Psychotherapeut
geen heilsbrenger
Licht
in
diverse prijsklassen
Wetenschap en techniek
door Rob Foppema
De psychotherapie zit
de laatste tijd duidelijk
in de hoek waar de klap
pen vallen. Na een peri
ode van ongekende
groei en mogelijkheden
op een uitbreiding
meer werd niet gekeken
is daar nu een eind
aan gekomen. Van alle
kanten barst de kritiek
los en de situatie wordt
als dermate bedreigend
ervaren, dat de voorzit
ter van de Nederlandse
vereniging voor psycho
therapie, prof. dr. A. P.
Cassee. al heeft geroe
pen, dat de beoefening
van psychotherapie in
levensgevaar verkeert.
Ter gelegenheid van het vijf
tigjarig bestaan van deze ver
eniging liet hij weten, dat dit
vak door sommigen wordt ge
negeerd en ontkend, waar
door de zorg aan patiënten en
cliënten wezenlijk wordt ge
schaad. Ook in publikaties
valt te lezen, dat de psycho
therapeuten het hoog tijd vin
den om in actie te komen. De
„miljoenendans rond de psy
chotherapie" lijkt plaats te
moeten maken voor een strijd
om het bestaan, wil de ..psy
chotherapiemachine" niet
voorgoed tot stilstand komen.
Dr Cassee. hoogleraar ln de
klinische psychologie en psy-
chotherapleën aan de Amster
damse VU, gelooft niet dat
door te praten over „levensge
vaar" er sprake zou zijn van
een zelfvervullende profetie.
„Daar ben lk niet bang voor.
omdat lk in de vaste overtui
ging verkeer, dat psychothe
rapie maatschappelijk gezien
een groot goed is en weten
schappelijk gefundeerd."
Dat neemt niet weg. dat hij
vindt dat de aanvallen de
laatste tijd hun hoogtepunt
hebben bereikt en dat het
dringend gewenst is een genu
anceerd tegengeluid te lance
ren. Dit geluld keert zich te
gen die mensen die menen dat
psychotherapie slechts een
Prof. Cassee
geldverslindende bezigheid ls,
die een cliënt of patiënt nau
welijks verder helpt en dat de
psychotherapeuten alleen
maar erop uit zijn hun eigen
zakken te vullen
Inhoudelijk
De Nederlandse vereniging
voor psychotherapie met zo'n
veertienhonderd leden (psy
chiaters, psychologen en
maatschappelijk werkers)
heeft zich tot nog toe vooral
gericht op de inhoudelijke
kant van het vak en zich nooit
zo beziggehouden met het ge
ven van een helder en duide
lijk beeld naar bulten toe. De
verwarring, die er nu ontstaan
is over wat wel en niet tot
psychotherapie dient te wor
den gerekend, ls dan ook ze
ker niet bulten haar schuld
ontstaan.
Prof. Cassee: „Ik geef toe dat
er niet een heel scherpe defini
tie van ls te geven, want er
bestaan er wel zo'n vijftig,
maar dit vak kan niet onder
één noemer worden gebracht
met allerlei religieuze secten
en mooie filosofische be
schouwingen over het mens
dom." Dat is geen excuus voor
het feit dat men zich als vere
niging nooit nadrukkelijk
heeft gedistantieerd van blo
weekenden, groeigroepen en
boerderij trainingen, die ook
onder het mom van psycho
therapie worden gegeven. Uit
eindelijk mag ledereen zich
psychotherapeut noemen, zo
lang dit vak niet wettelijk ls
erkend door de overheid. Het
heeft de verwarring alleen
maar groter gemaakt en het
gevolg ls dat de bonafide the
rapeut op een hoop wordt ge
gooid met de beunhaas.
Cassee ls daar zelf ook van
doordrongen en zegt dat het
juister was geweest als „we
wat duidelijker naar buiten
waren getreden en alerter
hadden gereageerd op al die
verschijnselen We hadden
veel meer aan voorlichting
kunnen doen voor het grote
en kleine publiek. Met dat
laatste bedoel lk bepaalde of
ficiële Instanties en Kamerle
den, die zich veelal met een
half woord moeten Inwerken
en waarvan lk me heel goed
kan voorstellen dat ze ln een
dergelijk onderwerp ver
dwalen".
