Discussie over 'Lessen in liefde'
Rafael Puyana speelt op solide basis
Jan Keja maakte ambitieus TROS-drama
Tientje extra
voor streekradio
in Zeeland
Popdagen
Bachcyclus in Rotterdam begonnen
Saxofonist Rollins kan met
calypso's nog jaren mee
IKONEN
IKONEN BOEKEN
Dick Cassée
In
constant
VRIJDAG 24 OKTOBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
-
iff;»
door Riet Oiemer
•.S
f-
:fcr>
Jas Keja.
HILVERSUM - „Eruit halen
wat erin zit!" kort. maar
krachtig. Jan Keja, regisseur
van „Lessen in liefde" heel
vrij naar Decamerone en The
Canterbury Tales. Twee Jaar
geleden won hij met „De
vlieg" naar De Maupassant de
Emmy Award in Amerika.
Niet die erkenning alleen,
maar ook zijn instelling „ik
geloof in beter zijn dan door
snee" duiden er al op dat hij
hoge ogen heeft willen gooien
met zijn laatste geesteskind.
Dat blijkt ook wel uit de voorgeschie
denis. Drieeneenhalf jaar geleden
maakte de TROS het plan al bekend
voor een serie naar de middeleeuwse
werken. Naar achteraf bleek veel te
vroeg voor een pril basisidee. Maar
daar bleef het niet bij want leder
nieuw televisieseizoen weer hield de
TROS de spanning erin door de serie
op het lijstje programma's voor dat
seizoen op te voeren, terwijl het
steeds niet door ging. Het werk was
gewoon niet klaar en ook nu wordt
nog aan de laatste delen gewerkt. Dat
uitstel toch niet tot afstel leidde mag
zondagavond blijken met de eerste
aflevering „De vraag" Daarin staat
een zekere Cepperello na een zondig
en slecht leven oog In oog met de
dood. Op zijn sterfbed weet hij een
priester zó te misleiden dat hij heilig
wordt verklaard
Het ambitieuze project leidde tot
schrappen en uitstellen van andere
programma's van de TROS en daar
uit volgt dat er al Jaren binnen deze
omroep een interne „discussie" aan
de gang ls over het prestigeproject
dat ..Lessen ln liefde" heet Deze
Scène uit de eerste aflevering van „Lessen in liefde'
heeft zich toegespitst tot het tegen
over elkaar staan van televlsledirec-
teur Cees Baay en Jan Keja.
De mening van Baay dat er ln de
toekomst zulk kostbaar drama niet
meer kan worden gemaakt heeft Keja
met zorg vervuld. Ook is hij er niet
over te spreken dat de afleveringen
eens ln de vier weken op zondag
avond worden uitgesmeerd. Een vlot
tere afwerking maakt zulk werk veel
meer herkenbaar bij het publiek en
Keja ls bang dat er nu extra goed
door zijn omroep naar de kijk- en
waarderingscijfers wordt gekeken.
Tot nu toe heeft hij zich echter nooit
hoeven richten naar de smaak van
het grote publiek
Kostbaar
.Lessen ln liefde" ls naar de geldende
maatstaven een kostbaar produkt ge
worden: bijna twee miljoen gulden
voor alle zes afleveringen, bulten de
NOS-faclliteiten om. Oetallen die de
kijkers en mij eerlijk gezegd ook
niets zeggen, omdat Je niet weet waar
het geld precies aan wordt besteed.
Maar als de pot omroepbijdragen
voor één uur drama 30.000 gulden
beschikbaar stelt, mag worden ge
concludeerd dat dat bedrag al Jaren
niet meer toereikend ls.
