Nieuwe stukken en nieuwe inspiratie uit oud repertoire Kleine platenlabels in de lift tekiinst&tekeur SPAG 9 SEPTEMBER 1980 0 Vervolg van pagina 29 De Appel Een nieuw Andersenprogramma van peter van der Linden en Willem Wag- ter is in oktober klaar Erik Vos maakt een muziektheater-produktie van Brechts Kleinbürgerhochzeit en Mahagonny, gereed in november. Ro bert Prager maakt een voorstelling van Voltaire's Candide, gepland voor april 1981. Baal Anarchie in Sillian van Brechts tijdgenoot Arnolt Bronnen wordt sinds 6 september gespeeld. Van de Oostenrijkse schrijver Thomas Ber- nhard komt Het Jachtgezelschap in november klaar, later misschien ook diens Der Weltverbesserer. In april 1981 komt Groot en Klein van Botho Strauss. Centrum Twee nieuwe Nederlandse stukken: Hoe laat is 't van Herman Lutgerink en Het Komplot van Don Dekker, regie resp. Peter Oosthoek en Antoi- ne Uitdehaag komen eind september in première. Twee nieuwe Engelse stukken Rolstoel Ronnie van Alan Brown in december en Morgenrood Oranjezon van Barrie Keeffe in maart 1981. Vonne van der Meer re gisseert een vergeten Nederlandse schrijfster Josine Simons-Mees (1863- 1948): Een moeder uit 1911. Première december. Ton Vorstenbosch. Peter Römer en Rob Scholten maken een lunchpauze-feuilleton Loopbaan en liefde. Voor de eerste keer een Shakespeare onder regie van Gerardjan Rijnders: Troilus en Cressida, maart 1981. lieuw repertoire: Chinchilla van Ro- jr David Macdonald. regie Paul Ve- zneulen Windsant. oktober 1980, een 'regie van Peter de Baan: L'Atelier van de Franse schrijver Jean Claude Grimberg, december 1980. In de klei ne zaal: Suus van de Duitse schrijver Herbert Achternbusch, eind septem ber. een Nederlands stuk van Mia Meijer: Cecile, regie Paul Ver meulen Windsant, februari 1981. Haagse Comedie Nieuwe stukken: Halfzomer van de Engelse schrijver Julian Mitchell, met Paul Steenbergen en Ellen Vogel, regie Jo Dua. eind september. Ama- deus van Peter Shaffer met Willem Nijholt en Hans Hoes, regie Guido de Moor, half oktober. Oud repertoire Bacchanten van Euripides, regie van de Engelsman Bernard Goss voor het Hot, half december. Tartuffe van Mo lière. regie Pierre Laroche, in het! Hot, half maart 1981. Een Carnavals-ko medie van Goldoni onder regie van de Italiaan Oratio Costa in mei 1981 in het Hot. De Revisor van Gogol voor de grote zaal onder regie van Pierre Laroche in december. De Driestuivers-opera van Brecht gere gisseerd door Eddy Habbema in maart 1981 Publiekstheater Nieuw Groot en Klein van Botho Straus, regie Hans Croiset, februari 1981 Reprise: Wie is bang voor Virgi nia Woolf van Albee, februari 1981. Klassiek: Antigone van Euripides, re gie Ton Lutz, april 1981. Van Shakes peare: Antonius en Cleopatra, regie Hans Croiset. eind september. Van Brecht: Mijnheer Puntilla en zijn knecht Matti, regie van de Oost-Duit ser Fritz Marquardt, eind november. Ro-theater Nieuw: Da nahm der Himmel auch die Frau van Klaus Pohl, half decem ber. Shakespeare. Midzomernacht- droom. oktober Molière: Tartuffe, maart 1981. Een familiestuk: Pinoc- chio van Wolf-Dietrich Sprenger, ja nuari 1981. Alle regies Franz Ma- rijnen. Toneelraad - Pact-producties Boesman en Lena van Athol Fuyard. regie Anthony Akerman. november. Les sables mouvantes van Jacques- Pierre Anette. regie Marten Oost hoek. ianuari 1981 Een Kleist-project van Peter te Nuyl, april 1981. Nog een bijzonder project. Ank van der Moer speelt Shakespeare, regie Donya Feuer. half september. door André Rutten Wie vooral nieuwsgierig is naar nieuwe toneelstukken kan in het net begonnen seizoen ook bij de grote gezelschappen een tamelijk royale keuze maken. We geven er in de kolommetjes terzijde wat titels van. Toch zou je uit de ervaringen van het Publiekstheater kunnen opmaken dat erkende meesterwerken gemakkelijker publiek trekken. Als ze maar overtuigend gespeeld worden. Natuurlijk: je weet als schouwburgbezoeker bij een bekend stuk iets meer van wat je mag verwachten dan bij iets nieuws. Daarom ook hebben drie