Oorlog wordt harder,
bemiddeling zwakker
11%
Iran 'respecteert' Amerikaanse wet
biPolen mogen nog niet weten dat het slecht gaat
Jamaica onrustig
Iraanse eisen zijn
voor VS vrijwel
niet na te komen
Pandbrief 1980 per1982/88
Amnesty doet beroep
j op Pakistaanse president
Spaarpandbrief 1980/85
Irak neemt Iraanse minister gevangen
Z
C
West land Utrecht Hypotheekbank
Walesa moe
Nobari formuleerde voorwaarden
U%! BB
Westland Utrecht Hypotheekbank
£3
[maandag 3 november 1980
BUITENLAND
trouw/kwartet
TEHERAN. BAGDAD (Reuter, AFP, AP) De oorlog tussen Iran en Irak ls het algelopen
weekeinde nog verhevigd. De missie van nlet-gebonden landen, die probeert te bemiddelen in
het conflict, ls ernstig verzwakt nadat Algerije heelt laten weten niet meer mee te doen. De
Iraanse radio heeft toegegeven dat Iraakse troepen de Iraanse olieminister, Mohammed
i i Jawas Baqlr Gongouyan, gevangen hebben genomen. Irak zegt de man In de hoofdstad
ajq Bagdad vast te houden.
nen
aft Beide landen maakten gisteren mel-
act ding van hevige gevechten waarbij
veel slachtoffers vielen. Irak zei dat
het twee Iraanse kanonneerboten tot
zinken had gebracht en elf tanks ver-
nietigd en dat tevens een Iraanse
lSt phantom-gevechtsjager was neerge-
nd» haald. Volgens de Iraakse radio zijn
T® net afgelopen weekeinde meer dan
ten
tiirj
ba
g«
nde
sen
kla
ari
leb
leri
horj
sez
1CIÏ
-dQ
om
idn
n bl
j oo
honderd vijftig Iraanse militairen ge
dood tegen 56 Iraakse soldaten.
Iran meldde zaterdag al de vernieti
ging van een Iraaks bruggehoofd bij
de rivier de Bamansjhlr bij de olie- VrAflAemiccio
stad Abadan. waardoor een Iraakse f 1«^smisaie
troepenmacht zou zijn geïsoleerd en
de omsingeling van Abadan door het
Iraakse leger zou zijn doorbroken. Bij
de gevechten zouden sinds vrijdag
meer dan tweehonderd soldaten zijn
wapentuig. Iran hoopt in ruil voor de
gijzelaars Amerikaanse wapens te be
machtigen. terwijl Irak naast wapens
uit de Sowjet-Unie ook hoopt op mo
dern materieel uit Frankrijk. Volgens
het Franse blad „Le Point" begint
Frankrijk in december met de leve
ring van de eerste van zestig Mirage
F1-gevechtsvliegtuigen die Irak al in
1977 en december vorig jaar heeft
besteld. De levering van de vliegtui
gen zou twee maanden eerder komen
dan aanvankelijk was afgesproken.
lood. Iran zei niets over slachtof-
in eigen gelederen.
Pogingen om aan het geweld een ein
de te maken worden ondernomen
door een delegatie van nlet-gebonden
landen. Vijf ministers van buiten
landse zaken (van India. Cuba. Zam
bia. Pakistan en Joegoslavië) bijge
staan door de chef van de politieke
Beide landen zitten te springen om afdeling van de PalesUjnse bevrij-
ADVERTENTIE
Pandbrief, looptijd maximaal 8 jaar. Huidig
itage 11%; huidige afgiftcprijs f 1.005,-
rente vanaf 15 maart 1980 (effectief ren
dement ca. 10.81%).Jaaiiijksc rente-uitkering f 110,-.
Aan toonder. Tussentijds verhandelbaar op de effektenbeurs.
Verkrijgbaar bij de kantoren van Westland/Utrcdit Hypotheekbank,
of bij uw bank of commissionair in effekten. «..m»*.
