ie teruggaat is een 'geldzak' amaicanen kiezen tussen niets en bijna niets Warschau Pact trekt cordon om Polen op Poézie in Porselein jastarbeider heeft in Marokko een 'status' 1 IS 12| -flOAG 30 OKTOBER 1980 BINNENLAND/BUITENLAND TROUW/KWARTET PRS 13 - H 15 aro Hielkema sterdam woont Achmed in miserabele omstandigheden: met twee andere Marokkanen kleine kamer in een pension. Maar als hij met vakantie naar zijn geboorteplaats -^aouen is, gaat hij dagelijks naar de sauna en een plaatselijke armoedzaaier sjouwt voor dirhams zijn tas achter hem aan. een bizar verhaal, maar het •cies in het beeld dat terugke- okkanen met elkaar vor- 5 een gastarbeider voor een Je reis of voorgoed naar zijn i gaat, is hij de kapitalist, de i Iemand die naar Marokko jat. moet zich ..uitleven". Hij t als een ..mislukt figuur" ge I jlen worden. En al moet hij er at geld voor lenen, hij hoort f i cadeautjes mee te nemen. £5tarbeider heeft een status in jen land. n gastarbeider voorgoed terug tal hij dan ook proberen die |te behouden. Van het geld dat zijn werk in West-Europa jehouden. wil hij een goed len. een goede auto of een "Hij zal voor zijn familie pro te zorgen. „Want als je dat ben je In Marokko een 'ge- man." zegt Mohamed Rab- )an heb Je iets bereikt." Jarige directeur van de Stich- felzljn Buitenlanders In West- it. die al meer dan tien Jaar in and woont, ziet in terugkeren- irokkanen geen „agents of Van deze mensen is geen g in het Marokkaanse pa- verwachten. „Al kom Je met Idealistische gedachten terug. Dgen van Je familie ben Je een Jceling. Het zal een Marokkaan Dk veel moeite kosten om niet Jn eigen positie te denken. Je lgenlijk moeilijk verlangen dat de eerste plaats aan de opbouw |n land wil gaan werken." genaamde terugkeerprojecten, iet ontwikkelingsgeld worden t om gastarbeiders een steun de rug te geven, zijn in de eerste (ongeveer vier Jaar geleden) on eer bedoeld geweest om de ba leggen van de emancipatie van lerende gastarbeiders. „De kchappelljke. sociale en politie- iwustwording was mede een re- >m de projecten op te zetten." Rabbae. die in de stuurgroep van het bureau Internationale Migra- tie-Ontwikkelingssamenwerking (IMOSi zit. Dit college beoordeelt aanvragen van buitenlanders om met subsidie en een lening van Nederland in eigen land een terugkeerproject op te zetten. Zinvol? Mohamed Rabbae twijfelt over de vraag of de IMOS-proJecten zinvol zijn. „Ik weet het niet." zegt hij. „La ten we het duidelijk stellen: zo'n paar projecten zetten geen zoden aan de dijk. Het is geen oplossing voor de Marokkaanse arbeider in Nederland, laat staan voor Marokko zelf. De mas sa in Marokko merkt er niks van. Ik zeg niet dat het niet goed is om gast arbeiders die terug willen, een steun tje in de rug te geven. Uiteindelijk hebben ze hier geploeterd en offers gebracht. Deze vorm van ontwikke lingshulp is een stuk rechtvaardig heid." Maar Rabbae ziet ook het gevolg van de projecten: een Marokkaan die met behulp van Nederlandse subsidies en leningen een bedrijfje begint, is bin nen de kortste keren volgens Marok kaanse maatstaven een miljonair. „Is dat de bedoeling van de hulp, dat je mensen die het toch al beter hebben dan de achtergebleven landgenoten een nóg grotere voorsprong geeft? Weliswaar levert zo'n project werkge legenheid voor zes èzeven mensen op. maar meestal gaat het om familiele den. om het eigen groepje." 