gem-top te goed van vertrouwen
Kolen beginnen aan opmars
ij Tornado
>0 man weg
eel bestuursfouten ten onrechte aan Udink verweten
reca vijf
ocent
urder
originele
amerikaanse
aandelen
verhandelbaar
op Beursplein 5.
Shell: Nederlands 'energiebeleid' laat te wensen over
1
rERDAG 13 SEPTEMBER 1980
FIN ANCIEN EN ECONOMIE
TROUW/KWARTET
25
Peter van Lakerveld en Pauline van de Ven
--moest de ambassadeur eraan te pas
komen om erop toe te zien dat Be
rend Jan Udink niet de lik in draaide
Udink kwam in de raad van bestuur
H in 1973, kort voordat voor Ogem het
«STERDAM De gouden handdruk van de Ogem aan drs B. J. Udink; de zaak waar het tij keerde De rente steeg en de renta
Emaal mee begint. Eind Januari komen de leden van de raad van commissarissen van Ogem ."""til bedrijven pingen da
in. Udink, als voorzitter van de raad van bestuur gewoonlijk aanwezig, is er deze keer niet ÏÏ^téid mët'r«T»niMtf« "k"d
De commissarissen besluiten: drs B. J. Udink moet het veld ruimen. Zijn negatieve Imago tenbeheersing en het tn stand hóuden
dt de Ogem. Udink vindt het unanieme verzoek van de commissarissen om op te van d' marges Onder de leiding van
ipen op een achternamiddag op zijn bureau. Kort daarna stapt president-commissaris k'dmk tunctioneerde de raad van be
Iers bij hem binnen, die hem anderhalf miljoen aanbiedt als hij vrijwillig opstapt
t, die er niets voor voelt in func-
blijven als de hele raad van
en daar tegen is. neemt
reling aan en gaat.
geen twee weken later weigert de
van commissarissen van Ogem
jc te betalen. De reden: Udink
;zich aan wanbeleid schuldig ge-
De inzet: de anderhalf mil-
gulden, die Ogem bij nader in-
toch liever op zak houdt. Vrijwil-
iet veld ruimen was voor Udink
ding, maar stilzwijgend de klacht
ibeleid" slikken en daarmee te-
anderhalf miljoen gulden laten
ijjten gaat hem te ver. Hij schakelt
'raadsheer H. L. J. Roelvink in,
een proces, en zet zijn aanval op
er. Op niet mis te verstane wijze
iet de grootst mogelijke nauw-
igheid worden daarin alle klach-
ran de commissarissen weerlegd,
eksels en notulen van vergade-
n leveren het bewijs van Udinks
buld.
lad van commissarissen, tot dan
Jïlecht geïnformeerd en slechts
Tend op een persoonlijke campag-
ie gedelegeerd commissaris K.
e schijnbaar tegen Udink voerde
mei 1979. schrikt zich een onge-
De uitspraak van een (openbaar)
Is kan op een haar na worden
komen. Alle klachten worden te-
inomen, de anderhall miljoen
I aan Udink uitbetaald en Fibbe
zijn titel van gedelegeerd com-
iris neerleggen. De raad van be-
van Ogem, tot dan toe volko-
:ijriin het ongewisse over de hele
ld mag de proceskosten betalen.
q, p van de Ogem wankelt.
ige lijst
Fibbe, degene die later de grote
M ispeler van Udink zou worden, is
enzeggelijk de man geweest die
Igem groot heeft gemaakt. Uit
P nvoudig gereformeerd gezin af
had Fibbe zich opgewerkt
recteur van het installatiebe-
drs. B. J. Udink
drijf Croon in Rotterdam. Croon was
een jaar of twintig geleden overgeno
men door Ogem en op een goede dag
maakte Fibbe de overstap naar de
raad van bestuur van het moederbe
drijf.
Van dat moment af gingen er zich bij
de Overzeese Geis en Electriciteits
Maatschappij, een onderneming met
een lang en sterk koloniaal getint
verleden (stichtingsjaar 1863) grote
veranderingen afspelen.