Hoofdkantoor: Amsterdam, Sarph.itistra.it 1,020-26 3131
al.tf
'Olgl
in I
Ban.
rise
aatf
oa
Ban)
a
ïsidr
ira.
s a nu
de li
ibla.
in t
der
1 voi
dat
op v
i in
4
oert
vj
sue
aan»
ind
breit
king
la de
ïanm
dwi
.Ibié
AMSTERDAM, ISLAMA
BAD (ANP, AFP) Amnesty
International, de organisatie
die zich het lot aantrekt van
poltieke gevangenen overal
ter wereld, heeft een beroep
gedaan op de Pakistaanse
president Zla Oei Haq om alle
zogenaamde „gevangenen om
het geweten" vrij te laten.
Volgens de organisatie houdt de Pa
kistaanse overheid, in strijd met de
rechten van de mens. vooral vak
bondsleden. studenten, advocaten en
politici vast. Amnesty vraagt de pre
sident tevens maatregelen te nemen
tegen het martelen, geselen en execu
teren van gevangenen. Amnesty
noemt In een brief vijf gevallen van
gevangenen die in voorarrest zijn
overleden als gevolg van martelingen
en vraagt de president daarnaar een
onderzoek in te stellen.
Ook wordt gevraagd om onmiddellij
ke afschaffing van geseling en ampu
tatie van gevangenen, hetgeen in Pa
kistan als straf voor misdaden kan
worden opgelegd.
dlngsorganlsatle PLO, kwamen gis
teravond in het Joegoslavische Bel
grado bijeen om over hun missie te
praten. Niets ervan lekte naar buiten.
De missie ls verzwakt nadat de Alge
rijnse minister van buitenlandse za
ken, Mohammed Benyahla, de minis
ters in Belgrado per brief liet weten
niet meer mee te doen. Er werd geen
redenen voor deze onverwachte stap
gegeven. Algerije, dat een lichte voor
keur vertoont voor Iran. zal nog wel
op eigen houtje iets aan de vrede
proberen te doen en daartoe contac
ten met beide partijen onderhouden,
zo werd op het Algerijnse ministerie
van buitenlandse zaken vernomen.
Ook paus Jan Paul II heeft gisteren
op onderhandelingen tussen de strij
dende partijen aangedrongen.
Tenslotte heeft de Veiligheidsraad
van de Verenigde Naties in New York
op vrijdagavond achter gesloten deu
ren overleg gevoerd over het conflict.
De voorzitter van de raad, de Rus
Oleg Troyanowskl, zei zaterdag dat
de tekst, die niet bekend werd ge
maakt, aan de regeringen van Irak en
Iran zal worden overlegd.
De bekende kringen in New York
meenden te weten dat er in de tekst
stond dat „grondgebied niet met ge
weld mag worden verworven, het be
kende verhaal over nlet-inmengtng,
de eveneens bekende oproep op te
houden met het geweld en vreedzaam
het geschil te regelen en een verzoek
aan secretaris-generaal Kurt Wald-
helm om zijn goede diensten beschik
baar te stellen." Verwacht werd in
ieder geval dat Iran er niet mee ak
koord zou gaan, omdat er geen ver
oordeling van de Iraakse agressie in
staat.
Het Iraakse commando maakte giste
ren bekend dat Iraakse troepen vrij
dag al de Iraanse olieminister Mo
hammed Enz bij Abadan ln een hin
derlaag hadden laten lopen en gevan
gen hadden gezet. Radio-Teheran gaf
het gisteren toe, zei dat zoiets tegen
de internationale regels indruiste en
voelde zich verder vereerd dat hoge
functionarissen aan de zijde van het
volk overvallen werden.
Vervolg van pagina 1
Gevraagd naar de stappen die nu
genomen moeten worden, merkte
Walesa op dat hij op dat ogenblik
het liep al tegen drie uur alleen nog
verantwoordelijk was voor zijn eigen
stappen: „En daarom ga ik gauw naar
huls." Zo verdween deze grote kleine
man ln een van de doodgewone au
tootjes die buiten ln de vrieskou ston
den te wachten. Zichtbaar uitgeput
ging hij op de achterbank liggen.
Een lange rit naar huls In Gdansk aan
de Oostzee, waar op de werf Lenin op
31 augustus de basis werd gelegd
voor een andere en hopelijk betere
samenleving waarin de belangen van
de bevolking niet langer worden ver
waarloosd. begon. Zaterdag op Aller-
>osll
d0 heiligen bezochten de Polen de gra-
ven van familieleden en waren zij ln
"achten bezig met het verleden. Nu
iden zij zich weer bezig met de
olutJ toekomst, die voor het eeret sinds
opril
enki
n;«np
lange Jaren weer perspectief lijkt te
bieden.
