Archie Shepp
blijft briljant
U 2 dynamisch
en dramatisch
Onduidelijk zoekplaatji^
Het wankele evenwicht
van een te hoge stapel
TV-piraten zijn slecht te stuiten
qzkth..
72KJUR"
MP
oude en
hedendaagse
huns*
Nieuw ballet Toer van Schayk
Grifteater met solo van Naomie Duveen
Aanval op omroepbestel masker voor etheravonturiers
Galerie
Vijverzich
Theatermuseum
poppenscènes - poppenspc
schilderijen
19e en 20e eeuw
- Galerie Guncra te Rhcncn
sehilderüen en aquarellen
Hotel Braams te Gieten
Antiquariaat „Merlijn'
VRIJDAG 17 OKTOBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door Frits Lagerwerff
AMSTERDAM - Zoals te verwachten, was het BIM-Huis
weer veel te klein om de honderden concertliefhebbers te ber
gen die de Amerikaanse saxofonist Archie Shepp in levende
lijve wilden aanschouwen, en zelfs beluisteren
Men kan zich vooral bij dit soort
concerten afvragen waarom de Ge
meente Amsterdam voor jazz en ge-
improviseerde muziek geen ander
pand beschikbaar stelt dan een opge
knapte fietsenstalling tegenover de
vuilstortplaats van de Oude Schans.
Ongestoord en onbekommerd luis
tergenot bleek, nu meer dan 700 men
sen tot dit onderduikadres waren toe
gelaten. ten ene male uitgesloten.
Shepp is in de internationale jazzwe-
reld reeds lang een verschijnsel apart.
Reeds in het begin van de jaren zestig
bezorgde zijn veelzijdigheid hij
was behalve muzikant acteur, schrij
ver en dramaturg hem een centrale
plaats in Amerikaanse avant-garde-
kringen. Zijn politiek engagement,
markante persoonlijkheid, eruditie
en organisatievermogen waren Cecil
Taylor. John Coltrane en Bill Dixon,
om maar wat free jazz goeroes te noe-
-men. niet onopgemerkt gebleven
JShepp was dan ook welkom in Tay
lor's kwartet dat onder gemeenschap
pelijke noemer Taylor-composities
en een enkele musical-melodie vrije
lijk vertolkte. Dit ensemble realiseer
de op een paar platen een muzikaal
gehalte, met lyrische ingetogenheid
en spannende nuancering, dat daar
na niet vaak meer gehoord is. Nadat
dit kwartet uiteenviel speelde Shepp
hoofdrollen in The New York Con
temporary Five en groepen die hij
met Bill Dixon leidde, alsmede, op
politiek niveau, bij de zogenaamde
Oktober Revolutie van 1964, die be
doeld was om de eigentijdse improvi
satoren in verbond bijeen te krijgen.
Een verbond dat overigens uiteenviel
omdat Shepp, tegen ale regels in, een
contract tekende bij het bekende Im
pulse-label. dat in die tijd ln Coltra-
ne-produkties grossierde
Shepp werd min of meer gedwongen
Coltrane-e om posities te spelen, die
werden toen als het summum van
jazz beschouwd, en het was meteen
raak: Four for Trane was een sensa
tionele elpee, met behalve Shepp.
John Tchicai en Roswell Rudd als
voornaamste solisten. Er volgden din
ook de nodige andere schijven op
Impulse die nu helaas nauwelijks ver
krijgbaar zijn: Fire Music. New Thing
at Newport, live at San Francisco.
Mama too tight. On this night. The
way ahead, stuk voor stuk klas
sieken.
Koersverandering
Wie dit werk tegenwoordig terug
hoort zal tijdens de huidige Shepp-
optredens stellig de wenkbrauwen
optrekken. Is dit overgebleven van de
razende free jazz exponent van wel
eer? De verklaring is. dat Shepp sti
listisch van koers veranderde nadat
Coltrane's invloed volledig was uitge
werkt. Hij oriënteerde zich daarna
meer op vermaarde swing- en bop
saxofonisten als Ben Webster, Don
Byas en Charlie Parker, met de moti
vatie dat iedereen moest kunnen be
grijpen wat hij speelde en dat deze
teruggang later een aanzet zou bie
den voor nieuwe ontwikkelingen.