BIJ alle discussie binnen de TROS
mag ook daarbuiten wel eens de
vraag worden gesteld: ln hoeverre ls
het verantwoord zulk hoogdravend
drama te maken dat Je de kijkers
Jaren aan het lijntje houdt waardoor
er geen mogelijkheden (faciliteiten en
geld) meer zijn voor ander, eigen dra
ma. In een land met een groot gebrek
aan Nederlandstalig oorspronkelijk
drama ls dat een kwalijk gat. Voor
beelden zijn de dramaloze periodes
bij de AVRO na Hollands Qlorie en
bij de NCRV na Dynastie der kleine
luyden geweest
Geen leesvoer
Zoals gezegd heeft Keja zich tot nu
toe nooit hoeven richten naar de
smaak van het grote publiek
Dat geldt zeker ook voor „Lessen in
liefde". Decamerone en Canterbury
Tales zijn voor de meerderheid van
het Nederlandse volk nu eenmaal
geen leesvoer. De toevoeging
.middeleeuws'' heeft altijd iets neer
buigends in zich. Toch blijkt steeds
weer dat beide veertiende eeuwse
werken een zoveelste jeugd kunnen
beleven. Een aantal jaren geleden
haalde de musical The Canterbury
Tales op beatmuziek in Londen meer
dan vijf succesvolle seizoenen.
De Engelse dichter Chaucer („When
ln april the sweet showers fall")
schreef ln de 14e eeuw de verhalen die
pelgrims elkaar op weg van Londen
naar de kathedraal van Canterbury
vertellen. Nu werd Je pelgrim vooral
omdat Je iets op Je geweten had. En
uit de vertellingen blijkt er heel wat
realistisch en humoristisch te zijn af-
Met het plaatsen van veel verhalen ln
één raam volgde Chaucer de Decame
rone van de Italiaan Boccaccio na.
Daarin verschuilen rijke gasten zich
op een landgoed voor de pest. Om de
tijd te doden vertellen ze elkaar ver
halen die veel met de verhouding
man-vrouw en liefde te maken
hebben.
De Amerikaanse schrijver Paul Mei-
ton stelde zes televisiescripts samen
waarbij hij vrij gebruik maakte van
beide werken. Daaruit blijkt dat er op
dat gebied nog niet veel is veranderd
sinds de middeleeuwen. De man op
het voetstuk, de vrouw als trofee,
waarbij Melton heeft geprobeerd de
kijker dat kritisch te laten doorzien.
Van een onzer verslaggevers
VLISSINGEN Volgens een bereke
ning van dc Zeeuwse culturele raad
zullen de inwoners van de provincie
Zeeland per Jaar ruim een tientje
meer kijk- en luistergeld moeten
gaan betalen, als de streekomroep
van start gaat. In een nota pleit de
raad voor een regionale omroep in
Zeeland, een van de weinig provincies
die nu nog zonder moet doen
Bovendien, zo zegt de raad opwek
kend. zou de regionale omroep op
kunnen treden als rampenzender bij
stormen, scheepvaartongelukken in
de Wester- of Oosterschelde of cala
miteiten ln de kerncentrales van
Borssele en het Belgische Doel.
Als de zender twee uur per dag ln de
lucht ls, gaan de kosten naar schat
ting 2.5 miljoen gulden per Jaar be
dragen. Het rijk betaalt daarvan 1.3
miljoen De ongeveer 116.000 bezit
ters van lulstervergunnlngen in de
provincie moet de rest bijpassen:
10,35 gulden per vergunning.
Matchbox
Liefhebbers van rock-a-billy
kunnen bun hart ophalen bij
de Engelse formatie Match
box. Oud materiaal in authen
tieke uitvoering, vermengd
met een sausje humor. Amster-
dam-Paradiso (vanavond,
Groningen-Huimaas (zondag).
Factory tour
De onafhankelijke labels die
in Engeland steeds meer van
zich doen spreken organiseren
ook zelf kleine tournees voor
artiesten uit eigen „stal": Du-
rutti Column. Section 25 en
Certain Ratio van het Factory
Label bezoeken de komende
week ons land. Effenaar-Eind-
hoven (vanavond). Doornroos-
je-Nijmegen (zaterdag) en
Melkweg-Amsterdam (2 nov.).
door W. H. Wolvekamp
ROTTERDAM Een Bach-cyclus van zes avonden, in het laatste kwartaal van dit jaar te
geven in de kleine Doelen, bestaat uit twee concerten door de klavecinist Rafael Puyana (hij
speelt de zes Partita's), twee avonden met de cellist Henri Honegger. die de zes Suites voor
cello-solo ten gehore zal brengen en tenslotte twee concerten waarbij de violist Shmuel
Ashkenasi alle Sonates en Partita's voor viool-solo de revue laat passeren.