Pantserwagens bewaken de straten
van Kingston, de hoofdstad van Ja
maica. Zaterdag trok een groep van
ongeveer drieduizend Jamaicanen
door de armere delen van de stad,
waar zij winkels plunderden en in
brand staken. Later op de dag leek
de rust echter te zijn weergekeerd.
De ongeregeldheden volgden op de
uitslag van de donderdag gehouden
verkiezingen, die uitliepen op een
enorme overwinning van oppositie
kandidaat Edward Seaga.
De nieuwe premier, die een einde wil
maken aan de socialistische koers
die premier Manley de afgelopen
acht jaren heeft aangehouden, werd
zaterdag geïnstalleerd. Hoewel de
uitslag officieel nog niet bekend is.
Ayatollah Khomeini formu
leerde anderhalve maand ge
leden vier voorwaarden
waaraan de Verenigde Sta
ten zouden moeten voldoen
voordat de gijzelaars zouden
kunnen worden vrijgelaten.
HIJ deed dit ter gelegenheid
van de jaarlijkse pelgrimage
van een groot aantal Iraanse
moslems naar Mekka. Na
veel geharrewar heeft de
Majlls, het parlement van
Iran. gisteren deze voor
waarden overgenomen.
Toen Khomeini medio september
zijn voorwaarden stelde in een
overigens keiharde toespraak,
waarin Amerika met de satan gelijk
gesteld werd was in Washington
iets van opluchting te bespeuren.
Twee elementen die tot dan toe een
uiterst belangrijke rol in de discus
sie over de gijzeling hadden ge
speeld. kwamen in Khomeini's op
somming namelijk niet meer voor.
De imam repte niet meer van een
mogelijk proces tegen (een deel
van) de gijzelaars en hij drong niet
langer aan op een publieke Ameri
kaanse verontschuldiging over in
het verleden begane wandaden.
Een beslissing over de definitieve
formulering van de voorwaarden
voor vrijlating van de gijzelaars
werd echter overgelaten aan het
parlement van Iran en het wachten
was op een uitspraak van de Majlis.
Erg gemakkelijk bleek dit niet. Er
werd een commissie Ingesteld die
een advies aan het voltallige parle
ment moest uitbrengen. Dit advies
liet enige tijd op zich wachten en
toen het er eindelijk was, bleken de
parlementariërs aanvankelijk niet
bereid dat advies over te nemen.
Medio vorige week blokkeerden ra
dicale parlementariërs, die nog
steeds voorstander zijn van berech
ting van de gijzelaars, iedere be
sluitvorming door de presentielijst
niet te tekenen, waardoor het voor
het nemen van beslissingen vereiste
quorum ontbrak.
Nu de parlementsleden, waarschijn
lijk onder zware druk gezet, alsnog
hebben Ingestemd met de door
Khomeini gestelde voorwaarden, is
het politieke initiatief twee da
gen voor diens mogelijke herverkie
zing weer bij de Amerikaanse
president Carter terecht gekomen.
Kunnen de Verenigde 8taten aan
de gestelde voorwaarden tegemoet
komen?
Verbaal
Het minste probleem betreft een
Amerikaanse belofte om zich niet
meer te bemoeien met de binnen
landse aangelegenheden van Iran.
Hoewel naleving van die regel in de
praktijk van de internationale poli
tiek veelvuldig geschonden wordt,
wordt die norm ln woorden altijd
President Carter en vice-president Mondale op weg naar het
beraad over de Iraanse voorwaarden. Rechts adviseur Brzezinski.
door Herman Amellnk
nog krachtig overeind gehouden.
Een verbale onderschrijving ervan
hoeft daarom niet veel problemen
op te leveren.
De tweede voorwaarde betreft de
deblokkering van de Iraanse tegoe
den in de Verenigde Staten. Het
gaat hierbij om een bedrag van naar
schatting ruim acht miljard dollar.
Er ls slechts één handtekening van
de president nodig om de tegoeden
weer ter beschikking van de Iraanse
overheid te stellen. Complicerende
factor is echter dat een aantal Ame
rikaanse bedrijven, dat nog geld te
goed heeft van Iran, aanspraken
laat gelden op een deel van de te
goeden. Deblokkering van tegoeden
kan dan ook nog wel eens wat juri
dische voetangels en klemmen ople
veren.