Het begon ermee dat binnen enkele
jaren de hele oude raad van bestuur
opstapte of met pensioen ging. In
dezelfde tijd begon Ogem onder lei
ding van Fibbe bedrijven over te ne
men. Het werd een lange, tientallen
namen omvattende lijst waarvan we
slechts opnoemen: Instrumentenfa
briek 't Hart in Rotterdam, het me
taalbedrijf F. W. Braaf in Delft,
Plaatwerkerij B am mens in Maarssen.
het Electrotechnisch bureau Eekels
in Hoogezand, de technische groot
handel R. 8. Stokvis in Rotterdam en
het bouwbedrijf J. P. van Eesteren,
eveneens uit de Maasstad. Niet on
vermeld mag blijven, dat Ogem in
1969 een nauwe samenwerking aan
ging met de Technische Unie (nu
OTRA), een onderneming waarin
Ogem een belang kreeg van 60 pro
cent.
ïnze Haagse redactie
HAAG Horecabedrijven mo-
lun prijzen vanaf heden met een
f vijf procent verhogen. Het mi-
j/jie van economische zaken pu-
rae gisteren de nieuwe prijzen-
ikking voor deze bedrijfstak,
het Konsumenten Kontakt eer-
t eze week al met ergernis vast-
- komt het ministerie tegemoet
le verlangens van het Bedrijfs-
Horeca. Een woordvoerder van
igfedrijfsschap noemde de mede-
en van het ministerie dan ook
t*g".
rijsverhoging van 4.8 procent
,jj slechts worden toegepast door
fnemers. die zich aan de vorige
oorschriften gehouden hebben
een groot aantal horeca-
Erfgoed
Jnemers is de afgelopen tijd al
'.(jegaan tot illegale prijsverhogin-
De minister honoreert die over-
is het grief van Konsu-
ih Kontakt „De horeca onder-
krijgen van de minister zelfs
dan je gevraagd hebben". Het
fsschap horeca had becijferd,
prijzen met vier procent om-
louden moeten, gelet op de kos-
jgingen in de bedrijfstak.
inze redactie economie
N-LEUR Bij Tornado in Et-
iur moeten voor het eind van
ar 250 van de 560 werknemers
ien De produktie van huishou-
e artikelen wordt nog dit jaar
fligd. de industriële tak (trans
en verhandelingsmateriaal en
- en persprodukten) blijft voort-
akbonden en de directie van To-
zijn het vrijdag eens geworden
deze reorganisatie van het be-
De bonden gaan nog wel praten
Cin leden over een garantie van
Igische moederbedrijf Bekaert
de uitvoering van het sociaal
waarvan de inhoud daarna door
ie en vakorganisaties verder zal
en vastgesteld.
ADVERTENTIE
NM SLAVENBURGS BANK
Slavenburg,dé bank
om rekening mee te houden
Ook in het buitenland
Coolsirtgei 63
3012 AB Rollerd.iin
leleloon (0101 695911
Curacao. Brussel Antwerpen. Hamburg.
Frankfurt Dusseldorf. Zurich
door het concern op dit ogenblik met
een veel te grote renteverplichting
zit. Maar er is meer. Alle bedrijven die
kandidaat waren voor overneming
werden op hun verleden beoordeeld:
wat was hun gemiddelde rendement
over de laatste vijf jaar. De vraag of
er in al deze nieuwe dochters voldoen
de bestuurskracht overhielden als de
oude eigenaars er uitstapten, werd
evenwel niet serieus genoeg bekeken.
Tot nadeel van het concern. Want de
praktijk was nogal eens dat wanneer
het effect van de oude bestuurders
was uitgewerkt (die hadden nog voor
veel orders gezorgd) de opvolgers niet
voldoende kracht hadden, waardoor
de resultaten terugliepen. Al weer
achteraf geredeneerd was dat niet
verwonderlijk. Menig bedrijf was na
melijk aan Ogem te koop aangebo
den. omdat er in eigen huis geen
goede opvolger te vinden was.
