Onderwijs kan lang op de beeldplaat wachten Voortreffelijke Jago in Forums Otello Rossini's Assepoes sprankelend vertoond Boeiend solotoneel van Ank van der Moer Eerste Nederlandse oplage: zes stuks totaal Zondermeer Dick Holthauf 56 biljoen Radio en tv maken werk van Prinsjesdag Nieuwe boeke En dan nog ZATERDAG 13 SEPTEMBER 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Franz Straatman ENSCHEDE Met een in vele opzichten voortreffelijke voorstelling van Verdi's Otello ging Opera Forum donderdag avond in de Twentse Schouwburg zijn vijfentwintigste sei zoen in. In vele opzichten, niet alle, want de zanger van de titelrol, de Bulgaarse heldentenor Dimiter Damianov was een smet op deze produktie. Kon Je In de eerste act nog vergoelij kend denken dat de première-zenu wen zich wat al te sterk in het stemor gaan mengden, in de volgende drie bedrijven bleek dat Damianov ge woon niet zuiver kan zingen. Boven dien moest hij zijn stem in hogere registers steeds oppersen, wat bij mij de vraag deed rijzen of deze zanger wel een tenor is. Hij moet al jaren in het verkeerde vak zitten, want naar beneden toe klonk zijn stem kaal tengevolge van roofbouw. En omdat hij evenmin over toneelpersoonlijk heid bleek te beschikken om waar te maken wat er met Otello geestelijk aan de hand is, maakte Damianov van deze rol een complete karikatuur. Tegenover Damianov stond Ricardo Yost (Argentijn, verbonden aan de Keulse opera) als Jago. In alles het tegendeel; een man die het theater vak van binnen uit voelt en over een soepele, expressieve bariton be schikt. Voortreffelijk zoals hij de boze geest in Jago zonder enige overdrij ving klank en gestalte gaf. De derde belangrijke fol: Desdemo- na. De pure, lyrische manier waarop Bozena Ruk Focic (Joegoslavische, verbonden aan de opera van Zagreb) deze rol neerzette, maakte op mij diepe indruk. Een pracht stem te midden van een vocale bezetting die helemaal op niveau was. Wapperend zeil Opera Forum moet van hot naar haar reizen met zijn produktles en tonelen bespelen die vaak niet op een beetje enscenering zijn ingericht Regisseur Alfred Wopmann en decor/kostuum ontwerper Walter Gondolf losten het probleem om in vier bedrijven een havenkade, een palelszaal, een tuin en een slaapvertrek voor te toveren, buitengewoon handig op met een doek dat zowel als wapperend zeil en als zwierig baldakijn maar ook als projectiescherm diende. Met belich ting kon de figuur van Otello uit groeien tot een dreigend noodlot na het innige gebed van Desdemona voor een simpele kaars. Dezelfde verzorging en gevoel voor theatrale zegging kenmerkte de lei ding van dirigent Qustav Fülleborn, een man die in het 25-jarig bestaan van Forum vaak een omstreden per soon is geweest, maar die ook nu weer bewees een leider te zijn die artistiek de touwtjes voortreffelijk in handen heeft. Forums eigen orkest reageerde precies en alert, maar ook fraai van klank; met name de gespannen sfeer van het laatste bedrijf met belangrijk aandeel voor blazers kwam puik over. Opvallend ook hoe rap en gediscipli neerd het eigen operakoor versterkt met goede amateurs, de lastige koren uit de eerste scène als een levendig geheel presenteerden; daar moet een goede koortrainer aan gewerkt heb ben. Al met al een beziens- en horen waardige Otello waar Forum in sep tember en oktober in oostelijk en noordelijk Nederland mee rondtrekt Speciaal vandaag Speciaal morgen Dutch Swing College Band opname van het jubileum concert ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan Ned. 1/20.30 Achter het Nieuws de ac tualiteitenrubriek van de VA RA is voor een groot deel ge wijd aan de inhoud van een tot nog toe officieel geheim ge houden contract tussen de PZEM en het Franse bedrijf Cogema over het opwerken in Borssele van Franse uranium tot plutonium Ned. 2/23.20 Last night of the proms Ondanks eerder berichten dat er geen berichten dat er geen tv-opnamen gemaakt xouden kunnen worden vanwege eer der stakingen bij de Engelse telvisie nu toch een uitzen ding. Dirigent is dit keer sir Charles Mackeras Ned. 1/23.30 In de rooie haan CDA- fractievoorzitter Lubbers als gast in de VAR A-radiorubriek over veel politieke zaken die op dit ogenblik spelen Uil. 1/13.03 Mary Pickford een docu mentaire over de succesrijke filmster uit de eerste jaren van het witte doek. Op 29 mei 1979 overleed zij op 86-jarige leef tijd. Ned.1/19.25 De mens en zijn muziek De TROS kocht een achtdelige Canadese serie films over de muziek van de westerse we reld. Presentatie van Yehudi Mcnuhin. Ned.1/20.40 Nationale parken: nood zaak een film van Bert Haanstra over het belang van natuur- en landschapsbehoud. Ned.1/22.05 lm Lauf der Zeit Duitse speelfilm van Wim Wenders, die in 1976 in Cannes de prijs van de internationale filmkri tiek kreeg voor deze film. Het verhaal gaat over twee geheel verschillende mannen een vrachtwagenchauffeur en een psycholoog, die in korte tijd elkaar en zichzelf leren kennen. Ned.2/20.40 Laboratoriumproeven met beeld Maar wat betreft het onderwijs wordt aangenomen dat het nog Jaren zal duren voor alle didactische mogelijk heden zijn bestudeerd. Vandaar dat Chriet Titulaer zijn beeldplaat voor lopig wel aan de muur kan hangen. Concurrentie Een verhaal over de beeldplaat zou niet volledig zijn als geen aandacht zou worden besteed aan de concur rentie van andere ondernemingen die zich intussen enthousiast inzetten voor hun eigen versie van de beeld plaat. Zo heeft de Amerikaanse RCA met veel tamtam aangekondigd, in 1981 de Amerikaanse markt te willen veroveren met een groot programma aanbod van bioscoopfilms en een toe- en scherm. stel dat werkt met een naald in plaats van een laserstraal. De aanschaf zal doordoor aanmerke lijk goedkoper zijn, ook al omdat het geluid mono in plaats van stereo is. Maar de plaat zal eerder slijten en de weergave is gevoelig voor stof. Ten slotte heeft de Japanse Matsushita aangekondigd in 1981 met de JVC de Amerikaanse markt op te gaan. Ook deze plaat wordt mechanisch afge tast maar het signaal is magnetisch vastgelegd, net zoals dat op banden gebeurt. De consument kan straks kiezen uit drie verschillende syste men. Er dreigt dus een stevige ver warring totdat waarschijnlijk tenslotte één systeem als standaard zal overblijven. door Jae. Kort ADVERTENTIE AMSTERDAM Wanneer ik de naam Assepoester noem, dan weet de lezer dadelijk waarover het in grote trekken gaat in de opera „La Cenerentola", die Rossini kort na zijn „Barbier van Sevilla" componeerde en waarvan de Nederlandse Opera stichting in de Stadsschouwburg donderdagavond de premiè re uitbracht. Ricardo Yost als Jago (rechts) fluistert Dimiter Damianov als Otello verdachtmakingen in. Zowel Jacopo Ferretti als de compo nist hebben er, evenals in de Barbier, een vrolijke boel van gemaakt, waar in niet de beklagenswaardige toe stand van La Cenerentola, maar eer der de mallotigheid van haar stiefzus ters en haar dito vader onder de schijnwerpers wordt gezet. Dit luchti-' ge en zelfs sprankelende