Plan Zuid-Afrika mislukte Tekening van een lazer t op belang cliënt bij erking uitkeringen' pennewerk is geen breiwerkje )UW Commentaar grenzen van Dodewaard (1) grenzen van Dodewaard (2) Levering door Hembrug van draaibanken voor kerngranaat ging niet door Boetes geëist tegen officieren ,kniktanker' terug naar af montessori onbekend op de koffie lG21 OKTOBER 19B0 BINNENLAND TROUW/KWARTET jghcid waarmee storm en s de voornaamste oorzaken :nid voor het uitblijven van èrrie in Dodewaard. is wat p. Het moge er dan alle in hebben, dat de actie- het tegen hel barre weer moeten afleggen, de werke is veeleer dat de actielei- rfi gebruik van geweld van J I aan. en mei succes, heeft gen te houden. De burgerij idewaard heeft zich geen X echt zorgen hoeven te ma f I t merendeel van de demon parkeerde zelfs op voor wijze hun auto's. Zoveel ihcid daarom uitsluitend chrijven aan het gure weer. op zijn minst de teleurstel iemand die op het laatste ztronfc «tl spannende voetbal beslo J moe! missen gen i ?een gaai hete icerstc verloop van de blok daarom ook zo gelukkig, het protest tegen de kerne nd m voortdurend voorop heeft bij de politieke werkelijk- kritische en verontruste .s men er al jaren van 38 :d. dat de ontwikkeling van rgie haar eigen, vooralsnog je grenzen kent. Het pro lan de afvalverwerking is niet opgelost en de be- rid van deze nieuwe laat. gegeven de vele hele i— ongelukken ook te wen- Om een of andere reden barrières in de politiek onderschat. Hetzij over meer geloof be de vooruitgang van deze hetzij omdat men be door de angst, achter te landen waarin de kerne- voluit wordt ontwikkeld. Hoe! 'i,ick d'e zo n k°ers v0'gl- - een overtuigend antwoord estaande knelpunten, schept iE K mvermijdelijk een kloof met Haul er kritische en verontruste n de bevolking. Het protest idewaard is daarom een sig- Het is echter eerlijker de actievoer ders. maar zeker ook de autoritei ten te feliciteren inet deze afloop. Zo is van de zijde van de overheid het uiterste opgebracht, om de blokkade zoveel mogelijk te zien als een gebruikmaking van het recht op demonstratie. En omgekeerd heb ben de actievoerders van deze ruim te geen moment misbruik gemaakt. Weliswaar zijn beide partijen daar bij tot aan het randje gegaan van wat in een democratie mogelijk is; maar het stemt tot voldoening dt men (en misschien juist wel daar om) de grenzen geen moment uit het oog heeft verloren. Het is een bewijs dat onze democratie zonder al te grote brokken een krachtproef als die van het afgelopen weekeinde kan doorstaan. blz roeit! naai dat voor velen de maat zo langzamerhand echt vol is. Zij wil len nu een streep zetten onder alle activiteiten van kernenergie in ons land Of zo een uiterste stap ver standig is. is weer een andere vraag. Het protest van dit weekeinde on derstreept in ieder geval wel de noodzaak om zo langzamerhand serieus werk te gaan maken met de maatschappelijke discussie over dit nijpende vraagstuk Het zou jammer zijn. als de actie voerders die discussie uit de weg zouden gaan. omdat het doel, na melijk de sluiting van Dodewaard (nog?) niet is bereikt. Het zou een voortzetting zijn van het wantrou wen in de parlementaire democratie en dat terwijl de winst van onder meer het afgelopen weekeinde on getwijfeld is. dat een verdere ont wikkeling van kernenergie aller minst een vanzelfsprekende zaak meer is. ook niet in het politieke wereldje. Er is een brug geslagen over de kloof en het zou onzinnig zijn. die meteen weer op te blazen sche dienst van bedrijfsverenigingen: do Mt houdt zich voor de 26 be- in D erenigingen