Die zijn echter nooit ontstaan. Shepp
hanteert nog altijd een modem swin-
door Stan Rijven
Archie Shepp
ImUt Rlro D'lUario
gend concept waarin hij als eminent
solist door piano-bas-drums wordt
bijgestaan. Een nogal regressieve
vorm, die hij overigens bij tijd en
wijlen glanzend gestalte geeft. Op
tenor-en sopraansax is het penetran
te slangenbezweerdersgeluid onver
anderd krachtig, en van valse senti
menten ontdaan, de frasering Is lang
gerekt en doorgebonden met korte
herhalingsmotieven. Met deze toch
imposante stijlkenmerken boort
Shepp een steeds groter publiek aan
en zijn cultuurspreidende zaak zit
gebamzaaid. Zelfs zijn oude fans ke
ren zich niet af, hij blijft voor hen een
briljant en gedreven jazz-saxofonist.
zelfs wanneer de creatieve krachten
afnemen. Men kan ook zeggen dat
Shepp een gocheme opportunist is.
die. wanneer de avant-garde een stap
voortuit doet. de voorgaande stijlfase
van de jazztraditie nog eens nauw
keurig gaat bestuderen
Dat het eerste optreden van de Euro
pese toemee door vermoeidheid be
laagd werd was jammer, ook Shepp
moet het van zijn enorme fysieke
krcht hebben. Zijn trio Michelle Herr-
Santi Debriano-John Betsch deden er
alles aan om hem in vorm te houden,
maar zoals zo vaak haalde de popu
laire saxofonist doodvermoeid, met
een verminkt Parkemummer het ein
de. De volgende concerten zijn ver
moedelijk van hoger niveau
AMSTERDAM De wereld
van de popmuziek is rijk aan
sensationele ontdekkingen.
Zo gonsde het de laatste
maanden in de Britse muziek-
pers van lovende berichten
over U-2.
Dit kwartet uit het Ierse Dublin open
de woensdagnacht haar Nederlandse
toemee in de Melkweg. En het moet
gezegd worden: ze bezitten de combi
natiesleutel van aardse dansbare mu
ziek, vol inspiratie en met een eigen
gezicht
De Nederlandse première wilde ech
ter niet zo vlotten. De zaal reageerde
vrij koeltjes, misschien wel wegens de
krampachtige bezetenheid waarmee
vanaf het podium getracht werd ook
hier het publiek voor zich te winnen.
U 2 is volgens de klassieke bezetting
samengesteld. Drummer Larry, bas
sist Adam Clayton, gitarist The Edge
en zanger Bono Fox bediende zich
van schuilnamen.
Daarmee accentueren zij de collectie
ve gedachte die hun muziek uit
straalt Na drie Jaar hebben ze een
formule gevonden die ijzersterk in
elkaar zit. De kracht en de vitaliteit
die met deze minimumbezetting
wordt opgeroepen is maximaal. Jim
Morisson en The Doors klinken er in
door. Een vergelijking met actuele
formaties komt uit bij Echo The
Bunnymen en The Urban Verbs.
U 2 weet voorts veel onheilspellende
spanning in haar muziek te leggen.
Tussen de polen van melodieuze hoge
gitaarlijnen en een stuwend grondrit-
me van bas en drums plaatst Bono
zijn suggestieve huilerige zang. Echo-
effekten en een zenuwachtige belich
ting. die overigens nogal hinderlijk
overkomt, vormen het vijfde groeps-
lld. 11 o'clock tic tok. Into the heart
en Electric cy waren enkele hoogte
punten uit het hnogal korte optreden
De dynamische voordracht van Bo
no contrasteerde goed met de inge
houden wijze van spelen van zijn be
geleiders. Desondanks bleef er een
afstand met de toehoorders bestaan
De toekomst zal uitwijzen of deze
melodieuze rock vol dramatiek zal
aanslaan. Maar het dansbare gehalte
zal misschien de doorslag geven zoals
dat eerder dit jaar met The Cure
gebeurde.