Als „troost" deelt hij mee dat
de vereniging nu van plan ls
een voorlichtingsbrochure te
schrijven, waarin in begrijpe
lijke taal uiteen wordt gezet
wat psychotherapie ls, voor
wie die ls bedoeld en wat er
mee bereikt zou kunnen
worden.
Salarissen aai^
Punt van kritiek ls ook de
hoge salarissen, die sommige
therapeuten met name bij
de instituten voor multidisci
plinaire psychotherapie
verdienen en waar de Zieken
fondsraad als controleur en
uitvoerder van de AWBZ nu
het mes ln heeft gezet. Dit
alles ln het kader van een
neergaande conjunctuur,
waardoor bezuinigingen on
vermijdelijk zijn geworden.
Prof. Cassee is niet tegen be
zuinigingen dat had al veel
eerder moeten gebeuren
maar venset zich wel tegen het
feit, dat de psychotherapeu
ten er worden uitgepikt. „Nu
worden alle schijnwerpers op
de psychotherapie gericht en
daar zit iets onrechtvaardigs
ln. Die korting op salarissen
moet deel uitmaken van een
brede maatschappelijke dis
cussie en dan dien Je onze
beroepsgroep te vergelijken
met andere groepen, die ge
lijkwaardig zijn aan zwaarte
van functie en opleiding. Het
hele niveau van dergelijke
groepen kun Je dan bekijken,
maar niet de therapeuten
eruit pellen en zeggen: dat
kan wel, want psychotherapie
bestaat niet."
Op de tegenwerping dat de
overheid toch ook bezig ls met
specialisten en artsen, zegt
hij: „Ja, maar het medisch
bolwerk wordt wel met fluwe
len handschoenen aangepakt.
Kennelijk gaat men ervan uit,
dat er van de psychotherapeu
ten toch niet veel verzet ls te
verwachten, omdat ze zich
verbonden voelen aan hun
cliënten. En ook niet van de
cliënt/patiënt zelf, die zich er
veelal nog voor schaamt ln
therapie te zijn."
Slachtoffer
Hij vervolgt met: „Bezuinigin
gen prima, maar dan wel zo
rechtvaardig mogelijk. Ik ben
de laatste om te beweren, dat
voor psychotherapie een uit
zondering moet worden ge
maakt, maar door de systema
tische aanvallen zijn we wel
het slachtoffer. Er waren al
eerder signalen dat de psycho
therapie zou worden aange
pakt, maar lk had het niet
voor mogelijk gehouden wat
er nu gebeurt, zoals het terug
brengen van de salarissen tot
veertig procent."
Er ls sprake van een golf van
verzet en het ls niet ondenk
baar dat er binnenkort protes
terende psychotherapeuten
op het Binnenhof zullen
staan. „Persoonlijk echter zie
lk er weinig in om met een
spandoek de straat op te gaan
om zo Je zin te krijgen. We
doen er verstandiger aan zo'n
actie waardig te voeren."
Duidelijk ls dat het vak psy
chotherapie hevige reacties
oproept en dat het blijkbaar
erg moeilijk is er rustig over te
praten. Het gaat om „heftig
voor" of „fel tegen" en een
genuanceerd tussenstand-
punt lijkt welhaast onmoge
lijk. Volgens de Amsterdamse
hoogleraar heeft dat alles te
maken met het feit, dat er ln
Nederland op „psychisch"
gebied nog steeds wordt ge
discrimineerd. „We denken
wel van niet, maar het gebeurt
wel degelijk. Zegt iemand dat
hij iets aan zijn hart heeft,
dan roept ledereen: wat erg.
En het spreekt vanzelf, dat
daar iets aan gedaan wordt.
Mankeer Je echter geestelijk
iets en krijg Je geen hulp, dan
ls de algemene reactie: nou,
wees maar flink en vooral niet
zeuren, want dan gaat het wel
over."
Naar zijn menig worden men
sen met psychische klachten
toch Ietwat meewarig beke
ken en ls er wel degelijk spra
ke van het plakken van etiket
ten. „Ik merk dat als een pa
tiënt bij mij thuiskomt, hij bij
het aanbellen soms eerst toch
wat schichtig om zich heen
kijkt in de hoop dat niemand
hem zal zien. Daar zit ook
projectie bij, maar er ls toch
iets van waar."
