feministen staan voor keus i uit twee kwaden Ontwikkeling Tanzania loopt vast ÉflDAG 25 OKTOBER 1980 15 ■BUITENLAND Theoretisch ligt het zo simpel. Als een volk uit twee hoofdstromen bestaat en er zijn slechts twee belangrijke partijen wat ligt dan meer voor de hand dan dat de ene partij de ene stroom steunt en de andere de andere stroom? Het Amerikaanse volk bestaat grofweg voor de helft uit vrouwen en voor de andere helft uit mannen. De ene partij, de Republikeinse van Ronald Reagan, schrapt haar steun voor een wijziging van de grondwet die de vrouw dezelfde rechten moet geven als de man. De andere partij, de Democratische van Jimmy Carter, kan dus de stemmen van honderd miljoen kiesgerechtigde vrouwen oogsten. Of is de praktijk toch anders? floor Bert van Panhuis Toen de Republikeinse conventie d Juli in Detroit besloot zich niet neer in te zetten voor een amen- lement op de grondwet, dat vrou wen gelijke rechten als mannen al geven, riepen verbitterde 'oorstanders van dat ERA (Equal lights Amendment) uit dat presi- lentskandidaat Ronald Reagan liermee de stemmen van hon- ierd miljoen vrouwelijke kiezers het spel zette. )at klonk pathetisch en overdreven, maar je uitwerking van het besluit van de con- rentie ligt vooral op het psychologische vlak. De Republikeinen waren namelijk veertig jaar geleden de eerste Amerikaan partij die een dergelijk amendement bepleitte. Vanaf het begin van de jaren dertig had de vrouwenemancipatiebewe- jng zich ervoor ingezet, maar het zou tot 972 duren voor een meerderheid van het ongres zich uitsprak voor een amende- lent dat de garanUe geeft dat „de Ver- nigde Staten of een enkele staat niet op ;rond van geslacht wettelijke gelijke echten zal onthouden of bekorten". Dat üeld volgens de toelichting van de Senaat n dat de federale regering iedereen, man vrouw, als individu moet behandelen. Somber let leek de ERA-beweging naar de wind e gaan. De grondwet vereist dat drie kwart van de vijftig Amerikaanse staton ikkoord gaan met het amendement en ïinnen twee jaar hadden dertig staten dit il gedaan. In 1977 waren er nog vijf bijge- imen en het kwam nu nog maar op een •tal staten aan. De overige vijftien sta- bleven zich echter halsstarrig vereet- tegen het ERA. al was het in een paar slechts een geringe meerderheid. De emancipatiebeweging maakte zich zor gen. want volgens de regels moest de zaak in 1979 rond zijn. Weliswaar schoot het Congres weer te hulp door de termijn te verlengen tot juli 1982 en door staten het recht te ontzeggen op een eerder „ja" terug te komen, maar het blijft er somber uitzien voor het ERA. De dwarsliggende staten liggen met uit zondering van het uit de toon vallende Illinois allemaal in het zuiden of het mid- zuidwesten. In die laatste groep staton heeft de kerk van de Heiligen van het Laatste der Dagen of wel dé Mormonen een zeer grote invloed en deze kerk is fel gekant togen vrouwenrechten. In het zul len speelt een mengeling van conservatis me en sexisme „de plaats van de vrouw is in huis en gezin" en „straks worden de vrouwen nog soldaat en schrobben de mannen de vloer" een doorslaggevende rol. In een dergelijke moeilijke situatie is het besluit van de Republikeinen om het ERA to laten vallen een extra bittere pil. NOW Het kamp van Reagan heeft in juli met overweldigende meerderheid een pro grammapunt aangenomen waarbij de par tij zich opwerpt voor „gelijke rechten en gelijke kansen voor de vrouw", maar daar naast gesteld dat deze kwestie aan de staten zelf wordt overgelaten en dat de centrale regering er zich niet mee moet bemoeien. Reagan heeft het sindsdien niet gemakke lijk gehad. Overal waar hij komt wordt hij opgewacht door demonstranten die „ERA nu" roepen. De NOW, de Nationale Orga nisatie Vrouwen en de emancipatiebewe ging. heeft zich vorige maand al met af schuw van de Republikeinse presidents kandidaat afgekeerd net als overigens van president Carter en John Anderson en zijn opvattingen „middeleeuws" ge noemd. De Republikeinen realiseren zich dat ze ker in een verkiezingsstrijd waar de belangrijkste kandidaten zo dicht bij el kaar liggen In de peilingen, het onwense lijk ls om zo n grote groep kiezers tegen de haren In te blijven strijken. Peilingen van de New York Times en de omroepmaat- schapplj CBS. die tien tot dertig dagen geleden werden gehouden, laten zien