De felle geladenheid
van Herman Kruyder
Raad voor de Kunst
weerlegt kritiek
galene
^zngui
BEL
oude en
hedendaagse
kunst
Indrukwekkend overzicht in Singer Museum
Advies jazzsubsidie blijft gehandhaafd
Tientallen Duitsers bij
kunstzwendel gedupeerd
Nederlandse
grafiek
goedkoop
in map
Stichting wil jonge musici
aan podiumervaring helpen
Minister ziet
niets in steun
aan orkest
030
941041
■CNVS
GALERIJ
BURMENSKY
Oude ikonen
schilderijen
19e en 20e eeuw
Antiquariaat „Merlijn"
VRIJDAG 12 SEPTEMBER 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door G. Kruis
DEURNE Een overzichtsten
toonstelling van Herman Kruyder,
Door omstandigheden gemist in
het Singer Museum te Laren; nu,
gelukkig, tot 18 oktober ook nog in
het Gemeentemuseum „De Wie-
ger" in Deurne )N. Br.). Gelukkig,
want je krijgt maar zelden de kans
een zo'n groot deel van dit won-
Een foto van Herman Kruyder, niet gedateerd.
derbaarlijke oeuvre bijeen te zien.
De laatste retrospectieve was in
1952-1953 en daarna waren er, in
1955 en in 1961 nog een paar
kleinere tentoonstellingen.
Vreemd eigenlijk, dat dit werk in feite
maar zo weinig algemene bekendheid
geniet. Daarmee bedoel ik, dat de
„naam" Kruyder voor „het" publiek
nu niet bepaald een begrip is. Zo'n
begrip bijvoorbeeld als Picasso of.
om wat dichter bij huis te blijven,
Karei Appel, die men ook kent.
zonder hun kunst te kennen
Van Herman Kruyder heeft men bui
ten de kring van hoe dan ook ingewij
den, hoogstens „wel eens gehoord".
Een Nederlands expressionist en dan
vallen er namen als „De Haan", „De
Varkensdoder" en wordt er zeker zijn
wankelmoedige psychische gesteld
heid bijgesleept.
Kruyder was een volkomen apart
staande figuur in zijn werk en in zijn
leven. Hij had weinig contacten in
artistieke kringen en maakte binnen-,
noch buitenlandse reizen. Hij woonde
achtereenvolgens in Haarlem, Heem
stede, Bennebroek eb Blaricum: een
tamelijk geïsoleerde en later meer en
meer in zichzelf gekeerde outsider.
Zeker ook geen stichter van een
School, geen grondlegger van iets,
niet een man, die zijn ideeën aan
anderen op wilde dringen, maar een
eenzame zoeker.
„De fijnzinnige, schuwe Herman
Kruyder heb ik slechts een keer, in
1929 ontmoet," schreef Paul Citroen,
„hij maakte op mij de indruk van
uiterst gevoelig, kwetsbaar, oneven
wichtig en verward te zijn. Hij kon
niet makkelijk praten. Een binnen
vetter. Er was iets opgekropts in hem.
En pas veel later, jaren na zijn dood
heb ik kennis gemaakt met
Kruyder's tekenwerk. En nu lijkt het
me, dat ik in zijn tekenwerk zijn hele
wezen terugvind: het gevoelige, zui
vere, fijne, trouwhartige, kwetsbare,
onevenwichtige en verwarde Hij
vond het leven moeilijk en prachtig
Herman Kruyder: Wintergezicht, olieverf op doek, afkomstig uit de collectie van het Stedelijk Museum
Amsterdam. Gemaakt in de periode 1928-1935.
tegelijk, het ontroerde hem en kwelde
hem
Dat is, wat je telkens op deze ten
toonstelling in Deurne ervaart: dat
ieder schilderij, iedere tekening, iede
re aquarel, pastel of prent „moest",
dat Kruyder er niet onderuit kon, dat
het maken een soort roes was.
Theatraal
Ik kan me heel goed voorstellen, dat,
als je het werk van Herman Kruyder
niet kent, dat alles een beetje opge
schroefd, wat theatraal klinkt. Maar Thfima'S
wanneer je op deze tentoonstelling
tussen dit werk dwaalt, merk je
steeds en steeds weer hoe schokkend
deze kunstenaar kon overtuigen.
Een vloedgolf van gedachten en
ideeën moet hem overspoeld, bezig
gehouden hebben en hij trachtte dat
alies direct in beelden weer te geven.
