broeit in de haven IAG 27 SEPTEMBER 1980 TROUW/KWARTET 13 ■REPORTAGE! „In de Rotterdamse haven zullen vele arbeidsplaatsen verloren gaan." Met deze zin wordt in de donderdag gepubliceerde stukgoed-nota van de gemeente Rotterdam zwart-op-wit bevestigd wat veel havenarbeiders allang vrezen. Hun onzekerheid over de toekomst(ige werkgelegenheid) leidde een jaar geleden tot een langdurige staking Sindsdien is het niet meer rustig geweest in Wereldhaven nummer éen. door Henny de Lange )TTERDAM „De schepen rden telkens groter, de verwer- ïgscapaciteit per uur neemt toe ordat de pompen en pijpen eds groter worden. Sinds een ital jaren werken ze in de rui- n met steeds meer bulldozers ar nog maar een paar mensen n staan. De opslag en kwali- tscontrole in de silo's gebeurt eds meer via gesloten circuits vanuit computerkamertjes jtuurd worden. Kortom: er rdt steeds minder met directe nkracht gewerkt. Het is wel arbeidsverbetering, maar dan or de werkgever, niet voor de rknemer." deze paar zinnen schetst zomaar een tterdamse havenarbeider de ontwikke len die aan de gang zijn in „zijn ha- Een ontwikkeling die niet te stuiten en uit economische overwegingen best dig zal zijn zegt hij, maar de werkgevers eten niet raar opkijken als dat leidt tot rust of in de haven tot een nieuwe king. havenstaking van 1979 in de Rotter- nse haven: zuiver een loonconflict of h een signaal van de onvrede, de onrust er leeft in de haven? Een vraag die wat t lijkt gesteld de staking in het frgoed is al weer een Jaar geleden ar die ook nü wel degelijk van belang want het is nog steeds onrustig en de tste weken broeit er duidelijk iets in de ren. loonconflict of een signaal? „Haven- ■beiders vertalen hun gram veelal in neisen, maar ik geloof dat de recente renstaking Inderdaad diepere achter- inden heeft. En dan doel ik op de som- e prognoses voor het conventionele kgoed," zegt O. Zeebregts, woordvoer en onderhandelaar van de Rotterdam- havenwerkgevers (verenigd in de leepvaart Vereenlglng Zuid). heeft volgens hem de onvrede over functioneren die er leeft in de haven liever gezegd het niet functioneren in de vervoersbonden FNV een belan- Jke rol gespeeld in het staklngsconfllct. e hopen dat de bond zo snel mogelijk vertrouwen in de haven terugwint, nt daar zijn wij ook alleen maar bij >aat. Bovendien maken de kleine radi- e groeperingen die zo'n belangrijke rol bben gespeeld in de staking, dan geem lijn van kans meer." Igens Zeebregts is er inderdaad „nogal aan de hand in.de Rotterdamse iren. „Maar je moet ook niet overdrij- i" In dit verband verwijst hij naar het iport dat vier sociologen van de Univer- eit van Amsterdam hebben gemaakt ar aanleiding van de havenstaking en arin de ontwikkeling van de Rotter- mse haven sinds de Tweede Wereldoor- wordt belicht. De strekking van dat >port kan hij niet onderschrijven, „om- t bepaalde zaken niet helemaal juist irden voorgesteld. Maar u weet onge- Ufeld ook dat deze sociologen nauwe itacten onderhielden met het actieco- té dat de staking vorig jaar leidde," srkt hij droogjes op. „Dat zegt, neem ik n genoeg over de conclusies in dat rap- rt." een toeval it rapport van de sociologen, dat begin jaar verscheen in de vorm van de ochure „Werken in de Rotterdamse ha- n" en dat vorige maand in aangepaste irm werd opgenomen in het wetenschap- lijk weekblad „Intermediair," komt tot conclusie dat de staking van vorig jaar geen toeval was. „Er heerst in de ven een onvrede, die de vakbonden niet lien of kunnen oplossen. Voornaamste iment daarbij is dat de havenwerkers ;n zekerheid hebben over hun loon van komende maand en over hun werk in komende jaren." Het stakingsconflict n de sociologen als een driehoek van ün, werkgelegenheid en arbeidsomstan- Iheden ^stakingsleider Bertus van der Horst D.controleur bij het havenbedrijf Multi tminals, lid van de ondernemingsraad n dat bedrijf, en lid van de onderafde- ig van het bestuur van de Vervoersbon- d FNV, deelt de conclusies in het rap- rt. „Bij de staking ging het ook om geld, t geef ik toe, maar er spelen ook andere ngen een rol. Laat ik proberen het uit te ggen: leeft onvrede onder de mensen. Ze 'ren steeds maar roepen dat de econo- e naar de knoppen gaat. Rotterdam is 5 belangrijk voor de Nederlandse econo- le De mensen zien dat er een hoop geld rdiend wordt in de haven en dat dit leidt forse investeringen in allerlei nieuwe hchlnes. De mensen zien het werk onder bn handen verdwijnen. Vroeger zat je let driehonderd man op een schip, nu toschien met dertig. Het werk dat over ijlt. verandert ook. Het wordt eentoni- P- Als havenarbeider ben Je gewend vrij pjn, je werk is creatief, afwisselend. De latste tijd worden de pakketten steeds totoniger, alles wordt gestandaardi- want dat is goedkoper. Bovendien tot alles tegenwoordig via bonnetjes. f*"** - --v- 45 Kortom, het werk wordt er niet leuker op, het aantal arbeidsplaatsen loopt terug en van de mensen die overblijven wordt meer verlangd. Klaar- naar-huis Je krijgt ook steeds meer het klaar-naar- huis-systeem. Dat is een vloek," zegt van der Horst. „Er ligt daar een schip en dat moet leeg. Als het leeg is mag je naar huls, of het nu een uur is of drie uur. Nou, zoiets werkt natuurlijk in de hand dat je je afbeult tot en met. Vooral die jongens uit Brabant en Zeeland, de pendelaars, zijn daar natuurlijk gek op. Door het vaste personeelsbestand laag te houden, werken de ondernemers goed koop. Alleen wordt dan wel van de men sen verwacht dat ze overal inzetbaar zijn. De vakbekwaamheid van de havenarbei ders wordt minder. Kijk, havenwerker word je niet in drie maanden, dat kost Jaren. Door die gevarieerde inzetbaarheid loopt de vakbekwaamheid weg uit de haven." Een havenarbeider merkt in het rapport van de Amsterdamse sociologen hierover op: „Vroeger was het zo dat als mensen jarenlang in de balen werkten of éénzelfde soort werk verrichtten, dan waren ze li chamelijk op die arbeid ingesteld. Op een bepaald moment doe je dat met speels gemak. Nu veranderen de werkzaamhe den per dag. De ene dag staat iemand in de loods, de andere dag staat hij aan te hoeken. Daarbij komt dat mensen niet meer betrokken zijn met het werk. Alles wordt onderhevig gemaakt aan de kwanti teit, zowel de mensen als het goed." Een pendelaar: „Ik ben dekgast. Sta ik drie maanden met mijn handen te zwaai en naar die kraanmachinist en dan zetten ze je in de balen. Vinden ze het gek dat je het in de rug krijgt. Want dan moet je voor de volle honderd procent met een routi nier mee gaan doen. Dat is net als je gaat voetballen en dat zo'n drie weken niet meer gedaan hebt. Dan word je ook stijf." Automatisering Het werk verandert, wordt eentoniger, al les wordt gestandaardiseerd, de automati sering rukt op, ook in de haven. „Hard nodig," zeggen de havenwerkgevers, „wil len we mee kunnen blijven draaien. Rot terdam is wereldhaven nummer één maar dat gaat niet vanzelf. We zullen voortdu rend moeten inspelen op nieuwe ontwik kelingen, anders missen we definitief de boot!! Maar de havenarbeiders hebben er moeite mee, kennelijk meer dan in andere sectoren, want