karakter Opera Forum, ons enige echte operagezelschap (eigen koor, or kest, vaste solistenploeg) be staat 25 jaar. In Enschede zijn ze daarom aan het rekenen gesla gen. De conclusie luidt: méér dan een miljoen kilometer ge reisd met bijna 3700 voorstellin gen langs 45 theaters. Opera's, operettes en musicals van een veertigtal componisten of wel 56 biljoen muzieknoten. „Ruim 56 biljoen", is zelfs ten kantore van Forum (toch zeker met een computer en niet met een tel- raam) uitgerekend, waaraan wordt toegevoegd: „Ruim 56 bil joen noten, waarvan er slechts enkele te laat of in het geheel niet tot klinken werden ge bracht". Over de valse noten wordt gezwegen. Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM De NOS gaat via radio en televisie dinsdag veel aan dacht besteden aan de opening van de Staten-Generaal door koningin Beatrix en aan de Miljoenennota. De televisie verzorgt een directe uit zending van 12.55 tot 14.30 uur op Nederland 2, waarbij Koos Postema commentaar geeft. Daarin zitten de troonrede en commentaren van poli tici op de plannen van de regering. door André Rutten ROTTERDAM Het is een wonderlijke onderneming. Een Engelse Shakespeare-liefhebber, Ted Hughes, publiceert een persoonlijke keuze uit teksten van Shakespeare. Een Zweedse teheatervrouw, Donya 'Feuer, maakt er in de koninklijke schouwburg van Stockholm een thea terproductie van, die opzien baart. Zij biedt de Toneelraad Rotterdam aan er ook in Nederland een solo voorstelling van te maken met Ank van der Moer. Zij draagt die voorstel ling op aan de Zweedse regisseur dr. Alf SJöberg, haar leermeester, die in april van dit Jaar is overleden. Licht, muziek, dekor en kostuums zijn door landgenoten van haar ontworpen. Na een reeks try-outs was er donderdag avond in het Piccolotheater de Ne derlandse première van. De volgende week is het van dinsdag tot en met zaterdag in de Kleine Komedie in Amsterdam te zien. De voorstelling heet „Ank van der Moer speelt Shakespeare". Maar ei genlijk speelt zij de rol van de actrice, die in het toneel van Shakespeare thuis is. Zij doet dat met een konin klijke allure, maar eigenlijk ook als een mannetjesputter, als een actrice met een krachtige persoonlijkheid, die zichzelf kneedt naar de toonaar den die Shakespeare in. vele figuren aanslaat In haar huist de stof, waar Shakespeare koningen en narren uit maakte, heksen en dwazen, een groot palet van menselijke mogelijkheden, dat zij spelend oproept. Duidelijk als de grote actrice, die zij is, maar niet puttend uit het gemakkelijke truc- cendoosje. Het is nieuw, origineel, en daarom uitermate boeiend. Telkens weer kwam bij mij de herinnering terug aan haar koningin Elisabeth in „Maria Stuart", van Schiller welis waar, maar die probeerde de kracht van Shakespeare te bereiken. Maar hier zag je niet die koningin, maar wel de persoonlijke kracht, waaruit de actrice zo'n figuur put. Het decor, waarin zij speelt, is een mengeling van traditionele Shakes- peare-attributen, zoals ook het cos- tuum dat zij draagt. Hoewel de na druk ligt op de taal van de dichter Shakespeare, is de wereld, die hij daarin opriep, hier ook verbeeld in uiterlijkheden, die theatermakers er in de loop der tijden voor gebruikt hebben. Er loopt ook „een jonge Ariel" In rond in de persoon van Di- dulne van Delft. Het is ook spelen met toneeleffecten, in muziek, gelui den, licht. Ongewoon, maar boeiend theater van iets meer dan een uur. De Toneelraad Rotterdam biedt het aan als een van zijn „Bijzondere Projec ten". Dat is het ook. Het première- publiek was enthousiast. Een samenvatting van deze reporta ge wordt op Nederland 1 van 18.15 tot 18.49 uur herhaald. Den Haag Van daag is op Prinsjesdag langer dan normaal; van 22.00 tot 22.45 uur op Nederland 1. Ton Planken is de centrale presenta tor van NOS-radio van 13.30 tot 17.00 uur op Hilversum 1. Dan wordt een speciaal Prinsjesdagprogramma ge maakt. Daarin zitten directe reporta ges van de troonrede en de aanbie ding van de Miljoenennota, inter views met de minister-president en de ministers van financiën, economi sche zaken en sociale zaken, reacties van Kamerleden en andere politici en de beantwoording van telefonische vragen van luisteraars door parle mentaire journalisten en politici. Het laatste half uur geeft een forum van politieke commentatoren van een aantal dagbladen hun opinie over de miljoenennota. kwam donderdagavond inderdaad over. Allereerst door de schitterende prestaties van de Israëlische colora tuur-alt Zehava Gal. die de titelrol briljant vertolkte. Maar evenzeer door de Italiaanse tenor Vittorio Ter ranova (Don Ramiro) die met een heldere stem de moeilijkste coloratu-' ren zonder blikken of blozen ten ge hore bracht. De Engelse bariton Stu art Har ling was de komische kamer dienaar, die zijn partij even knap als geestig gestalte gaf. Wonderwel Vier Nederlandse vocalisten schitter den In deze voorstelling: Thea van der Putten, sopraan, en Lucia Meeuwsen, alt, als de stiefzusters en Henk Smit als de stiefvader, waar naast Lieuwe Visser, bas Alidoro zong. Rossini heeft in deze opera een aantal sextetten opgenomen. Zeer moeilijke en gevaarlijke stukken. Maar alles lukte wonderwel en dat op een première. Een pluspunt bij deze voorstelling was ook de regie van Colin Graham. Een praktisch wit draaitoneel bewees uitstekende diensten en bracht te za- men met de fleurige vroeg 19e-eeuwse kostuums het luchtige karakter van dit werk goed naar voren. De muzikale leiding was in handen van de Spaanse dirigent Diego Mas- son, die het Radio Kamerorkest bijna Mozartiaans liet spelen, hetgeen het sprankelende karakter van deze ope ra precies nodig heeft. Al met al een verrukkelijke voorstel ling die op 14, 22, 24,28 en 29 septem ber en 1 oktober in Amsterdam her haald wordt, op 16 september in Til burg, de 20ste in Rotterdam, 3 okto ber in Utrecht, de 6e en 8e in Scheve- ningen en de 10e in Eindhoven. Voor informatie en verkoopadressen: Bendien/Smits De Nederlandse Modemakers 05490-12345 Ank van der Moer met Didulne van Delft in haar Shakespeare- program ma Foto Leo vao Vetten Op de zolder van het bisschoppe lijk paleis in Pienza nabij de Italiaan se stad Siena is een schilderij ontdekt dat kan worden toegeschreven aan de Florentijnse meester Fra Bartolomeo della Porta. Het werk, dat in slechte staat verkeert en met 113 bij 133 cm bijna vierkant is, laat als onderwerp De vlucht naar Egypte zien. Tegen een decor van palmbomen heeft de schilder Jezus, een zittende Maria en Jozef afgebeeld. Zowel de plastische uitbeelding van het onderwerp als de groene kleur van het landschap en het blauw van de lucht wijzen in zeer sterke richting op Fra Bartolomeo della Porta, een figuur die een over gang belichaamt tussen de vroege, Perugiaanse renaissance en de schil der Raphael. Op vrijdag 19 september opent bij Art Gallery Gérard aan de Rijks straatweg in Wassenaar een tentoon stelling van werken uit de 19e en het begin van de 20e eeuw. Tot en met 4 oktober zijn bij