Een bont palet van actievoerders Tekening van een lezer Trouw Lekkerkerk deels schoon Commentaar jntspanning (1) totspanning (2) Anti-kernenergiebeweging groeit de laatste jaren in de breedte r- Vier op de tien: kerncentrales dicht kamerprijzen rijzen de pan uit kleefde robot gelijmd geen mens BIJDAG 17 OKTOBER 1980 BINNENLAND TROUW/KWARTET Russische inval in Afghanistan ind vorig jaar was aanleiding tot wereldwijd debat over het al in niet deelbaar zijn van de ont- inning. Dienden uit de Russische tie consequenties getrokken te len voor de gehele verhouding isen Oost en West? Ja. zei de rikaanse president Carter. Hij ileitte een totale herziening van politiek van het Westen tegen- jr de Sowjet-Unie: ontspanning [ondeelbaar. Nee. zeiden de lei- het Kremlin: de inval in lanistan vond plaats op ver- ik van de leiders van dat land en toenemende dreiging van een inlandse interventie. Afghanis- «n sfn hoeft geen gevolgen te hebben ior de verhoudingen binnen Eu- ontspanning is deelbaar. Westeuropeanen aarzelden, an de ene kant voelden ze mee et de Amerikanen, die harde Megelen tegen de Sowjet-Unie tonden. Anderzijds vreesden it zulke maatregelen tot een lige verslechtering van de rela xt tussen Oost en West zouden l |tb at verworvenheden van i. ontspanning die in de jaren aa&' ventig waren binnengehaald, al te ven el verloren zouden gaan. Na een paste politieke adempauze van ikele maanden waren het de Fran- 5 president Giscard d'Estaing en Westduitse bondskanselier thmidt die op bezoek gingen bij resident Breznjew om de scheef i [groeide verhouding weer wat ichite trekken. De Russische pre- ident gaf de bondskanselier in het ader van het herstel van de ver- lelopen weekeinde werd plot- "uidclijk. dat ook de verhou- issen Oost en West binnen wel degelijk kwetsbaar is. ;tduitse partijleider Honec- Ide. na de recente deviezen- [gelen voor Westduitse be- irs van de DDR. plotseling een il keiharde eisen aan de bonds- ibliek. Hij vroeg in feite een ledige erkenning van de DDR v de regering in Bonn. compleet ler||| ,dc uitwisseling van ambassa- Deze eis is voor de Duitse ng onaanvaardbaar, omdat zich en dat is constitutioneel gelegd op het standpunt stelt de Duitse deling een tijdelijke Met zijn eisen zette Honec- nlijk alles wat er sedert het van 1972 bereikt is op losse en. De schrik in Bonn was Schmidt kwam er zelfs voor van vakantie. men deze gebeurtenissen bij [karde houding die de Sowjet- inneemt bij de voorbereiden- irckingen voor de conferen- in Madrid, voortkomend uit van een maandenlang debat de inval in Afghanistan en de leling van dissidenten, en de ilijkelijke traagheid waarmee (waarschijnlijk vandaag) be- aan het debat over de Euro- jische kernwapens, dan ont- de indruk dat de ontspanning Óóst en West vrijwel ter is. Is^e ontspanning dus on- ~ar gebleken? liggen bovengenoemde ont- ikelingcn niet zo logisch in el- verlengde als genoemde op- iming kan suggeren. De kenne- verharding van de opstelling de Russen en bondgenoten in heeft namelijk minder te met het opgeven van de nningspolitiek. maar veel met dc interne cohesie van het Oost-Europa opgebouwde sys- l De gebeurtenissen in Polen ben in dat land geleid tot geheel i*e verhoudingen die een prin- k aantasting inhouden van de terl houdingen een aardig presentje mee: de Sowjet-Unie verklaarde zich bereid tot onderhandelingen over de middellange-afstandsraket- ten in Europa, ook zonder dat de NAVO haar beslissing over de sta tionering van 572 Pershings en kruisraketten al bij voorbaat terug draaide. Na het inter-Europese be raad bleken ook de Verenigde Sta ten en de Sowjet-Unie met elkaar weer op wat vriendelijker voet te komen. De conclusie leek voor de hand te liggen: ontspanning is wel degelijk deelbaar. De verslechtering van de verhouding tussen Oost en West in het ene deel van de