Om die te omzeilen eist Iran van de
Verenigde Staten dat ze alle finan
ciële aanspraken Jegens Teheran
opgeeft. Dat zou betekenen datg de
volle acht miljard dollar ter be-
schlkkiong komt van de regering in
Teheran. Gezien de belabberde eco
nomische toestand wij a ar in het
land verkeert en de hoge kosten van
de oorlog tegen Irak, is dat een
aantrekkelijk vooruitzicht. De eni
ge manier om moeilijkheden te
voorkomen met betrekking tot de
aanspraken die Amerikaanse be
drijven hebben, ls een spoedige her
vatting van de Iraans-Amerlkaanse
handel Wanneer de economische
blokkade van Iran wordt opgehe
ven en Amerikaanse bedrijven weer
perspectieven zien op de Iraanse
markt, zullen zij bereid zijn mee te
werken aan een bevredigende af
wikkeling van de achterstallige be
talingen.
Een aanzet van hervatting van de
onderlinge handel kan worden ge
geven door de levering van onderde
len en militaire uitrusting door de
Amerikanen ten bedrage van vier
honderd miljoen dollar. Dat bedrag
is indertijd al betaald voor de sjah,
maar het materieel, dat voor een
deel zelfs al onderweg was, is vast
gehouden na de val van de sjah in
februari van het vorig jaar. Het
Iraanse leger kan de reserveonder
delen goed gebruiken tegen Irak en
ayatollah Khalkahll liet er vorige
week weinig misverstand over be
staan in het parlement, dat levering
van het materieel wel opwoog tegen
de vrijlating van de gijzelaars.
heft de sjah in de meer dan dertig
jaar van zijn regering zich twintig
miljard dollar rijker gemaakt. Dat
is ten koste gegaan van het Iraanse
volk, dat daarvoor nu eindelijk
schadeloos gesteld moet worden.
GHet immense bedrag, later door
de gouverneur van de Iraanse Cen
trale Bank, Nobari, gehalveerd is
waarschijnlijk ingegeven door de
bedragen die omgingen in aan de
sjah gelieerde stichtingen en onder
nemingen die tot voor enkele jaren
een grote greep hadden op de Iraan
se economie De machtige Pahlevi-
stichting was eigenaar van een
bank. een verzekeringsmaatschap
pij. hotels, casino's en andere toeris
tische trekpleisters. Ook had na de
stichting belangen in de cementin-
dustrie, autofabrieken etc. Aan het
einde van de jaren zeventig beliep
het totale bezit van de stichting
ongeveer drie miljard dollar. Het
meeste daarvan heeft de vorst in
zijn ballingschap niet mee kunnen
nemen.
De regering van Iran zegt echter dat
de sjah in de laatste maanden van
zijn bewind een groot deel van zijn
bezit te gelden heeft gemaakt en
overgeboekt naar banken in het
buitenland. Volgens Iraanse autori
teiten zou het hierbij gaan om een
bedrag van tenminste twintig mil
jard dollar dat is overgeboekt naar
Zwitserse banken. Die banken heb
ben daarop laten weten dat het to
taal van alle Iraanse tegoeden eind
1978 echter maar 1,2 miljard dollar
beliep. De Iraanse beweringen moe
ten conform de norm van de revolu
tionaire overdrijving minstens ge
decimeerd worden.
Sjah
Het grootste probleem is echter de
ewventuele teruggave van het bezit
van de sjah. De Amerikaanse rege
ring heeft namelijk nauwelijks eni
ge greep op de bezittingen van de
nabestaanden van de overleden
vorst. Volgens de Iraanse overheid
Juridisch
Volgens een verklaring van de sjah
zelf, enkele maanden voor zijn dood
afgelegd, zou de familiue Pahlevi
„slechts" over zo'n vijftig tot hon
derd miljoen dollar beschikken.
Ook onafhankelijke deskundigen
denken aan een bedrag in die orde
van grootte. Slechts een klein deel
daarvan staat op Amerikaanse ban
ken. Er zullen heel wat juridische
hoogstandjes nodig zijn om daarop
beslag te leggen.
