Huiselijke informatie
over tachtig auteurs
Jazz-kwartet zonder
een eigen gezicht
Het servetje van Clara Eggink in Olst
Fusie omroepen kan
concurrentie versterken
Nieuwe boeken
Van Krevelen
overleden
Brand in boerderij
MAANDAG 15 SEPTEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Jac. Lelsz
OLST Dat prof. dr. O. C. Gerretson een kritisch bewonderaar was van Willem Bilderdijk
mag bekend worden verondersteld. Zelden zal hij daaraan tegelijk zo snedig als onversneden
uiting hebben gegeven als in een uit 1910 daterend essay. De authentieke eerste bladzijde
daarvan is op het ogenblik te zien op de tentoonstelling „Van Heijermans tot Hermans" in
kasteel Groot Hoenlo in Olst, de dependance van het Nederlands Letterkundig Museum in
Den Haag.
Enige regels uit het essay van Gerret
son over Bilderdijk. „Hij is dichter
geweest èn staatman èn taalkundige
èn rechtsgeleerde èn geschiedschrij
ver en op elk dezer gebieden heeft hij
dingen gedaan en gezegd van blij
vend belang. Nochtans, zijn groot
heid ligt niet in zijn arbeid op welk
ook dier gebieden. Het heeft een eeuw
geduurd eer men dit onomwonden
dorst uitspreken. Alle deskundigen
vermoordden hem op het gebied hun
ner deskundigheid, doch aanvaard
den als vaststaande, dat hij op ande
re terreinen uitblonk." aldus Ger
retson.
De expositie in Olst is een selectie uit
de jubileumtentoonstelling Achter
het boek. die destijds ter gelegenheid
van het 25-jarig bestaan van het Let
terkundig Museum in Den Haag werd
gehouden. Aan 80 auteurs, van Her
man Heyermans tot W. F. Heimans
wordt aandacht geschonken en dat
betreft dan de periode 1900-1950. Het
is duidelijk dat op deze wijze eerder
in de breedte dan in de diepte is te
werk gegaan. Wat aan informatie
wordt verschaft over de schrijvers en
dichters is. zogezegd, veelal meer van
huiselijke dan van literaire aard.
De schrijvers van wie sprake is in de titel van de expositie, Herman Heij
ermans, met een opdracht en een drinkende W.F. Hermans.
Menu
Wat Gerretson betreft, die als Geer-
ten Oossaert in 1917 Experimenten
uitgaf, dat wil zeggen zijn enige ge
dichtenbundel die echter later wel
een aantal keren werd uitgebreid en
tot vandaag wordt gelezen, ligt er bij
voorbeeld ook het menu van het di
ner dat hij in 1925 gaf ter gelegenheid
van zijn benoeming tot hoogleraar in
Utrecht.
Dat was enkele Jaren voordat hij in
zakelijke moeilijkheden kwam als ge
volg van de beurskracht Het kon er
dus nog af, tien gangen en zeer ex
quis. Jeannette soep, Tarbot op Flo
rentijnse wijze, gekookte pekeltong
met groenten, Mexicaanse ijsdrank,
Siberische omelette en als ware het
voorgaande niet te eten geweest ten
besluit Lekkernijen.
Handschriften
Het Letterkundig Museum beschikt
over documenten (handschriften,
aantekeningen, brieven, dagboeken,
foto's, portretten) van zo'n vijf dui
zend auteurs. Maar zelfs om van tach
tig schrijvers in twee zalen iets te
kunnen tonen, moet er welhaast spra
ke zijn van een willekeurige greep.
Het meest trekken de teksten, proza
danwel poëzie de aandacht. Daaron
der bevinden zich beroemde als het
cahier met Een winter aan zee van
Roland Holst, de eerste versie van
Titaantjes van Nesclo, Schoolidyllen
van Top Naeff, Willem Mertens' Le
vensspiegel van Van Oudshoorn en
een Kronkel van Carmiggelt.