die Nederland telt •druk melijk bezig met de arbeidson- chew ttheidswetten AAW en WAO. 979 kregen bijna 600.000 Neder- i een uitkering op grond van iet dl jptten Dat is 30.000 meer dan htg.1 ir ervoor. •7 32 is de dienst moet bij de beper- an het aantal sociale uitkerin- [f te I het overheidsbeleid het be- vlj't van arbeidsplaatsen voor ge- a" lijk arbeidsongeschikten dui- Vü vorm krijgen. Dat geldt ook vaiJi m stimuleren van de mogelijk- vn Li om weer aan het Werk te gera- luerti olgens de Gemeenschappelijke che dienst moeten er algemene regelen worden genomen om ob- te Ea voor werkhervatting op te nteo n Broi ngekondigde wet dat in bedrij- ,U,P n op de twintig arbeidsplaat- dooi utemd moet zijn voor een ge- >rk Ijk arbeidsongeschikte vindt ist een stap op de goede weg. door Martin Cleaver en Wim de Hair AMSTERDAM Het heeft niet veel gescheeld of de 155 mm „kerngranaat" die vorig jaar september ten zuiden van Zuid-Afrika tot ontplof fing is gebracht, zou zijn ge maakt op door Nederland ge leverde draaibanken. In de cember 1976 namelijk werd de Gereedschapswerktuigenin dustrie Hembrug in Zaan dam, voor honderd procent in handen van de Nederlandse staat, benaderd door een Zuidafrikaanse firma die be langstelling had voor de leve rantie van vijf draaibanken. Na bijna 300 jaar deel te hebben uitgemaakt van de Artillerie Inrich tingen De Hembrug werd in 1973 de civiele tak losgekoppeld van de muni tiefabriek, die onder de naam Euro metaal verder ging. Dit bedrijf kwam voor dertig procent in handen van de Westduitse chemie- en munitiegigant Dynamit Nobel. De overige zeventig procent bleef in handen van de staat. Door de band met Eurometaal was Hembrug gespecialiseerd geraakt in de produktie van draaibanken voor de wapenindustrie. De Zuidafrikanen hadden in '76 al een contract op zak voor de aankoop van de door Euro metaal en Space Research ontwikkel de 155 mm-granaten en de technische kennis om ze zelf te kunnen maken. Daarvoor hadden ze echter het type draaibank nodig dat door Hembrug werd gemaakt. In 1977 leverde Space Research 60.000 granaten, 60 houwitsers en de technische documenten aan het Zuidafrikaanse bedrijf Cementation Engineering. Dit is een dochteronder neming van het Britse concern Tra falgar House Group, eigenaar van on der andere het dagblad de Daily Ex press. Volgens de directie van Hembrug kreeg het bedrijf eind 1976 een ver zoek om inlichtingen te verschaffen over de levering van vijf zogenoemde .zware" draaibanken. Het betreffen de Zuidafrikaanse bedrijf, Alfred In 1679 wordt in Delft een werkplaats voor affuiten voor de Nederlandse Korpsartillerie opgericht. In 1893 komt dit be drijf onder de naam Staatsbe drijf Artillerie Inrichtingen De Hembrug naar Zaandam. In deze tijd vooreiet het bedrijf de Nederlandse strijdkrachten van geschut, handwapens en vooral munitie. In de eerste we reldoorlog draait het bedrijf op volle toeren. In 1941 schakelt men over op een civiel programma in de NV- vorm om niet betrokken te ra ken bij de nazi-oorlogsmachi- nerie. In 1950 wordt de produk tie van munitie voor het Neder landse leger hervat. Op 20 maart 1958 krijgt het weer de status van staatsbedrijf, tot 1973. wanneer de fusie met het Westduits wapenbedrijf Dyna mit Nobel tot stand komt. Er ontstaan dan in Zaandam twee bedrijven: Eurometaal voor de wapenproduktie en Hembrug voor de civiele sector. Herbert, kreeg in '77 van Hembrug hem door de directie van Hembrug een offerte van vijf miljoen gulden. verzekerd Ondanks deze „positieve" berichten voor Zuid-Afrika was de transactie eind '77 