dat In New York, Texas. Pennsylvania. Ohio en Illinois meer vrouwen geneigd zijn op president Carter dan op Reagan te stem men. Alleen zijn eigen California is hem trouw Twee vliegen Vandaar dat Reagan zich niet alleen méér met (gematigde) vrouwen en hun groepe ringen is gaan bemoeien hij heeft zelfs discussies met hen Ingelast in zijn pro gramma maar vorige week ook de tijd gekomen aohtte voor een opmerkelijke toezegging. Als ik word gekozen zal een van de eerste vacatures In het Hoogge rechtshof en er staan er de eerstvolgen de Jaren vier tot vijf te komen worden opgevuld door de meest geschikte vrouw die Ik kan vinden, zei de Republikeinse leider In Callfornié. Reagan probeerde hiermee twee vliegen in één klap te slaan, namelijk een weer woord te geven togen het verwijt dat hij vrouwen als tweederangs burgers be schouwt en dat hij als president uitslui tend zeer rechtse blanke mannen In het hof zou benoemen. Ook houdt Reagan er niet meer aan vast dat zo'n nieuwe rechter beslist togen abortus moet zijn. Carter had geen goed woord over voor Reagans toezegging en noemde het „een politieke zet". Er is meer nodig dan het scheppen van een arbeidsplaats voor één „ERA" ver meldt een but ton op haar jas je, en om elk misverstand te voorkomen heeft zij dezelf de letters ook nog op een soort sjerp ge zet: Ann-John is kennelijk voor het Equal Rights Amend ment dat de vrouw gelijke rechten moet geven. Voor hair is dit stre ven te combi neren met een keus voor Jim my Carter. Sommige me- destandsters hebben het daar moeilij ker mee. vrouw om de gelijke rechten van de vrou wen ernstig te nemen, aldus de president. Maar de Washington Post kapittelde Car ter. en stelde dat hij gezien zijn verleden geen enkel recht had om Reagan te kriti seren. Naast vele andere organisaties had ook NOW niettemin kritiek op Reagan. En dat is niet veranderd met een brief waarin de kandidaat de organisatie vraagt haar stel- lingname in de verkiezingsstrijd nog eens te overwegen en daarbij te betrekken dat Reagan zich al voordat het mode werd inzette voor de vrouwenrechten. „We ver schillen van mening over de middelen, niet over het doel." aldus Reagan. „Schokkend en pathetisch," zo deed NOW-lelder Eleonor Smeal de brief af. Reagan heeft de moed nog niet opgege ven. want dezer dagen gaat er een pamflet naar alle delen van de VS waarin Betty Ford, de voormalige first lady. het op neemt voor de kandidaat. En Betty Ford is een gezaghebbende voorvechtster van de emancipatie, al zullen radicale feminis ten haar oproep als verraad bestempelen. Lippendienst Maar ook president Carter is weinig ge zien bij de feministen. Hij mag dan een overtuigde voorstander zijn van het ERA, de emancipatiebeweging zelf meent dat hij de afgelopen jaren slechts lippendienst heeft bewezen aan de zaak van de vrou wenrechten en zich bijvoorbeeld niet werkelijk sterk heeft gemaakt voor het ERA. Bovendien wantrouwt een deel van de vrouwenemancipatiebeweging de pre sident en zijn vrouw Rosalyn vanwege hun standpunt inzake abortus. Ze gaan weliswaar niet zover als Reagan, die het recht van de ongeborene wil opnemen in de grondwet, maar het presidentsecht paar ls ook zeer gekant tegen de abortus en wil publiekelijk niet verder gaan dan waartoe „de wet" verplicht. De president had bijvoorbeeld geen enkel probleem met het stopzetten van ..ziekenfondsabor tussen". In dit verkiezingsjaar is er slechts één pluspunt, al zullen veel feministen dat niet als zodanig ervaren. De kans is groot dat de magische grens van „één vrouw op honderd senatoren" zal worden doorbro ken met de verkiezing van twee of drie vrouwelijke senatoren. En die hebben het helemaal op hun eentje gehaald, dat wil zeggen niet als weduwe van een overleden senator. Maar alle kanshebbers zijn wel Republikeinen en dat zal voor veel femi nisten al een reden zijn om hen met arg waan te bekijken. N DA President Julius Nyerere van Tanzania had zich de dag van morgen, als zijn landgenoten naar de stembus gaan om een nieuwe president en een nieuw parlement te kiezen, waarschijnlijk ook vrolijker voorgesteld. Lange tijd leek het zo goed te gaan, maar het elan is weggeëbd, het vuur is uit de revolutie. Niettemin zal zijn partij het wel redden, daar is het een eenheidspartij voor. En ook Nyerere zal worden herkozen, want welke andere politicus heeft meer