Een beeld uit Chiaro-scuro, het nieuwe ballet van Toer van p h
uitgevoerd door het Nationale Ballet.
door Ineke Sluiter
gedanst en solisten en corps de ballet keuze na Chlaro-scuro. omdat
beleefden duidelijk plezier aan deze dit ballet veel onduidelijke, os
prachtige choreografie. Besloten lichte symboliek te zien is.
werd met „Antwoord gevend", van vraag oproept, op welke vraag IyCn
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Als gebeur
tenissen zich opstapelen kan
dat iemand op het verkeerde
been zetten. Boeken kun je in
je armen opstapelen tot onder
je kin, een wankel evenwicht
dat met een geringe beweging
uit balans raakt.
Het zijn enkele associaties met het
begrip stapelen dat Naomie Duveen
Van het Orifteater als uitgangspunt
„gebruikte voor haar nieuwste pro-
duktie, die onder de naam „Opsta
pel" deze week in het 8haffy Theater
in Amsterdam en vervolgens elders in
Het land te zien is
Naomie voert haar solo uit op een
turqouise vervormde driehoek, die
haar omsluit. Aan het begin stapt ze
er welgemoed in, al neuriënd alsof het
haar eigen domein is waar ze op haar
gemak alledaagse bezigheden uit
voert. Er staat slechts een tafel en
stoel en haar voornaamste attributen
zijn de stapel boeken en een krop sla
(een opeenstapeling van blaadjes»
waarmee ze uiteindelijk toegroeit
naar een prachtige surrealistische
prent. Dwarszittend op een stoel
hangt ze met haar hoofd op de tafel.
Het is bedekt met de krop sla en op
haar buik rust de stapel boeken die in
een ademende beweging de sugges
tieve vormen van haar lichaam aan
neemt
Deze combinatie van voorwerp en
lichaam uitmondend in een beelden
de collage geeft aan hoe het Oriftea
ter mime bindt aan abstracte beel
den. Het is een merkwaardige verstil
de eenwording, die in „Opstapel" al
ras wordt verstoord. De voorstelling
als geheel drijft op het ritme van orde
en chaos, opstapelen en laten vallen,
opstaan en neervallen. Wat daartus
sen in ligt is in de snelheid van de
beweging niet te zien, zoals in het
programma wordt opgemerkt. Niet in
de beweging maar wel in de emoties
van de speelster. Die kan gevoed wor
den door een stapel boeken die ze
nergens kwijt kan. en haar gevoel
opblaast tot een panisch loslaten,
maar ook door een pak melk die van
tafel valt en een vormeloze plas ach
terlaat.
De ene keer slaan die vallende attri
buten haar uit het lood, de ander keer
veroorzaakt haar eigen onevenwich
tigheid het vallen, waarmee vorm en
inhoud als een blokkendoos in elkaar
schuiven.
Het dwangmatige proces dat ze met
haar binnenkomst in de driehoek
aanzwengelde zet de speelster ten
slotte stil als ze alle voorwerpen zoals
die in de loop van de voorstelling zijn
gevallen of neergelegd met een touw
tje verbindt en vastplakt. Een dadaïs
tisch getinte collage van alledaagse
spullen. Gezien het verloop van de
voorstelling was het misschien conse
quenter geweest als Naomie zichzelf
erbij had geplakt. Dat gebeurde nu
niet. Ze verliet de zaal en kwam zelfs
niet meer terug voor een welverdiend
applaus.
Naomie Duveen in haar solo
stapel" r«to: i
AMSTERDAM ..Chiaro-
scuro is de term waarmee in
de schilderkunst het sterke,
bijna theatrale effect wordt
aangeduid van scherp belich
te figuren tegen een donkere
achtergrond", zegt de toelich
ting bij het nieuwe ballet van
Toer van Schayk dat de naam
van deze term draagt.
Caravaggio (1573-1610) was de schil
der die dit principe het verst door
voerde in zijn werk. Tijdgenoot Gesu-
aldo verwerkte het manierisme in de
muziek en Jan van Vlijmen schreef
op zijn beurt een hommage aan Oesu-
aldo. Voor zijn ballet Chiaro-scuro.
dat over de man-vrouw-verhouding
en de liefde gaat, gebruikte Van
Schayk muziek van beide componis
ten. Voor wie het Interesseert een
massa informatie die het toneelge-
beuren echter nauwelijks verhel
derde
Het geheel speelt zich af in het half
duister. met uitzondering van de
„theatraal belichte" figuren, wat met
name in het tweede deel voor een
interessant toneelbeeld zorgt Het
krijgt het effect van een zoekplaatje
Maar als je erin slaagt het theatrale
gebeuren te ontdekken dan valt er
nauwelijks een touw aan vast te
knopen.