plotseling van de baan. De redenen waren toen nog onduidelijk, maar aangenomen mag worden dat de Hembrug-directie en de Züidafri- kanen de mogelijke politieke conse quenties van de zaak zagen aanko men. Uiteindelijk zijn de draaiban ken vermoedelijk geleverd door de Franse firma Cit Alcatel. Onderzoek Ondertussen was het personeel van Hembrug verontrust geraakt over de mogelijke leverantie van draaiban ken die door buurman Eurometaal gebruikt werden voor het vervaardi gen van zware granaten. Piet Dan- kert, Tweede-Kameriid van de PvdA. en Henk Vos van de Industriebond NKV werden benaderd om de zaak te laten onderzoeken. De toenmalige minister van buitenlandse zaken Van der Stoel heeft tot tweemaal toe een onderzoek ingesteld naar de mogelij ke leverantie door Hembrug. Hij ver zekerde Dankert dat er absoluut geen sprake was van „granaatbanken", waarmee Zuid-Afrika zelf aan de slag zou kunnen gaan. Derhalve was er volgens de minister ook geen export vergunning nodig. Een en ander was draaibanken gebruikt zouden kun nen worden voor militaire produktie in Zuid-Afrika." Zuid-Afrika was op het spoor van Hembrug gekomen via het Noorda- merikaanse bedrijf Space Research, dat al vanaf eind jaren zestig met Eurometaal had samengewerkt. He G 5-wapensysteem dat door beide fir ma's ontwikkeld werd, is in 1972 door Nederland aangekocht Angola Hoewel de directie van Hembrug in '77 nog volhield dat het onzin was dat met te leveren draaibanken granaten konden worden gemaakt, blijkt men nu een totaal andere lezing te heb ben. In een gisteren uitgegeven ver klaring zegt de directie dat de bespre kingen destijds zijn gestokt ..vanwe ge de groeiende gevoelens van onrust binnen en buiten het bedrijf dat de Tekeningen, bi| voorkeur in liggend for maat, sturen aan T/ouw. jury poUtiek» prent, postbus 859. 1000 AW Amster- dam. Naam en adres'aan de achterzijde" vermelden Voor geplaatste prenten is er een boekenbon HET PUNTJE VAN EEN GAUWE PEN, IS 'T FELSTE WAPEN DAT IK KEN* (JACOB CATS) ie sociaal-economische redactie JHT Het voornemen van het kabinet om het beroep :iale verzekeringen te beperken moet in de praktijk Uitvoeringsorganen mogen niet in de knel komen beleid, dat er mede op is gericht het belang van de iin het oog te houden. Dit stelt directeur F. Willems van ïeenschappelijke medische dienst in het jaarverslag Over 1979. Hij pleit ervoor dat er in die wet ook een rem wordt ingebouwd om het werkgevers moeilijker te maken (ge deeltelijk arbeidsongeschikten te ontslaan. Verder blijkt uit het jaarverslag dat er meer jonge dan oudere werkne mers in de WAO terecht komen de laatste tijd. Het aantal van de jongste leeftijdsgroep (15 tot en met 34 Jaar) in het totale aantal toekenningen van een WAO-uitkering is vorig jaar toe genomen tot 24 procent (in 1969 was dit 15 procent). Er lijkt een proces aan de gang van opschuiven van de grens, waarbij ie mand arbeidsongeschikt wordt. Dit zal in de directe toekomst ook tot uiting komen in een geleidelijke ver hoging van het opleidingsniveau van de afgekeurden. Tot nu toe waren het meestal ouderen met een geringe op leiding. die in de WAO terecht kwamen. Bij de inval in Angola eind '75 was duidelijk geworden dat Zuid-Afrika niet voldoende bewapend was. De Zuidafrikaanse wapenaankooporga- nisatie Armscor stuurde daarop ene Dennis Zeederburg op pad met een blanco chequeboek om te zoeken naar geavanceerde wapensystemen. De Amerikaanse advocaat van Space Research. Alan Giles, heeft voor deze Zeederburg het in Amsterdam geves tigde bedrijf Space Capital opgericht, dat twintig procent