wereld hoeft niet noodzakelijk permanente con sequenties te hebben voor de rela ties in de rest van de wereld. Kleine incidenten, zoals de afzegging door de Oostduitsers van bondskanselier Schmidts bezoek aan de DDR, tast ten dit beeld nog niet wezenlijk aan. In het Westen bleek een rede lijke mate van begrip aanwezig voor de Oostduitse vrees dat Schmidts bezoek in het verlengde van de liberaliseringsmaatregelen in Polen voor de Oostduitse leiders minder aangename gevolgen zou kunnen hebben. Tot voor kort leek er nog altijd weinig ernstigs aan de hand. De voorbereidende bespre kingen voor de Europese Veilig heidsconferentie in Madrid begon nen normaal. Het gesprek tussen Moskou en Washington over de Euro-strategische wapens, dat op 15 oktober in Genève zou moeten beginnen, was evenzeer een goed teken. Het weer mocht dan wat verslechterd zijn. het klimaat was onveranderd. communistische eenheidsstaat. In het Kremlin leeft de vrees dat de nieuwe vrijheden zich zullen ver spreiden in de overige staten van Oost-Europa. Daarmee zou de Ru- sissche suprematie in haar kern worden aangetast. De enige manier om deze ontwikkeling tegen te gaan is het sluiten van de gelederen en het betrekken van een gemeen schappelijke stelling tegen een (ver meend) gevaar van buitenaf. De houding die de DDR tegenover Bonn inneemt en de harde opstel ling van de Sowjet-Unie in Madrid komen hieruit voort. Maar willen de Russen dan wel ontspanning? De leiders in het Kremlin willen die wel degelijk, maar ze verstaan er totaal iets anders onder dan het Westen. Voor het Kremlin betekent ontspanning bevestiging van de be staande invloedssferen, wederzijdse aanvaarding van eikaars macht als mede afspraken om te voorkomen dat een politieke confrontatie zal leiden tot een totale militaire ver nietiging van elkaar. In de ontmoe ting die Breznjew begin deze week had met de Amerikaanse zakenman Armand Hammer, onderstreept de president de Rusissche wens om te komen tot besprekingen over de bewapening. Wederzijdse vernie- ting is immers is niemands belang, aldus zijn redenering. Alles wat het Westen meer wil dan de begrenzing van de bewapening en de verwerke lijking van wederzijdse economi sche belangen, wordt in Oost-Euro pa ervaren als een bedreiging van de eigen macht. De maatregelen die de DDR nu genomen heeft en de eisen die ze stelt als ook de harde houding van de Russen in Madrid maakt in ieder geval aan de westelijke illusies over de meerwaarde van de ontspanning voorlopig een einde. Die meerwaar de zal alleen door permanent met Oost in gesprek te blijven, ondanks tegenvallers, aan de tegenpartij ontworsteld kunnen worden. door Hans Schmlt DODEWAARD De waarne mend burgemeester van Do- dewaard. J. H. Bergh, heeft deze week een open brief ge stuurd aan de anti-kemener- giebeweging in Nederland. De brief vermeldde geen adres, maar dat zou ook bijna on- doenlijk zijn geweest en het schrijven vele vellen dikker hebben gemaakt. Want de te- genstanders van kernenergie zijn niet op één adres te van gen. De beweging vormt een bont palet van vele honder den groepen, verenigingen en organisaties van vaak zeer uiteenlopende maatschappe lijke achtergrond. De grote groei tn de breedte van de anti-kernenergiebeweging dateert pas van de laatste jaren; tien jaar terug was er nog nauwelijks sprake van verzet tegen de toen op stapel staande ongeremde ontwikkeling van kernenergie. Aan het eind van de jaren zestig werden tegen de bouw van de kerncentrale in Dode waard, die het komende weekeinde het mid delpunt van acties zal zijn, geen be zwaren naar voren gebracht. Eerst enkele Jaren later, toen in Borssele de tweede kerncentrale verrees, werden de eerste bedenkingen tegen het ge bruik van kernenergie naar voren ge bracht Nieuw verzet De verontrusten uit die jaren waren vooral