Ook doodgewone zaken waaraan
niets llterair-verheven is. doen het
tussen dit alles wel. Zo vind Je er een
notitieboekje van Boute ns, het pas
poort van Couperus, een servetje van
Clara Eggink met het protocol van
een weddenschap, een mededeling
van Bertus Aafjes aan Paul Rodenko
dat hij best aan Maatstaf wil meewer
ken. „mits ik een kosteloos abonne
ment krijg" en een kaartje-meMoto
van Du Perron over Roland Hoist's
plusfours, die hij droeg tijdens de
repetitie van een studentenuitvoe
ring van Hamlet van Shakespeare in
Oxford.
Gelukwens
Op een of andere wijze blijven de
vrouwen die schrijven altijd nog ver
re in de minderheid. Verhoudingsge
wijs zullen ze op deze tentoonstelling
redelijk vertegenwoordigd zijn. Van
de tachtig zijn er een tiental onder
wie Augusta de Wit, Ina Boudier-
Bakker, Annie Salomons. Vasalis,
Anna Blaman en gelukkig ook de
jongste winnares van de PC Hooft-
prijs, Ida Oerhardt. Van haar ligt op
de expositie in Olst de tekst van het
ontroerende, in het oorlogsjaar 1941
geschreven vers Het Carillon
AVRO-voorzitter over satelliet-tv:
Van onze radio en tv redactie
DEN HAAG De voorzitter van de AVRO, M. J. Keyzer,
vindt dat de Omroepwet moet worden herzien zodat de
Nederlandse omroepen met betere wapens de concurrentie
met buitenlandse satelliet-televisie aan kunnen. De gewijzig
de wet moet het mogelijk maken dat het voor omroeporgani
saties aantrekkelijk wordt een fusie met elkaar aan te gaan.
In zijn rede op de algemene vergade
ring van de AVRO. die zaterdag in
Den Haag werd gehouden, besteedde
de heer Keyzer veel aandacht aan de
nieuwe ontwikkelingen, met name sa
telliet-televisie. „Dat kan tot gevolg
hebben dat bij omroeporganisaties
zich de wens of de noodzaak zal voor
doen aansluiting te zoeken bij colle
ga-omroeporganisaties". meende hij.
Aanmoedigen
Volgens de huidige omroepwet is het
zo. dat wanneer twee A-omroepen
willen samengaan zij evenveel zend
tijd zouden krijgen als elk afzonder
lijk. De AVRO vindt dat die bepaling
aangepast moet worden. Bij een fusie
zou de gezamenlijke zendtijd moeten
worden toegekend, ja zelfs vermeer
derd met extra zendtijd. Dat laatste
zou moeten gebeuren ter aanmoedi
ging van samenbundeling. De heer
Keyzer liet nog wel weten dat de
AVRO geen fusie beoogt. „Als groot
ste omroeporganisatie en met een
Speciaal vandaag
duidelijke identiteit heeft zij geen
enkele behoefte daaraan."
De Omroepwet moet ook gewijzigd
worden om de omroepen van mer
chandising te laten profiteren. Onder
merchandising wordt verstaan het
genieten van inkomsten die program
ma's opleveren door verkoop van bij- M. J. Keyzer.
produkten als boeken, speelgoed en
grammofoonplaten. De huidige om
roepwet verbiedt omroepen dienst
baar te zijn aan het maken van winst
door derden.
Aangezien buitenlandse televisie
maatschappijen die gebruik maken
van satellieten over enorme financië
le middelen zullen beschikken moet
de Nederlandse omroep gelijkwaardi
ge financiële wapens krijgen. De
AVRO-voorzitter verstaat daaronder
verdere uitbreiding van reclame
zendtijd, ook al om te voorkomen dat
reclamegelden afvloeien naar het bui
tenland zodra uitzendingen van daar
op voldoende kijkdichtheid in Neder
land kunnen rekenen. De AVRO
vindt ook dat de omroepbijdragen
Nederland kent de laagste van alle
landen omhoog moeten.
Les enfants terrible een
film naar Jean Cocteau uit
1949, onder regie van Jean-
Pierre Melville. Elisabeth en
Paul, broer en sus xijn al vroeg
weien. Ze leven samen in een
kamer en hebben een eigen we
reld geschapen. Veel veran
dert als er derden komen.