overal krijg je toch te ma ken met automatisering? Van der Horst: „Tja, ik denk dat het een mentallteitskwestle is. Havenarbeiders zijn een samengeraapt zootje bootwer kers. De mensen willen geld verdienen, dat is punt één, maar ze zijn gewend daarbij wat aan te rommelen. Je hebt een enorme vrijheid in de haven en ook een enorme teamgeest, want je hebt elkaar in de put (het ruim van het schip) hard nodig. Havenarbeiders zijn geneigd zelf hun recht te halen en als ze vinden dat dat niet snel genoeg gaat, stappen ze des noods bij meneer de directeur binnen. De actiebereidheid in de haven zal. denk ik, daardoor groter zijn dan elders." Hij verzucht: „Veranderingen zullen best nodig zijn, daar ontkom Je niet aan. Maar moet dan alles aan onze economie opgeof ferd worden. Kijk, de mens is gebouwd en geschapen om achter een konijntje op de hel aan te hollen. Binnen een week zou-le wel verhongerd zijn, maar ik wil daarmee maar zeggen dat het niet te gek moet worden. Het moet een beetje leuk blijven en ik ben de laatste die zegt dat het vroeger allemaal zo prachtig was, als je zowat bezweek onder de balen omdat je het toen zonder moderne hulpmiddelen moest stellen. Maar er zijn grenzen. Het werk verliest kwaliteit, er wordt meer ver wacht van steeds minder mensen, en dat leidt onherroepelijk tot onrust en onzeker heid. Nou, dat moet ergens in vertaald worden..." Ondoorzichtig De onzekerheid wordt nog extra in de hand gewerkt, concluderen de sociologen in hun rapport, door de ondoorzichtigheid die in de haven is opgetreden. In de Rot terdamse haven wordt steeds onduidelij ker „wie wie is." Zelfstandige havenbedrij ven bestaan bijna niet meer. Ze zijn opge gaan in grote bedrijven die vaak „doch ters" hebben in verschillende havensecto ren. De werknemer voelt niet meer aan welke koers zijn bedrijf volgt, omdat het met name in de stukgoedsector niet ge zegd is. dat het moederbedrijf de tegenge stelde belangen in bijvoorbeeld het con tainervervoer niet zal laten prevaleren. Een mooi voorbeeld in dit opzicht is Mül- ler - Thomsen, licht woordvoerder Bert Duym van de vervoersbonden FNV toe. Bij dit stukgoedbedrijf dreigt ontslag voor 253 mensen, van wie 140 oudere werk nemers. De moedermaatschappij van MQller, Intematio MOller, heeft ook belan gen in het Containerbedrijf Europe Con tainer Terminus (ECT), het grootste con taineroverslagbedrijf van Europa, in het massagoed (Frans Swarttouw) en in de graanoverslag (Graan Elevator Maat schappij). Bert Duym: „Dat Internatio MQller via de deelneming in de ECT meeprofiteert van de containerontwikkeling, die intussen ten koste gaat van een andere dochter, werpt een des te scherper licht op de verantwoordelijkheid van Intematio MQl ler voor MQller Thomsen en het personeel dat er werkt. We zullen niet accepteren dat Intematio MQller alleen de voordelen van de contalnerisatie incasseert en er de kwalijke gevolgen van afwentelt op werk nemers en de gemeenschap." Containers Bertus van der Horst: „In het conventio nele stukgoed gaat het slecht, dus de concerns dekken zich in door de belangen te verleggen naar de containers. Dat is het hele eieren eten, maar 't is natuurlijk niet bevorderlijk voor de rust in de haven. In de haven wordt goud geld verdiend. De mensen zien dat er gigantische investerin gen worden gedaan. Dan denk je toch: waarom kan er voor mij ook niet een extraatje af. Tijdens de staking hebben we geprobeerd duidelijk te maken waar het om ging, maar ik geloof dat de meeste Nederlanders nog steeds denken dat het ons alleen