Het zal aan de Iraanse regering zijn
te bewijzen dat de gelden die zich
op Amerikaanse bankrekeningen
bevindn op een onjuiste manier ver
worven zijn. Zelfs al zou dat voor
het gzond verstand voor honderd
procent vast staan, dan is het nog
moeilijk om dat Juridisch rond te
krijgen. Tenslotte vertegenwoordig
de de sjah Iran op het moment dat
die rijkdommen verworven werden.
Het enig wat Carter op dit moment
kan beloven, is niets ln de weg leg
gen voor Juridische pogingen om
toch een vinger te krijgen achter
een deel van het bezit van de familie
van de sjah. Daartoe zal hij zich
misschien nog wel bereid willen ver
klaren. Veel kans van slagen heeft
deze „Wiedergutmachung" niet.
door James Dorsey
TEHERAN Het Iraanse parlement is bij de formulering van de voorwaarden voor de
vrijlating van de Amerikaanse gijzelaars de Amerikanen zoveel mogelijk tegemoet gekomen.
De Iraanse voorwaarden werden in hun huidige formulering uitgewerkt door Ali Reza Nobari,
president van de Iraanse Centrale Bank.
Nobari besteedde vorig» week veel
tijd aan het overhalen van de leden
van de speciale parlementscommis
sie. die de voorwaarden moest voor
leggen aan het voltallige parlement.
Afgelopen donderdag wist hij ook de
zege van ayatollah Khomeini te ver
heeft de Jamaicaanse radio omge
roepen dat de Labourpartij van Sea
ga kan rekenen op 51 van de sestig
zetels in het parlement. Voor de ver
kiezingen had deze partij er slechts
dertien, tegen 47 voor de Nationale
Volkspartij van Manley.
De Verenigde Staten zijn zeer Inge
nomen met de grote overwinning
van Seaga. Doorgaans onthoudt het
Amerikaanse ministerie van buiten
landse zaken zich van commentaar
op verkiezingsuitslagen. Nu echter
verklaarde een woordvoerder dat de
VS „in een geest van vriendschap te
willen samenwerken met de nieuwe
regering die de kiezers van Jamaica
hebben gekozen."
BIJ de formulering ls er zorgvuldig
rekening mee gehouden dat zij niet in
strijd zijn met de Amerikaanse wet,
zodat de voorwaarden niet om die
reden door de Amerikaanse regering
verworpen kunnen worden.
In ruil voor de vrijlating eist Iran nu:
Een Amerikaanse belofte en ga
rantie dat de VS zich politiek noch
militair met de binnenlandse aange
legenheden zullen bemoeien.
Zodanige vrijgave van dé in beslag
genomen Iraanse goederen dat de re
gering in Teheran er vrijelijk over
kan beschikken, alsmede herstel van
de normale financiële betrekkingen
tussen belde landen.
Het ongedaan maken van alle te
gen de islamitische republiek getrof
fen financiële en economische maat
regelen en het ongedaan maken van
vorderingen tegen Iran. Zou Iran ver
plicht worden tot schadevergoeding
voor de gevolgen van de islamitische
revolutie of voor de bezetting van de
Amerikaanse ambassade, dan dient
de Amerikaanse regering daar voor
op te draaien.
Overdracht van het vermogen van
de sjah aan Iran. De VS dienen Irans
recht te erkennen om het bezit van de
sjah te nationaliseren. De Ameri
kaanse president moet een decreet
uitvaardigen waardoor deze bezittin
gen in beslag genomen worden en de
voorbereidingen voor de overdracht
ervan aan Iran getroffen worden.
De tweede voorwaarde veroorzaakte
aanvankelijk enige consternatie in
het parlement. Veel parlementariërs
begrepen uit de uitdrukking „norma
le betrekkingen" een terugkeer naar
de omstandigheden van het bewind
van de sjah. Een voorstel om die
zinsnede te schrappen werd echter
verworpen.