'Ongelukkig' Grote projecten om Marokko op gang te brengen zitten er niet in. weet Rabbae. „Een Marokkaan is geen ty pe voor een collectief. Hij wil z'n geld bij zich houden en het in concrete zaken stoppen, zoals een bakkerij of een atelier. En via de huidige regering kan er zeker niets gebeuren. Dus een alternatief voor de huidige projectjes is er nauwelijks. De enige oplossing voor de Marokkaanse situatie is „dat het hele spul daar verdwijnt." meent Rabbae. „Er moet een nieuwe poli tiek komen." Mohamed Rabbae is er zeker van dat de Marokkaanse bevolking erg onge lukkig is met het regime „Er Is een proces aan de gang: iedereen weet hoe het regime in elkaar zit. hoe het komt dat zoveel miljoenen mensen armoede lijden. Iedereen wordt dage lijks geconfronteerd met het feit dat de huidige situatie niet deugt. Alleen is het niet voor ledereen duidelijk of dat nu aan de koning ligt, of aan de regering of aan de ambtenaren. Maar als Je ziet dat iemand die een kilootje tomaten probeert te verkopen op straat, wordt opgepakt door de poli tie en dat corrupte lieden onder hoge ambtenaren vrij-uit gaan. dan ga je toch wel denken." De mooie verhalen, waarvan het regi me van koning Hassan zich bedient, hebben het een tijdje aardig 'gedaan', meent Rabbae. „Tien Jaar geleden klonk het nog redelijk dat Hassan zowel politieke als geestelijke leider is. maar nu weet ledereen toch hoe de koninklijke familie leeft en hoeveel hasj er wordt gebruikt. En het ver haal dat de oorlog tegen Polisario in West-Sahara een strijd voor het hele Marokkaanse volk is, heeft het aan vankelijk goed gedaan. Men begint echter langzaam in te zien wie er van die oorlog te lijden heeft: de arme. De rijke verdient straks in tienvoud te rug wat hij er nu voor betaalt. Het zijn de zonen van de armen, die in de Sahara sneuvelen. Het volk moet de weg vrij maken, zodat de rijken straks de vruchten plukken." 'Vertrouwen' Mustafa Slaby (eveneens 38) heeft andere ideeën over de toekomst van zijn moederland. Hij is al zestien jaar in Nederland, werkt als laborant in het VU-ziekenhuis in Amsterdam en is met een Nederlandse getrouwd. Hij vindt dat er te weinig vertrouwen is tussen het reglME en Marokkanen in het buitenland en pleit voor een bete- Hoe kan de situatie in Marok ko, waar rijken steeds rijker en armen steeds armer wor den, veranderd worden? Dat vroegen we aan twee Marok kanen, die al jaren ln ons land wonen en werken. Een oplos sing leverde het niet op. Dit is het vijfde verhaal in een serie van zes. De voorafgaande verhalen stonden op 18, 22, 24 en 27 oktober in deze krant. ■re verstandhouding. „Marokko is bang dat er andere politieke Ideeën het land ln komen en dat die paniek zullen zaaien." Slaby vindt het een taak van de Ne derlandse overheid om Marokko tot meer enthousiasme voor de terug keerprojecten te brengen. „De Ma rokkaanse regering moet er toe bewo gen worden om de projecten te steu nen: financieel maar ook door vlot vergunningen te verstrekken van een uitkering aan de werklozen ln Marok ko, al is het maar om dagelijks brood te kunnen kopen. Marokko hoeft niet alm te zijn. Er zijn grondstoffen ge noeg." Verdraagzaamheid Het komt volgens Slaby. die lid is van de commissie buitenlanders van het CNV. aan op „verdraagzaamheid", ook van de kant van Marokkaanse organisaties ln Nederland. „Je kunt hier wel met spandoeken tegen Has san gaan lopen, maar die mensen staan alleen. Je moet de realiteit zien. Marokko heeft mensen nodig die kei hard willen werken. Het ontbreekt aan de juiste mentaliteit. De Marok- kanse organisaties hier zouden moe ten helpen die mentaliteit te kweken. Niet door zich radicaal links of rechts aan te sluiten, maar door de Marok kanen een Juiste begeleiding te ge ven. Marokko moet uit de sociale en economische achterstandsltatle raken." Slaby ziet geen heil in het „politieke systeem van Algerije dat op Moskou gericht is", maar ziet het meer in „compromissen". „De ervaring leert dat een