't Is een van die zeldzaam voorko
mende gelegenheden, deze tentoon
stelling, waar je bij al het geëxposeer
de, hoe verschillend, hoe uiteenlo
pend ook, voelt, dat het een onder
deel van een levenslange worsteling
is.
Gèèn zoeken naar „nieuwe" vor
men, niet bedoeld als „nieuwe" stro
ming, maar een pogen om het leven,
dat wonderlijke en onbegrijpelijke,
tegelijk angstige, gelukkige en wrede
leven in al zijn facetten te benaderen,
te betrappen.
Ontroering, paniek, levens- en doods
angst, eeuwig knagende verwonde
ring.
Alle belangrijke thema's, die Herman
Kruyder moeten hebben beziggehou
den, vind je terug: hoop, angst, liefde,
dood, eenzaamheid, wanhoop, wel
lust en telkens, even oplichtend, wat
kleurrijke vreugde, een vleug ontroe
rende schoonheid. Verhevigde beel
den, heftige passie, felle schrik, agres
sieve wreedheid, een bijna demoni
sche geladenheid soms. Maar er is
ook mededogen en droefheid.
't Is een oproer tegen het onbegrijpe
lijke, tegen de benauwende verwon
dering misschien ook wel een pro
test tegen de gemakzuchtige aan
vaarding van anderen tegen het
uitblijven van de antwoorden, die hij
hoopte te krijgen, zocht in zijn werk.
maar nooit kreeg: over eeuwigheid,
tijd, werkelijkheid.
Dit alles was een zeer onvolledige
indruk daarvan ben ik me bewust
van een zeer indrukwekkende ten
toonstelling.
Ik kan er geen woorden meer voor
vinden.
Ik heb er al te veel moeten
zoeken.
Meer dan Kruyders kunst verdraagt.
Het is een zuiver persoonlijke zaak.
Tussen hem en u.
Nog tot 18 oktober in Museum De
Wieger, Liesselseweg 29, Deurne.
Dinsdag t/m vrijdag van 10-12 uur en
14-17 uur. Zaterdag en zondag van
14-17 uur.
Van onze kunstredactie
DEN HAAG De Raad voor de Kunst heeft gisteren in een brief van haar algemeen secretaris
S. Sakko gereageerd op de uitermate felle kritiek die Nederlandse jazzmusici hebben op het
advies aan CRM, over de besteding van de middelen voor 1980 ten behoeve van jazz en
geïmproviseerde muziek. Die kritiek richt zich voornamelijk op de samenstelling van de pre
adviescommissie en strekking en bewoordingen van het bij het advies gevoegde beoordelings
rapport.
Essentieel in de toelichtingen van
Sakko is onder meer dat de Raad
vindt dat er geen fouten zijn gemaakt
bij gevolgde procedures: „De pre-ad-
viescommissie heeft alleen voorberei
dende werkzaamheden verricht, het
advies zelf is uitgebracht onder ver
antwoordelijkheid van de Raad van
de Kunst. (-) De Commissie Muziek
heeft zich laten adviseren door drie
leden uit haar midden (onder wie de
musici Misha Mengelberg en Maarten
van Regteren Al te na) en vijf deskun
digen van buiten de Raad".
Vervolgens wordt de motivatie aan
gestipt om te komen tot een overzicht
van artistieke overwegingen. Het is
zo dat in de sectoren dans, mime en
toneel alle groepen jaarlijks door de
Raad worden beoordeeld en dat in de
jazz een beperkt aantal ensembles
-steeds op subsidie mocht rekenen
zonder dat daaraan enige controleer
bare afweging aan ten grondslag lag.
Met betrekking tot het gewraakte be
oordelingsrapport, en de daarin voor
komende in categorieën van musici,
hult de Raad zich vooralsnog in neve
len: „De verantwoording daarvoor
ligt volledig bij de Raad."
Maar er wordt met geen woordt ge
rept over het feit dat juist de Raad
voor de Kunst de categorisering van
musici verzonnen en doorgedrukt
heeft. Een categorisering overigens
die door de voorzitter van de pre
adviescommissie, Misha Mengelberg,
in interviews volstrekt van de hand
gewezen is.
De pre-adviseurs hebben wel laten
weten de strekking van het totale
advies te ondersteunen. Dat zowel de
oude als de nieuwe subsidie-aanvra
gers positieve adviezen kregen is
daarbij van doorslaggevend belang
geweest. Tenslotte geeft de Raad toe
dat er foutief gesproken is 'an meer
jarige subsidies en dat de brieven aan
belanghebbende musici soms te iaat
werden verstuurd, zodat ze in de
kranten van het advies kennis moes
ten nemen.