Fibbe ging op 1 januari 1978 met
pensioen, nog voor zijn zestigste ver
jaardag. Op die datum trad hij toe tot
de raad van commissarissen. Kort
voor zijn vertrek dacht Fibbe nog
eenmaal een goede slag te slaan door
aan een journalist mee te delen dat
Ogem kans maakte op een nieuwe
order in Saoedi-Arabië, niet een van
1,4 miljard, zoals het Damman-pro
ject, maar opdrachten ter waarde van
10 miljard gulden. Deze mededeling
kwam op een onverstandig vroeg
ogenblik. De onderhandelingen met
de Arabieren waren nog in een zeer
vroeg stadium en de al te spoedige
publiciteit was er dan ook een van de
oorzaken van, dat de relaties met de
Arabieren (zeer gevoelig in dit soort
zaken) moeilijker werden. Later is dit
ten onrechte aan Udink verweten
Udink
Udink was niet die vertrouwenwek
kende man die Fibbe wel was. Vol
gens mensen die hem kennen is
Udink vooral iemand met een onbe
dwingbare lust een grap uit te halen,
waarvoor hij zich de rest van zijn
leven de haren van spijt uit het hoofd
rukt. Een voorbeeld is de opmerking
die hij maakte tegen een stewardess,
in de lucht tussen Nederland en de
Verenigde Staten. Wijzend op zijn
koffertje vertrouwde Udink haar toe
dat hij een tijdbom in zijn bagage
meevoerde. De bemanning van het
vliegtuig vatte deze mededeling nog
al hoog op en in de Verenigde Staten
stuur volgens ingewijden zeer goed.
De raad van commissarissen werd
voor het eerst goed geïnformeerd
over het reilen en zeilen van het be
drijf. Er kwamen concernstaven
Er werd wat structuur in het mam-
moetbedrijf gebracht. Overwogen
werd ook of de Ogem niet in een
ander gebouw moest worden gehuis
vest. Udink onderhield bovendien
zeer goede contacten met de onderne
mingsraad. De ondernemingsraad zei
daarom ook haar vertrouwen op in de
raad van commissarissen, toen Udink
aan de kant werd gezet.
Udink heeft twee lucratieve orders
weten af te sluiten. Het project voor
de aanleg van 150 elektriciteitscen
trales in Indonesië, een order van 200
miljoen, die Ogem een behoorlijke
winst opleverde. En het Dammanpro
ject achteraf gezien waarschijnlijk
voor Ogem te hoog gegrepen, maar
toch goed voor een winst van rond de
vijftig miljoen gulden Die overigens
nog voor een groot deel inoet binnen
komen
Omtrent zaken die zich in het Mid
den-Oosten afspeelden, werd Udink
aanvankelijk geadviseerd door
M. Rabbani. tdie op zijn beurt weer
werd geadviseerd door Ogem-com-
missaris Blaisse). Zegslieden schat
ten de inbreng van Rabbani bij het in
de wacht slepen van orders in het
Midden-Oosten, op nul komma nul.
Rabbani had een contract met de
Ogem op basis waarvan hij enkele
miljoenen verdiende toen Ogem de
vanaf 15 september
Heeft u de folder
"originele amerikaanse aandelen"
nog niet ontvangen? Verzendt dan
een briefkaart zonder postzegel aan
Vereniging voor de Effectenhandel
Antwoordnummer 24
1000 RA Amsterdam
en schrijf links naam, adres en 'fotder
Deze wordt omgaand toegezonden
opdracht m Damman verwierf. Toen
Rabbani's contract met de Ogem ge
ruime tijd later verliep, wilde hij geen
verlenging, maar een heel nieuw con
tract. Dat zou hein niet alleen een
zeer vorstelijk salaris opleveren,
maar bovendien een paar miljoen
voor elke order die Ogem in het hele
Midden-Oosten zou weten te ver
werven
Dat was naar de smaak van Udink
wat veel gevraagd. Deze gaf dan ook
aan bestuurslid L. Koopmans de op
dracht. zo'n nieuw contract niet te
ondertekenen
Toen Rabbani merkte dat zijn pogin
gen de Ogem onder druk te zetten
geen effect sorteerden, en Udink on
vermurwbaar bleek, ruimde hij het
veld. echter niet zonder er eerst voor
te zorgen dat zijn visie op deze hele
zaak, en vooral zijn visie op B. J.