om poen ging. Daar ging het natuurlijk ook wel om, maar de gedachte daarachter is volgens mij niet goed over gekomen." Hij erkent dat het stakingscomité er ook zelf alles aan deed om de onduidelijkheid te vergroten. De nieuwsmedia de „pers muskieten" waren bepaald niet popu lair bij het actiecomité en Van der Horst erkent dat. Van der Horst had als lid van het stakingscomité als taak de stakers te stimuleren en de moed erin te houden, desnoods met Belgenmoppen. „We heb ben ook veel solidariteit ontvangen, maar ik heb toen ook ontdekt hoe onverschillig het Nederlandse volk kan zijn. Terwijl 's avonds de gordijnen dicht gingen en Ne derland achter de buis kroop om te kijken naar de ellende ergens ver weg in de wereld, vergaten ze dat de ellende om de hoek lag. dat een straat verder vrouwen van stakers voedselpakketten gingen halen." Polen HIJ mompelt: „Inderdaad hebben we veel goodwill verspeeld in eigen land. Ik denk dat onze actie internationaal gezien veel meer aangeslagen is. Ik ben ervan over tuigd dat de Poolse stakers geïnspireerd zijn door onze actie. Ja, dat meen ik serieus. Want een staking in een kapitalis tisch land wordt in de kranten in het Oostblok uiteraard breed uitgemeten. Maar in eigen land was dat niet het geval. Maar ja, als je dan ook een televisie opname ziet van Flip Schults (ook een actieleider) die duidelijk aangeschoten roept dat de werkgevers „vuile klerelijers" zijn, ja, dan kneep ook ik mijn handen dicht en dacht, jongen, waarom doe je dat nou. Je weet zelf niet wat je verpest voor ons. Maar ja, een beetje goeie cameraman laat zo'n opname natuurlijk niet schieten." Als er weer een staking komt „of die er komt hoor je mij niet zeggen" dan wordt het een andere, zegt hij beslist. „De staking zal in ieder geval niet meer gericht moeten zijn tégen de bond. Voorwaarde is dan natuurlijk wel dat de vakbond zich veel meer ontwikkelt tot een strijdorgani satie, want dat is ze allang niet meer. Bovendien zullen bij een nieuwe staking de onderkruipers van toen (de werkwilli gen) nu als eersten op de barricaden staan. Juist de stakers van toen zullen nu gestimuleerd moeten worden, want die hebben flinke klappen gekregen. En dan bedoel ik niet zozeer die van de Mobiele Eenheid, want daar word je alleen maar sterk van, maar vooral in geestelijk op zicht. AO-machine Natuurlijk had de vakbond zich anders moeten opstellen in dat conflict. Maar dat zien ze nu zelf gelukkig ook in." Hij ver wijst naar het rapport dat de vervoersbon den FNV onlangs uitbrachten en waarin de bond de hand in eigen boezem steekt. Woordvoerder Duym van de bond. „Inder daad hadden we beter ons best moeten doen om de vicieuze cirkel in de haven te doorbreken. De bond is te veel een CAO- machlne geweest. We hebben onvoldoen de weerstand geboden tegen de ons opge drongen rol van fabrikant van meer geld. De werkgevers hebben daar ook handig van geprofiteerd. Als we begonnen over een breder beleid en bijvoorbeeld een ge sprek wilden over de gevolgen van de contalnerisatie en de arbeidsomstandig heden, dan werd onmiddellijk met de por temonnee gerammeld. Dan zijn de werk gevers de eersten om de zaak af te kopen." Een havenwerkgever: „Mijns inziens spreekt de bond de taal van de havenar beiders niet meer. De havenstaking ging in de eerste plaats om meer geld maar was daarnaast evenzeer een staking tégen de bond." Bert Duym: „We zullen inderdaad hard ons best moeten doen om het vertrouwen in de haven terug te winnen, ook om allerlei kleine radicale groeperingen zo de wind uit de