een aantal terreinen is zijn
conservatisme niet meer van deze
tijd. Er is echter verschil tussen uit
spraken in verkiezingstijd en de
werkelijkheid daarna." aldus de
WD
APELDOORN (ANP) De Apeldoornse ingenieur A. J. de Vries wil dat de
banken op uitgebreide schaal leningen gaan verstrekken voor energiebespa
ring in woningen. Met dit plan denkt De Vries twee vliegen in één klap te
slaan: ten eerste een zuiniger energieverbruik in huis en ten tweede een
nieuw werkterrein voor de banken.
Uitgaande van 4,2 miljoen woningen en tenminste tienduizend gulden aan
besparende maatregelen per woning, komt De Vries aan leningen ter
waarde van 42 miljard gulden. De Staat zou voor deze leningen garant
moeten staan maar aan de andere kant zou de overheid de miljoenen
kostende isolatiesubsidies kunnen afschaffen.
De ingenieur, die zijn ideeén heeft' neergelegd in een op eigen initiatief
geschreven rapport, vindt dat de banken het geld moeten uitlenen tegen de
normale tarieven van de hypotheekrente (een veel lagere rente dan bij
persoonlijke leningen, red) en dat de rente normaal aftrekbaar moet blijven
voor de inkomstenbelasting.
Van de honderdduizenden puz
zelbladen die elke maand ver
kocht worden weet iedereen wel
wie ze invult: al die verwoede
puzzelaars die hun hand niet om
draaien voor een monsterkruis
woord, een reuzendoorloper of
een vijf sterren-cryptogram.
Maar wie maakt al die puzzels?
Zoiets kun je het beste vragen
aan hoofdredacteur Henri Mudde
van de „Denksport"-bladen,
want. zegt hij, „Denksport heeft
Nederland leren puzzelen". Dat
moet wel kloppen, want toen de
Amsterdamse drukker en uitge
ver Keesing vijftig jaar geleden
met de eerste Denksport kwam.
bestond er hier nog niets op dat
gebied. Alleen in het tijdschrift
Het Leven stond af en toe een
puzzeltje, maar van een blad was
geen sprake. Nu zijn er, afgezien
van de concurrentie, alleen al 23
Denksport-uitgaven, waarvan
maandelijks zo n 375.000 exem
plaren over de toonbank gaan.
Het gouden Jubileum wordt op 25
november gevierd, te laat eigen
lijk, want die eerste Denksport
kwam op 3 oktober 1930 uit. Aan
het jubileumnummer (met goud
kleurige omslag) is een overdruk
van dat eerste nummer toege
voegd en zodoende Is het niet
moeilijk te constateren, dat zo'n
blad er vijftig Jaar geleden heel
anders uitzag: een ouderwets da-
meshoofd met echt dameskapsel
op het voorblad, met een kruis
woordpuzzel daar overheen ge
drukt. Links en rechts naast de
kop „Denksport" een peinzende
man en vrouw. De inhoud ver
schilde ook: de zestien pagina's
bevatten weliswaar veel soorten
puzzels, maar daar zaten maar
drie kruiswoordraadsels en nog
niet één doorloper tussen. Ook de
omschrijvingen van de ln te vul
len woorden klonken iets anders
dan tegenwoordig: „Wenscht
men een zieke", „negerrepu-
bliek", „schip der woestijnen",
„mechanisch mensch" en „waar
men op den trein wacht"
Uitgever Keesing stond waar
schijnlljk iets leerzaams voor het
volk voor ogen. In dat eerste
nummer schreef hij „Er wordt ln
de geheele wereld veel aan licha
melijke sport gedaan, doch de
Denksport wordt daarbij sterk
verwaarloosd. Toch hebben dui
zenden vooral meer ontwikkel
den behoefte om af en toe in
hun vrijen tijd hun gedachten,
hun denken, hun hersenen te
trainen." Hij loofde „prachtige
premies voor Dames en Heeren
voor het aanbrengen van abon-
nés" uit en zo maakte hij wel
meer reclame voor het blad. Dat
was ook wel nodig, want, schrijft
de tegenwoordige hoofdredac
teur Henri Mudde ln het Jubi
leumnummer. „het zag er in het
begin niet naar uit, dat het een
lang leven zou gaan lelden.
De uitgever besloot dan ook om
Nederland te leren puzzelen.
Kranten en tijdschriften kregen
iedere week gratis een Denk
sportpuzzel toegestuurd. Op aan
plakzuilen verschenen reuzen-
puzzels. Achter schuttingen wer
den puzzels geplaatst, die men
door kijkgaten moest oplossen.