Udink, de kranten haalde. In Zwitser
land gaf hij een geruchtmakend in
terview weg, waarbij Udink werd af
geschilderd als een olifant die vrolijk
heen bajerde door de porceleinkast
die het Midden-Oosten heet
Charisma
De vraag rijst of als Fibbe iets kan
worden verweten, dezelfde verwijten
ook niet kunnen worden gemaakt
aan zijn medebestuurders en aan de
commissarissen. Zij waren erbij. In
gewijden wijzen in dit verband op
Fibbe's charisma. Hij is een innemen
de man. die vertrouwen wekt, daarbij
is hij zeer intelligent, Fibbe is zo
iemand waarbij sommige mensen
hun kritisch vermogen verliezen en
klakkeloos aanvaarden wat hij zegt.
In de raad van commissarissen be
stond een minderheid waaronder de
toenmalige AMRO-bestuurder Plan-
tinga, die waarschuwde tegen de ex
pansie met geleend geld. Die zich
afvroeg: groeien we niet te hard?
Maar volgens Fibbe waren er geen
problemen en de commissarissen
slikten dat. Zij werden trouwens niet
al te uitvoerig geïnformeerd door Fib
be. Aanvankelijk zonder veel protest,
later beklaagden commissarissen
zich wel over het gebrek aan infor
matie
Wie valt over die atmosfeer van te
weinig kritiek, moet wel beseffen, dat
het heel lang goed ging met Ogem. of
schijnbaar goed. En dat Ogem een
onoverzichtelijk geheel vormt waar
minder gunstige ontwikkelingen
vaak niet snel werden opgemerkt
Structuur
Diezelfde onduidelijke structuur is
naast de teruglopende rentabiliteit
en de hoge rentelasten de derde oor
zaak van de slechte gang van zaken.
Het Ogem-concém bestaat uit 250
bedrijven, die zeker vóór de komst
van Udink nauwelijks enige samen
hang vertoonden. Het was doodnor-
K Fibbe
maal dat een toeleverancier in de
bouw 95 procent van zijn omzet van
buiten het concern haalde hoewel
Ogem verschillende bouwonderne
mingen in zijn pakket heeft. Dit voor
beeld staat niet alleen. Die geringe
samenhang gaf ook niet, in de ogen
van de toenmalige bestuurders. Want
als Ogem grote buitenlandse op
drachten zou verwerven, dan zouden
alle krachten snel gemobiliseerd kun
nen worden. Bij het Dammanproject
is het inderdaad zo gegaan. Maar
toen deze opdracht voltooid was en
Nederland inmiddels In een economi
sche recessie terecht was gekomen,
bleken heel wat bedrijven niet meer
mee te kunnen: Boten die op de gol
ven van de hoogconjunctuur in de
Ogemvloot waren meegevaren. maar
die ten ondergaan, nu de barometer
op storm staat
Een zwakke interne structuur was er
ook bestuurlijk. Fibbe was voorstan
der van een raad van bestuur met een
zeer kleine staf en daaronder een
groot aantal werkmaatschappijen.
Onder Udink is daar wel wat aan
veranderd. Toch is één ding opval
lend. Alle leden van de raad van be
stuur die de laatste jaren zijn be
noemd; mensen als Bartels, Boersma,
Koopmans en uiteraard ook Udink
zelf, kwamen van buiten af in het
concern. De dochters leverden geen
enkele bijdrage aen de concemtop.
met uitzondering van Fibbe dan. die
van dochter Croon afkomstig was.
Die grote afstand tussen bestuur en
werkmaatschappijen heeft de Ogem
zeker geen goed gedaan.
In het algemeen kan men zich afvra
gen of een zogeheten conglomerate,
een concern als Ogem met vele niet
samenhangende activiteiten, wel een
geschikt soort onderneming is om
economische slechte tijden door te
komen.