Ook bij Christie's in New York
werden topbedragen betaald. Zo'n 2.8
miljoen gollar (circa 5.6 miljoen gul
den) moest de nieuwe eigenaar van
een schilderij van Edvard Munch.
Meisje op een brug getiteld, neerleg
gen. De hoogste prijs die eerder voor
een werk van de Noorse schilder uit
het begin van deze eeuw werd be
taald. bedroeg ongeveer 340.000
dollar
Speciaal vandaag
Woensdagavond vond voor een vrij
talrijk publiek (waaronder veel jonge
mensen» het eerste concert van deze
serie plaats. Op een speciaal voor
hem gebouwd twee-klaviers klave
cimbel speelde Rafael Puyana ach
tereenvolgens de Partita's no. 3 (a
kl no. 1 (Bes gr.) en no. 4 (D gr Dit
instrument is ln 1973 gebouwd door
David J. Rubio naar een origineel van
de 18e eeuwse klavecimbel-bouwer
Pascal Tas kin. De dispositie omvat
voor het beneden-manuaal een 8
voet. een 4 voet en een buffelhuid-
register. Het bovenmanuaal heeft een
zwak 8 voets register Voorts een luit-
of harpregister voor de twee achtvoe-
ten en een koppel voor de belde ma
nualen.
Voor een klavecimbel betekent dit
vrij veel kleurmogelljkheden. Het
moet direct gezegd, dat Rafael Puya
na deze klankdifferentiaties de gehe
le avond op smaakvolle en doelmati
ge wijze heeft aangewend. Voor de
pauze traden enkele kleine techni
sche oneffenheden op, maar over het
algemeen bleek het spel van de con
certgever op zeer solide basis te be
rusten.
De expersslemogelijkheden van het
mechanische orgel en het klavecim
bel blijven vrijwel beperkt tot articu
laties en fraseringen. Immers, men
kan bij beide instrumenten geen In
vloed uitoefenen op de toonsterkte
door middel van de aanslag.
Om een eenzijdig gerichte motoriek
bij het ten gehore brengen van Bachs
muziek op een klavecimbel te vermij
den ls een sterk ontwikkeld gevoel
voor articulaties en fraseringen on
ontbeerlijk. Het kwam ons voor dat
Rafael Puyana. althans tijdens het
eerste gedeelte van zijn concert, die
mogelijkheden niet geheel heeft uit
gebuit. De snelle delen gingen op den
duur door hun straffe motoriek wat
vermoeiend werken. In muzikaal op
zicht heeft ons het gedeelte na de
pauze het meest voldaan. In de vierde
Partita streefde Puyana kennelijk
naar een minder strakke voordracht.
Ook kwamen genoemde expressie
mogelijkheden hier meer tot hun
recht.
„Wanneer ik de punt vaneen
passer op de Magere Brug zet
en een straal aanneem van een
kilometer dan hebben zich
binnen die cirkel alle beslis
sende gebeurtenissen van mijn
eerste kwart eeuw afge
speeld": Jan de Hartog overge
komen uit de States naar de
stad van zijn jeugd om herin
neringen op NCRV-verxoek op
te halen. Hij doet het een tik
keltje theatraal, sentimenteel,
waarheid en verdichting soms
door elkaar halen, maar als
geboren verteller.
Eerste lokatie: de Magere
Brug, schitterend gefilmd op
een nevelige ochtend: Tot aan
die brug zouden mensen heb
ben gestaan die de debatten
van zijn vader de theoloog
prof. Den Hartog met atheïs
ten hield. Aan diezelfde brug
hingen brugwachters ook als
apen aan kettingen om hem
omhoog te trekken als de ha
venpolitie er onder door ging.
Aan boord Jan de Hartog als
stoker en duvelstoejager.
Keus van de onderwerpen?
„Trefwoorden op een papier
tje gezet, propjes in de koek
trommel gedaan door elkaar
gehusseld en mijn vrouw laten
trekken."