Het bekritiseerde raadslid Van Reg
teren Altena is inmiddels niet onvre-
den: ,,Met deze brief is tenminste
geen buiging voor gekwetste ijdelhe-
den, het advies blijft overeind en uit
de gemaakte cosmetische blunders
bij de rapportage zal lering moeten
worden getrokken."
Vermoedelijk is met deze open raad-
brief het laatste woord over de subsi-
dierel nog niet gesproken. Het is nu
aan de stichting Jazz en Geïmprovi
seerde muziek, de BIM en de departe
mentale werkgroep om orde op zaken
te stellen.
Een fuselier in de Belgische opstand,
aantekeningen van Johannes van
Oostendorp over de jaren 1830-1832
met een inleidend essay, noten en
toelichting uitgegeven door dr H. v. d.
Hoeven. Uitg. Nijhoff. Den Haag. 107
blz - 17.50.
Speciaal vandaag
De oliemagnaat Louis de
Funès in de Franse film met de
oorspronkelijke titel Pouic-
Pouic. De zakenman Leonard
Monestier is in het bezit geko
men van een olieconcessie.
Dat levert een probleem op,
want het geldt een gebied
langs de rivier in Orinoco in
Zuid-Amerika. Heel wat ver
wikkelingen en intriges staan
de kijker te wachten voor Mo
nestier aan zijn verjaarsge
schenk de concessie toekomt.
Ned. l/lg-59
Wissel op de toekomst
IKON zendt films uit van het
Amsterdams Stadsjournaal,
die tot voor kort voor kleine
doelgroepen werden vertoond.
Vier vrouwen worden geïnter
viewd over hun leven, ideeën
en toekomstperspectieven:
een meisje van 18, een vrouw
van veertig, twee bejaarde
vrouwen.
Ned. 1/21.55
Hier en Nu NCRV's actu
aliteitenrubriek is gewijd aan
de situatie in de Nederlandse
verpleeghuizen.
Ned. 2/22.00
Van onze kunstredactie
NIJMEGEN Een aantal Duitsers dat bij de Haagse kunst
handelaar W. L. werken van bekende schilders meende te
hebben gekocht voor de „zeer schappelijke" prijs van 2000
Mark (ongeveer 2200 gulden), voelt zich nu behoorlijk bij de
neus genomen. Enkele van hen hebben een advocaat inge
schakeld. De Nijmeegse advocaat mr. P. Wessing, die van drie
gedupeerde kopers de opdracht kreeg om een eis tot schade
vergoeding in te stellen, ziet echter weinig mogelijkheden tot
verhaal voor zijn cliënten. „Een 'n-netje" voor de naam van de
kunstenaar is hier essentieel", aldus Wessing.
De letter 'n staat hier voor „naar", zin
dit geval voor naar De Toulouse-Lau
trec, naar Klee. naar Ensor, naar
Rottluf, naar Macke en naar Mare,
want om deze kunstenaars gaat het.
Het n-netje is op de in hoofdzaak
aquarellen nauwelijks te zien. Pas
nadat de kopers hun stukken thuis
met een loep gingen bekijken, viel de
kleine toevoeging aan de signatuur
hun op
In de advertenties, die de Hagenaar
in het Duits plaatste, waren de wer
ken opgenomen tussen een munten
verzameling en allerlei antiek. Boven
de advertentie stond dat de aangebo
den goederen afkomstig waren uit
„oud familiebezit". Aan het einde van
de advertentie was te lezen: „Da ich
slecht Deutsch spreche, bitte ich Sie
Niederl. od. langsam Deutsch zu re
den". Waarna enige telefoonnum
mers volgden.
Het slot van de advertentie is karak
teristiek voor de manier waarop de
Hagenaar zijn zaken pleegt te doen.
Hij probeert een zekere domheid van
zijn kant te suggereren, onkunde ten
aanzien van de aangeboden goede
ren. Wessing daarover: „Zo iets als ,ik
heb geen verstand van kunst, maar je
mag het voor die prijs meenemen
Waarop de Duitsers dachten hun slag
te slaan.
L. is eerder veroordeeld tot een boete
van 15 duizend gulden omdat hij een
vervalst kunstwerk als een echt schil
derij zou hebben verkocht. Na deze
zaak is hij met het 'n-netje voor de
signatuur gaan plaatsen. Volgens
Wessing zal dat hem zuiver strafrech
telijk wel-eens vrij-uit kunnen doen
gaan. Er zijn in totaal bij de verkoop
tientallen Duitsers betrokken. Dat
dat gemakkelijk kan, ligt aan de in
telligentie van de man, die zich welis
waar als kunstkenner van den dom
me hield, maar die prijzen vroeg die
juist hoog genoeg lagen om niet di
rect aan zwendel te denken.