Vrijwel steeds was het Fibbe zelf die
de onderhandelingen over een over
neming voerde. Hij bleek geknipt
voor die bezigheid. Als we ons even
tot de kleinere transacties bepalen:
voor iemand die een bedrijf van de
grond af heeft opgebouwd, is het ook
emotioneel niet gemakkelijk alle teu
gels uit handen te geven. Maar Fibbe
gaf de indruk dat het bezit in goede
handen kwam, aan. Ogem kon een
oude eigenaar,zijn erfgoed gerust toe
vertrouwen.
Ogem kon destijds de jaren zestig
en begin jaren zeventig ai die aan
kopen uit eigen middelen betalen. De
vennootschap had schadevergoedin-
gen ontvangen voor genationaliseer-
de gas- en elektriciteitsbedrijven in
de derde wereld en zag verder kans
om tegen een gunstige koers nieuwe
aandelen uit te geven.
Maar Fibbe ging door, ook toen het
minder gemakkelijk was eigen geld
bronnen aan te boren. Geld lenen was
echter geen groot probleem want de
balanscijfers van het concern zagen
voordvoerder van het ministerie er gezond uit. Misschien wel gezonder
«leren, dat de economische dan de werkelijkheid want Ogem had
troledienst een verscherpt toe- de gewoonte de overgenomen bedrtj-
zal uitoefenen op de horeca- ven volgens een gunstige waarde-
n ringsgrondslag in de balans op te
nemen waardoor het eigen vermogen
er ten opzichte van de schulden ge
flatteerd gunstig uitzag.
Van het geleende geld deed Fibbe
opnieuw aankopen. De Internatio
naal georiënteerde groothandel Lin-
deteves-Jacoberg werd (tegen de zin
van de toenmalige medebestuurder
Van Heusden) onderdeel van het
Ogem-concern. Een overname van de
elektrotechnische industrie Holec
ging niet door (gelukkig maar achter
af». wel kreeg Ogem een meerder
heidsaandeel in de betonplatenfa-
briek Schokbeton. En bovendien een
veertig procent belang in het Duitse
bouwbedrijf Beton und Monierbau.
welke deelneming later een strop van
bijna 30 miljoen gulden opleverde.
Het was Fibbe die het groene licht gaf
voor het contract met de Duitsers en
niet Udink, zoals vaak is gezegd. Ver
der werden de nodige middelen gesto
ken in projectontwikkeling.
Bestuurskracht
De omvangrijke investeringen mei
geleend geld. zijn de hoofdoorzaak
van Ogems grote schuldenlast waar-
door J. G. Wolters
AMSTERDAM Twintig jaar geleden draaide Nederland in
feite de 'kolenknop' om. De mijnen gingen dicht. Onze potka
cheltjes die overigens nu weer voor veel geld bij de
antiquairs te koop zijn verhuisden naar de vuilnishoop.
Nederland had zijn aardgas. Er was olie en naar de kolen werd
niet meer omgekeken.
In de loop van twee decennia kan nale oliehandel omvat zeventig pro-
echter heel wat veranderen. De olie- cent van de totale olieproduktia
crisis van 1973 bracht ons land tot de -
werkelijkheid terug. Een harde wer
kelijkheid, want onomstotelijk werd
aangetoond dat de oliehoeveelheden
in de wereld allesbehalve onuitputte
lijk zijn. En hetzelfde geldt ten aan
zien van het beschikbare aardgas.
Het ziet er niet naar uit, dat het
potkacheltje uit vroeger dagen ooit
nog weer eens in onze huiskamers zal
verschijnen, anders dan voor curiosi
teit. Het stoken van kolen voor ver
warming van onze woningen Ls wel
definitief ten einde
Dat de belangstelling voor kolen met
de jaren evenwel steeds meer zal toe
nemen is buiten kijf. Al was het al
leen maar om deze kolen ergens an
ders (in elektrische centrales bij voor
beeld) te kunnen inzetten, opdat wij
het aardgas in onze woningen zo lang
mogelijk kunnen behouden
Voorraden
Gigantisch mogen de kolenvoorra-
den worden genoemd, waarover de
wereld beschikt. Bij de huidige stand
van de techniek wordt aangenomen,
dat niet minder dan 635 miljard ton
economisch winbaar is. Dat Ls ruim
vijfmaal zoveel als de oliereserves en
bijna zevenmaal zoveel als de aard
gasreserves groot zijn.