Dtsl. 1/23.00
Plein publiek onderwerp
in dit NCRV-radioprogramma
is Tuinieren voor gehandi
capten.
Hilv. 2/9.30
Literama-maandag Wim
Rameker spreekt met Abel
Herzberg. die woensdag 87
jaar wordt.
Hilv. 2/21.30
Aanpassing
De heer Keyzer pleitte voor een aan
passingsperiode voor de Nederlandse
omroep op het moment dat een rede
lijke mate van zekerheid bestaat over
wat verwacht mag worden ten aan
zien van buitenlandse uitzendingen
via satellieten. Voorkomen moet ech
ter worden dat de vloedgolf van nieu
wigheden onze omroep overspoelt.
Hij wil dan ook gedurende die aan
passingsperiode het toestaan van
transmissie van buitenlandse satel
liet-uitzendingen aan een zekere, zij
het duurzame beperking onder
werpen.
Wat een eventuele satelliet voor Ne
derland betreft is de heer Keyzer het
eens met de NOS-commissie. flat die
de eerstkomende tien Jaar niet nodig
is, maar op de langere duur zeker wel.
al is het maar om de Nederlandse
cultuur verder te verbreiden. De ex-
AMSTERDAM Jaren gele
den heeft Miles Davis de En
gelse muzikanten een keer
vreselijk op de kast gejaagd
door doodleuk te verklaren
dat hij van de Britse jazz geen
al te hoge pet op had. Zonder
op deze opmerking ooit terug
te komen, viel de legendari
sche trompettist daarna plat
voor de kwaliteiten van pia
nist Vic Feldman en contra
bassist Dave Holland, uit res
pectievelijk Londen en Man
chester afkomstig.
Er ls iets met de Engelse Jazz. Er
lopen in Londen vele puike musici
rond, die in Engeland weinig of geen
werk hebben en die in Amerika of op
het Europese vasteland evenmin op
veel waardering kunnen rekenen.
Geen enkel Europees land kan bogen
door Frlts Lagerwerff
op een jazztraditie die met de Engelse
vergelijkbaar is, alleen heeft 't de
muzikanten in economisch opzicht
nooit meegezeten. In onverwarmde
achterafclubjes spelen, vreselijk on
gezellig, slecht betaald, om elf uur al
ophouden, dat is het veelvuldig ge
schetste beeld van de situatie, als we
Ronnie Scotts Londense établisse
ment even buiten beschouwing laten.
Desondanks kent de Engelse jazz een
rijke verscheidenheid aan stromin
gen, van dlxle en swing tot avant-
garde, van Humprey Littleton en
Johnny Dankworth tot Evan Parker,
Elton Dean, Paul Rutherford, The
Feminist Improvlsers Group, Keith
Tippett en befaamde Zuidafrikanen
zoals Louie Moholo.
Welnu, van de tussenliggende stro
ming, de bebop, was de afgelopen
dagen een aantal exponenten in het
Bim-Huis te gast, te weten saxofonist
Bobby Weliins en zijn groep en pia
nist Stan Tracey in het kwartet van
Gijs Hendriks. Klassemuzikanten,
die een zo te horen nogal geïsoleerd
bestaan lijden.
Weliins kwartet, hecht op d(
ditie geënt, bleek perfect
gespeeld, zowel in standi
eigen werk. Maar zelfs in de
vrije collectieve improvis
deze formatie geen eigen gi
eigen compositie als Whatj
ning was vrij van vorm en
in de kleinste detail niet ec£
j
Maar dan toch bekruipt je Ier
het al zo vaak eerder te hel fee
hoord Datzelfde gold voor G rp
driks en zijn gast.
Stan Tracy is een pianist
zwak voor te hebben, hij
kort maar krachtig, maar i x>1
nooit meer van de Monk-invk
komen, alle inmiddels klas.* z'e
worden harmonieën komen
uit zijn vingers. Dan was K F
eerdere keuze, de Amerikaar
rist Joe Diorio, meer origins! piJ
ge de nieuwe plaat Feedlesj, P
de betere versie staat van de; el(
ge Blues In G, met een kruis
door Stan Rijven
Het gaat in de literatuur niet altijd
om geweldige zaken, ook het kleine,
simpele, menselijke kan geweldig
zijn. Daar waren bij voorbeeld Ro
land Holst en Carmiggelt het best
over eens. Het blijkt uit een briefje
met een versje dat een gelukwens
bevat van Roland Holst bij gelegen
heid van Carmlggelt's vijftigste ver
jaardag. waarin de laatste een „groot-
miniaturist" wordt genoemd.