Een van de prenten die on
derdeel vormt van de ma
nifestatie, een ets, getiteld
Kasje, van Tiny van der
Sar.
Van onze kunstredactie
HILVERSUM Voor de
twaalfde achtereenvolgende
maal organiseren het Cultureel
Centrum De Vaart te Hilver
sum, de Krabbedans te Eind
hoven en het Cultureel Cen
trum Venlo een verkoopexposi
tie van volkomen nieuwe
Nederlandse grafiek. Geza
menlijk hebben deze instellin
gen 25 bekende Nederlandse
grafici de opdracht gegeven tot
het maken van twee prenten:
houtsnede, lino, litho, ets of
zeefdruk. Zo komt er een ten
toonstelling tot stand „Grafiek
80", van vijftig grafische wer
ken, die op zaterdag 15 novem
ber om 12 uur tegelijkertijd in
de drie centra wordt geopend.
Vooraf bestaat de mogelijk
heid in te tekenen op een map
van vijf of tien prenten, die
helemaal naar eigen keuze sa
mengesteld kan worden, met
dien verstande dat per map
niet meer dan één prent van
iedere kunstenaar kan worden
gekozen.
Vijf of zelfs tien bladen tegelijk
dus, zal sommigen in één keer.
misschien wat te veel van het
goede lijken, maar het is wel de
enige manier om de prijs rede
lijk te houden. Die is sinds vo
rig jaar niet veranderd, voor
een map met vijf prenten 450
gulden en voor tien 750 gulden.
Niet duur dus voor een prent
waarvan de oplage minimaal
75 en maximaal honderd is.
De samenstelling is ook dit
jaar weer zeer gevarieerd, zo
dat zo'n map een aardig begin
is voor een eigen grafiek-collec
tie. Uiteraard kunnen ook losse
prenten uit deze tentoonstel
ling worden gekocht, maar dan
gelden de normale vraagprij
zen van de kunstenaars.
Informatie over intekenmoge-
lijkheden Cultureel Centrum
De Vaart, Vaartweg 163, Hilver
sum, de Krabbedans, Stratum-
seind 32, Eindhoven en het Cul
tureel Centrum Venlo. Begij
nengang 4, Venlo.
Van onze kunstredactie
LAREN (NH) In navolging van Engeland, Frankrijk en
België zal in Nederland een stichting worden opgericht die
zich gaat beijveren om Jonge kunstenaars meer podiumerva
ring te laten opdoen en tevens om muziekuitvoeringen op
plaatsen te brengen die daar gewoonlijk van verstoken zijn.
De stichting, die Live Music Now-Nederland heet, is een
initiatief van de beroemde musicus Yehudi Menuhin
Van onze kunstredactie
DEN HAAG De <j
vingskansen voor het in
zorgen verkerende Ge
lijke Orkest Zuid-Hollai
bijkans nihil gewordei
nister Gardeniers j
heeft aan de vaste kame
missie voor CRM laten i
dat zij er absoluut nieti
voelt om het orkest vi
ondergang te redden nu
bijzondere subsidie vai
ton. Het ensemble hej
bedrag nodig om aan zij
soneelslasten te kunne
doen.
De gemeenten, aldus de minisl
hun subsidieplichten niet j
men. „Een bijdrage van mij zq
een uitnodiging zijn aan de,
gemeenten om straks ook geel
die meer te geven", aldus Garj
Zij verwees naar het tekort
operagezelschap Forum in het
des lands, dat is opgelopen ti
miljoen gulden, omdat de genj
hun plichten tegenover het'
schap niet nakomen.
Gardeniers vindt dat de TweJ
mer de problemen met het Q
lijk Orkest van Zuid-Holland
behandeling van de begrotla
dit jaar in februari aan de ra
kunnen stellen. De probleme»
toen al bekend, en nu, aldus de
ter, heeft ze geen geld meer.]
klaarde voorts aan de leden
commissie dat in haar begrod
1981 de „nulgroei" duidelijk
baar zal zijn. Dat gegeven end
van de provincie en gemeenj
voor haar redenen om geen gej
geven aan een eventueel besij
de Tweede Kamer om het Öj
lijk Orkest toch met vier ton u
dieren.