Vakantiereizen naar Frankrijk
en Italië werden beschikbaar ge
steld. Politie te paard moest de
rij kijkers soms ln bedwang hou
den en verzocht dan ook na acht
dagen deze reclame te staken
Honderdduizenden nummers
van het blad werden huis aan
huls verspreid. Demonstratie
avonden werden georganiseerd."
Zo werd het puzzelen langzamer
hand populair in Nederland. Het
weekblad werd een 14-daagse uit
gave en is nu een maandblad,
maar het telt 64 pagina's ln
plaats van die zestien uit het be
gin. Sinds dat begin hebben hon
derdduizenden de oproep van
Keesing gevolgd: „En nu, dames
en heeren, aan den slag! Toont
dat ge niet alleen vlug en lenig
zijt met armen en beenen, maar
ook met Uw hersenen!" Rest de
In Denksport, het oudste puzzel-
blad van Enropa en waarschijn
lijk van de hele wereld, werd
vroeger veel reclame voor eigen
huis gemaakt. Een paar van die
eerste vraag: wie maken al die
puzzels? Hoofdredacteur Mudde:
„Twintig free-lancers die geen be
roeps-puzzelmakers zijn. Ze krij
gen er natuurlijk geld voor. maar
volgens mij zijn het allemaal
mensen die het maken van puz
zels zien als een hobby. Er zijn er
zeker bij die door zouden gaan
als ze er niets voor kregen.
Het kan nog een hele tijd duren
voor ie er komt. als ie er ooit
komt. maar het is een idee. Van
de bejaarde Spaanse ingenieur
ouderwetse plaatjes en teksten
staan in het jubileumnummer
afgedrukt. Dit van een man en
vrouw die geen tijd meer voor
elkaar hebben, is er een van.
en uitvinder Alejandro Goicoe-
chea Omar (86), die op een confe
rentie van twintig landen in Tan
ger voorstelde om een dam in de
Straat van Gibraltar te leggen.
Over zo'n dam zou je in de toe
komst gewoon per auto, bus of
misschien zelfs per fiets of wan
delend van Europa naar Noord-
Afrika kunnen oversteken. Bo
vendien meent de oude Span
jaard, dat uit het hoogteverschil
van één meter tussen de Atlanti
sche Oceaan en de Middellandse
Zee zoveel energie zou kunen
worden gewonnen, dat Spaixje en
Marokko samen er makkelijk
mee rond zouden kunnen komen.
Een leuk plan, maar niet nieuw:
al langer dan een eeuw worden er
ideeën opgeworpen om een ver
binding tussen Europa en Noord-
Afrika te fabriceren. De dam van
de oude heer Omar is veel te
ingewikkeld, zeggen sommigen al
meteen. De Straat is op de smal
ste plaats maar vijftien kilome
ter. maar wel weer vijfhonderd
meter diep: zet daar maar es iets
stevig neer Hier en daar is de
diepte minder dan 350 meter,
maar op die plekken zal de dam
weer 28 kilometer lang moeten
worden. En natuurlijk is het
grootste probleem het geld. Zoals
de zaken nu staan zal er toch
minstens vijf miljard gulden no
dig zijn en wie wil dat voor een
nieuwe „Damstraat" betalen?
Ongeveer de helft van de wereld
bevolking zo'n twee miljard
mensen woont in streken waar
aardbevingen (kunnen) voorko
men. Alleen al in deze eeuw stier
ven er 1.6 miljoen mensen door
aardbevingen, en niet eens alle
maal ver van ons bed: 120.000
slachtoffers vielen in Europa. Die
getallen lezen we in „Eurofo
rum". voorlichtingsblad van de
Europese Gemeenschap, dat er
Haastig aan toevoegt, dat het na
tuurlijk niet ln alle EG-landen
gevaarlijk is. althans niet wat de
aardbevingen betreft. Landen als
Frankrijk, Italië en Duitsland
hebben er wel mee te maken. Als
ze daar huizen bouwen, moeten
ze dan ook aan bepaalde voor
schriften voldoen met het oog op
de veiligheid. Maar er kan blijk
baar nog veiliger gebouwd wor
den. Na de aardbeving van 1976
in het Italiaanse Friuli stak een
groep mensen „op Gemeen
schapsniveau" (zo staat het in
Euroforum, en hoe hoog dat ni
veau is wordt er niet bij verteld,
maar het waren wel allemaal des
kundigen) de koppen bij elkaar
om te bestuderen of er nog veili
ger gebouwd zou kunnen worden
en hoe dan welk. Binnenkort
voor zover je in dit soort organi
saties van binnenkort kunt spre
ken mogen we die nieuwe voor
schriften voor de bedreigde ge
bieden verwachten, want de Eu
ropese Commissie is nu bezig de
ideeën van de deskundigen om te
werken tot een voorstel