Kwaliteit
De Nederlandse vereniging
voor psychotherapie heeft er
ln de loop van haar bestaan
alles aan gedaan dit vak dat
wetenschappelijk aanzien te
geven, dat het ln haar ogen
ook verdient en geprobeerd de
beunhazerij zoveel mogelijk
uit te bannen. Er zijn strenge
toelatingseisen, waaraan een
lid dient te voldoen, er ls een
registratiesysteem en een
commissie van toezicht, waar
klachten kunnen worden ge
deponeerd. Voorzitter Cassee
noemt het een van de verdien
sten van zijn vereniging, dat
tenminste een begin is ge
maakt met kwaliteitsbewa
king en dat een lid aan een
aantal voorwaarden moet vol
doen, wil deze verantwoord
therapie kunnen geven.
Toch ls dit alles in zijn ogen
slechts „voorwerk", omdat
kwaliteitsbewaking, registra
tie en toezicht overgenomen
dienen te worden door over
heidsinstanties. „Daar is het
allemaal veel te belangrijk
voor. Hetzelfde geldt voor het
opleidingssysteem, dat veel
beter moet worden geregeld
en uit de sfeer van particuliere
verenigingen moet worden ge
haald. Pas dan ls het kaf van
het koren te schelden, krijgt
een cliënt de garantie met een
bonafide therapeut van doen
te hebben en kan een charla
tan zich niet meer als psycho
therapeut betitelen. Al die
dingen vindt de commissie-
Verhagen, die zich met psy
chotherapie bezighoudt, ook.
Ik denk dat het een haalbare
zaak is en de moeite waard
ervoor te vechten."
Hij geeft volmondig toe, dat
het eigenbelang hierbij ook
een rol speelt. „Natuurlijk
praat lk ook voor mezelf, want
ik geloof in dat vak, anders
had lk me er al die Jaren niet
ln gespecialiseerd en was lk
geen voorzitter geworden.
Daarom blijft het nodig om
die stroming te bestrijden, die
meent dat psychotherapie
niet bestaat Dat zijn mensen,
die dit vak willen gelijkscha
kelen met diegenen die van
psychotherapie niets afweten
en van mening zijn, dat een
praatje bij de kapper even
goed helpt Gebeurt dpt. dan
is de ellende niet te overzien."
Verwachtingen
Prof. Cassee zegt tot slot, dat
de hele verwarring rond psy-
Het concern is ooit in gloeilampen begonnen, en heeft dat kennelijk nog niet aan' te ontkomen: Philips verricht nog de gloeilamp. Niet eens in het zuiden des lands, maar net er
intussen vaker moeten horen dan helemaal leuk was. Maar steeds onderzoek gericht op fundamentele verbeteringen van naast, in Aken.
zelfs na de introductie van de opvolger van de gloeilamp ls er
Licht gaven ook de eerste
gloeilampen van Edison
wel, net Iets meer dan hon
derd jaar geleden. Dat was
het probleem niet zo. Maar
hoeveel, hoe lang en hoe
moot een gloeilamp licht
geeft, daar wordt nog
steeds aan gewerkt. Van de
elektrische energie die Je er
ln stopt, krijg je hooguit
een procent of vijf in de
vorm van bruikbaar licht
terug.
Zestien lumen per watt,
zegt de technicus dan, en
dat zegt ons nou niet zo
veel, maar het is voor ver
gelijkingen handig om
even ln het achterhoofd te
houden. Die watts staan
voor het opgenomen elek
trisch vermogen, en per
uur dat je er duizend hebt
aan staan vind je een kilo
wattuur (kWh) op je
stroomrekening terug. En
in lumen meet die techni
cus de lichtstroom. Zestien
lm/W dus.
Vandaar dat het een paar
maanden geleden geen ge
ringe gebeurtenis was toen
de verlichtingsdivisie van
Philips, op dezelfde dag in
Amsterdam en New York,
de opvolger van de gloei
lamp presenteerde. Je
schroeft de oude eruit en
de nieuwe erin en je hebt
een lichtopbrengst van
vijftig lm/W. Niet dat er
meer licht uit komt, maar
er gaan wel minder watts
in; de nieuwe SL lamp
werd geïntroduceerd ln de
wonderlijk aandoende va
rianten van 13, 15 en 18
watt.