De begrippen man-vrouw-verhouding
en liefde heeft Van Schayk vrijblij
vend uitgewerkt. De beweging die bU
gebruikt suggereert: hoe in ge wikkel
der, hoe mooier. Ze doet hol aan, is
inhoudsloos en lijkt op de dansers
geplakt.
De kostuums van Van Schayk droe
gen ook al niet bij tot veel kijkvreug-
de Vooral de mannen kwamen er
ongusnüg af met onflatteuze broek
jes over voetloze tricots en slordige t-
shirts, wat het lichaam in moten hak
te. Als totaal, inclusief de decors van
Van Schayk. kwam dit ballet onge
ïnspireerd en nogal routine matig
over. Een teleurstellende première
die. dat moet gezegd, veel bijval on
dervond van het publiek.
Het programma werd geopend met
Four Temperaments van Balanchine
op muziek van Hlndemith. Het werd
met veel verve, warm en levendig
Rudi van Dantzig. niet zo'n beste lijk antwoord wordt gegeven.
door Marcel ten Hooven
DEN HAAG Het lijkt op een spannend jongensverhaal.
Zoetermeer, 9 oktober Even na het middernachtelijk uur. De
mobiele zender van de televisiepiraat Nederland 3 staat
ergens in de stad verdekt opgesteld. Alles is in gereedheid
gebracht om direct nadat Duitsland 2 uit de lucht is gegaan de
uitzending voort te zetten. -
Enige tijd later kan het glas geheven
worden op weer een succes. De PTT-
opsporingsdienst is er opnieuw niet
in geslaagd de illegale zender te loka
liseren. Nederland 3 heeft ongestoord
zijn programma op de kabel kunnen
brengen.
Speciaal vandaag
Feestje wegens honderd uit
zendingen van het .Journaal
voor de scholen". Onderdeel
van een mul-ti-me-di-aal pro
ject.
Ned. 1/10.45
Nieuw: Hollywood, ln der
tien documentaires wordt de
Amerikaanse stomme film
weer eens uitgemolken. Pra
ten met acteurs, actrices, pro
ducenten. En natuurlijk vele
fragmenten.
Ned. 1/22.05
Speelfilm van kaliber: Irma
la Douce. Met Shirley McLaine
en Jack Lemmon.
Ned. 2/20.27
AVRO's Televizier behan
delt de aardbeving in Algerije
en de dreigende werkonder
breking van KLM-cockpitper-
soneel. Verder aandacht voor
het boekje over euthanasie.
Ned. 2/22.45
Het gaat echter om allesbehalve on
schuldig vermaak volgens de ethera
vonturiers. „Het belangrijkste doel
van Nederland 3 is het onderuit halen
van het huidige omroepbestel." zegt
de zich Pol Verstraete noemende
woordvoerder van de televisiepiraat.
..Wij willen ertoe bijdragen dat er
lokale commerciële zenders komen
en landelijk één of meer staatsomroe
pen." aldus de Hagenaar
Nederland 3 is nu twee keer met een
programma „vol humor en amuse
ment" zoals de omroeper het uit
drukt in de lucht geweest. De eer
ste keer in Leiden, waar ook de Pira
ten Televisie Leiden (PTV) actief is,
en de tweede keer in Zoetermeer.
Beide keren lukte het de nieuwe pi
raat via het kabelnet kwalitatief goe
de beelden naar de huiskamers door
te seinen. „Het streven is," aldus Ver
straete. „om elke week ergens in Ne
derland een uitzending te verzorgen.
