Evangelische boekhandel is veredelde lectuurstand toj Verkopers voelen zich in wezen evangelisten HET KIND Muzikant onder de galg jWOENSOAG 3 SEPTEMBER 1980 TROUW/KWARTET 13 door C. G. van Zweden In de afgelopen tien jaar zijn in Nederland naar schattng zo'n honderdvijftig „evange lische boekwinkels" ont staan. Deze winkels zijn in de boekenbranche eigenlijk een vreemd verschijnsel, aangezien ze een uiterst smal en beperkt fonds voe ren en daarom in een toch al niet zo florissante bedrijf stak dik in de rode cijfers zouden zitten, als men de winkels naar de gangbare commerciële maatstaven zou doorlichten. winkels danken hun bestaan ?stal aan het idealisme, en de zendings- of evangelisatiedrang van de mensen die er zich voor inzetten. Dit betekent dat veel evangelische boekwinkels worden bemand door mensen die genoegen nemen met een minimuminkomen, of door mensen die zelfs praktisch pro deo werken. ,In dienst van de Heer", zoals ze zelf zeggea Wie iets over de evangelische boek winkels te weten wil komen, stuit al direct op de moeilijkheid dat er .geen overkoepelende organisatie is, zelfs geen secretariaat, waar be trouwbare landelijke cijfers voor handen zijn. De schattingen zijn afkomstig van mensen die in deze winkels werken. Aangezien die schattingen globaal genomen met elkaar in overeenstemming zijn, moeten we aannemen dat het aan tal van honderdvijftig een betrouw bare taxatie is. Constant Mr. J. W. Velema (59) uit Zeist, die één van de grootste (zo niet dé grootste) evangelische boekwinkels pro deo leidt, voegt aan zijn taxatie de mededeling toe dat een verdere groei er niet meer in lijkt te zitten. Het aantal winkels blijft thans nagenoeg constant. Dat wil zeggen dat er nog wel nieuwe winkels bijko men, maar er zijn eveneens bedrijf jes die vrij geruisloos verdwijnen. Verreweg de meeste evangelische boekwinkels liggen wat hun assorti ment betreft in de sfeer van wat men in Nederland de „opwekkings bewegingen" zou kunnen noemen. Dus Vrij Evangelisch. Youth for Christ, allerlei Pinkstergroeperin gen. en niet in de laatste plaats de Evangelische omroep, die niet al leen de klankbodem, maar ook de voor iedereen zichtbare gemeen schappelijke macht van deze groe peringen belichaamt. Vermoedelijk is er een verband tus sen de opkomst van de EO in de jaren zeventig, en de uitzaai van evangelische boekwinkels in die zelfde periode. De verkoopresulta ten van de evangelische boekwin kels vertonen dan ook een opvallen de relatie tot de programma's die de EO uitzendt. In veel mindere mate geldt dit ook voor de NCRV. Anne van Dongen bedient een klant boekwinkels bezocht. In de eerste plaats een grote met vrij oude pa pieren: De Evangelische Lektuur Kruistocht (ELK), boekhandel en uitgever aan het J W. Cremerplein te Amsterdam. Dit bedrijf, dat een onderafdeling is van de Britse CLC (Christian Literature Crusade) werd reeds in 1963 gevestigd, en heeft dependances in Almelo, Win schoten en Vlissingen. Verder bezocht ik natuurlijk de gro te „Boek-in" in Zeist van mr. J. W. Velema. De heer Velema had tot voor kort een dependance in Erme- lo, maar ddt winkeltje, gevestigd in de passage 't Spinnewiel, is in het begin van dit jaar overgenomen door Anne van Dongen (42) en Mar- ja Sloof (32), twee dames die hun banen opzegden, hun spaarcentjes bij elkaar legden om het winkeltje over te nemen, en die zich nu blij moedig en „in de weg van de Heer", zoals ze zelf zeggen, wijden