Ondanks een knap hoge
aanvangslnvestering
want de 8L ls wel duur
moet dat na verloop van
tijd een gehelde besparing
opleveren. Want het nieu
we produkt heeft ook nog
eens een levensduur die de
arme gloeilamp straatleng
ten achter zich laat. Ver
rassing dus, wanneer het
Ondenzoeklaboratorium
Aken van Philips GmbH
even over de grens bezig
blijkt met een fundamen-
tel technische verbetering
van de klassieke gloei
lamp. In experimentele
modellen ls de lichtop
brengst van zestien lm/W
verhoogd tot wel vijfen
twintig.
Hoe nu? Was vijftig lm/W
dan toch niet goed? Of
wordt hier om sentimente
le redenen verder geknut
seld aan een produkt dat
zijn tijd gehad heeft maar
een transnationale onder
neming aan een reputatie
hielp? Nee, daar ls direc
teur prof. dr. E. Kauer van
het Jarige (25) laborato
rium toch erg zakelijk Ln.
Het concern stopt wereld
wijd dit Jaar zo'n 0.4 mil
jard gulden ln onderzoek,
en zoiets doet een Indu
striële onderneming uit-
sluitend op economische
gronden. Hoewel het con
cern al sinds 1914 (ln Eind
hoven dus) aan verbeterin
gen werkt, moet er dus nog
een markt zijn voor de ver
der verbeterde gloeilamp
die maar half zo goed ls als
de opvolger van de gloei
lamp wat lichtopbrengst
betreft.
Dat de vingers van de tech
nici jeukten om er iets aan
te doen. ls intussen een
voudig uit te leggen. Afde-
llngsdirecteur dr. H. Hör-
ster: het ls niet het directe
verlies aan warmte dat de
gloeilamp parten speelt,
dat komt niet boven tien
procent van het elektrisch
vermogen uit. Het pro
bleem is dat die gloeidraad
in hoofdzaak infrarood
licht uitstraalt, onzichtba
re warmtestraling. Dat
loopt op tot meer dan tach
tig procent en het is princi
pieel nauwelijks te vermin
deren. Je kunt de gloei
draad niet veel warmer sto
ken dan 3000 Keivin (ruim
2700 graden Celslus), an
ders verdampt hij waar je
bij staat (lamp stuk). En de
natuurwet die beschrijft
dat bij die temperatuur
een gloeidraad het meeste
licht in de kleur Infrarood
uitzendt, ls volstrekt on
wrikbaar. Wat je er nog
aan kunt doen is, dat on
nutte infrarode licht terug
sturen. en zo werkt ook de
verbeterde Akener gloei
lamp.
Aan de binnenkant van het
glas ls een microscopisch
dun laagje aangebracht
dat het zichtbare licht
doorlaat maar voor het in
frarode licht als een spiegel
werkt. Omdat het peertje
bovendien mooi ellipsvor
mig is uitgevoerd, wordt
het Infrarood terugge
kaatst naar de gloeidraad
die zorgvuldig in het mid
den langs de lengte-as van
de ellips is gespannen.
Daar doet de warmtestra
ling wat zij altijd en overal
doet: zij verwarmt. Dit zou
tot oververhitting van de
gloeidraad leiden, als de
verstandige makers niet
gezorgd hadden dat daar
wat minder stroom door
liep. Intussen wordt wel
dezelfde temperatuur van
3000 K bereikt, en met wat
minder stroom dus dezelf
de hoeveelheid zichtbaar
licht
Zo eenvoudig werkt dat.
maar het is voorlopig nog
niet in de winkel te koop.
want het staat nog niet
vast dat het ook voor een
realistische prijs op de
markt te brengen is. hoe
wel er al een dikke tien jaar
aan het idee gewerkt
wordt Dit getuigt van een
groot geloof ln de moge
lijkheden van de verbeter
de gloeilamp, en dus een
beperkt geloof ln de opvol
ger van de gloeilamp. Dat
valt met elkaar te rijmen,
na de eerste verbazing.
De „opvolger" 8L is name
lijk zowel technisch als
economisch ln de wieg ge
legd om de markt maar
langzaam te veroveren.