staatsgreep wel enigermate een verbetering kan opleveren, maar dat zoiets maar tijdelijk is. Wat met geweld Is verworven, moet ook met geweld verdedigd worden. Zo beland Je van de ene ellende in de andere." Keihard Slaby haalt de koran erbij om te onderstrepen dat er keihard moet worden gewerkt aan de opbouw van Marokko. „In de koran staat niet dat Je maar moet blijven zitten en den ken dat Allah wel alles regelt. Je moet zelf stappen ondernemen. Het volk moet de corruptie niet pikken. De regering kan wel zware straffen op curruptie stellen, maar dat helpt niet. De mensen moeten gewoon him geld in hun zak houden. Dan is het afgelo pen met de corruptie. Voor iets waar Je recht op hebt, moet Je niet be talen." De Amsterdamse Marokkaan wil niets van verzetsorganisaties weten: „Het moet openlijk gebeuren. De be volking moet de kans krijgen om zich te ontplooien zonder risico's te lopen. Als Je geen bedreiging vormt ln Ma rokko, word Je ook niet bestreden. Ik zie onder Marokkanen best mensen die anders willen. Een Marokkaan is alleen niet gewend om zelf initiatie ven te nemen. Hij neemt gauw genoe gen genoegen met een beetje en denkt vaak: doe jij het maar, Jij weet het beter." Mohamed Rabbae is heel wat minder optimistisch over de bereidheid van de Marokkaanse overheid om het land uit de armoe te halen en daar door (bij voorbeeld) de drang om in Europa gastarbeid te verichten ver- „Iedereen weet langzamerhand hoe het komt dat zoveel miljoenen Marokka nen armoede lijden. Iedereen wordt toch dagelijks geconfronteerd met het feit dat de huidige situatie niet deugt." richten te verminderen. „Het regiem voert een ad hoe beleid dat tijdelijk de onvrede probeert te blussen. Maar je ziet stakingen, onlusten en de uni versiteit. Je ziet dat iedereen voor zichzelf probeert te zorgen en denkt dat Allah de rest wel doet. Iedereen vlucht in de bouw of in de handel. Men heeft er geen belang bij dat de zaak in Marokko wordt omgewen teld." Voor de Nederlandse overheid zijn weinig wegen open om Marokko uit ?ièt slop te halen. De „dubieuze" te rugkeerprojecten zijn misschien wel de enige mogelijkheid, denkt Rab bae. „Het is denk ik belangrijk dat de vakbeweging, de studentenbeweging, boerenorganisaties. de kerken en or ganisaties als de NOVIB zich meer voor Marokko gaan interesseren. Ka dervorming, ondersteuning en onder zoeken zouden een goede zaak zijn. Dan werk je aan een alternatief. Dat wil overigens niet zeggen dat de rege ring terugkeerprojecten maar moet stoppen." r Wlm Jansen de verkiezingen in Jamaica vandaag veel oplossen is niet erg waarschijnlijk. Vijfhonderd en zijn er tijdens de verkiezingscampagne gevallen en ongetwijfeld zal ook na vandaag sacht de uitslag de golf politieke moorden niet ophouden. Geweld, de slechte economie, ntemationale Monetaire Fonds, de CIA en Cuba waren de inzet van een campagne die de il-democratische premier Michael Manley en de rechtse oppositieleider Edward Seaga het laatste moment in een nek aan nek-race hielden. [betrokken partijen in Jamaica iet er over eens dat deze verkie- fn voor Jamaica de belangrijkste sinds het Caribische eiland in onafhankelijk werd van Groot- nië. Sterk versimpeld komt de van de Jamaicaanse verklezin- daag neer op een keus tussen fundamenteel verschillende sys- n het ouderwetse kapitalisti- model van Seaga met een kleine bovenlaag en armoede voor de of de Jamaicaanse versie van de ial-democratle van Manley armoe voor ledereen. In het eer- eval kan Jamaica echter ook wel k de ln de afgelopen Jaren ver en sociale voorzieningen ver- Izuinigen ns Van een correspondent KINGSTON Op de plek waar twee weken geleden een onderminis ter van Michael