gezag, aanzien of vertrouwen? Maar het betekent ook dat Nyerere niet toekomt aan zijn wens om zich alleen nog bezig te houden met de leiding van zijn partij, de Vergadering van de Revolutie. Op die manier had hij nader tot het volk willen komen, om beter te weten wat er onder de mensen leeft. Het had geen kwaad gekund. door Nico Kussendrager De mber Tanzania heeft zich in Ne- lerland altijd in een grote >elangstelling kunnen ver- ïeugen. Scholieren wijdden er hun scripties aan, vrijwil- stheJligers trokken er in groten getale naar toe. er werden cties gevoerd om Tanzani- anse thee en koffie te ko pen en de minister voor ont wikkelingssamenwerking em (e gestempelde Tanzania tot tot e# "Concentratieland" In Tanzania maakte president Juli us Nyerere ernst met ontwikkeling ten behoeve van alle bevolkings- Sroepen „Mwalimu" (leraar, zoals Nyerere zichzelf graag noemt) legde grote nadruk op de landbouw in plaats van de industrie, zoals zoveel andere landen in de derde wereld doen Hij heeft altijd een band met iet platteland gehouden: de plaats «aar hij als kind voedsel zocht, de leiten hoedde, vogels ving en 's a- "onds in een rokerige lemen hut met een rieten dak waar in de regen tijd het water doorheen sijpelde fond een flakkerend vuur luisterde naar de verhalen van de ouderen. -Mwalimu" Nyerere was later nooit beroerd tijdens zijn vele reizen langs de dorpen zelf een spade in de Pond te steken en zijn landgenoten iet goede voorbeeld te geven. Die aandacht voor verbetering van de levensomstandigheden van de plat telandsbevolking (negentig procent van de achttien miljoen inwoners) ontwikkeling op eigen kracht" maakten Tanzania tot een „ideaal" lerde wereldland, dat hier gekoes terd kon worden en waar iedereen tet binnen afzienbare tijd beter zou tajgen. s het maar waar! Ook Tanzania kampt met grote pro blemen. Voor een deel zijn die te wijten aan oorzaken van buitenaf. Net als andere ontwikkelingslanden kreeg Tanzania een harde klap van de stijging van de olieprijzen. Bijna de helft van de uitvoerinkomsten gaat nu op aan olie. Onder meer door de economische teruggang in de wereld wordt export juist steeds moeilijker Tanzania werd verder getroffen door een nieuwe droogte, die voedseltekorten veroorzaakte. De oorlog in Oeganda om dictator Idi Amin te verdrijven kostte Tan zania één miljard gulden. Hoeksteen - Maar het staat buiten kijf dat bin nenlandse moeilijkheden een door slaggevende rol spelen. Aan het Tanzaniaanse ontwikkelingsmodel zitten meer haken en ogen dan twaalf jaar geleden, toen Nyerere in de Noordtanzaniaanse stad Arusha zijn „geloofsbelijdenis" voor de ont wikkeling van het Oostafrikaanse land aflegde, werd gedacht. Hoeksteen van het beleid vormen de „ujamaa-dorpen" ..Ujamaa" is een woord uit het Swahili. dat zo veel betekent als familieband. Vroe ger hielpen de leden van de grote Afrikaanse families elkaar in tijden van nood. Brandde de hut van de een af. dan hielp de ander hem een nieuwe bouwen Mislukte iemands oogst, dan gaf zijn familie hem te eten. Die gemeenschapszin, ingege ven door wederzijds belang, moest in de gedachtengang van Nyerere worden overgeplant naar het Tan zania van vandaag. De ujamaa-dorpen ging het niet voor de wind. De gemeenschapszin bleek wel te bestaan binnen de uit gebreide families, maar niet binnen een veel grotere dorpsgemeen schap Tanzaniaanse plattelanders voelden er ook bitter weinig voor om vanuit hun oude gehuchten naar de nieuwe dorpen te verhulzen. Want dat hoorde ook bij de gedach te van Nyerere: nieuwe, grote dor pen. bij voorkeur langs de wegen met mogelijkheden voor watervoor ziening. onderwijs, gezondheids zorg. landbouwvoorlichting, verde ling van zaden, bestrijdingsmidde len en kunstmest. In het begin van de jaren zeventig werd vastgesteld dat het allemaal sneller moest. Mensen moesten toen verhuizen, desnoods daartoe gedwongen door bij voorbeeld de te velde staande oogst te verbranden. Niet een manier om de bevolking voor de ujamaa-gedachte in te ne men. en nogal in strijd met Nyere re's idee dat socialisme door over tuiging en niet door dwang tot President Julius Nyerere stand moet worden gebracht. Maar „Mwalimu" kneep een oogje dicht. Tijdens een van de grootste volks verhuizingen uit de moderne ge schiedenis van Afrika. Van het gemeenschappelijk bewer ken van de grond en gemeenschap