En welk een haast banale verpakking
kan een diepzinnige inhoud soms
hebben Neem de Maastrichtenaar
Pierre Kemp, de Nederlandse dichter
die zoveel kleur in zijn verzen heeft
gedaan. HIJ was zeer gevoelig voor
het vrouwelijk schoon. In het recent
verschenen boekje bij De Engelbe
waarder „Pierre Kemp, man in het
zwart, heer van het groen" is nog weer
op deze „papleren zonden" van Kemp
gewezen. In Olst is het manuscript
van Benen te vinden.
Met de beginregels „De héle stad is
weer vol benen/ en ik ben ze zo moe./
Waar moeten al die benen henen/ en
waar moet ik met de mijne nog naar
toe?" En dat het dubbelzinnige slot:
„God leidt de mannen langs de benen
van de vrouw naar boven"
„Van Heijermans tot Hermans". Tot
10 oktober in Groot Hoenlo, Diepen-
veenseweg 1, Olst. Dagelijks van 11-
17 uur geopend.
ploitatie zou volgens hem ook kun
nen geschieden in samenwerking met
de Vlaamse BRT. Hij liet kritiek ho
ren op de Wetenschappelijke Raad
voor het Regeringsbeleid die naar
aanleiding van een aan de raad ge
richte adviesvraag tot op heden nog
geen enkel tussenrapport heeft uitge
bracht en zelfs nog geen enkel voorlo
pig advies heeft gegeven.
1
De AVRO-voorzitter signaleerde dat
er in ons land hier en daar individuele
initiatieven worden genomen ten
aanzien van de satelliet, vooral van
zendgemachtigden al dan niet gebun
deld in NOS-verband. Maar van de zo
hoog nodige samenwerking in Neder-,
land als geheel is weinig te bekennen.
„Wel wil ik hier uitdrukkelijk stellen
dat hetgeen in het samenwerkings
verband van de NOS op dit terrein
gebeurt door mij bepaald positief
wordt beoordeeld", aldus de heer
Keyzer.
Bij uitgeverij Callenbach te Nijkerk
zijn in de gouden regenserie twee
tweede drukken verschenen. Floortje
door M Kapteln (183 biz) en Netties
tweelingbroer door M. van 't Sant.
(187 blz). Prijs per deel 12.90.
AO-boekje nr 1830: Navigatie, door
W. P. Jansen. Uitg. Stichting IVIO.
Lelystad. 20 blz - 1.90
AMSTERDAM Liefheb
bers van rudimentaire rock
konden zaterdagavond in Pa-
radiso hun hart ophalen. Het
Londense vijftal The Inmates
verzorgde een concert waarin
op authentieke wijze rock en
rhythm blues tot een ener
verend geheel waren ge
smeed, maar waarin de ware
vonk niet oversloeg.
Het authentieke zat vooral in de po
ging het oude Stones- en Them-ge-
luid nieuw leven in te blazen. Dat
bleek al uit de hoes van hun eerste lp,
die vorig jaar verscheen. Er was spra
ke van een pastiche van het Decca-
hoezenontwerp: een gave groepsfoto
in een wit lijstje. Dat was ook de
verpakking van de eerste Them- en
Stones-lp's.
De stem van zanger Bill Hurley lijkt
op een kruising van Mlck Jagger en
Van Morrison, terwijl het Inmates-
geluid aan de stijl van hun groepen
doet denken. Alleen in de korte bij
tende gitaarsolo's van Peter Gunn,
die de klassiek opgebouwde num
mers van een pittig sausje voorzien
Maar ook in de vaart en stuwkracht
van bassist Ben Donally, slaggitarist
Tony Oliver en drummer Jim Russell
komt dat naar voren. Het verschijnen
van hun tweede lp Shot in the Dark
vormde de aanleiding voor hun Euro
pese tournee.