Maniey's regering werd neergeschoten is afgelopen zondag een grote openlucht kerkdienst gehouden waar katholieken, anglicanen en methodisten aan meededen en die werd georganiseerd door de raad van kerken van Jamaica. „Jamaica, Jamaica, Jamaica, het land dat we liefhebben." zong de massa kerkgangers. De kerken hebben de afgelopen maanden zich het vuur uit de sloffen gelopen om het politiek geweld te stoppen. Via radio en televisie, via gebedsdiensten, gesprekken met politici, via de krant en in massale bijeenkomsten wekte de raad van kerken de mensen op hun vrees te overwinnen en morgen naar de stembus te gaan. „Wees niet bang om te stemmen; het is je goed recht en je plicht," zeggen door de raad van kerken betaalde advertenties in de Daily Gleaner en andere Jamaicaanse kranten. ird Seaga heeft bij de kiezers twijfel laten bestaan over zijn •elingen: als hij wint. zal hij de ïomie redden door streng te be- lgen. ook op de sociale uitgaven, lal hij het gunstige investerings- jaat voor buitenlandse bedrijven. dat voor 1972 bestond. herstel- Dat betekent volgens zijn tegen- Iders een terugkeer naar de lage fei van weleer en een vlucht van de ïten uit de bauxletlndustrie naar Verenigde Staten. I» verwijt premier Manley het I te gronde te hebben gericht en aica op te willen zadelen met een •Jr dictatuur naar Cubaans voor- fC/ d. Beide beschuldigingen zijn f I lts zeer ten dele waar. Toen Man- C. met zijn People's National Party Pi in 1972 na een duidelijke ver- ingsoverwinning aan de macht k ni, trof hij een weinig rooskleuri- A ituatie aan. De Jamaican Labour ty JLP) van Seaga, die het land ^^af de onafhankelijkheid had be- tfd, liet een redelijk welvarende "omie achter, maar ook een bevol- die voor een kwart zonder werk voor de helft niet kon schrijven ampte met een uitzonderlijk ho- Ündersterfte. et-gebonden J ambitieuze sociale programma ■Manley met ondermeer gratis on tijs en betere medische voorzie- P?n wierp snel vruchten af. Hij gelijke lonen voor mannen en ren verplicht en beloofde huizen ouwen voor de armsten. Het geld f deze plannen haalde hij uit ex- ibelastingen op de export van Xlet. het belangrijkste uitvoer- ■Ukt, en een zwaardere belasting P 4e hogere inkomens. ter Manley wendde Jamaica zich 2aam van de Verenigde Staten af treefde naar een leidende rol in de eging van tiet-gebonden landen, naica toonde zich steeds vriende- pr voor bijna-buur Cuba, wat de enigde Staten met groot wantrou- vervulde. De Amerikaanse pers on Manley af te schilderen als een nieuwe Fidel Castro, die de rust in het Caribisch gebied bedreigde. Ameri kaanse toeristen bleven ln steeds gro teren getale weg. afgeschrikt door berichten in de kranten over het toe nemende geweld tegen de toeristen. De regering beschuldigde de CIA er van de berovingen op touw te zetten,, om het nieuwe bewind in diskrediet te brengen. Ondanks maatregelen om de buitenlanders te beschermen volg de er een sterke teruggang in het toerisme, na de bauxiet de belan grijkste bron van inkomsten. Het ging met Jamaica zo slecht, dat premier Manley het Internationaal Monetaire Fonds om hulp vroeg. Het IMF wilde wel helpen, maar dan moest er bezuinigd worden. En dat betekende inkrimpen op de sociale voorzieningen. De onvrede die hier door onder de bevolking is ontstaan, is handig uitgebuit door de oppositie partij JLP. Kaderleden van deze par tij. die vroeger zo voor lage lonen was en met harde hand de arbeidsrust bewaarde, liepen nu voorop in beto gingen tegen Manley. Financiën In maart van dit Jaar verbrak de socialistische premier echter alle overleg met het IMF, doorgaans de laatste instantie waar een land in financiële nood nog terecht kan. Hij