Technisch is het een klein
dochter van de TD-buis die
vooral bedrijfsruimten en
hooguit keukens van veel
maar kil licht voorziet Aan
die kilte ls de laatste Jaren
aardig wat gedaan, en dat
kreeg de 8L mee, maar
technisch is het nog steeds
een mlnl-TL-buis, opge
kronkeld in een verhullend
peertje dat toch nog vrij
groot moest uitvallen. Hij
past niet op alle plekken
waar je een gloeilamp ult-
schroefde. Tussen fitting
en lamp zit het voorscha
kelapparaat waar een ga
sontladingslamp het niet
zonder kan stellen, dat bij
de TL-buis zo handig ln die
balk tegen het plafond kon
worden weggewerkt.
En de Sfc ls met dat al zo
duur dat de eenvoudige
consument nog wel even
aan zal hikken tegen de
Investering van zo'n dertig
gulden per lamp. Waar hij
het ln eerste instantie kan
gaan maken ls de profes
sionele sector die gloeilam
pen gebruikte voor de
sfeer, maar wel zakelijk
calculeert. Er bestaat een
boeiende calculatie voor
wat een groot en luxueus
hotel ermee kan besparen.
Zo te zien zal de consumen
tenmarkt hooguit met een
vertraging van vele Jaren
volgen. En daar tussenin
kan nog best ruimte zitten
voor een verbeterde gloei
lamp.
Intussen zitten er verschil
lende boelende zijtakken
aan het onderzoek. Het
rendement van de oranje
natriumlamp voor openba
re verlichting werd verdub
beld door toepassing van
een infrarood reflecterende
laag die warmte binnen
houdt maar overigens voor
de gloeilamp niet geschikt
bleek. Het zelfde soort op
pervlaktetechniek is van
belang om het rendement
van collectoren voor zon
newarmte op te voeren tot
een niveau dat ze volgens
Hörster voor onze vrij
noordelijke streken pas
echt Interessant maakt.
Het laboratorium ls op dat
gebied sinds een jaar of zes
actief, en zijn afdeling heet
dan ook tegenwoordig
„licht- en energieonder
zoek."
En aan de kant van de ga
sontladingslampen wordt
onder andere gewerkt aan
voorschakelapparaten die
niet zo dik en zwaar zijn als
de traditionele en een paar
watt minder vermogen ln
onnutte warmte omzetten.
En natuurlijk aan de op
volger van de opvolger van
de gloeilamp, een gasontla
dingslampje van nog geen
centimeter, met een licht-
Vijfentwiatig lumen per watt.
opbrengst van tachtig lm/
W. BIJ dr. L. Rehder ln
Aken brandt het al, maar
of zijn collega dr. G. Schie
fer er ooit een passend en
betaalbaar voorschakelap
paraat bij kan ontwerpen,
is nog lang niet duidelijk.
Er wordt wel aan gewerkt,
natuurlijk.
door Kees de Leeuw
chotheraple mede wordt ver
oorzaakt door de vaak hoge
verwachtingen, die cliënten
van een therapeut hebben.
Verwachtingen mede ingege
ven door het onbegrip wat er
rondom dit vak bestaat en de
honger naar zekerheid, gebor
genheid en geluk. „Wij zijn
bepaald geen hells brengers en
aan die verwachtingen, die
eerder magisch dan realis
tisch zijn, kunnen we dan ook
niet voldoen. We zijn hoog
stens ln staat het leven een
beetje dragelijker te maken
en proberen de belemmerin
gen weg te nemen, waardoor
mensen onder géén voorwaar
de redelijk tevreden en geluk
kig kunnen zijn. Er worden
ons voortdurend dingen toe
geschreven, die we niet
hebben"
Ik geef toe, dat dat soms Je
IJdelheid streelt en een pret-
tlng gevoel veroorzaakt uit
eindelijk is een psychothera
peut ook maar een mens
maar hij moet daartegen wel
bestand zijn en zich niet die
rol van „heilsbrenger" laten
aanleunen. Naar mijn mening
is dat een van de kenmerken
van een goeie therapeut".
-li Saterdag 4 oktober 1980
De vak psyohotherapie lijft duldelljk óp straat
en iedereen meent er zijn of haar zegje over te
kunnen doen, waardoor de verwarring er
alleen maar groter op wordt. De een vindt dat
de kapper het ook kan en de ander is van
mening, dat het om een bi jzondere
deskundigheid gaat, waarvoor jarenlange
studie vereist is. De psychotherapeuten zelf
voelen zich dermate bedreigd, dat zij vinden
dat het hoog tijd is om in actie te komen.