Het matig gevulde Paradiso was met
moeite warm te krijgen. Dat was
vooral te wijten aan de vele kansen
die Hurley liet liggen. Ondanks zijn
snijdende zang miste hij de podiu
mervaring om deze, bij uitstek ge
schikte, live-muziek op het publiek
over te brengen. Heart Beat, dat pret
tige associaties met Freddy Cannon
opriep en „Stop It" legden de basis
voor een veelbelovende avond.
Naarmate het concert vorderde viel
de spanning weg en bleek tevens in
een vlak nummer als „Do what you
wanna do" hoe zwak het spel van de
drummer was. Met het van de Stones
bekende „Talking about you" trad
herstel in. „Some kind of wonderful"
liet veel ruimte voor improvisatie ho
ren en Dirty Water bracht de ware
sfeer terug. Met de twee rock roll-
klassiekers in de toegift werd duide
lijk dat ze voldoende kwaliteit in huis
hebben, maar toch te weinig om de
originelen te doen vergeten.
HILVERSUM (ANP) Onverwacht
is in Hilversum de componist/din-
gent'pianist Gerard van Krevelen
overleden. Van Krevelen, die 71 jaar
is geworden, was van na de oorlog tot
aan zijn pensionering In dienst van de
AVRO. Als dirigent stond hij onder
meer voor de orkesten de Zaaiers, the
Romancers en het door hem opge
richte the Swinging Nightinggales.
Van Krevelen, die in Den Haag een
conservatoriumopleiding genoot,
ontdekte Mieke Telkamp, was Jaren
lang medeleider van het spelletje
Hersengymnastiek en begeleidde
tientallen artiesten uit binnen- en
buitenland als pianist. Voor zijn ver
diensten voor de Nederlandse lichte
muziek kreeg Van Krevelen dit jaar
de Gouden Harp van de stichting
Conamus.
Gerard van Krevelen
Van een onzer verslaggevers
SLIEDRECHT Een brand heeft
zaterdagavond een boerderij in Slie-
drecht grotendeels ln de as gelegd.
Alleen het woongedeelte bleef ge
spaard. De plaatselijke brandweer
had het vuur binnen een uur onder
controle Het nablussen duurde tot
diep in de nacht. De schade wordt
geraamd op drie ton.
AMSTERDAM Zomaar
tussen haar werkzaamhe
den in belangrijke opera-
steden als Parijs en New
York in, staat de wereldbe
roemde mezzo-sopraan Ma
rilyn Home komende
woensdag voor een recital
op het podium van het
Concertgebouw in Amster
dam. Je moet een heleboel
beetjes gek zijn van de
zangkunst, opera in het bij
zonder, om zo'n grootheid
naar hier te halen. Maar
waarom de top van de pia
nisten (Pollini, Brendel, Ar-
gerich, Ashkenazy, om er
een paar te noemen) en vio
listen hier wel regelmatig
over de vloer in velerlei se
ries, en nooit de top van de
zangkunst, dacht impresa
rio Pieter Alferink.
„Ik heb in vorige jaren wat centjes
gespaard voor het waagstuk om
drie operasterren hier naar toe te
halen: Marilyn Home, José Carré-
ras en Luciano Pavarotti. Waarom
zouden we in Nederland met zijn
uitgebreide muziekcultuur moe
ten gaan zitten wachten tot zulke
stemmen van de eeuw zich hier
wel presenteren op hun afscheids
concert, aan het einde van hun
carrière. Denk aan Calias, aan
Scharzkopf
Dat de toegangsprijzen (60 tot 90
gulden) uitrijzen boven wat in Ne
derland gebruikelijk is voor con
certen, komt door het feit dat deze
concerten niet gesubsidieerd wor
den. „Als de zaal (2000 plaatsen)
vol komt speel ik quitte, want de
gages zijn buitengewoon hoog; zo
niet dan schiet ik er bij in," zegt
Alferink met een gezicht dat toch
straalt. Ondanks het onzekere
vooruitzicht of het publiek net zo
storm loopt voor Home als voor
Pollini (die op 21 september in het
Concertgebouw speelt), zit Alfe
rink al vast contacten te leggen
voor het volgende seizoen.