Gemeten naar het huidige verbruik is
de beschikbare hoeveelheid steen
kool voldoende voor driehonderd
jaar. Ter vergelijking, de huidige
voorraad olie in de wereld zal, zoals
het er nu uitziet, nog een 25-tal jaren
meekunnen en de wereld aardgas
voorraad een 55-tal jaren. Kortom, de
conclusie lijkt alleszins gewettigd,
dat het belang van kolen voor onze
toekomstige energievoorziening al
leen maar groter zal worden.
Reden, waarom ook een concern als
Shell in het verleden groot gewor
den in de olie de bakens zal moeten
verzetten en daarmee ook al druk
doende is. De heer A. B. Beelaerts van
Blokland, manager kolen van Shell
Nederland Verkoopmaatschappij,
ziet het in elk gevalwel helemaal zit
ten met de kolen. Nog maakt de tota
le internationale handel in kolen
maar zeven procent uit van de totale
produktie van kolen de intematio-
maar hier komt hard verandering in
De kolenindustrie wordt snel interna
tionaal, zo zegt hij, zoals ook de olie-
industrie internationaal is.
OCEC
Vrees voor een machtsconcentratie in
de vorm van een OCEC, een Organi
sation of Coai Exporting Countries,
naar het voorbeeld van de OPEC (Or
ganisation of Petroleum Exporting
Countries» heeft hij niet. De combina
tie van een grotere beschikbaarheid
van kolen in samenhang met een wij
dere geografische spreiding zal niet
gauw leiden tot een soort OCEC. zo
meent hij.
Toch heeft ook hij zijn zorgen. Zor
gen, die niet alleen verband houden
met de gevolgen van de verbranding
van steenkool voor het milieu. Het
gaat hierbij vooral om de transport
problemen. die om de hoek zullen
komen kijken, wanneer de internatio
nale kolenhandel goed op gang komt.
Niet alleen zullen de kolenschepen
vrijwel zeker almaar groter worden in
de toekomst, ook zullen de laad- en
losfaciliteiten in de havens klaar
moeten zijn om de kolenschepen te
kunnen ontvangen. Volgens de heer
Beelaerts is het zeer de vraag, of de
betrokkenen wel op tijd zullen inzien
welke (grote) investeringen in de
transportketen van de steenkool zul
len moeten plaatsvinden. Ten bewij
ze van het belang van deze investerin
gen wijst hij erop. dat tweederde van
de prijs die een afnemer in Nederland
vandaag de dag voor zijn kolen moet
neertellen. transportkosten zijn
Slechts éénderde heeft te maken met
de eigenlijke mijnkosten
Energietekorten
Iets geheel anders, waarover hij zich
ook zorgen maakt is het antwoord op
de vraag: wat gaat er in de negentiger
jaren precies op energiegebied gebeu
ren. De rol van olie en gas neemt
duidelijk af. Zonne- en windenergie
zullen de energietekorten niet kun
nen opvangen. Kernenergie is om
streden. Kolen bijken het enige alter
natief te zijn als antwoord op de
dreigende energietekorten
En wat doet Nederland? Komt er in
blemen. Het is een proces, waarbij de
vergassing van steenkool geschiedt
onder hoged ruk en bij een zodanig
hoge temperatuur, dat alle in de ko
len aanwezige as smelt. De as verlaat
het proces voornamelijk in de vorm
van een glasachtige slak. die o.a. in de
wegenbouw zijn toepassing zal kun';
nen vinden.