De afgelopen week wist Nobari de
parlementscommissie ervan te over
tuigen dat het eenvoudigweg eisen
ADVERTENTIE
Spaarpandbrief, groeit in 5 jaar naar f 1.700,-
/O Huidig rentepercentage 11%; huidige afgiftepnjs f 1.000,-
"0(efT mmt I
opgelopen rente vanaf 3 maart 1980 (effectief rende-
I ment ca. 10.97%). Aan toonder
Tussentijds verhandelbaar op de effektenbeurs. Verkrijgbaar bij de kan
toren van WestLind/Utrecht Hypotheekbank, of bij uw bank of com
missionair in effekten. Rente m'«l kucn» «japnfecn vu
Hoofdkantoor: Amsterdam, Sarphatistraat 1,020-26 31 31
van overdracht van het bezit van de
sjah voor de Amerikanen onaan
vaardbaar zou zijn. De formule die nu
is uitgedokterd, maakt de procedure
ook volgens de Amerikaanse wet mo
gelijk. De VS moeten de nationalisa
tie door Iran van het bezit van de sjah
erkennen, vervolgens economisch
noodwetten van toepassing verkla
ren, waarna Amerikaanse staatsbur
gers gedwongen kunnen worden ge
gevens over het vermogen van de
sjah aan de overheid te verstrekken.
Verwacht wordt dat de familie van de
sjah dan een proces tegen de regering
van de VS zullen aanspannen, waar
bij gegevens over het precieze vermo
gen van de overleden vorst op tafel
moeten komen. Dat bedrag zouden
de Amerikanen dan aan Iran moeten
uitbetalen.
Op basis van de huidige formulering
van de Iraanse voorwaarden, worden
alle problemen tot zuiver financiële
kwesties teruggebracht. Zolang de
Amerikaanse regering maar opdraait
voor de geëiste betalingen, zal het
Iran een zorg zijn of ze al dan niet zal
moeten plaats nemen in de beklaag
denbank. Of de Amerikanen akkoord
zullen gaan met deze juridische vond
sten, is vooralsnog een onbeantwoor
de vraag.
CARACAS (AFP) Venezuela heeft
zijn leger in staat van paraatheid
gebracht als reactie op het samen
trekken van Colombiaanse troepen
langs de grens tussen de twee landen
op het schiereiland Guajira. Dit
maakten twee Venezolaanse kranten
gisteren bekend.
demof-
>nd
an
en
»ges
gens
zei
stant
dat
best»
heroj
entn
ls
eldra
pollt
ezocl
pens
ien ai
sin
door J, den Boef
WARSCHAU Het duurt lang voordat er ln Polen echt Iets wordt
gedaan aan het opheffen van de censuur. Nog vóór het eind van het Jaar
zal er een wet aan het parlement worden voorgelegd. Dat duurt echter te
lang en ln de praktijk hebben de media hier al een voorschotje op
genomen.
Een voorbeeld hiervan gal het populairste
Poolse dagblad Zycle Warszawy, dat ln zijn
kolommen kritiek oefende op de gerechte
lijke beslissing om de erkenning van de
vrije vakbeweging Solidariteit vergezeld te
doen gaan van een eenzijdig opgelegde sta
tutenwijziging, terwijl de partijkrant Try-
buna Ludu nog trouw de officiële lijn verde
digde.
Ook al kan men er ln dit verband van uit
gaan dat het hier om een juridisch menings
verschil gaat, het feit dat Solidariteit van de
«ne krant gelijk krijgt, is ook van politieke
betekenis, of de redactie dit nu gewild heeft
of niet. Per slot van rekening was de rech
terlijke ingreep het belangrijkste punt op
bet klachtenlijstje van de vrije vakbewe
ging van Lech Walesa
Er wordt ook met meer openheid over de
achtergronden van de problemen gespro
ken dan nog vrij kort geleden het geval was.
Vaak kan dat, omdat er over de fouten van
anderen wordt gepraat, zodat niemand zich
er een buil aan kan vallen. Zo nu en dan
kom Je echter mensen tegen van wie bekend
ls dat zij al hun mond open deden toen dat
nog niet ongevaarlijk was.
Eén van hen is AndreJ Bilik, plaatsvervan- GOGClG WGO
gend hoofd van de Poolse televisie-nieuws-
dienst, die zich al tegen zijn chef MacleJ
Szczepanski keerde, toen deze nog een
machtspositie Innam en de al lang bekende
onthullingen over zijn zelfs voor westerse
begrippen zeer luxueuze leventje nog niet
waren begonnen.
Bilik vertelde dat het vooral bij de televisie
moeilijk werken was, omdat er meer contro
le op kon worden uitgeoefend. Daardoor
waren Szczepanski en zijn medewerkers in
staat om er de dienst uit te maken. En zo
kon het hele tv-gebeuren ln feite worden
afgestemd op behartiging van de belangen
van partijchef Edward Gierek, van wie
Szczepanski èen persoonlijke vriend was.