wetenschapsbeoefenaren, die zich zorgen maakten over de kans op ongelukken en de radio-activiteit. Pteter Lammere, die namens de Vere niging Milieudefensie in het Lande lijk Energie Komité (LEK) zit wijst erop dat de verbreding die in de Jaren daarna plaatsvond, steeds het gevolg is geweest van beslissingen en stap pen van de overheid. Pieter Lam mere: „De eerste aanleiding tot breed en massaal verzet vormde in 1974 het besluit van de toenmalige minister van economische zaken, Lubbers, een heffing van drie procent op de elektri citeitsrekeningen te leggen voor de ontwikkeling van de snelle-kweekre actor in Kalkar. Plaatselijke stroom- groepen organiseerden het verzet, een landelijk comité werd in het le ven geroepen en vanuit Nederland werd een grote demonstratie in het vlak over de grens gelegen Kalkar gehouden." De heffing verdween (Kalkar wordt uit de algemene middelen betaald) en de beweging bloedde dood. In het voorjaar van 1977 prikkelde de over heid opnieuw het verzet met de aan kondiging proefboringen in het noor den van het land te willen gaan hou den om duidelijkheid te krijgen over de vraag of radio-actief afval veilig in de ondergrondse zoutlagen kan wor den opgeborgen. De derde stimulans die de overheid de anti-kernenergie beweging gaf, was de voorgenomen uitbreiding van het ultracentrifuge- project in Almelo. Pieter Lammere: „De actie tegen de uitbreiding van de UCN kreeg brede steun, het in het voorjaar van 1978 uitgegeven manifest werd door meer dan veertig organisaties onderschre ven. Almelo en alles wat daarmee samenhangt, heeft een enorme ver breding tot gevolg gehad. Doordat het verband duidelijk werd tussen het UC-project en kernbewapening Hater bevestigd door de Pakistaanse werknemer die met geheimen uit Ne derland verdween), raakten ook de vredesbeweging en de kerken bij de beweging betrokken. Ook ontston den contacten met de Solidariteitsco- mités en de Wereldwinkels." De beslissing van het parlement (zo mer 1978) om de uitbreiding van de UCN te laten doorgaan en onder be paalde voorwaarden verrijkt urani um aan Brazilië te leveren, was aan leiding tot bitterheid en tot wantrou wen jegens het door de knieen gegane parlement Pieter Lammere: „Na de zomer van 1978 zijn er twee ontwikkelingen ge weest. Enerzijds groeide het besef dat kernenergie een uitwas is van een falend energiebeleid. De discussie, die zich meer en meer ging richten op de duurzaamheid van de energie en de democratisering van de produktie en consumptie van energie, trok veel andere groepen aan, zoals de kerken, de vredesbeweging, derde wereld- groepen, vrouwenorganisaties en de vakbeweging. Anderzijds groeide na Almelo de wens zelf iets te doen. Het vertrouwen in de parlementaire be sluitvorming was verdwenen en er gingen steeds meer stemmen op geen acties meer te ondernemen die zijn gericht op de besluitvorming, maar die zich tegen de uitvoering daarvan keren." 5C0— _iC00m Ie Afzetting g 2e Afzetting anp-rts 1 Kaartje van de situatie bij de kerncentrale in Dodewaard. Bezoekers zullen hun voertuigen buiten de eerste afzetting moeten achterlaten. Te voet kan men dan tot de tweede afzetting komen. deze mensen die zich onder meer aan hekken vastketenen. Daarnaast groeide vanuit de regio Nijmegen- Arnhem de gedachte dat de maat vol is, dat de anti-kernenergiebeweging het heft in eigen handen moet nemen en zelf de kerkcentrales moet sluiten. De eis dat Dodewaard dicht moet, werd tijdens het dit jaar met pinkste ren gehouden tentenkamp bij Dode waard op tafel gelegd en de voor zondag aangekondigde blokkade (van een bezetting is inmiddels reeds afgezien) is het eerste resultaat van de gedachte: doen zij het niet. dan doen wij het wel. Maat vol Het eerste uitvloeisel van die laatste richting was het geweldloos direct verzet, zoals dat sinds vorig voorjaar wordt