Televizier magazine over
Amerikaanse gijzelaars in
Iran en de mogelijkheid fami
lieleden van kinderen vaker in
ziekenhuizen toe te laten.
Ned.2/22.42
door Frits Lagerwerf!
GRONINGEN Mogelijk is de grote zaal van het Cultureel
Centrum de Oosterpoort niet ongeschikt voor symlonie-orkes-
ten, voor enigszins versterkte muziek is de akoestiek er
ronduit belabberd. Niet alleen Sonny Rollins bad er last van.
zijn drie begeleiders zijn zoals verwacht ten onder gegaan,
zodat men zich mag al vragen of niet naar de relatief gunstige
kleine zaal kon worden uitgeweken. Deze was in dat geval
afgeladen en sfeervol geweest zodat een heel dnder concert
had plaatsgevonden
ADVERTENTIE
De nu 50-jarige Rollins blijkt nog
altijd tot de verbeelding van diverse
jazz-generaties te spreken, gezien het
qua leeftijden uiteenlopende publiek
dat kwam opdagen. Na het concert
liepen de meningen, behalve over de
klank in de zaal. dan ook sterk uiteen.
Rollins, aan het eind van de Jaren '50
unaniem beschouwd als de majesteit
van de Amerikaanse saxofonisten en
de eerste Initiator van de freejazz. is
na Miles Davis' aanzet tot de fusion-
muziek, Jazz met rockelementen. in
zekere zin overstag gegaan, vermoe
delijk onder druk van zijn platen
maatschappij Milestone.
Dit heeft zijn stijl, hoe kan 't anders,
aangetast, al zit de sleet zeker niet in
de toonkleur, de expressie, en het
vermogen om al improviserend melo
dieën en tegenmelodieën ln en buiten
de harmoniestructuren te spelen. De
fragmentatie van een compositie, me
lodie of een enkel motief, hoe simpel
ook, is nog altijd hoorbaar, evenals de
coherente virtuositeit.
Het verschil met vroeger is heel sim
pel dat de held Rollins in artistieke
zin enigszins vermoeid ls geraakt, ook
al verdedigt hij zich tegen de Europe
se critici (de Amerikaanse journalis
ten prijzen hem nog altijd geweldig)
dat het eens tijd werd om met jonge
muzikanten muziek van deze tijd te
maken. Ook vanwege de matige kwa
liteit van de hem begeleidende jonge
ren ontbeert Rollins nu helaas de
inspiratie en onttrekt vaak de Inner
lijke spanning die zijn spel vroeger
kenmerkte Simpelweg de lol. de uit
straling, de uitdagende vrijheid om
maten ver te anticiperen op een nade
rend akkoord en het ritme speels te
benaderen. Ook de bijtende spot
waarmee vroeger de originele „mood"
van een bekende melodie radicaal
werd veranderd ls verdwenen.
Wel gebleven is dus de harmonische
superioriteit waarmee thema en Im
provisaties tot een eenheid worden
gesmeed, ook al ls de aanpak wat,
conventioneel geworden.
Aanvankelijk speelde Rollins behal
ve de schitterende ballad My one and
only Love, ritmisch zwevend maar
met een majestueus vrij opgebouwd
coda. enig vertrouwd bopwerk en een
enkel calypso. Toch was de indruk
mat. Na de pauze werd echter naar
een climax toegewerkt, al laat Ik 8te-
vie Wonder's slappe hit Isn't she love
ly gaarne bulten beschouwing. Wat
Rollins' concert ln feite redde waren
de onstuimig swingende calypso's, en
dan vooral Don't stop the Carnival
waarmee besloten werd. In die vurige
vorm kan Sonny Rollins nog jaren
mee. al zullen de oude liefhebbers
stellig de schouders ophalen
Geopend Dins.t/m Zaterdag
1030-1730uur
t8e/19eeeuw PLATE N
Spiegelgracht 31 Amsterdam
Telefoon 020/2784 43
Uitgeverij Van Oorschot te Amster
dam stuurde twee dichtbundels. Met
een klank van hobo van H. de Co-
ninck (52 blz.) en Avond ia een tuin.
van A. Morriën (64 blz.). Prijs per
deeltje 14.90
Ik ben gestemd om een sonnet te
maken, bloemlezing uit de poëzie der
tachtigers. Samengesteld en ingeleid
door H. O. M. Prick. Uitg. Bakker.