Het vrijkomende gas is een schoof
gas zonder bijprodukten. Het is g^
schikt als stookgas voor de industrie,
voor de produktie van waterstof of
synthesegas, dat op zijn beurt weer
kan worden gebruikt voor de berei
ding van amoniak, methanol en vloei
bare koolwaterstoffen. De proefin
stallatie van Shell bij Hamburg (Har-
burg) kan 150 ton steenkool per das
verwerken. Ze is sedert 19 novembe]
1978 met regelmatige tussenpozen
bedrijf. Bij het toegepaste (Shell
KoppersJ-procédé komt ongeveer ZT.
procent van de energie uit de steen
kool in het gas terecht. De resterende
20 procent is ruim voldoende om de
fabriek te laten draaien. Er is dus
sprake van een hoge technische effi
ciency
Tweede slag
De kolenvergassingsintallatie van Shell op het terrein van de
raffinaderij te Hamburg-Harburg. Op de voorgrond de installatie,
waarin de vergassing van de kolen plaatsvindt.
ons land een uitbreiding van de kern
energie. of komt die niet. De heer
Beelearts constateert in dit verband
niet zonder spijt, dat er in ons land op
energieterrein duidelijk een gebrek
aan beleid is. De Nota Energiebeleid
van de ministers Van Aardenne (eco
nomische zaken) en Ginjaar (volksge
zondheid en milieuhygiëne i geeft
geen beeld van enige beleidsafstem
ming van beide bewindslieden, noch
is er een afweging van prioriteiten
Manoeuvreren
Er is van geen enkel compromis op
welk punt ook sprake. En daar moe
ten wij als industrie dan doorheen
manoeuvreren. Het maakt ons echter
als Shell wel wat uit. of we wel of niet
moeten rekenen op uitbreiding van
bijvoorbeeld de kernenergie. Dat ver
schil betekent namelijk wel het ant
woord op de vraag, of we ons moeten
klaarmaken voor een markt van 13 of
van 28 miljoen tonkolen
De heer Beelaerts van Blokland ver
telt een en ander in Hamburg, waar
we een bezoek brengen aan de kolen-
vergassingsinstallatie. die Shell daar
heeft neergezet ten koste van 60 mil
joen Duitse mark. Een investering,
die Shell geheel uit eigen zak heeft
betaald, dus zonder subsidie van de
overheid
Kolenvergassing kost Shell in Ham
burg 20 miljoen mark per jaar. De
fabriek ziet het bedrijf als een moge
lijk antwoord op tal van milieu)pro-
De installatie in Harburg is te zien als
een tweede stap de eerste st ap was
een proefinstallatie voor kolenver
gassing met een capaciteit van 6 ton
kolen per dag op het terrein van het
Shell-laboratorium in Amsterdam -
op de weg naar enkele grotere, renda
bele kolenvergassingsinstallaties (ca
paciteit 1000 ton kolen per dag) in
Nederland (op het Moerdijk—terrein
van Shell) en in Noord-Duitsland (aan
de Noordzeekust, mogelijk bij Wil-
lemshafen)
Deze 1000-tonners bekeken voor
Shell een stap naar meer commercie
le installaties, die echter pas tegen
midden van de neguntiger jaren te
verwachten zijn. Dat zullen dan ko
lenvergassingsinstallaties zijn met
een capaciteit van zeker 2500 a 3000
ton kolen per dag Op het moment
echter moet er nog dik geld bij. wat
Shell niet deert want men heeft ver
trouwen in de toekomst van de kolen-
vergassing. Een vertrouwen, dat de
Duitse regering kennelijk ook heeft,
want die koestert plannen kolenver
gassingsinstallaties te gaan subsi
diëren.
In Nederland overweegt Shell even
eens een kolenvergassingsinstallatie
neer te zetten naar alle waarschijn
lijkheid op haar Moerdijk-vestiging,
al is de beslissing nog niet definitief
genomen. Deze installatie zal dan gas
gaan leveren aan de PNEM-centrale
in Geertruidenberg. Shell heeft niet
het plan subsidie aan te vragen. ..We
willen vooralsnog liever eigen baas
blijven. Aan pottekijkers hebben we
geer. behoefte