aandelen van Space Research in handen wist te ^krijgen. Zowel Space Research als Hembrug verkeerden toentertijd in een financi eel zwakke positie. Zeederburg leek zijn oog vooral te hebben laten vallen op dit soort bedrijven om zijn onder handelingspositie te versterken. Ge zien de band tussen Space Research en Eurometaal moet toen ook de naam van Hembrug gevallen zijn, maar een directe lijn tussen Zeeder burg en het Zaanoit bewezen. Wel is zeker dat de eventuele order van vijf miljoen voor de levering van de draaibanken aan Zuid-Afrika Hembrug niet uit de problemen had kunnen helpen. Sedert de loskoppe ling in 1973 van Eurometaal heeft het bedrijf jaarlijks een verlies geleden van vier a vijf miljoen guldne. Ten tijde van de contalde de omzet rond de twaalf miljoen gulden. Om Hem brug rendabel te maken had het be drijf een omzet van 20 miljoen gulden nodig. Het is van meet af aan de bedoeling geweest voor Hembrug een fusiepart ner te vinden, maar er bleek geen belangstelling te zijn voor de civiele tak van de vroegere Artillerie Inrich tingen die, zoals insiders het noem den, „te wankel was om op eigen benen naar een fusiepartner toe te lopen". Eurometaal werd inmiddels steeds sterker door de samenwerking met de Westduitse wapenindustrie, terwijl Hembrug tot driemaal toe werd gedwongen mensen te ontslaan. Injectie In november '77, kort na het misluk ken van de onderhandelingen met Zuid-Afrika. gaf de toenamlige minis ter van defensie Stemerdink Hem brug een financiële injectie van 5,8 miljoen gulden ter versterking van het aandelenkapitaal. Met dat geld werd een nieuwe, computergestuurde draaibank ontwikkeld die echter door de man viel toen hij op een beurs in Utrecht aan het buitenland werd gepresenteerd. Op dit moment is men in Zaandam bezig met de ontwikke ling van weer een nieuw soort draai bank. „dat niet snel geëvenaard zal kunnen worden". Een optimistisch geluid vanuit een bedrijf, dat in de loop der jaren aan getoond heeft niet alleen economisch maar ook politiek kwetsbaar te zijn geweest. Vanuit beider oogpunt ver dient het aanbeveling de NV Gereed schapswerktuigindustrie Hembrug in de toekomst beter in de gaten te houden. Het verantwoordelijkheids gevoel voor de gang van zaken bin nen een staatsbedrijf dient immers, hoe nuttig dat ook is gebleken, niet in de eerste plaats onder de werknemers te leven. In hoger beroep DEN HAAG (ANP) Tegen de kapi tein en de eerste stuurman van de "kniktanker" Energy Concentration is gisteren in hoger beroep 20.000 gul den boete geëist. De twee stonden voor het Haagse gerechtshof terecht, nadat zij eerder door de Rotterdamse rechtbank tot gevangenisstraffen tot vier maanden waren veroordeeld. Procureur-generaal mr. Bos vond dat de stuurman „grove schuld" heeft aan de bijna-ramp omdat hij een op dracht van de kapiteint met heeft uitgevoerd. Hem was opgedragen de lading olie voor het vertrek uit Le Havre te herverdelen over de ver schillende tanks. De procureur-gene raal verweet de kapitein dat hij ver zuimd heeft te controleren of deze opdracht is uitgevoerd. Aan de wal in de zevende petroleum haven in het Europoortgebied had volgens mr. Bos een tweede controle moeten plaatsvinden. De raadsman van de kapiteint, mr. Stokman, zei dat de bijna-ramp op 22 juli voorko men had kunnen worden door de la ding over het schip te herverdelen voordat er werd gelost. De spanning op de scheepswanden was weliswaar bij aankomst in Rotterdam al groot, maar had niet tot breken hoeven lei den, aldus mr. Stokman. De verdediger van de stuurman, mr. Van Lynden, vond eveneens