deze kunsthandelaar werken te zien van onder meer Kees van Dongen, Paul Gabriël, Willem de Zwart, H. J. Weissenbruch, H W. Mes dag, J. Scherrewitz en Jan Haverman. Van uitgeverij Unieboek in Bi zijn de volgende boeken, roma J. Eszterhas. Kovak (346 blz - en Leven, strategie in de kosmol C. Grobstein. (188 blz - 24.501 Een nieuwe bundel verhalen serie: Rechercheur Baantjer t re au Warmoesstraat vertelt Ui ieboek, Amsterdam 158 blz - Bij uitgeverij Van Oorcum in zijn verschenen: Een vrije tuf' teitsbibliotheek, studies overK leden, bezit en heden van de b theek der Vrije Universiteit 390 69.50. Oude archieven in Ojj sel. Inventaris van de oude arcM van de gemeenten IJsselhantj denberg, Wijhe, IJsselmuid» Stad-Delden, onder redactie va: C. van Heel en A. J. de Raat Gi 225 blz - 29.50. Uitgeverij Thieme in Zutpheni de; 2 natuurgidsen; van K. Ha» men en struiken zien en lerea nen. E. Pott schreef Plassen, ril en beken. Per deeltje 144 blz. 16.50. Een bonte wereld van planten door H. Müssel (keuz< nier van planten en verzorging)- -ƒ11.50. Niemands Dal. Bij uitgeverij K te Amsterdam is het boek ui! men van het Niemands DaH dat is ontwikkeld door Frank mere Productions De bedoeü van is een breed publiek vertron maken met bedreigde diersoort blz - ƒ22.50. - door Riet Dlemer HILVERSUM Niet zonder trots deed Teleac deze week woensdagavond met de vertoning van het programma „Leven in het heelal" verslag van een primeur: de komst van de eerste echte onvervalste Nederlandse beeldplaat. Oplage: zes stuks totaal! Omdat nog niemand over afspeelapparatuur beschikt hangen ze nu óf aan de muur, óf zijn ze in bureauladen terechtgekomen. Het zal de meeste kijkers een zorg geweest zijn op welke wijze de in structieve les over het ontstaan van aarde, zee en hemellichamen in „Le- ven in het heelal" tot hen is gekomen. De kleine groep echt geïnteresseer den in de samenstelling moet echter gezocht worden in de hoek van onder wijsvernieuwing met behulp van elektronische informatie-overdracht noem het afstandsonderwijs en verder de omroepwereld en een paar uitgevers misschien. Het Is geen wonder dat Juist Chriet Titulaer, samensteller van de beeld plaat „Leven in het heelal" er zo op gebrand was deze aanzet te geven. Titulaer, bij de meeste mensen beter bekend als ruimtevaart- waaronder satelliet-deskundige, is in het dage lijkse leven hoofd van de afdeling studiebegeleiding van de stichting Teleac. Juist het afstandsonderwijs heeft zoveel verwachtingen van de beeldplaat Goedkoper In vergelijking met de grammofoon plaat ls hij snel te maken dun, licht en soepel en daardoor makkelijk te verzenden. HIJ vraagt weinig ruimte. Kwaliteit Er kan op veel manieren mee worden gespeeld. En wat belangrijker is, het is goedkoper te werken met de beeld plaat dan met de videorecorder. aantal andere onderwijsinstellingen ligt, dan was de beeldplaat al lang ln Nederland geïntroduceerd voor edu catieve doeleinden. Maar Philips heeft nog maar schoorvoetend inge stemd met het geëxperimenteer van de voortvarende Titulaer. Er verder warm voor lopen doet de onderne ming niet. Hoewel „de pioniers van het Nederlandse onderwijsveld met de neus tegen de etalageruit van Phi lips gedrukt staan", zoals onlangs ie mand schreef, blijft het liefde van één kant. Wat is het geval? In 1972, dus al acht jaar geleden kondigde Philips aan dat er een beeldplaat zou komen, analoog aan de grammofoonplaat. Het zou een middel worden om snelle beeldinformatie te verstrekken op een