gepleegd door Breek Atoomke ten Nederland (BAN). Pieter Lam mere behoort ook tot de eereten van De actie Dodewaard gaat dicht" (voorbereid door zo'n drieduizend vooral jonge mensen in rond 175 ba sisgroepen in het gehele land) wordt binnen de anti-kemenergiebeweging met gemengde gevoelens ontvangen. In de discussie die al maanden in de beweging woedt, weerlegden met na me de PPR-Kamerleden Ria Beckers en Leo Jansen de opvatting dat er 'VcrSmSld' acht Jaar niets is gebeurd. Weliswaar is de afgelopen Jaren besloten tot uitbreiding van de UCN, de levering van verrijkt uranium aan Brazilië en de uitbreiding van de opslagcapaci teit van de kerncentrales in Borssele en Dodewaard, maar daat staat on der meer tegenover dat uitbreiding van het aantal kerncentrales nu nau welijks nog haalbaar lijkt, dat slui ting van Dodewaard en Borssele be spreekbaar is geworden, dat er geen reactorvaten naar Zuid-Afrika zijn gegaan, dat Rotterdam Nucleair is opgeheven en dat het structuursche ma waarin de vestigingsplaatsen voor nieuwe kerncentrales worden genoemd, is ingetrokken. Dodewaard gaat dicht zodra de meerderheid van de Tweede Kamer dat wil en buiten parlementaire acties moeten op het bereiken van dat besluit gericht blij ven. aldus Ria Beckers en Leo Jansen. Tekeningen, bij voorkeur in liggend for maat. sturen aan Trouw, jury politieke prent, postbus 859. 1000 AW Amster dam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een boekenbon. Dit standpunt wordt in de anti-kerne nergiebeweging vrij algemeen geac cepteerd en veel groeperingen wijzen acties als bezetting van een kerncen trale om deze stil te leggen van de hand. Pieter Lammere: „Door de par lementaire democratie af te wijzen en bestaande organisaties buiten te slui ten, versmal je de basis van de anti- kernenergiebeweging. Er blijven ac ties nodig, zowel buiten-parlementair als binnen-parlementair, maar de po litieke stand van de discussie heeft consequenties voor de vorm en de inhoud van de acties. Andere loop je het gevaar dat de basis van de bewe ging weer versmalt." De Vereniging Milieudefensie houdt mede om dat gevaar van versmalling te keren al sinds vorige week in een grote tent in Dodewaard de actie Dodewaard anders": een manifesta tie over alles wat met energie te ma ken heeft, waarbij wordt gediscussi eerd en waarbij burgers van Dode waard adviezen kunnen krijgen over energiebesparing. Pieter Lammere verbaast zich erover dat de naar Do dewaard gestroomde publiciteitsme dia alleen nog oog hebben voor de zwaar verdedigde centrale en een mo gelijk treffen betogers en de politie. Lammere: „Er is afgezien van een bezetting en de basisgroepen hebben met overgrote meerderheid besloten tot een blokkade waarbij strikt wordt vastgehouden aan geweldloosheid. De blokkade zal alleen daarom al symbolisch zijn." Van een onzer verslaggevers LEKKERKERK - Over enkele we ken kunnen de eerste bewoners van de gifwijk in Lekkerkerk-west terug keren naar hun woning. Gisteren is een begin gemaakt met de herinrich ting van het eerste deel. Voor de schoonmaakoperatie is de wijk ingedeeld in vijf sectoren. Ook het tweede en derde compartiment kunnen binnenkort weer worden be straat en van groen vooizien. Bij het graafwerk in de afgelopen week zijn 96 vaten, waarvan 59 nog gedeeltelijk gevuld, tevoorschijn gekomen. Vast staat nu volgens een woordvoerder van de provincie Zuid-Holland dat het gaat om afvalstoffen uit de verf industrie. Naast tolueen en xyleen zijn deze week ook naftaleen, fenan- treen en antraceen aangetroffen. Gisteren hebben vertegenwoordigers van de gemeente Lekkerkerk, de pro vincie, het ministerie van binnen landse zaken en Rijnmond zich bera den op de problemen bij de verwer king van de vervuilde grond. De af valverwerking Rijnmond kan de Lek- kerkerkse grond niet aan, omdat er dertig