aan hun lectuurzending. Kop koffie Assortiment De boekenliefhebber moet zich rea liseren dat de term „evangelische boekwinkel" niet geheel juist is. Men zou, gezien de uiterste beper king van het assortiement, beter kunnen spreken van „evangelische lectuurstands", maar dan in vere delde vorm. Doorgaans zijn literatuur en bellet trie in het algemeen, in deze winkels afwezig. Men zal af en toe een chris telijke roman aantreffen, maar daar houdt het meestal mee op. Wie mocht denken dat deze winkels ter compensatie kerkelijk gespeciali seerd zijn, bijvoorbeeld met een breed uitgebouwd theologisch fonds, zal eveneens teleurgesteld zijn. Globaal gesproken (er zullen uit zonderingen zijn) treft men in evan gelische boekwinkels zendings- en evangelisdatielectuur aan, vaak met een opvallende sortering met hodistische lectuur van anglo-Ame rikaanse herkomst. De uitzonderingen betreffen meest al oudere, reeds langer bestaande boekwinkels, die zich later, via een insnoering van hun assortiment, in evangelische richting hebben ont wikkeld. Men treft er dan nog een vrij royaal ogende theologische sor tering, maar bij nader inzien blijkt er een censurerende arm doorheen te zijn gegaan, zodat opvallende missers genoteerd kunnen worden. Drie soorten In evangelische boekwinkels kan men dikwijls drie soorten artikelen aantreffen: christelijke boeken, met de nadruk op het evangelische ele ment, grammofoonplaten en casset tes van evangelische muziek, b.v. de platen van Fisher Folk (importeur Boek-in. Velema, Zeist), of van het label „Te Deum", en tenslotte een sortering evangelisatie-materiaal, variërend van sleutelhangers, glim mende plakplaatjes en ballpoint met (bijbel)tekst, tot soms vrij kost baar materiaal, dat vaak afkomstig is van de Israëlische toeristenindus trie uit Bethlejiem. zoals de zeven- armige en negenarmige kandelaars (menora en chanoeke), sculpturen uit het harde olijfhout, olielampjes, Davidssterren en dergelijke zaken. Ik heb een aantaj evangelische bijbelse geloofsdaad. Als gevolg daarvan hebben ze nauwelijks aan dacht voor het politieke aspect. Veel aandacht besteden ze ook aan „zending achter het ijzeren gor dijn". „hulp aan verdrukte christe nen in communistische landen", enz. Anne en Marja hebben hun winkel tje op 29 februari J.L van hun spaar centjes gekocht (een datum die maar één keer in de vier jaar voor komt). Het enige wat ze nodig heb ben zo zeggen ze is een mini mum om van te leven en geld om te investeren in de verdieping van hun assortiment. (Verbreding komt nau welijks in aanmerking.) Eventuele extra winst die ze zouden maken, zouden ze schenken aan zendings organisaties. Dankbaar Momenteel hebben ze de Indruk dat het winkeltje uitstekend draait en ze zijn daar de Heer dankbaar voor. De feiten zijn sedert februari be moedigend. Ze hebben veel steun. Morele steun van geestverwanten en technische steun van vakmen sen. Ze zijn ook zo verstandig om technische adviezen nauwkeurig op te volgen. Een verfijnde kennis van de publie ke vraag is nodig om hier zaken te doen. BIJ de Joodse liturgische kan delaars bijvoorbeeld, zegt Anne: „Kijk, deze is van lichtmetaal en betrekkelijk goedkoop. Die raak Je hier niet kwijt. Maar die andere is veel zwaarder, en dus aanzienlijk duurder. Die vliegt de winkel uit". Ze vertelt dat dit soort effecten van plaats tot plaats verschilt. In de binnensteden van grote steden zul len de lichtere en goedkope exem plaren