zei tot deze ongekende stap te zijn gekomen door de naar zijn mening onmogelijke voorwaarde die het mo netaire fonds aan de bestaande voor waarden had toegevoegd. Hij zei lie ver in grote armoede verder te willen gaan dan zijn land uit te leveren aan de voorwaarden die een internationa le bankinstelling Jamaica oplegt. Om ook de kiezers in de gelegenheid te stellen zich hierover uit te spreken vervroegde hij de voor het volgend jaar geplande verkiezingen. Manley kweekt hiermee eigenlijk een valse keuzemogelijkheid. Want de vraag kan niet zijn: voor of tegen het IMF. Ook als Manley wint. zal er opnieuw onderhandeld moeten wor den. al is het maar over de aflossing van de verzamelde schulden, totaal drie miljard gulden. Het lijkt uitge sloten dat Jamaica het in z'n eentje verder kan bolwerken. Hoewel het toerisme weer iets op bloeit. is de enige winstgevende sec tor waarschijnlijk de illegale handel met de Verenigde Staten in ganja, de Jamaicaanse variant van hasjies. Naar schatting levert dit ongeveer tweehonderd miljoen Amerikaanse dollars per jaar op aan buitenlandse valuta. Particuliere banken, die in Jamaica in alle vrijheid kunnen opereren, zijn al lang niet meer bereid het land te steunen, uit angst voor een Cubaanse aanpak. Manley zei tijdens de verkie zingscampagne dat deze vrees ner gens op steunt. „Ik ben geen Fidel Castro Dit is geen Cuba. Wij willen een sociaal-democratie, waar ook plaats Is voor de particuliere onder nemer." Die ondernemingen herinne ren zich echter nog goed de toespraak die Manley vorig jaar hield tijdens de vergadering van de niet-gebonden landen in Cuba en waarin hij in zijn aanprijzingen van het Cubaanse mo- ADVERTENTIE Porselein is romantiek. Porselein kan veel vertellen. Hutschenreuther brengt in deze sfeer een unieke sene wandborden. De kunstenaar Oe Wmther volgde de maanden van hel /aar met vogelen bloemmotieven. Het Bordje van de Maand vindt u in fraaie geschenkverpakking voor f 29,50bij uw speciaalzaak. Vraag de uitgebreide kleurenkatalogus bij de importeur: 't Hoolhoes b. v.'Postbus 4321, 6202 VA Maastricht, tel. 043-54626. del aanzienlijk verder ging dan de hoffelijkheid op dat moment vereiste. Meer geweld De opiniepeilingen voor de verkiezin gen van vandaag geven aan dat de twee kandidaten gelijke kansen ma ken. „Dat betekent dat geen van de twee partijen tevreden is als de tegen partij wint en de verontwaardiging over vermeende fraude zal uiten door nog meer politiek geweld." voorspelt Ervin Chung, een van de adviseurs van Manley. die onlangs voor een kort bezoek in Nederland was. Hij zegt aanwijzingen te hebben dat Sea ga een staatsgreep heeft voorbereid, voor het geval hij de verkiezingen verliest. Wat dan? „Wij hebben ons tot Cuba gewend, we konden niet anders. Castro heeft ons zwart op wit beloofd dat hij dan ingrijpt," aldus Chung, die er aan toevoegt zich be wust te zijn van de mogelijke gevol gen voor de vrede in het hele Cari bisch gebied. Michael Manley door Herman Amelink AMSTERDAM De grenzen van wat in Polen politiek en maatschappelijk mogelijk is, zijn bereikt. De rek is eruit. De houding van de Poolse au toriteiten en de reacties van de bondgenoten in het War schau Pact maken dit met de dag duidelijker. De Oostduit- se maatregelen ten aanzien van de contacten met Polen, het bezoek van de Bulgaarse leider Zjiwkow aan Oost-Ber- lijn en de gang naar Canossa die de Poolse premier Kania deze week moet maken tonen aan dat de limiet bereikt is. De Poolse autoriteiten deden eind vorige week een wanhopige poging de liberalisering van de vakbeweging alsnog in de hand te krijgen. Eenzij dig veranderde de rechter van het Warschause gerechtshof