procent meer grond wordt aan gevoerd dan was verwacht, en de ca paciteit van de verbrandingsovens onvoldoende is. Daar komt nog bij dat de chemische afdeling van het afval-verwerkingsbedrijf sterk verou derd is. Dinsdag zal alsnog worden geprobeerd een oplossing te vinden voor de problemen. AMSTERDAM (ANP) Vier op de tien Nederlanders vinden dat de kerncentrales in ons land dicht moe ten en dat op grote schaal moet wor den overgeschakeld op kolencentra les. Dit blijkt uit een Nipo-enquète onder 861 Nederlanders. Van de ondervraagden vindt 34 pro cent dat de bestaande centrales open moeten blijven, maar dat er geen nieuwe bij mogen komen. Er moeten wel nieuwe kolencentrales worden ge bouwd. Veertien procent vindt dat er drie nieuwe kerncentrales bij moeten ko men en dat het steenkolengebrüik moet worden beperkt. Elf procent deed geen keuze uit deze drie door het Nipo voorgelegde mogelijkheden. -*■ Sico. zes iaar en als minder): Als een normaal gezin in een nor maal huis net zoveel huur per vierkante meter zou moeten be talen als een kamerbewoner, dan zou de huur van een doodgewoon huis ongeveer 1600 per maand bedragen. Dat ls een van de uitkomsten van het onderzoek, dat de organisatie Werkende Jongeren CNV heeft ingesteld onder kamerbewoners. De organisatie hield daartoe een maandlang de advertenties „te huur aangeboden" bij en kreeg volledige informatie van ruim honderd kamerbewoners. Uit het laatste blijkt, dat maar 17 pro cent echt goedkoop woont, voor een tientje de vierkante meter of minder per maand. De grootste groep, 46 procent, betaalt tien tot twintig gulden per meter. 21 pro cent zelfs tussen de twintig en dertig, en zestien procent boven de dertig gulden. Zo komen ze aan een gemiddelde huur van 19,55 per vierkante meter. Nou scheelt het natuurlijk, in wat voor buurt een kamer ligt, wat voor comfort daarbij hoort, of de verwarming inclusief is. of de ka mer gestoffeerd of gemeubileerd is. een vrije opgang heeft, een toilet en/of een keuken, en mis schien zelfs een douche. In het rapport dat de jongerenorganisa tie heeft uitgebracht, staan wel een paar voorbeelden. Er zijn en kele brieven van kamerbewoners in opgenomen, één van een stu- eent bijvoorbeeld, die voor een kamer van 6,12 vierkante meter 290 betaalt, een record-meter- prijs van ƒ47,38. Gas. water en licht zijn daarbij inbegrepen, maar geen verwarming. Die is er niet eens. Water is er wel. maar alleen koud. Voor de student en acht medehuurders is een dou checabine op de gemeenschappe lijke gang geplaatst, en samen kunnen ze gebruik maken van een keuken. Een ander voorbeeld: voor een prijs van 385 huurt iemand een kamer van 3.65 bij 5.45 meter, met verwarming. „Gemeubi leerd" stelde niet veel voor: er stond een bed. een oude kast. een oude schemerlamp en een oud vierpits-gasstel. „De meubels die in de kamer stonden waren zou oud. vuil en vol gaten, dat ik besloot ze eruit te gooien met toestemming van de eigenaar." Ongeveer een derde van de brief schrijvers bewoont een kamer, kleiner dan tien vierkante meter. De huren zijn bovendien lang niet altijd „af". Vaak moet er bijbetaald worden voor energie, service- en beheerskosten. Uit de krantenadvertenties kwa men nog hogere huurprijzen: ge middeld 525 per maand. In bij na de helft van de aanbiedingen werd een huur van boven de 500 gevraagd, dan nog 22 procent tussen de vier- en vijfhonderd gulden, de rest onder de 400. Soms waren er nog overnamekos ten bij, in een aantal gevallen één extra maand huur, de andere ke ren tot 2250 Vergeleken bij het netto mini mum-Jeugdloon, heeft de CNV- organisatie uitgerekend, betalen 18-jarigen bijna 31 procent van hun maandinkomen voor een ka mer, 21-jarigen bijna 24 procent. Zouden diezelfde jongeren een kamer uit zo'n advertentie van gemiddeld 525 huren, dan kost het de 18-jarigen