misschien beter lopen, ver onderstelt ze. In elk geval zijn de mensen in Ermelo gevoelig voor kwaliteit. Een paar tientjes extra komt er dan niet op aan Praktijk Zakelijk zijn er meer onberekenba re effecten, die je als goed waarne mer in de praktijk moet leren. Zo staan holly-hobbieplaatjes in de winkel die bedrukt zijn met een religieuze tekst. Maar dat spul loopt ln Ermelo niet goed. Waarschijnlijk te modern, zegt Anne. Een deel van dat materiaal is overgenomen door de evangelische boekwinkel ln Har derwijk, want daar ging het wel vlot over de toonbank. Het omgekeerde gebeurt ook. De evangelische boek winkel ln Harderwijk zat al tijden met stapels onverkochte bijbels. Anne en Marja hebben die overge nomen, en ln Ermelo waren ze in korte tijd verkocht. In het begin hebben ze het advies gekregen om heel voorzichtig ln te kopen, b.v. twee exemplaren van elk boek of ander artikel. In de praktijk merkten ze daarna hoe hun In hun gezellige winkeltje in Ermelo ben ik echt te gast geweest, met een gesprek op de barkrukjes, een kop koffie, en een gelegenheid om (op zaterdagmiddag) het op dat uur vrij vitale komen en gaan van bezoekers gade te slaan. Anne en Marja zitten in Ermelo in een streek met een welvarende be volking die een behoudende inslag heeft. Er wordt in Ermelo veel naar de EO gekeken, en dat heeft onmid dellijke gevolgen voor de evangeli sche „Boek-tiek Ichtus" van Anne en Marja. Als de EO een programma heeft over een gospelzanger en -zangeres dan is er direct op de aansluitende dagen een verhoogde vraag naar de platen van die beroemdheid. Een voorbeeld is Evie Tornquist, wier achternaam ik overigens tevergeefs op de plaathoezen zoek. Ze heet daar simpel Evie.. In het winkeltje van Anne en Marja staan tientallen evangelische pla ten: Terry Talbot, Larry Norman, B.- J. Thomas („Happy man"). Len Ma- gee, Bllly Preston („Behold"), Walt Mills („Peace") en Tom HOward. Ook muziekcassettes, bijvoorbeeld „Janneke Slagters zingt", of „Eily en Rikkert." Auteurs Een soortgelijk verhaal gaat op voor de boeken. Mevrouw Glen Karssen was verscheidene keren voor de EO. Haar boeken liggen uiteraard in de Boektiek Ichtus. (Over de spelling van het letter woord „Ichtus" wordt in het Erme- lose winkeltje nog gedelibereerd). Zo is het ook gegaan met het boek van de evangelist Joh. H. van Oost veen, wiens boek „In dienst van de Heer" (uitg. Telos) behoorlijk ver kocht werd, nadat Van Oostveen voor de EO was geweest Andere voorbeelden: Joni Eareck- son, dié bij het zwemmen haar nek brak en nu als invalide evangeliste door de wereld gaat. Haar geschie denis was voor de EO. Haar boek staat bij Ichtus: „Ontroerend relaas van een invalide jonge vrouw en haar levensstijl" (Uitg. Novapress, Laren). Verder de Pakistaanse vrouw Bil- quis Sheikh, wier boek met de aan vechtbaar vertaalde titel „Parfum in Pakistan" (uitg. Telos) goed ver kocht werd nadat haar geschiedenis voor de EO was geweest. VERKRIJGBAAR BIJ 0E BOEKHANDEL Geloof Anne en Marja staan van harte ach ter de EO. en zij zijn de allerlaatsten die daarbij aan een commercieel effect denken. Zij handelen vanuit hun geloof, en letten niet op de geldelijke consequenties. Ik vraag: Staat u ook achter de NCRV? Het antwoord is een tikkeltje ont wijkend. Marja zegt: „Echt wel goe de programma's af en toe, maar ja, dat heeft de AVRO ook wel eens". Het ls duidelijk dat zij zich verwant voelen aan het wereldbeeld van de EO, inclusief alle politieke conse quenties Ze staan pal achter Israël. In hun winkeltje liggen stickers met de tekst „Israël is Gods wonder" Achter Israël staan is voor hen een H. Algra Joh. Calvijn Dr. W. Croughs: Dr. W. Croughs: Het wonder van de negentiende eeuw. Van vriie kerken en kleine luyden. Vijfde druk. Gebonaen. 