De hele opzet was fout, aldus Blllk, omdat
men er van uitging dat hoe meer er over
Gierek werd uitgezonden, hoe beter dat
voor zijn Imago zou zijn. De propaganda
werkte na verloop van tijd echter averechts.
Maar Szczepanski realiseerde zich dat niet.
in tegenstelling tot vele anderen die er bij
betrokken waren, maar er in zijn aanwezig
heid blijkbaar niet over praatten.
De situatie is nu volgens Bliek al heel
anders, omdat de mensen die sinds augus
tus de beslissingen nemen een betere kijk
hebben op de situatie. Het ls nog niet Ide
aal, maar er is veel verbeterd. Men heeft de
goede weg Ingeslagen die op wat langere
termijn naar het goede doel zal lelden. De tv
wordt daarbij geholpen doordat Giereks
opvolger Stanlslaw Kanla geen prijs stelt
op belangstelling voor zijn persoon.
Kanla verbergt zich bij wijze van spreken
voor de massamedia. Persoonlijke bood
schappen laat hij vaak voor de tv voorlezen.
De partijchef zou een gematigd man zijn die
niet de fouten van zijn voorganger wil her
halen. Gierek, aldus Bilik, praatte te veel
over van alles en nog wat en de bevolking
werd het zat. Want hoe moeilijker de toe
stand werd. zoveel te vaker kwam de ex-
partijchef vertellen dat het ln Polen goed
ging.
De meeste mensen bij de tv waren tegen
deze propaganda. In de eerste jaren van
Giereks optreden werd alles nog geaccep
teerd omdat deze als partljchef het vertrou
wen van de bevolking moest winnen na de
opstandige activiteiten van eind 1970. Daar
na begonnen de twijfels.
Sommigen deden om opportunistische re
denen mee aan het verkeerde beleid, ande
ren probeerden er nog het beste van te
maken en ook gingen er mensen weg omdat
zij het politieke beleid van Szczepanski niet
langer konden aanvaarden.
Botsing
De oppositie tegen de autoritaire Szcze
panski werd tenslotte zo groot dat het wel
tot een botsing moest komen. Er werd fel
gedebatteerd, en toen Szczepanski gewaar
werd dat de poten onder zijn stoel vandaan
waren gezaagd en hij nog op een compromis
wilde aansturen, was het afgelopen. Op 24
augustus, toen de beslissing al enige tijd
tevoren was gevallen, werd hij officieel ont
slagen nadat de vele bijzonderheden over
zijn uitspattingen bekend waren geworden.
De mogelijkheden voor de televisie zijn
thans nog beperkt door de moeilijke en
gecompliceerde situatie in Polen, aldus Bi
lik. Er wordt nog overlegd wat het beste ls.
Sommigen willen volledige openheid, zoals
bij enkele weekbladen gebeurt, die afdruk
ken wat zij willen. Dat men dit bij de tv nog
niet doet, zou onder meer komen doordat
men de bevolking onder de huidige omstan
digheden niet nog meer wil schokken.
Wat dit laatste betreft: het is de vraag of er
nog veel te schokken valt. want de Poolse
bevolking heeft al heel lang in de gaten dat
het slecht gaat. De mensen ondervinden het
al Jaren aan den lijve en het is toch wat
vreemd dat een man als Bilik de terughou
dendheid van de Poolse tv in november
1980 moet verklaren door de bevolking in
bescherming te nemen.
„Maar", aldus Bilik, „We hebben nogal wat
mensen met verschillende opvattingen, met
zoals er in de regering en de partij menings
verschillen bestaan." Het is volgens hem
moeilijk om dat allemaal aan bod te laten
komen. „We volgen een moeilijke les in
democratie in gecompliceerde internationa
le omstandigheden. Ook weten we dat er in
Oost en West naar ons gekeken wordt en
dat iedereen hoopt dat er in Polen een tijd
van rust zal aanbreken."
Rust en openheid hoeven in Polen echter
geen tegenstelling te zijn. In het jongste
verleden is het tegendeel gebleken. Alleen
door meer openheid kan onrust worden
voorkomen, zoals die zich nu al zo lang in
Polen voordoet.
I