pelijke produktie zoals Nyerere voor ogen stond, kwam in de nieuwe dorpen weinig terecht. Ze werden in plaats van ujamaa-dorpen dan ook ..plandorpen" genoemd. De boeren gaven er de voorkeur aan te ploete ren op hun eigen akker. De opbrengsten daar bleken door de grotere inzet veel beter dan op de gezamenlijke velden. ..In zulke gevallen is het beter de ujamaa- gedachte niet te snel door te druk ken," meent René Dumont. de Franse derde wereld- en landbouw deskundige. Dumont stelde een rapport op over de economische ontwikkeling van Tanzania, een land dat hij een warm hart toe draagt. maar waar naar zijn idee ingrijpende veranderingen nodig zijn. wil het ontwikkelingsmodel slagen. De nieuwe dorpen zijn naar zijn mening te groot, de akkers liggen te veraf. Dumont noemt het voorbeeld van een vrouw die zeshonderd kilo meter moet lopen om haar oogst binnen te krijgen: veertig keer vijf tien kilometer Volgens hem is het beter kleine dorpen te stichten, zo dat de boeren in de buurt van hun akkers wonen, met op niet te grote afstand een centrale plaats voor de gemeenschappelijke voorzieningen (een ziekenhuis, voortgezet onder wijs enzovoort). Dat zal de produk tie ten goede komen. De mate waarin het ujamaa-idee aansloeg hing ook erg af van het gebied. In het naar verhouding wel varende en groene noorden, aan de voet van Afrika's hoogste berg, de met sneeuw bedekte Kilimanjaro, waren de individueel ingestelde boeren terughoudend, in het mid den van het land. rond Dodoma bij voorbeeld liepen de Tanzanianen er warm voor. Het gebied is arm, droog en dunbevolkt en heeft het meest te lijden gehad van honger en droogte. Dodoma moet de nieuwe hoofdstad van Tanazania worden. Om Dar es Salaam te ontlasten en om de be langstelling voor de armste streken te onderstrepen. Maar ook om de ambtenarij dichter bij de bevolking te brengen. Bureaucratie „Het probleem van het socialisme is de bureaucratie." meent Dumont. Hij wijst op de staatsboerderijen voor de verbouw van sisal. waar de produktie veel lager ligt dan op particuliere bedrijven. En van die laatste komt de totale oogst nog niet eens in de statistieken: Vaak wordt een deel van de handelsge wassen naar het buitenland ge smokkeld. omdat daar betere prij zen worden betaald, dan de Tanza niaanse staatshandelsondememin- gen geven. Vertegenwoordigers van die maatschappijen komen volgens Dumont vaak te laat in de dorpen, hebben geen geld bij zich, of be schikken niet over vervoersmidde len om de gekochte waren te trans porteren. Door de staat genaaste industrieën draaien slecht. Voor voldoende in voer van grondstoffen en reserveon derdelen ontbreekt het geld. Slecht beheer en gebrek aan deskundig heid spelen echter de belangrijkste rol. Het antwoord op teveel bureaucra tie was: meer bureaucratie! Nyere- re's pragmatisme van vroeger jaren om bij een slechte gang van zaken meer aandacht te geven aan het particulier initiatief, sloeg om in een verder gaande collectivisering. De gezondheidszorg ging over in staatshanden en de advocatuur hangt hetzelfde lot boven het hoofd. Het aantal ambtenaren is de afgelo pen tien jaar verdubbeld. Zij vor men meer en meer een staat binnen de staat, waar de regering niet om heen kan. De ambtenaren hebben dat gemeen met de militairen, die, zeker na de inval in Oeganda, in Tanzania invloedrijker zijn gewor den dan lange tijd het geval is ge weest. Magendo Corruptie is het gevolg. Tot voor kort ging het land van Nyerere er terecht prat op dat deze „derde wereld-ziekte" er niet of nauwelijks voorkwam. De laatste tijd is het begrip „magendo" echter gemeen goed geworden. Zakenlieden klagen dat goederen in de haven alleen worden vrijgegeven als er wat geld onder tafel is doorgegaan. In de kliniekjes op het platteland ver wachten verpleegkundigen niet zel den dat er „een voorstel wordt ge daan". en de boeren krijgen hun werktuigen of zaaigoed van de staatsonderneming eerder als ze de ambtenaar wat toestoppen. De afnemende koopkracht speelt daarbij een belangrijke rol. Wie wei nig of te weinig verdient, moet bij verdienen. De zwaksten in de sa menleving trekken dan aan het kortste eind. Als er via de officiële wegen geen brood. zeep. meel of olie meer te krijgen is. lukt het op de zwarte markt vaak nog wel. Maar 't kost geld.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 15