Het Tweede Kamerlid Joop
(PvdA) wil naar aanleiding vi
stellingname het onderwerp 4
gen voor behandeling door del
op korte termijn. Met Kappej
de Coppello (WD) vindt Vo(
de minister het orkest moet
met een tijdelijke subsidie,
het Nederlandse orkestenbesl
definitief is geregeld. Een and
gelijkheid, gesuggereerd door
merlid Marten Beinema (Cl
staat hieruit dat de minister
potje" aanspreekt dat bedoeld
reizen van muziekgezelsi
naar het buitenland. Maar o<
ziet de minister weinig heil
noemt het fonds erg klein en
bovendien moeten overlegg
haar collega's van buitenlai
ken en onderwijs en wetensc
medebeheerders van het fom
(P.
Voor Menuhin is het uitgangspunt
van zijn stichting dat mensen, die
niet of moeilijk een concertzaal kun
nen bezoeken, wel degelijk behoefte
zouden hebben aan kwalitatief hoog
staande uitvoeringen. Daarvan zou
den dan tevens jonge kunstenaars
kunnen profiteren om ervaring op te
doen.
Menuhin kwam tot deze gedachte na
de honderden concerten die hij tij
dens de Tweede Wereldoorlog heeft
gegeven in ziekenhuizen voor gewon
de militairen, maar vaak ook achter
het front. Anders dan de stichtingen
in het buitenland, die Menuhin al
eerder tot stand heeft gebracht, wil
de Nederlandse afdeling behalve jon
ge musici ook andere jonge uitvoe
rende kunstenaars op het gebied van
toneel, poëzie en dans een kans bie
den. Er zullen voor deze uitvoeringen
pogingen worden gedaan om een al
ternatief circuit tot stand te brengen.
Gedacht wordt aan bejaardentehui
zen, inrichtingen en gevangenissen.
De stichting moet, aldus het bestuur
geen concurrentie moeten worden
voor bestaande organisaties.
Live Music Now-Nederland zal voor
het eerst naar buiten treden tijdens
een zogeheten Muzifest, dat volgend
jaar van 28 tot en met 30 mei wordt
gehouden. Een groot aantal musici
met een afgeronde opleiding zal zich
dan tijdens een manifestatie in Haar
lem kunnen presenteren. Voor deze
gelegenheid wordt een symfonie-or
kest samengesteld, bestaande uit
eind-examenkandidaten van de Ne
derlandse conservatoria. Jan Stulen
zal de directie van dit ensemble op
zich nemen.
Een deel van de uitvoeringen wordt
gegeven in het Haarlemse Concertge
bouw en de nabijgelegen Waalse
Kerk. Daarnaast zal muziek op de
Grote Markt klinken. De TROS-radio
en -televisie zal aan deze manifestatie
aandacht besteden.
SAMEN OP DE GOEDE WEG
Christelijk Nationaal Vakverbund
ADVERTENTIE
Yehudi Menuhin
De Delftse Universitaire Pers, Delft,
stuurde: De menselijke maat, een
studie over de relatie tussen ge-
bruiksmaten, menselijke afmetingen,
bewegingen en handelingen door
prof. ir A J. H. Haak.en ir D. Leever-
van der Burgh. 86 blz12.50 en Over
ontwerpen, door J. Geusebroek. 255
blz - ƒ41.60
makelaars-veilinghouders in.
roerende goederen
regelmatig veilingen van kunst, antiek en inboe
dels voor onze clientele zoeken wij obiecten voor
goed gehalte verkoopcondities op aanvraag ook
voor al uw taxaties inzake verzekeringen suc
cessie etc. li.-
Tel. (Aq#»4271
Nassau Oilloftburgstraat 3
Den>{(aag
2000 ANTWERPEN
Leopoldstraat 55
Tel. (093231) 329602
Open dag. v. 13.30-1u.
en op af sprank-
Zon. en mo. gesl.
spul 235a, den haag.
.tel. 070 - 463242.
WESTFRIES
MUSEUM
roode Steen
Tel 02290-15783/1
Het historisch muse
Hoorn en WestlnesU
exposities:
Westtriese Naieven" (perml
„J. Polak-de Liema'
(Naïeve Kunst) t/m 28.9
Moderne Indonesisch»
(Affandi en Kartika) t,
Open: ma t/m zat. en zondagmktt)
Getoverd wordt er niet bij
„Merlijn",
u vindt er wel en keur van oude
geïllustreerde boeken voor grote n
ook kleine beurzen.
Damplein 23
Middelburg 01180-16233