Exotisch dier
Alhoewel Marilyn Home nog lang
niet aan haar afscheid toe is, heeft
zij al een bejubelde carrière van
zo'n twintig jaar achter de rug.
Verrassend daarin is dat zij begon
als sopraan. Het duurde jaren
voor z<j zich bewust was dat er,
zoals zij het uitdrukt, een exotisch
dier in haar huisde, namelijk de
coloratuurmezzo; met gemak kon
zij haar register een octaaf naar
beneden uitbreiden.
Haar grote ontdekking beleefde
zij in 1961 toen zij naast Joan
Sutherland in New York haar de
buut maakte als Agnes uit Belli
ni's Beatrice di Tenda. Vanaf dat
moment ontstond er een soort
koppel Sutherland-Home, met
Marilyn Horne exotisch dier
Sutherlands echtgenoot Richard
Bonynge als dirigent. Ie opera
liefhebber die het fenomeen dat
hij kent van vele platen, nu wei
eens in het echt wil horen, krijgt
een programma voorgezet met
veel liederen (o.a. van Purcell) en
weinig echt opera-werk Dat blijkt
maar schijn. ..Men heeft mij verze
kerd,.' zegt Alferink, dat mevrouw
Home aan het eind van de avond
zich in de toegiften met aria's gaat
uitleven, lekker opgewarmd als ze
zich dan voelt."
Blind
Een ander geval van blind opti
misme en liefde voor de kunst
speelt zich donderdagavond af in
de Utrechtse Geertekerk. Daar
heeft een bij elkaar geauditeerd
ensemble van jonge mensen die
studeren of werken in Utrecht de
afgelopen dagen de laatste hand
gelegd aan de produktle van Orfeo
ed Euridice, de enige tragische
opera die Joseph Haydn schreef.
Bedoeld voor opvoering in Londen
in 1791 wat door omstandigheden
niet doorging, daarna vergeten tot
de wereldpremière in 1950 in We
nen. In Nederland in ieder geval
nog nooit scènisch uitgevoerd.
Hoe komen ze er in Utrecht dan op
om juist dit stuk in te studeren.
„Aanvankelijk dachten we niet
aan opera," reageert Frank Kou-
wenhoven, publiciteitsbegeleider
van de hele onderneming „In
Utrecht bestAt een organisatie
die studenrenmuziekgezelschap-
pen overkoepelt, de Kosmu We
wilden graag eens iets opzetten
waaraan allerlei groeperingen
konden doen. Een musical o(
dergelijks met veel vocale p
en, want er zijn nogal wat k
De regisseur die we voor he
ject aantrokken, bracht onsq
onderwerp opera, met nanv
Orfeo van Haydn. Het kooi
deel is daarin buitengewoe
langrijk, de partijen voor h
kest liggen binnen de mogelij
den van amateurspelers en.
onbelangrijk, het stuk is hier
wel onbekend. Al werkende
we echter tot het besef geko
waaraan we begonnen zijn,
een opera opzetten is een ont
tend karwei. Alleen al voor we
stemmen bij elkaar hadden."
Modern
Toch heerst er alom enthousifl
over dit werkstuk bij alle n*
werkers. Vooral bij regisseur K
drik Bonneur die een wens'
vele jaren in vervulling ziet gi
Hem trekt in deze opera het:
deme. want Haydn kreeg van
libtrettist Francesco Badlni
verhaal dat afwijkt van de nol
le Orfeo-vertelsels. Naast 0
staat een nieuwe figuur: Ani
Tussen deze twee zweeft de IX
van Euridice. De dodelijke slf
beet verlost haar in feite uit
impasse te moeten kiezen. M
ook bij Haydn slaagt Orfeo er'
in haar terug te halen uit het
denrijk. De opera eindigt soit
en rauw. Muzikaal bereikt ft
in het tragische genre dezelfde
ge kwaliteit als in zijn vele Ir
sche opera's