gezelschappen een Shakespeare op het repertoire staan, ook drie een Brecht, twee een Molière, alle twee zelfs Tartuffe, twee een Heijermans, ook Griekse klassieken kom je twee keer tegen. Hoe overtuigend, hoe verrassend die voorstellingen zullen worden hangt af van wat de regisseurs en hun spelers er mee willen en wat ze er van waar kunnen maken. Van de meeste gezelschappen weet je dat onderhand wel. Als je ze enigszins gevolgd hebt, weet je, of ze geijkte paden gaan of in tegendeel de uitdagingen, die er in elk vertrouwd meesterwerk liggen, opnieuw aangaan en als een uitdaging naar het publiek toebrengen. Het gaat er bij het toneel niet om of het mooi gedaan wordt, maar of het je iets doet, je hartelijk laat lachen, je kwaad maakt, je opwindt, je raakt, je iets laat herkennen van wat je zelf aangaat. Als je een beetje in het toneel thuis bent weet je, welke gezelschappen, welke toneelmakers op dat soort avontuur uit zijn. Het Ro-theater, het Publiekstheater, Centrum, Globe, ontwikkelen zich verder in de eerder gekozen richting. En in zekere zin ook Theater, alhoewel het dit seizoen onder een nieuwe artistieke leiding werkt Jochen Neuhaus en Ger Thijs. Maar beiden zijn toch al heel vertrouwde figuren in dat gezelschap, waarvan zij al eerder voor een belangrijk deel mee het gezicht bepaald hebben. Haagse Comedie Wat onverwachter kwam. rond de jaarwisseling aangekondigd, de directiewisseling bij de Haagse Comedie. Carl van der Plas, die tien jaar geleden de directie van Paul Steenbergen overnam, ging die overdragen aan Guido de Moor, of, beter gezegd, aan een driemanschap, waarin ook de Belgische regisseur Pierre Laroche en de zakelijke leider Hans van Westreenen zitten. Wat verandert er daardoor? Als je samenvat wat Guido de Moor daarover zegt krijg je: een sterkere betrokkenheid van het hele gezelschap bij het werk door een duidelijker stempel van de leiding daarop na een bewuster motivatie ter inspiratie van de groep. Paul Steenbergen heeft in de jaren dat hij directeur van de Haagse Comedie was daar duidelijk zijn stempel op gedrukt. Dat was ook de sterkte van het gezelschap. Carl van der Plas koos voor een breder draagvlak een artistieke raad, waarin Guido de Moor en Wim van Rooij, en eigenlijk ook Kees Coolen, die alle drie én regisseerden én grote rollen speelden. Op de duur merk je, dat dat een uitputtingsslag is. Voor hen drieën en voor de aftredende directeur Carl van der Plas komt de nadruk nu weer op spelenteliggen,al blijvenzij beschikbaar voor een enkele regie. Zoals Guido de Moor al min of meer toevallig dit seizoen. De leiding wordt in dat driemanschap geconcentreerd, waarbij Pierre Laroche twee regies voor zijn rekening neemt, en verder een beroep gedaan wordt op een „reservoire" van gastregisseurs dit seizoen o.a. Jo Dua, Eddy Habbema, de Engelsman Bernard Goss (voor „Bacchanten") en de Italiaan Oratio Costa (voor een Goldoni), die niet maar voor één keer aangetrokken zijn. Minstens zo belangrijk is de grotere inzet, waartoe het gezelschap geïnspireerd wordt. Niet alleen door het instellen van een elk seizoen wisselende leescommissie, die vroegtijdig in de keuze van het repertoire betrokken wordt, vooral ook door een nauwkeuriger motivatie van de leiding uit, die door moet werken binnen het gezelschap. Speciale trainingen De Engelse regisseur Bernard Goss. die al eerder bij de Haagse Comedie een ongewone Hot-voorstelling gemaakt heeft van Paul Forsters „Elisabeth I" is het vorig seizoen al voor zijn „Bacchanten" met de spelers bezig geweest. In overleg met hem zijn twee leraren aangetrokken, die de spelers trainen in de speciale vaardigheden, die zij voor die voorstelling nog verder moeten ontwikkelen, bijvoorbeeld in stemvorming, waardoor zij van gewoon praten gemakkelijk kunnen overgaan naar zang. Aan de „Driestuiversopera". die pas in maart 1981 in première gaat. wordt nu al gewerkt in geregelde zanglessen voor de spelers erin Trainingen ook voor de spelers in Gogols ..De revisor", die Pierre Laroche op een