3 gebonden Het gepredikte Woord. Kompleet in delen. Derde, uitgebreide druk. Leven in de tussentijd. Gods heilsplan en onze imitaties. Paperback. Het kind in gezin en samenleving. Het boek voor ouders en opvoeden. Gebonden. f. 35,- f. 45.- f. 118.50 f. 18,50 Dr. R.W. M. Croughs in gezin en samenleving: BOEKEN VAN DS. H. VELDKAMP Die knopen ontbindt. Over het boek Daniel. Zevende druk. Gebonden. Moeden in de Bijbel. Een levendige tekening van moeders uit de gewijde historie. Vierde druk. Paperback. In de schemering van Christus' wederkomst, in dit boek worat een twintigtal perikopen uit de eerste brief van Paulus aan de Thessalonicenzen behandeld, die met name be trekking hebben op de christelijke toekomst verwachting en de practische beleving van het geloof in Christus' wederkomst. Derae druk. „Een indringend, boeiend boek, met een schat van waardevolle veel zijdige informatie. Resultaten van tal van onderzoekingen komen ruimschoots aan boa.... In feite biedt dit boek nog veel méér dan wat als bedoeling op de flap ver meld staat. Vanuit ae invalshoek van het jonge kind valt er tegelijk licht op wat er met veel tieners aan de hand is. Eigenlijk zou ieder die met opgroeiende jeugd te maken heeft dit boek moeten lezen. Men raakt erdoor gespitst om de jeugd te leren verstaanook vanuit achtergronden en omgevings- in vloeden." (Dr. F.T. Diemer-Lmdeboom in het CENTRAAL WEEKBLAD) „Dit boek van de kinderarts Dr. Croughs mag genist door velen gelezen worden, opdat zij daarmee hun voordelen kunnen doen en anderen er iets van kunnen doorgeven. Hier wordt op verantwoorde wijze, vanuit een ,christelijke overtuiging gesproken over het gezin. Croughs doet dit op een wijze die recht doet aan het gezin als natuurlijk gegeven.... In het boek van Croughs wordt in bepaalde opzichten weer eens orde op zaken gesteld. Van narte aanbevolen." (Dr. C. Bezemer in het HERVORMD WEEKBLAD) Dr. H.F. Kohlbrugge: De eenvoudige Heidelberger. Catechismuspreken. Vijfde druk. Gebonden. f. 37,50 Prof. Dr. K. Schilder: Christus en Cultuur. Vijfde druk. met aanteke ningen van Prof. Dr. J. Douma. Gebonden. f. 24,50 Dr. L. Praamsma: De Kerk van alle tijden. Verkenningen in het landschap van de kerkgeschiedenis. In vier gebon den delen, waarvan deel 1 en II zijn verschenen. Bij voorintekening per deel f. 49,50 Paperback. De twee getuigen. Over de boeken Haggaï en' Zacharia. Vierde druk. Gebonden. Zondagskinderen. Kanttekeningen bij de Heideloergse Catechismus. In twee delen. Zesde druk. Gebonden. Van Reformatie tot Deportatie. Over Jeremia 1 - 24. Vierde aruk. Gebonden. Een Dubbelleven. Over Jereinia 25 - 52. Vierde druk. Gebonden. De zoon van Beëri. Over het boek Hosea. Vierde druk. Gebonden. De balling van de Kibaroe. Over het boek Ezechiél. vierde druk. Gebonden. De boer uit Tekoa. Over het boek Amos. Vijfde druk. Gebonden. i De dag van de Zoon des mensen. Een bijbel studie over de tekenen der tijden, die aan de Wederkomst van Christus voorafgaan. Vijfde druk. Paperback. f. 12,50 K. Abm* WU KWAMEN T l^pl PKKKKK '™ALLE l'FDÉN „Praamsma kan niet alleen schrijven, maar ook vertellen. Daarin ligt de