televisiescherm. Een laserlicht- straal zou de plaats van de grammo foonnaald innemen en ln de groefjes kunnen kleurenplaatjes of kleuren film met stereogeluid worden opge slagen. Voorbeeld: op één kant van een plaat met 30 centlmer diameter kunnen 50.000 kleurenplaatjes wor den opgeslagen of dertig minuten kleurenfilm met stereogeluid. Als het aan Teleac en ook aan een In dit zogenaamde VLP (Video Long Play)-systeem kan de laserstraal de groeven aftasten van de plaat op een speciale draaitafel waardoor de beel den op een televisiescherm komen. Chriet Titulaer Platen kunnen twee kanten van een half uur of twee kanten van een uur bevatten. De kwaliteit zou die van de bestaande vldeo-apparatuur met magneetband overtreffen. Zo zou een bron van mogelijkheden worden aangeboord voor verstrooi ing, opleiding en onderwijs. In die volgorde, want een onderneming als Philips denkt commercieel en ziet meer brood ln programma's ln de amusementssector lees bioscoop films, detectives en sport die zoals dat heet het in de uitvinding geïnves teerde geld laten terugverdienen, dan ln kleinere oplagen voor het onder wijs. Dat laatste is financieel aan trekkelijk. Terughoudend Maar nu, acht jaar na de eerste aan kondiging, is Philips nog steeds niet aan de introductie van de beeldplaat in Nederland toe. Op de Firato is zelfs geen demonstratie gegeven. Zo voort varend als men ln 1972 was, zo terug houdend is men de laatste jaren ge worden. Dat wil niet zeggen dat de beeldplaat niet gekomen is, maar de grootste belangen liggen in een land als Ame rika, dat zowel groot als Engelstalig is en dus veel mogelijkheden voor ver spreiding biedt. Een klein land als Nederland, met een onbekende taal kan daar ln de verste verte niet tegen op. Wel wil Philips volgend jaar de Europese markt opgaan. Bioscoopfilms In verschillende steden in Amerika zijn al een jaar beeldplaten van Phi lips te koop ook al heten ze niet zo met bijbehorende afspeelappara tuur. De rechten van de „grammo foonplaat met plaatjes" ls ln handen van MCA-Discovision. Op het ogen blik staan er zo'n tweehonderd platen in de catalogus. Daaronder vallen bioscoopfilms als Jesus Christ Super star, King Kong en Donald Duck, maar ook sportreportages en Infor matieve programma's als „hoe leer lk tennissen in dertig minuten", of „Hoe kom ik van het roken af". Het zijn opnamen van bestaande program ma's, die eerder waren gemaakt voor film en televisie. Video wordt nog gezien als het verlengstuk van de bestaande media. Met andere woorden er wordt nog geen speciale software (programma- Invulling van de plaat) gemaakt voor deze hardware (beeldplaat en afspeel apparatuur). Een beeldplaat als „Le ven in het heelal" was dus in dubbele betekenis een primeur. Zoals de zaken nu staan komt na de consument de industrie. Zo heeft Ge neral Motors besloten, ten behoeve van de opleiding, promotie en archi vering de VLP te gebruiken. Ford heeft plannen om in 1987 het video tape netwerk door beeldplaten te ver vangen. Het ontwerp op zichzelf is al een waarmerk. De ver fijnde stofkeuze neemt elke laatste twijfel weg: dit is zondermeer een echte Dick Holthaus! Met afwerking en binnenwerk van kleermakerskwaliteit daarvoor staan de Nederlandse Modemakers garant. Net als voor die onverbeterlijke Beterklederpasvorm Zondermeer een kostuum dat er zichtbaar en voelbaar uitspringt. In de betere manneri modezaak merkt u dat ook de prijs van een Beterkleder aantrekkelijk is.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4