Amsterdam. 204 blz. - 9.75.
Van uitgeverij Meulenhoff te Amster
dam zijn: Het wrede en ontroerende.
Verhalen van A. M. Baart (154 blz. -
24.50). Het bloedend hart, roman
van M. French (418 blz. - 29.50). Wu
Tao-tzu. een mythe, van de Zweedse
schrijver 8. Lindquist geschreven in
1967. (155 blz - ƒ27.50). Rollen en
Ralien, roman van J. Mendels. (152
blz - 26.-. 3e druk»
Begrafenis van de manen, medede
lingen uit de wereld van het autisti
sche kind door 8. van Rees. Uitg.
Unieboek, Bussum. 95 blz. - 19.90.
Van uitgeverij De Harmonie in Am
sterdam zijn: Mij hebben se niet,
bundel van columns van J. Blokker
(112 blz.) Vrij en blij, cartoons van S.
Verwey. eerder verschenen in de
Volkskrant. Geen prijsopgave
Bij uitgeverij Unieboek ls uitgeko
men 0-0-8 „on-gehoord", belevenissen
van de inlichtingendienst van de
PTT 9.90.
Grondtoon, gedichten van H. Bolke-
stein-van Binsbergen. Uitg. Callen-
bach. N ij kerk 46 blz. - 9.25
Een showproces onder Lenin, het
voorspel van de Grote Terreur, door
M. Jansen. Uitg. Unieboek. Bussum.
262 blz; geen prijsopgave.
Het groepsgesprek, praktijkboek
voor deelnemers met bijdragen van
G. M. Philips. D. J. Pedersen en J. T.
Wood. Uitg. De Toorts. Haarlem. 254
blz ƒ49.50
Over de huidige schilderkunst in En
geland ls ln dit land niet zo heel veel
bekend. Afgaande op het beeld dat de
museum- en galeriebezoeker regel
matig wordt voortgezet, wordt de
toon nog steeds door figuren als Da
vid Hockney en Francis Bacon aan
gegeven. Maar om te weten wat daar
omheen zit, ben je min of meer wel
verplicht naar Londen te gaan om
daar tot de conclusie te komen dat er
zelfs in de figuratieve traditie veel
Interessants ls te noteren.
Nanky de Vreeze van De Bee ren
burght ln Eek en Wiel doet zulks en is
dit jaar begonnen om haar galerie als
een soort brugge hoofd te laten die
nen voor de Engelse realisten. Al eer
der bracht ze Mary Newcomb en Leo
nard Rosoman. oud-leraar van David
Hockney en belangrijk vanwege zijn
invloed die hij op veel studenten aan
de Londense kunstacademie heeft
gehad.
Nu. temidden van een grotere groeps-
presentatie. is de aandacht gericht op
nieuw werk van een drietal dat uit
geheel verschillende richtingen komt
De invloed van Hockney is in de
schilderijen en tekeningen van David
Remfry duidelijk terug te vinden,
vooral in de technisch zin. Remfry's
voorkeur gaat echter in tegenstelling
tot Hockney (die zijn homofiele ge
richtheld altijd onverbloemd heeft
geëtaleerd) naar het vrouwelijke ge
slacht uit. Hij beeldt heel prille types
uit waarin alle kenmerken van vrou-
weUJk raffinement aanwezig zijn.
maar nog niet worden aangewend.
Zijn werk ls vaak heel geestig en
luchtig van toon. volstrekt tegenover
gesteld aan dat van Mick Rooney. BU
hem speelt de humor ook een (kleine»
rol. maar Rooney ls een echte expres
sionist die zijn figuren gaat deforme
ren. Na lange tijd zUn onderwerpen ln
de circuswereld te hebben gevonden,
ls hU nu met een exotische wereld
bezig die ln een sterk anekdotische
trant wordt neergezet
Het verhalende element zit ook in de
licht absurdistische kleuretsen van
Martin Ware wiens mensen figureren
in een volstrekt stille wereld. Vanuit
een reëel gegeven schept iüj ren
droomachtige situatie die technisch
heel knap tot stand komt
Galerie De Beerenburght, Wiel-
seweg 31, Eek en Wiel (Gld.), tot
10 november, op woensdag tot
en met saterdag van 10-17 uur,
op zondag van 13-17 uur.