dat het lossen van de tanker in Rotterdam uitgesteld had moeten worden. „In Rotterdam hadden ze moeten zien dat de beladingssituatie verkeerd was," aldus de advocaat. Het hof spreekt zich op 31 oktober uit. De Energy Concentration ligt momen teel in twee delen op een werf in Rozenburg. Je kunt er haast iets onder ver wedden. negen van de tien men sen die van „Pennewerk van plat telandsvrouwen" horen, denken direct aan clubjes plattelands vrouwen met breiwerkjes. Die ne gen zijn dan wel mensen die niet op de hoogte zijn met het moder ne verenigingswerk dat ook op het platteland niet stil is blijven staan. Dit „pennewerk" is trou wens de titel van een boek. een jubileumuitgave van de Neder landse Bond van Plattelands vrouwen, die deze maand een hal ve eeuw bestaat, en waarover al eerder in deze krant is ge schreven. Om nu eens iets anders dan an ders te doen heeft de bond zijn leden gevraagd zelf iets op papier te zetten dat ook voor anderen aardig is om te lezen. Die oproep resulteerde in een berg onver moed talent. Sommigen stuur den wel twintig werkstukken in. en ten slotte zijn daar na schif ting 128 bijdragen van overgeble ven, die samen ongeveer even veel pagina's vullen Er zijn ver halen en gedichten, waar ge beurd of verzonnen. Veel herinne ringen. aan moeder, aan het kind dat uit huis ging. aan de oorlog, over oud worden, emancipatie, vluchtelingen, hongersnood en gastarbeiders. Kleine gebeurte nissen, vaak uit het leven gegre pen, de meeste in gewoon Neder lands geschreven, sommige in Gronings, Fries of Zeeuws. Daar is de geschiedenis van de tuinder die door de voortgaande verstedelijking op z'n oude dag tussen verkeerswegen en tegen de grote stad aan is komen te zitten: het verhaal van een ge trouwde vrouw die in de gladde, gemaakte maniertjes en sleur van man en vrienden zo zat is. dat ze tijdens een feestje besluit haar eigen weg te gaan: voorgoed de deur uit. Of het opmerkelijk gesprek in versvorm tussen een wapenfabrikant en een veront ruste, waarbij de fabrikant steeds dooddoeners bij de hand heeft. Even grappig als vindingrijk is de „Eerste fietstocht" van G Friso- Sennema uit Oldehove. Mevrouw Friso beschrijft daarin, hoe zij en haar zuster samen hun eerste fietstocht maakten. Ze wilden 25 kilometer verderop, naar familie, maar de ene fiets die het gezin rijk was, had geen bagagedrager Vader wist een methode om toch samen weg te kunnen: „Jullie gaan gelijk van huis, de een lo pend, de ander met de fiets. Na een kwartier zet de fietser de fiets tegen een boom en gaat lopend verder. Zodra de wandelaar bij de fiets gekomen is. stapt die op en fietst ook weer een kwartier". Zo hebben de zusters Sennema maar de helft van de afstand hoe ven lopen. Tot slot een fragment uit „Die rendag". de dag waarop het jon getje Jan-Willem zijn net die nacht gestorven krielhaan moet begraven. Het wordt een echte begrafenis, in de achtertuin, met een kleine rouwstoet de vriendjes en een kartonnen grafsteen. Op dat karton in hane- poten de nu volgende tekst, met een enkel schrijffoutje netjes tus sen haakjes (we citeren het laat ste deel van „Dierendag" van M. T. Bakker-Boekei uit Delfzijl): „Hier rust mijn (liefe) lieve haan. Zijn baasje was Jan-Willem de Boer - Klaas Baar. Albert de Vries en Pieter Jansen waren er ook bij Rust zacht lieve haan en Jannes Bos" Die laatste naam. zegt mevrouw Bakker, be hoeft enige toelichting „Jannes arriveerde pas ter plaatse toen het „rust zacht" de eerste rij na men al afsloot en er alleen onder aan na „lieve haan" nog een open plekje op het karton over was „Pennewerk