zelfs bijna 60 procent, de 21-jarigen ruim 46 procent. Het kan nog erger. Als de plannen doorgaan om de mini mum-jeugdlonen te verlagen, dan wordt het percentage voor zo'n „krantenkamer" voor een 18- jarige ruim 72 procent, en voor een kamer van gemiddeld 14 vier kante meter a 19,55 bijna 40 procent. Onmogelijk dus. Er zijn maar twee oplossingen: óf niet op Sico, zes jaar en als minderjarige keurig onder begeleiding van twee ingenieurs, kwam uit Pa rijs op Schiphol aan. Met een Frans vliegtuig, want hij mocht niet met een Nederlands toestel mee. En toch is het een heel nette robot. Behalve „lopen" en nog veel meer kan hij ook beleefde zinnetjes zeggen. Bij aankomst op het vliegveld verklaarde hij bij voorbeeld dat de reis voor spoedig was verlopen. Maar vraag ons niet uit welk deel van zijn lijf de metalen stem kwam; het kan net zo goed zo'n gat in zijn grote hoofd zijn als een pa neel op zijn buik of een luidspre kertje in zijn hand. kamers gaan wonen als het niet strikt noodzakelijk is. of de ka merprijzen omlaag. Er zijn volgens de onderzoekers nog meer mogelijkheden, het puntensysteem moet snel in praktijk worden gebracht; er moet een verbod op commerciële kamerbemiddeling komen; de politieke partijen moeten zich nu eens inzetten voor de belangen van onzelfstandig wonende jon geren. En het opmerkelijkste idee: er zou een individuele huur- subisidie voor kamerbewoners ingevoerd kunnen worden. De uittocht van een geaeuneer- de. zijn vrouw en een bewaker uit een gevangenis in de Engelse stad Birmingham deed sterk aan het sprookje „zwaan-kleef-aan" denken: de man en de vrouw wa ren met elk één hand aan elkaar verankerd, de bewaker had met een handboei de vrije hand van de man in beslag genomen. De vrouw was bij haar echtnoot op bezoek, maar kon zo moeijk van hem scheiden dat ze na afloop van het bezoekuur ineens extra sterke lijm op haar hand smeerde en vervolgens haar man de hand drukte. De lijm en dus ook de hand lieten niet meer los. Het gelijmde echtpaar werd naar een plaatselijk ziekenhuis gereden, waar chirurgen pas na een paar uur kans zagen de handen los te krijgen. De man werd daarop te ruggebracht naar de gevangenis, de vrouw zonder straf naar huis. Burgemeester en wethouders van Den Haag voelen er niet voor het woord „mankracht" in de wer vingscampagne van de Haagse politie te vervangen door „mens kracht". De .uggestie daartoe was hun gedaan door het raads lid Huurman (PvdA), die „man kracht" rangschikte onder het seksistische woordgebruik dat door vrouwen als kwetsend zou worden ervaren. Uit het antwoord van B. en W. blijkt dat zij wel bereid zijn de ontwikkelingen in de Nederland se taal nauwlettend te volgen en dat zij de zaak opnieuw onder ogen willen zien indien zou blij ken dat een meerderheid de ge dachten en gevoelens van Huur man deelt. „De taal moet groei en". merken B. en W. op en daarin zal ook Huurman hun wel gelijk moeten geven. Zoals onlangs in deze rubriek stond, is de gedachte om het woord „man" te vervangen door „mens" ook in de provincie Noord-Brabant opgekomen en zelfs al in praktijk gebracht niet met iedere instemming ove rigens. De eerste betekenis die Van Dale aan het woord „man" toekent is: mens, zonder onder scheid naar geslacht. Ook wie het „dikke" woordenboek niet als op perste taalrechter wil zien (iets waartoe het zichzelf beslist niet opwerpt), zal dit punt moeilijk kunnen bestrijden. Natte lords Het regende op de hoofden van de lords in hun vergaderzaal in het Hogerhuis zoals het in de rest van Londen regende. Het plafond begon tij dens een vergadering zo te lek ken dat de senatoren het vertrek ijlings moesten verlaten. Dat ge beurde nota bene juist op het ogenblik dat ze over de noodzaak van reparatie van hun dak aan het discussiëren waren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5