bijzondere manier in het Hot gaat opvoeren. Op die manier wil de huidige leiding verder werken aan de vakmatige ontwikkeling van de eigen groep, door bijvoorbeeld twee keer per seizoen grondig te werken aan producties, die buiten de gewone orde van het gezelschap liggen. De komst van de Italiaanse regisseur Oratio Costa die bij Theater Goldini's „Het Zomerverblijf" heeft geregisseerd hangt daar ook mee samen: er zijn bepaalde technieken bij nodig, die verder ontwikkeld moeten worden. Een volgend seizoen zal Jean Pierre Roussignon van de Comédie Francaise spelers van de Haagse Comedie gaan inwijden in speltechnieken, nodig bij het spelen van Franse klassieken. Daar zal een vervolg op komen. Als je, kort voordat het seizoen begonnen was, bij de Haagse Comedie binnen kwam, merkte je, dat er aan zo'n zes producties tegelijk gewerkt werd. Voor de grote zaal (Koninklijke Schouwburg en gelijkwaardige accomodaties elders in het land) twee, voor het Hot twee, maar ook voor het Paradijs twee. Het Paradijs wordt ingeschakeld voor een soort neven activiteiten, waarmee spelers bezig zijn die even tijd over hebben, of andere, waarbij op grotere producties ingewerkt wordt. Een hoofdstuk apart eigenlijk, waarop we nu niet nader ingaan. Waarom De animo, waarmee aan deze nieuwe aanpak gewerkt wordt, is minstens zo belangrijk als het antwoord op de vraag, op welke gronden een repertoire gekozen wordt. „Wat je daarvan zegt klinkt altijd zo gemakkelijk", zegt Guido de Moor. „Stukken waarvan wij de leiding dus vinden dat zij ons nu iets te zeggen hebben, en waarvan wij denken dat zij bij het publiek iets gaande zullen maken. Maarzoiets zeggen ze bij alle gezelschappen. Daarna moet je jezelf nog zo goed mogelijk duidelijk maken, waar hem dat precies in zit, wat je moet doen om er je spelers van te overtuigen, en hoe je het dan samen zo moet spelen, dat je er je publiek mee raakt. Een groot publiek, want daar willen we wel op mikken. Met een grote, goede groep zo'n man of veertig om ook groot bezette stukken te kunnen spelen, zoals 'De Revisor'. Echt een stuk, dat een groot publiek kan boeien en dat willen we, zonder concessies te doen, zonder te gemakkelijke stukken te kiezen." Wat de nieuwe stukken betreft: We komen er bij de première's natuurlijk op terug. Wel opmerkelijk dat „Groot en Klein" van Botho Strauss, internationaal al befaamd geworden door de voorstelling van de Schaubühne am Halleschen Ufer, zowel door het Publiekstheater (regie Hans Croiset) als door Baal (regie Leonard Frank) gespeeld gaat worden (begin 1981). door Stan Rijven Het komend popcon certseizoen laat een weinig hoopvol beeld zien, althans waar het de grote concerten be treft in zalen als Carré en Ahoy'. Paul Gabriel van Genesis. Allman Brothers, Ry Cooder, Lou Reed, Kiss, Leo nard Cohen, Robert Palmer, Paul Simon. Rick Wakeman, Rod Stewart, Kinks en Queen die tot en met december verwacht worden geven inder daad de indruk dat de popmuziek tot stil stand is gekomen. Hoe wel de optredens van bij voorbeeld Ry Coo der en de Kinks zonder meer de moeite waard zullen zijn. Afgaande op dit rijtje namen blijkt de stelling als zou de popmuziek op een dood spoor zitten, bewaarheid te worden. Aan het begin van 1980 toen er van diverse kan ten eèn balans van het ach terliggend decennium werd opgemaakt, viel deze pessi mistische visie inderdaad meermalen te beluisteren. Dikwijls waren soortgelijke uitspraken dan ook afkom stig van mensen die na de verjongingskuur van punk en new wave moesten afhaken. Wie dat niet heeft gedaan, zijn oor te luister heeft gelegd in het clubcircuit en de im portzaken komt tot de con statering dat er wel degelijk een frisse wind is gaan waai en Vooral van de Europese Wadden, de Britse eilanden werd veel nieuws vernomen. Alleen meer verstopt Naast Londen zijn in steden als Manchester en Liverpool nieuwe haarden van creativi teit ontstaan. Via kleine on afhankelijke labels neemt de stroom experimentele, niet zo gauw meer te etiketteren popmuziek toe. De noemer pop