Daarin zal telkens een onderwerp dat
lokaal in het brandpunt van de be
langstelling staat worden uitge
diept"
'Grote geld'
Via het postbusnummer (99) van de
Stichting Lokale Omroep in Noord
wij kerhout is een gesprek met Ver
straete te arrangeren. In een restau
rant in Den Haag zet hij het stand
punt van Nederland 3 nog eens uit
een. Het ideaalbeeld dat Verstraete
van het toekomstige omroepbestel in
Nederland voor ogen staat, schept
riante mogelijkheden voor het ..grote
Piet van der Sanden (CDA):
'Chantage'.
geld" om in de ether meer aan zijn
trekken te komen. „Waarom zou je
het bedrijfsleven in de omroep moe
ten uitsluiten? Kijk- en luistergeld
kan worden afgeschaft wanneer de
reclame de programmakosten dekt."
Geheel in dezelfde lijn ligt Verstrae-
tes opvatting, dat de overheid zich
niet met de lokale televisie moet be
moeien zolang die de goede zeden
niet bedreigt. „Laat het particulier
initiatief maar los op de lokale televi
sie Den moet er worden geknokt voor
het bestaan, dan krijg Je concurrentie
en dat kan alleen maar aan de kwali
teit van de uitzendingen ten goede
komen. Niet-commerciële locale tele
visie zal daarentegen gauw in slaap
sukkelen
Nederland 3 beweert voorlopig echter
voorzichtig te willen zijn en de com
mercie buiten zijn uitzendingen te
willen houden Verstraete „Zolang
we het zelf kunnen betalen, zullen we
geen reclame uitzenden." Om welke
kosten gaat het? Een uitzending kost
zo'n zesduizend tot achtduizend gul
den. Dit bedrag wordt betaald door
de dertig tot 35 medewerkers (onder
wie enkele omroepmedewerkers, al
dus Verstraete) die Nederland 3 zou
hebben. Bij een frequentie van eens
per week komt dat dus neer op onge
veer tweehonderd gulden per man
Toch waren er in de Leidse uitzen
ding commercials van plaatselijke
winkeliers opgenomen Ook daar
weet Verstraete een draai aan te ge
ven. Het zou hier gaan om reclame
boodschappen die buiten medeweten
van de winkeliers zijn gemaakt. Eén
van de winkeliers heeft echter al toe
gegeven voor zijn commercial te heb
ben betaald.
Waarschuwing
Nederland 3 kan wel zo veel willen,
maar het doel het opblazen van het
omroepbestel krijgt de piraat na
tuurlijk nooit in zijn eentje voor el
kaar. Hiermee geconfronteerd, neemt
Verstraete gas terug: „Wij hopen dat
ons voorbeeld navolging krijgt. Het is
uiteindelijk de bedoeling dat de
Tweede Kamer gaat beseffen dat
commerciële televisie niet is tegen te
houden wanneer over - pakweg - vijf
jaar de satelliet beelden uit de hele
wereld naar Nederland kan seinen.
Onze zender is met andere woorden
een waarschuwing dat het parlement
gauw op die technische ontwikkeling
moet inspelen en de ether vrij moet
geven voor meer omroepen."
Het Tweede-Kamerlid Van der San-
den (CDA) heeft voor de „waarschu
wing" van Verstraete een ander
woord: „chantage". „Ik heb geen pi
ratenzender nodig om te wennen aan
meer stations op de televisie." aldus
de parlementariër
Van der Sanden is zeer beducht voor
het gevaar dat na de PTT en Neder-
*h
ADVERTENTIE
Iktl
ihm
tsic
•r
tht
idem
KUNSTHANDEL EN GALERIE
De Witte Sutien b.u
Louis Molinarl (Parijs)
Beeldhouwwerken
20 sept t/m 25 oW I960
Verder exposeren wij een
groot aantal schilderijen uil de
eerste helft van deze eeuw.
o.a Bergense school. Huib
Luns. Beta Kader. s.vj.