voorname kracht van dit boek.... De mensen van vele eeuwen geleden zijn in Praamsma's verhaal levende mensen geworden. Je ziet hen voor je. Konklusie: deze nieuwe kerkgeschiedenis verdient bij zeer velen een plaats k"iBCn' (FRIESE KERKBODE) „Deze kerkgeschiedenis leest als een roman. Dat geldt zelfs voor moeilijke gedeelten als de christologische strijd in de oude kerk en de vele conflicten tussen kerk en staat in de middeleeuwen.... Juist in onze tijd is het erg belangrijk dat mensen zich weer eens gaan verdiepen in de geschiedenis van de kerk. Ze zullen daardoor eigen tijd beter leren verstaan en ook beter in staat zijn allerlei nieuwe (en niet zo nieuwe!) ideeën en stromingen van onze cieen tijd te beoordelen." 8 (CENTRAAL WEEKBLAD) K. Abma: Wij kwamen terug ....Dialoog van twee dood- gewaanden. Gebonden. J.A. Ader Appels: ten Groninger pastorie in de storm. Elfde druk Gebonden. J.R. Dobschiner: Te mogen léven! Een Nederlandse Jodin vertelt haar geschiedenis. Negende druk. Gebonden. A. Gesswein: Als leem in Zijn hand. Verslag van een Christen leven in Sowjet-Rusland. Paperback. S. Kourdakov: Vergeef mij, Natasja! Het was zijn taak de gelo vigen in de Sowjet-Unie te vervolgen en hij deed het grondig Tiende druk. Paperback. W. Scheffbuch. Christenen onder hamer en sikkd. Het getuige nis van de vervolgde kerk in de Sowjet-tJnie. Paperback. f. C. van Harten: Zoutwaterliefde. Roman. Tweede druk. Gebonden. f. D.W. Hellema: Kroniek van een Friese boer. De aantekeningen (1821 - 1856) van D.W. Hellema te Wirdum. Bewerkt door H. Algra. Vierde druk. Gebonden, f. A. Klaster: Spastisch zijn en toch léven! Hoe ik mijn handi cap te boven kwam. Gebonden. f. C. Lambregtse: In Zijn arm de lammeren. Roman. Negende druk. Gebonden. f. J.W. Ooms: Kom over de brug, mijn kind! Roman. Geb. f. P.J. Risseeuw: Donja Saskia en haar Prins. Roman. Gebonden, f. H. Sachnowitz/ Muzikant onder de galg. Hoe een Joods musi- A. Jacoby: cus aan de vernietiging ontkwam. Paperback. f. Dr. J. StellingwerffFat Man in Nagasaki. Nederlandse krijgsge vangenen overleefden de atoombom. Paperback, f. 21,50 21.50 24,50 22,50 f. 19,25 19,50 21,50 35.- 21,50 24,50 21.- 21.- 24,50 19.50 inkooppolltiek moest zijn. Boven dien hebben ze grappige ervaringen opgedaan met de mensen van het vak. Bijvoorbeeld met de vertegenwoor diger van Kok ln Kampen. Die man loopt ln de. winkel de boekenplan ken na, haalt het ene boek na het andere eruit, en zegt dan: „Dat ls geen evangelisch boek, moeten Jul lie niet nemen. Hoort bij Riemer thuis." (Riemer is de grote christe lijke boekhandel in Ermelo die het normale, brede assortiment heeft.) Het ls wel gebeurd dat die vertegen woordiger van Kok tientallen boe ken van de planken haalde en er prompt creditnota's voor uit schreef. Op deze manier wordt het evangeli sche assortiment bewaakt door een man van de praktijk. Daar staat trouwens tegenover dat christelijke uitgevers zakelijk bezien ingeno men zijn met de opkomst van de evangelische boekwinkels, want via die sluis kunnen ze een niet onbe langrijk deel van hun fonds slijten. Posters De evangelische boektiek Ichtus in Ermelo voert een opvallend aantal snuisterijen: Kettinkjes, hangert jes. briefopeners, kruisjes, wand- bordjes, tegels, noem maar op. Veel tegels met teksten ln klassieke let ters, met veel krullen. Soms vol strekt smakeloze exemplaren, maar er wordt handel in gedreven. Posters, eveneens bedrukt met evangelische