zeilen te nemen. De basis is onvoldoende betrokken bij ons beleid. Het FNV-beleid is in de haven te veel ervaren als van bovenaf uitgedacht en opgelegd. Dat zal moeten veranderen." De vervoersbonden FNV gaan binnenkort praten met de werkgevers in de haven over een werkgelegenheidsplan. Nu het conventionele stukgoed steeds meer ver drongen wordt door contalnerisatie en an dere moderne technieken, komen de werk nemers met de brokken te zitten, zegt Duym. Stukgoed De stukgoedsector is de meest arbeidsin tensieve van de Rotterdamse haven. Er werken achtduizend van de dertiendui zend havenarbeiders. Dat het zo slecht gaat in het stukgoed heeft volgens de werkgevers niet alleen te maken met de economische recessie, de hoge loonkosten in deze sector en de opmars van de contai ner. maar is mede een gevolg van de recente havenstakingen. Hoewel dit vol gens de bonden een al te gemakkelijk argument is om daarmee massa-ontslagen te rechtvaardigen, valt niet uit te vlakken dat er het eerste halfjaar een daling in de stukgoedoverslag was van tien procent. De staking heeft ertoe geleid dat veel ladingen stukgoed voorgoed verloren zijn aan Antwerpen en Hamburg. Vaststaat dat de staking de stukgoedwerkgevers 35 miljoen aan omzet heeft gekost De laatste jaren is het aantal arbeids plaatsen in het stukgoed gedaald met tweeduizend Het hoofd van het bureau havenbeheer van de gemeente Rotter dam, mr. H.J.A. van de Braak, voorspelt dat. als er niet ingegrepen wordt, de werk gelegenheid in het stukgoed zal teruglo pen met veertig procent. Als er wel maat regelen worden getroffen zullen er nog altijd zo'n tweeduizend arbeidsplaatsen verloren gaan. De gemeente Rotterdam kwam deze week met een reddingsplan, dat samen met de stukgoedwerkgevers is opgesteld. Vaststaat dat de stukgoedbe- drijven zullen moeten gaan samenwerken op moderne stukgoedterminals. Verder gaande concentratie en centrale afhande ling op nieuw te bouwen terminals zullen wel gevolgen hebben voor de werkgele genheid, voorspelt Van de Braak, maar als dit niet gebeurt, zal de klap nog veel harder zijn. Ook de werkgevers zelf zien dat in. ..Al leen zijn we zeker vijf jaar te laat." merkt directeur W.P. Mouton van Müller-Thom- sen op. „Maar het is een duidelijke zaak dat de stukgoedondernemingen het alleen niet meer redden. We zullen toe moeten naar een integrale aanpak Dat kost ar beidsplaatsen, Inderdaad. Maar de werk gelegenheid die daar verloren gaat komt er bij in de containersector. Er is sprake van een verschuiving van de werkgelegen heid van het conventionele stukgoed naar het massagoed en de containers. Je kunt daar moeilijk over doen. maar dat is een ontwikkeling die je niet kunt tegenhou den. niet még tegenhouden, wil je als haven mee blijven draaien. Het stukgoed, het traditionele havenwerk, moet nu een maal wijken voor moderne technieken. Als wij in de Jaren zestig niet begonnen waren met „contalnerisatie." dan zouden er nu massa-ontslagen zijn geweest in de Rotterdamse haven. Ik denk dat we dan heel wat te horen zouden hebben gekre gen. We zullen de realiteit onder ogen moeten zien en dat betekent dat we moe ten moderniseren en automatiseren, mede omwille van de toekomstige werkgelegen heid. Volgens woordvoerder Zeebregts van de havenwerkgevers hoeven modernisering en automatisering van het stukgoed niet te leiden tot gedwongen ontslagen, zoals de gemeente Rotterdam en de vakbewe ging vrezen. Door interne verschuivingen naar de snel groeiende containersector zal de werkgelegenheid in de haven op het huidige