van plattelands vrouwen" is uitgegeven door Ter ra. Zutphen. Het is (tot januari) voor 15 te koop meestal zal de boekhandelaar het moeten be stellen maar begin volgend jaar wordt het op grotere schaal verspreid. Zo zien de straten van Barcelona er natuurlijk niet altijd uit. Ge woonlijk beweegt het verkeer zich rijendik door deze straat, maar toen er pas massale rol- schaatswedstrijden werden ge houden, mochten er alleen men sen op wielen in. Zo kwamen vele honderden nu eens een keer op plaatsen die anders strikt voor hen verboden zijn: op de rijstroken ovoor auto's en op de vrije busbaan. Het Kantonese „dagblad voor het zuiden" maakt in zijn Peking- se editie melding van een won derbaarlijke gebeurtenis: de ou de heer Zhao Wanxing uit Woe- han (midden-China) begint op z'n honderdnegende jaar jonger te worden. Volgens de krant worden zijn sneeuwwitte haren lang zaamaan weer grijs en zijn wenk brauwen krijgen hun oorspronke lijke zwarte kleur terug. Maar het wonderbaarlijkst van alles is dat hij nieuwe tanden begint te krij gen Of dat melktanden of blij vertjes zijn vermeldt de geschie denis niet. wel dat er sinds begin dit jaar twee uit zijn tot dan tandeloze kaak tevoorschijn zijn gekomen. Het enige wat over de levenswijze van de oude man be kend gemaakt wordt, is dat hij zich trouw aan zijn dieet van driehonderd gram rijst per dag houdt Het Amsterdams Montessori Ly ceum vierde vrijdag zijn vijftig ste verjaardag (zie Trouw van 16 oktoben Over de jubilerende school is een boek geschreven door de historica Josje Calff, oud- leerlinge van de school. Het boek heet „Van pionier tot mammoet" en behandelt de periode van 1930 tot 1980 Gisteren is het officieel aangeboden aan de eerste rectrix van de school, mevrouw A. E. S. Osterkamp. Het boek dat uitvoe rig ingaat op de ontstaansge schiedenis van het lyceum en de ontwikkeling, is te verkrijgen bij het Amsterdams Montessori Ly ceum. Pieter de Hoochstraat^9, Amsterdam, tel 020-767855 De prijs is ƒ25. exclusief verzend kosten. Het is een nog onbekend wezen, dus noemt iedereen die er mee bezig is of er over gehoord of gelezen heeft, het meteen een vreemd, primitief schepsel. Het zou door verscheidene mensen in de Chinese provincie Hoebei ge zien zijn. waarop geleerden er on middellijk op af zijn gegaan Vol gens een krant in Sjangnai heb ben ze inmiddels ongeveer dui zend voetafdrukken en andere sporen gevonden, die er volgens die onderzoekers op wijzen dat het om een wezen in een vroeg stadium van de mens gaat. De grootste voetafdruk was 48 centi meter lang, van voren 23 centi meter breed en bij de hiel 16 centimeter. Bij de voetafdrukken zijn zaken als onrijpe bamboelo- ten, boombladeren, plukken haar en delen van botten aangetrof fen. Het onderzoek wordt voort gezet. Wie het zich in een restaurant in Italië goed heeft laten smaken, kan bij het verlaten van het eta blissement lelijk op de koffie ko men: kun je geen rekening van 'het genotene laten zien. dan krijg je een boete van tussen de 12.50 en 60 Op deze manier wil het Italiaanse ministerie van finan ciën de belastingontduiking be strijden. Niet dat de eters te wei nig zouden betalen, maar de res tauranthouders blijken nogal eens geen rekeningen uit te schrijven en houden op die ma nier hun verdiensten èn belasting aan de lage kant. Door de bezoe kers een boete op te leggen als ze geen rekening kunnen tonen, wil het ministerie hen er toe dwingen altijd een nota te eisen. Met in gang van het nieuwe jaar zullen de boetes zelfs verdubbeld worden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5