teksten, zijn er bij tientallen. Ook hier weer de grillig heid van de kopers. Wandtegels vliegen weg, met als topper de tekst van „Gebed voor mijn kinderen" van Oeeske Wiersma, maar als de tekst van datzelfde gebed op een soort wandkleedje staat, blijft dat hangen. In Ermelo wordt verder op vallend goede zaken gedaan met bijbelse dagboeken, waarvan er tientallen bestaan. Een enkel prak tijkvoorbeeld. Op een middag wordt het winkeltje ineens over stroomd door een dertigtal lichame lijk gehandicapte jongvolwasse nen, de meesten in rolstoelen en met hun begeleiders. Praktisch al die jonge mensen namen het boekje van Joni Eareckson mee. Een hele stapel was ineens verkocht. Een ander voorbeeld maak ik mee als ik met Marja zit te praten. Enke le kleuters van een Jaar of vier, vijf, komen binnen. Eentje heeft twee gulden ln zijn knuistje geklemd, en zegt: „Hebt u iets voor een héél oude mevrouw voor twee gulden?" Marja glimlacht, verontschuldigt zich, glijdt van haar kruk en helpt de kleuters tot hun volle tevreden heid. De kinderen gaan de winkel uit met een mooie plaat van de Here Jezus, en een kaart met Israëlische droogbloemen, geflankeerd door een flinterdun kruisje van olijfhout, dat erop geplakt zit. Oh! roept één van de kinderen verrukt, er staat een echt kruis op! Hun presentje voor de .héél oude mevrouw" wordt keurig ingepakt. Er komen ook vaak kinderen voor zichzelf. Meest al hebben die gespaard en ze mogen dan van hun ouders een boek uit kiezen ln de veilige winkel. Anne en Marja moeten dan ook veel lezen, om goed te kunnen adviseren. Gebed Zelf zijn ze leden van de Evangelie- gemeente in Ermelo, een soort Pinkstergroepering Vanzelfspre kend ls niet alleen hun winkel, maar hun hele bestaan op evangelisatie ingesteld. Als Je vraagt naar hun motieven, laten ze het achterste van hun tong zien. Ze hebben veel gebe den alvorens de stap naar de boek winkel te doen. Ze hebben die stap dan ook in voue gemoedsrust gedaan, en kunnen ,.steunen op de sympathie van een deel van de Ermelose bevolking De mensen laten dat ook zien, niet al leen met woorden, maar ook met daden. Zo kregen Anne en Marja bij de opening van hun winkel een ge schenk van wildvreemde mensen, die daarmee hun dankbaarheid wil den betuigen. Geheel vreemd is het werk niet voor Anna en Marja. Ze hebben al een jaar of wat meegedraaid, b.v. in lectuurstands bij evangelisatiecam pagnes. Als kerken of scholen in de buurt een evangelisatiecampagne opzetten, dan betrekken ze het ma teriaal voor de lectuurstand bij de evangelische boekwinkel. Dat geldt ook elders in Nederland, en heeft iets vanzelfsprekends, aangezien de sortering juist op dat gebied groot en gevarieeerd ia. Plaatjes Uitgeverij T. Wever b.v., Zilvérstraat 4, 8801 KC Franeker. Telefoon 05170 - 3147 - Opvallend is dat veel evangelisatie- snuisterijen blijken te bestaan uit gewoon „profaan" materiaal, dat echter is gechrlstianiseerd door middel van een opgedrukte tekst Een voorbeeld is de holly-hobbie. Deze plaatjes zijn geliefd bij miljoe nen kinderen in de hele wereld. Maar in de evangelische boekwin kel zie je ze staan met een tekst BIJ voorbeeld: „Blij. blij. mijn hart ls altijd blij, want Jezus is een vriend van mij." Iets dergelijks geldt voor de pos ters, die druk verkocht worden, hoe wel het muuroppervlak per strek kende meter en per inwoner be perkt moet zijn. Vervolg op pagina 15

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 13