peil gehandhaafd kunnen blijven, verwacht hij. Onzekerheid Voor de mensen in de traditionele stuk goedsector betekent deze opmerking een nieuwe factor van onzekerheid. Zo ze al hun baan blijven behouden, is het voor hen de grote vraag hóe ze in de toekomst zullen werken in de Rotterdamse haven. Het werk in het stukgoed is nu eenmaal totaal anders dan dat in het massagoed of de containersector. In het stukgoed wordt van alles en nog wat overgeslagen: zak ken, kistjes, dozen, vaten, balen, blikken. Het is allemaal handwerk en er moet erg veel getild worden. Een stuwer in het stukgoed vertelt over zijn werk: ,.'s Morgens om half acht begin nen we vanuit de kantine, daar worden we ingedeeld. Dan komen we bijvoorbeeld met zes man, dan staat daar koffie en dan moeten we de balen wegen. Ieder heeft zijn haak in de hand. die balen wegen 75 kilo. De bootsman komt aan dek, waar schuwt ons, dan komen de stroppen naar beneden. Dan maken we twintig balen, dus één hijs en maken die met twee man vol. Zo gaat dat dan door Twee man hier, twee man daar en dat gaat dan zo de hele dag door. En men kan wanneer we zo de hele dag gewerkt hebben tot tien voor vier, 170 tot 200 ton verwerkt hebben." Het machinaal/massagoed, waar 3500 mensen werken, is de sector van de gra nen, olie, peulvruchten, kolen, erts en vee voedergrondstoffen. Ter vergelijking met het stukgoed: een moderne graanelevator verwerkt qua tonnage vier maal zoveel als een balenploeg in het stukgoed op een hele dag aan koffie overslaagt. Anders r De jonge containersector (1500 werkne mers) groeit snel. Het werk bij een contai nerbedrijf verschilt dag en nacht van dat bij een traditioneel stukgoedbedrijf. Ook de mensen die er werken zijn anders. Tijdens de staking werd dat overduide lijk. Elke poging om het containerbedrijf ECT „plat" te krijgen, mislukte. Onder de (uitstekend betaalde) mensen was geen animo om mee te doen aan de staking. Bovendien en dat is een erg belangrijk punt waren de ECT'ers niet te mobilise ren omdat het werk bij een containerbe drijf nu eenmaal veel individualistischer is. Het werken in teamverband, zoals in het stukgoed, komt daar nauwelijks voor. Een van-carrierchauffeur (door de invoe ring van de container zijn er allerlei nieu we functies in de haven gekomen vertelt over zijn werk: „Je zit in de van-carrier, dan gaat het door de portofoon zo van: „Moeder 20 5 Anton." Is dat Jouw code dan ga je erop af. Meteen daarna gaat het door de portofoon van „Moeder 20 5 Ba rend." dan is dat bijvoorbeeld voor je collega. En zo heb je Moeder. Hendrik, Simon. Ferdinand. Ronald. Gerard. Xer xes. Dirk. Eduard. en dat zijn allemaal namen voor vakken. Verder heb je nog straten: 1 tot 20. Alles bij elkaar een hele familie dus." Van der Horst: „Als ik Zeebregts hoor zeggen dat stukgoedarbeiders niet bang hoeven te zijn voor hun baan, omdat ze altijd doorgeschoven kunnen worden naar de containers, dan denk ik: dat bedoelen we nu met die onrust en onzekerheid in de haven. De mensen weten niet wat hen te wachten staat. Iemand die in het stuk goed werkt doet dat voor het geld maar ook omdat hij dat vak in z'n vingers heeft. Hij is havenarbeider. Dat ben je niet meer als je in de containers werkt. Want vrij heid. creatief werk en persoonlijke contac ten met je collega's kun je daar wel ver geten." Zeebregts. ..Dat is natuurlijk een erg ne gatieve benadering, maar het is waar dat werken met containers totaal anders is dan werken In het conventionele stuk goed.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 13