de statuten van de vrije vakbeweging Solidari teit. zodat de leidende rol van de communistische partij toch nog vast zou komen te liggen. De vertegen woordigers van de bonden lijken er zich wel enigszins van bewust te zijn. dat ze nauwelijks nog iets kunnen bereiken. Maar de geest van de nieu we vrijheid heeft Inmiddels zo sterk om zich heen gegrepen, dat er niet veel voor nodig is om het overgrote deel van de werkende bevolking ertoe te bewegen het werk neer te leggen om de gehoopte vrijheden binnen te staken. De nervositeit binnen het Warschau Pact over de ontwikkelingen in Polen neemt sterk toe. De Poolse premier Kanla gaat nog deze week naar Mos kou om daar verantwoording af te leggen van hetgeen tot dusver ge beurd Is. Een hartelijke ontvangst zal hem in het Kremlin niet bereid wor den. Uit Tsjechoslowakije blijven de kritische geluiden klinken over de niewe vakbonden. De Tsjechoslo- waakse bonden herhaalden gisteren nog eens wat de regering in Praag al eerder had laten weten. Ook het ge sprek dat de Bulgaarse leider Zjiw kow, een van de trouwste bondgeno ten van Moskou, aan Oost-Berlijn brengt, gaat over de situatie in Polen. Verkeer Het besluit van van de Oostduitse regering om zware beperkingen op te leggen aan het personenverkeer met Polen wijst erop dat het Warschau Pact bezig is een cordon op te trek- ken rondom dat land. De uitwaaie- MTW6QI HQ ring van de nieuwe Poolse vrijheid is reden tot grote ongerustheid, zeker nu het de landen van de Comecon economisch niet erg voor de wind gaat. schau Pact naar het voorbeeld van Tsjechoslowakije in 1968 wordt hier door steeds nadrukkelijker mogelijk.. De drempels die daarbij overschre den moeten worden zijn echter wel even hoger dan twaalf jaar geleden. Voor de loyaliteit van het Poolse le ger aan het Warschau Pact kan nie mand instaan. Dat de Poolse bevol king even terughoudend zou reageren op het binnentrekken van troepen uit de Sowjet-Unie, Oost-Duitsland en Tsjechoslowakije is, gezien de histo rie, al evenmin aan te nemen. De gevolgen van een dergelijke actie voor de ontspanning in Europa om nog maar te zwijgen van de rest van de wereld zijn niet te overzien. Alle gesprekken tussen Oost en West zul len dan voor geruime tijd in de ijskast gezet worden. Ook in de Sowjet-Unie zullen weinig populaire maatregelen genomen moeten worden om de tering naar de nering te zetten. Dat betekent een groeiende onvrede onder de eigen be volking en een directe bedreiging van het communistische stelsel. Onder zulke omstandigheden is het nauwe lijks te verdragen dat een van de lidstaten van het Warschau Pact enorme vrijheden verleent aan zijn burgers vrijheden die de essentie van het systeem aantasten. De gevol gen daarvan kunnen uiteindelijk de sastreus zijn voor de huidige macht hebbers. Een militair ingrijpen door het War- De afweging van alle factoren zal in het Kremlin plaats vinden. De recenv te wijzigingen in de top wijzen op een versterking van de positie van presi-. dent en partijleider Breznjew. die in^ tegenstelling tot de afgetreden pre-* mier Kosigin. geldt als vertegenwoor diger van de harde lijn van het ook in de Sowjet-Unie aanwezige militair- industriële complex. Een actie tegen de Polen zou op het internationale vlak verstrekkende ge volgen hebben, maar zou tegelijk te genover de bevolking van de overige Warschau-Pact-landen duidelijk ma- keh, dat met de communistische lei ders niet te spotten valt. De schrik zal er behoorlijk inslaan bij de bevolking en dat biedt dan een aantrekkelijke mogelijkheid om de impopulaire maatregelen op economisch gebied haar door de strot te wringen.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 15