In de landschappen die Dick
Cassée tot voor kort maakte,
was een toenemende tendens
zichtbaar die er op den duur toe
zou lelden dat hij zijn vormpro
blemen volkomen abstract zou
gaan oplossen. Met een mini
mum aan expressiemiddelen gaf
Cassée een suggestie van ruimte,
waar toch nog alle elementen
van het landschap in voor
kwamen.
Des te meer verrast het nu dat
hij helemaal van dit thema is
afgestapt en zijn onderwerp
thans ln de architectuur zoekt
In een tekenachtig opgezette
reeks van kleine streepjes, etst
hij de hulzen die hij op reizen
door Noord-Afrika en Frankrijk
heeft gezien. De opzet is nog
even fragmentarisch als tevoren,
maar de grove lijn die allang niet
meer zo esthetisch was. is nu
verdwenen. Cassée blijft zoeken
naar het meest essentiële ln de
vorm van zijn onderwerp, maar
hij heeft nu meer aandacht voor
structuur en ritme.
Galerij Asselijn. Lange Leid-
sedwarsstraat 131 in Amster
dam, tot 31 oktober, op dinsdag
tot en met zaterdag van 12-17
uur.
David Remfry: Girl in s >nË
dals, potloodtekening, 19 en
'van
g :cn<
"Cvai
af
Kleine uitzonderingen daar leid
ten, ls er voor het abstrac ar
pressionisme van eigen
altijd veel belangstelling
wee8t. Appel, Comeille. Bi
Wagemaker en Lucebert, je
ze door eendrachtige inspai
gen van galerie en museum
voet blijven volgen. Een J001
zicht van Constant, zoals
door het Haags Oemeente
seum wordt gebracht, kan
geen opmerkelijke nieuwe
ztchtspunten meer verse!
Verhelderend ls de exposil
meer nog de catalogus) wel
ze een inzicht geeft ln een
wikkeling die voor de buian
wacht soms raadselalcl .crl
trekjes aannam ui a
iWj
sitK
tn
dicl
ttci
tg
Constant ls van de schilders
de Cobrabeweging niet de
ste geweest. Het mensbeeld
hij ten tijde van de Nieuwe
perimentelen maakte, is nqj
tijd boelend Hoe actueel hed pen
ls. bewijzen sommige var
Duitse neo-expresslonlsten
werk zonder Cobra niet zo*
staan.
IOC
dei
Het doet nu niet meer
aan dat Constant rond 1953 fva
uitstapje maakte naar de
stracte geometrie. De pan
uit die periode zijn een duidi en
ke oriëntatie op de theoref
beginselen van Mondriaan
Van Doesburg, die uitelndeL
zou lelden tot een speelse opi
ting over architectuur, de pa
de van New Babyion. Maar in M
tijd moet het heel opvallend i c i
geweest dat Constant plotse! en>
afstand nam van zijn ongebi -
delde vormexplosles. oi
no
Met New Babyion schiep C< dc
stant zich een utopische stad. cgi
reactie op de nieuwbouw van
de oorlog, die geen plaats bc cn
aan de spelende mens. De rui »j<;
telljke concepties van New i n j
bylon staan niet in het Haaj ne,
museum, wel is er de neeri jy
van te vinden ln grote doeka
De Constant van de jaren zevi 5
tig en tachtig heeft weinig iw
op met New Babylon. In
recente werk transformeert
grote vlakken tot toneelacbt
decors voor een podium
ruimte biedt aan allerlei literal D(
thema's. Na de enorme inl
telt van de voorgaande stijl
komt dit werk teleurstellc
over.
Tot 24 november, op werkdaf
van 10-17 uur. op zondag van
17 uur en bovendien op wi
dagavond van 20-22 uur.