is in feite een dubieuze, daar het om muziek gaat die dikwijls nauwelijks gericht is op de massa. Het is alsof de situatie van eind jaren zestig terugkomt toen het paraplu- woord „underground" een la ding moest dekken voor alles dat stond voor experimen teel, voorbehouden aan een kleine groep. De spanning van toen om weer iets te ont dekken dat nog niet bekend was, is weer teruggekeerd. Tien jaar verder We zijn echter tien jaar ver der en daarin is veel gebeurd. Niet alleen is de informatie voorziening toegenomen via een langzaam volwassen wor dende popjournalistiek, vooral de concertpraktijk is aanzienlijk verbeterd. En daarbij doel ik in het bijzon der op het clubcircuit dat op het moment in iedere redelij ke grote plaats een equiva lent van het hoofdstedelijke Paradiso kent. Van Vera in Groningen tot De Piek in Vlissingen, overal is er de la ge drempel van betaalbare entreeprijzen en een min of meer intieme ambiance waarin de nieuwe lichting goed tot zijn recht komt. De scheiding tussen een be houdende politiek in de grote concertzalen en het vooruit strevende beleid van het klei ne circuit zou dan ook in be langrijke mate verklaard kunnen worden uit de malai se die sinds 1978 de muziekin dustrie is binnengeslopen. Zet men de platenverkoop van 1979 af tegen die van het jaar daarvoor dan komen er onthutsende cijfers naar bo ven. die voor de grote maat- Marianne Faithful! Foto Lex van Rossen schappijen aanleiding zijn geweest hun beleid drastisch om te gooien. In de Verenigde Staten liep de verkoop terug met 35 procent, in Groot- Brittannië met 40 en in Ne derland met ruim 30 procent (cijfers uit Rolling Stone en Muziek Si Beeld Info). Ontslagen Hetgeen reeds eerder in het bedrijfsleven was gebeurd, werkt nu ook door in de tot voor kort florerende popin dustrie. Zo werden er in de Verenigde Staten in 1979 al 2000 mensen uit deze sector ontslagen, kwamen er grote fusies tot stand en moesten kleinere maatschappijen het veld ruimen. Daar het mu- ziekmultinationals betreft bleef Engeland ook niet on beroerd en is dit jaar het „ontslagers"gebeuren in onze nationale industrie doorge drongen. Voor een gedeelte wordt de schuld gezocht bij de concurrentie van andere „geluidsdragers", oftewel de opmars van de cassette- markt. Wanneer eenmaal de beeldplaat en soortgelijke vernieuwingen op grote schaal zijn verbreid zou dat een nog grotere aderlating betekenen. Een andere oorzaak zou lig gen in de gestegen olieprij zen, want PVC, een oliebij- produkt, vormt een van de kernbestanddelen van vinyl. Het zwarte goud waar alles om draait. Een derde boos doener ligt in de marktverza- diging en een kritischer in stelling van de platenkoper, die minder geld over zou heb ben voor een elpee. Artiestenstop In het kort komt het gewij zigde beleid hierop neer: bin nen de bedrijfstak zelf een sanering toepassen, het in voeren van een artiestenstop en een selectiever concertbe- leid. Immers, toernees wer den vooral bekostigd door de platenmaatschappijen zelf die hiermee een investering pleegden. De concertrecessie heeft in Amerika reeds dras tische verschuivingen aange bracht. Ook voor het komend seizoen is dat bij ons dus merkbaar geworden, behou dend en weinig spectaculair Daarentegen is er een tegen stroming ontstaan die steeds beter floreert: het onafhanke lijke label dat met relatief weinig kosten een slagvaar dig en vernieuwend beleid kan voeren. Vooral Engeland vormt de bakermat van een nieuwe variant, die vermoe delijk de komende jaren het beeld zal gaan bepalen. Ex perimenten die grote maat schappijen zich niet meer durven permitteren worden verspreid over talloze kleine labels. Zowel de oprichters als de bands (soms valt dat samen) kunnen niet alleen hun integriteit maar ook hun onafhankelijkheid bewaren of gaan zo goed lopen, dat ze de grote de loef afsteken. Stiff is daarvan een goed voorbeeld. Met een scherpe neus voor talent zijn Elvis Costello, Jo- na Lewie, Madness en op het moment Any Trouble stuk voor stuk rake stappen ge weest. Rough Trade