Geopend dmsdag t/m
zaterdag 12-17.30 uur
Damplein 30-32 4331 GD Mid
delburg tW 01180-10010
Nw 's Gravelandseweg
Bussum 02159-14042
Kal
b
1 NOV.-5 DEC.
symbolische schilderij!
geweven wandkleden R
10 poppenmaaksters lr"
Open Di., Vrij., Za. en Zon. v
tel. 235104, Herengracht 168
TENTOONSTELLING
in Nederland na 1945
U kunt ook zelf spelen en naar video-opnamen van bekende popj»
spelers kijken. ,r
Open ma. t/m vrij. van 26/9 tot 20/1/*81
Zon-'en feestd. 11-17. za. gesloten.
s i Rijksmuseum
Y^L/V Meermonno-
Westreenlonum/
Museum von het Boek
Prmsessegracht 30
Oen Haag
Tel 070-462700
Tol en met 15 november tentoonstelling
UITGEVERIJ W. L J. BRUSSE
EN HAAR WERK
ter gelegenheid van het 100-|ang be
staan van de Koninklijke Nederlandse
Uitgeversbond
Geopend maandag t/m zaterdag 13-17
uur. Zon- en feestdagen gesloten
Toegang kosteloos
land 3 nog meer piraten zich toegang
tot de ether verschaffen. Hij heeft
staatssecretaris Smit-Kroes van ver
keer en waterstaat gevraagd om
„krachtig optreden" togen de illegale
zenders. „Het is niet ondenkbeeldig
dat bedrijven zich van een illegale
zender gaan bedienen. Bovendien
kunnen extreme politieke groepenn
gen via een piraat een spreekbuis
krijgen."
Tot grote teleurstelling van het CDA-
Kamerlid ziet Smit-Kroes vooralsnog
geen mogelijkheden om verscherpt
togen illegale zenders op te treden.
Zij antwoordde op vragen van Van
der Sanden dat de kabelnetton niet
uitgeschakeld kunnen worden op de
uren dat ze niet in gebruik zijn. Even
min is de PTT bij de huidige stand
van de techniek in staat de signalen
van de piraten te onderscheiden van
andere, aldus de staatssecretaris.
De PTT zal dus voorlopig gebruik
moeten blijven maken van de oude
methode om clandestiene zenders op
te sporen. De Radiocontroledienst
van de PTT heeft twaalf opsporings
diensten tot zijn beschikking die aan
de hand van peilingen de zenders
trachten te ontdekken. De resultaten
die tot nu toe met deze methode zijn
behaald in het achterhalen van illega
le televisiezenders, zijn ronduit ma
ger te noemen. De PTV kon tot nu toe
in Leiden negen keer een pornofilm
illegaal op het net brengen. Vorige
week ontdekte de PTT een tussen-
zender van de piraat in een hoge
boom in Oegstgeest. maar die is vol
gens de PTV gemakkelijk te ver
vangen.
Van der Sanden zegt dan ook geen
genoegen met „de onmacht" van
staatssecretaris 8mit-Kroes te kun
nen nemen „Ik heb begrepen dat het
ook al mogelijk is ongewenste uitzen
dingen van de satelliet af te scher
men Waarom zou er dan zo weinig
tegen de piratentelevisie te doen
zijn?"
spul 235a, den haag.
tel, 070 - 463242.
één van de meesf vooraanstaande galeries van
Nederland houdl een verkoopexpositie van
van meesters uit de Haagse en Romantische School in
tel. 05926 - 1241
Geopend: zaterdag 18 oktober van 15.00- 19.30 uur
en zondag 19 oktober t/m zondag. 26 oktober jr&jk
van 11.00- 19.30 uur.
Kunst- en veilingzaalx
m
makelaars-veilinghouders in.
roerende goederen
■egetmaiig vemngen van kunst am** en mooe-
de's voo' onze oente* zoenen oOtecien voo»
goed gehalte verkoopcond'tie» op aanvraag ook
voo' a< uw Uiat>es mzake verzekeringen suc
cessie etc
(el. 0*044271
Nassau Dillebburgstraat 3
Oen Haag
KUNSTHANDEL
Nieuwe Spiegelt
1017 DO -
18 oktober-10 november
Elly Slingenberg
gouaches en oliet
Fred Schimmel
serlgraphs
uit Engeland.
glasobjecten
Di. t/mZa. 11-17 u. Zon. en (6
14-17 u. Tel.: 020-2:
Getoverd wordt er niet bij
„Merlijn",
u vindt er wel en keur van ouc
geïllustreerde boeken voor grote
ook kleine beurzen.
Damplein 23
Middelburg 01180-16233