in Lon den zit flink in de lift (The Passions, Young Marble Gi ants). Ook Factory houdt zich succesvol met experi mentele groepen (b.v Joy Di vision) bezig. Two Tone maakte furore met de ska- rock van The Specials, in Li verpool en Manchester staat ook een nieuwe explosie te wachten. Echo The Bunny- men. Orchestral Manoeuvres in the Dark en Dexy's Mid night Runners zijn enkele voorbeelden van die nieuwe ontwikkeling. De laatsten vertegenwoordigen trouwens een aparte stroming, name lijk het nieuwe leven inbla zen van het soulrepertoire dat de lijn van Stax voortzet. Tenslotte mag het New York- se ZE label niet onvermeld blijven met Lydia Lunch en James White, een saxofonist die zich eveneens laat inspi reren door soul en rhythm &i blues materiaal. Wat Neder land betreft valt er langza merhand een zelfde tendens te bespeuren. Vooral via de popcollectieven worden in ei gen beheer platen uitge bracht. 1000-Idioten Records en Plurex (met Miny-Pops) zijn twee namen uit het ge staag groeiende leger kleine labels. Concluderend kan men ver wachten dat het komend jaar vooral groepen van de onaf hankelijke richting het klei ne circuit zullen bespelen. Helaas liggen daarvan de speeldata pas op korte ter mijn vast. zodat hiernaast al leen een overzicht van de gro- te-zaal-optredens kan wor den afgedrukt. Theater Nieuw: De Anderen van Martin Sher man, regie Andy Daal, november He mel en Aarde van Gerlind Reinsha- gen. regie Vonne van der Meer, kleine zaal. eind september. Voor Nederland nieuw: De voetwassing van Marie- Luise Fleisser, tijdgenote van Odön von Horvath. regie Jochen Neuhaus. maart 1981 Het dagelijks leven, to neel van Rainer Maria Rilke. kleine zaal. regie Leo Hogenboom, januari 1981. Van de Franse schrijver Geor ges Courteline een collage van humo ristische stukjes onder de titel Het publiek. Ger Thijs, eind september Van Herman Heijermans Schakels, regie Jochen Neuhaus. Van G B Shaw: Pygmalion, regie Istvan Bödy. januari 1981. Amsterdams Volkstoneel Van Heijermans Uitkomst, regie Ju les Croiset. oktober 1980 Aktiverend theater Een eigen productie onder de werkti tel Bende Ellende zal in november als kleine-zaalproductie klaar zijn. Eind februari een tweede productie, in op dracht geschreven door Caryl Chur chill in workshops en via gesprekken. Proloog Een nieuw programma door en voor vrouwen Vrouwen en gezondheids zorg is de werktitel een programma over kernenergie, een nieuw scholen programma over Rudi Dutschke en verder een aantal acts. Nieuwe Komedie De Strop van Suzan Todd en Ann Mitchel is al in première gegaan. In oktober volgt een programma met Protest van de Tsjechisch auteur Va clav Havel samen met eèn gedramati seerde weergave van Proces in Praag tegen Havel en vijf anderen. Jaap van de Merwe ontwerpt een bont spekta kel. De Scheveningse show. en Otto Dijk schrijft twee korte eenacters. te spelen bij acties. Robert Palmer September: Leiden (12); Nina Hagen Vereeniging, Nijmegen (16), Carré, Amsterdam (17), Steppenwolf-Ons Huis, Venlo (20) en Paradiso. Amster dam (21). Brothers Johnson-Carré (20); Allman Brothers-Congresge- bouw. Den Haag (22) Ry Cooder maakt van 29/9 tot 6 oktober een uitgebreide toernee langs Amster dam, Utrecht, Sittard. Rotterdam en Groningen. Oktober: Kiss-Groen- oordhal, Leiden (5); Lou Reed-Carré (6); Marianne Faithfull-Doelen, Rot terdam (7): Robert Palmer-Amster dam. Utrecht. Nijmegen. Den Bosch. Den Haag (13 tm 19); Weather Re port-Jaap Edenhal. Amsterdam (19); Leonard Cohen-Concertgebouw, Am sterdam (30). November: Paul Simon, de helft van Simon Garfunkel-Car- ré (3). Rick Wakeman-Doelen, Rotter dam (5); Rod Stewart-Ahoy, Rotter dam (12); Queen-Groenoordhal, Lei den (27). In deze maand worden ook de Kinks verwacht. Sommige concer ten zullen misschien om wat voor reden dan ook toch afgelast worden. Iets wat het afgelopen seizoen her haaldelijk voorkwam Maar enfant terrible Stewart is eigenlijk de enige die hier voor in aanmerking komt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 31