Feilloze vertolkingen
Kamerkoor Stockholm
Speelse variaties in
manieren van spelen
Hoofdstad Operette
doet Lehar eer aan
Geen ontluchtend
applaus maar een
gedempte aftocht
Zweedse muziek weinig inventief
De Friwoshow bij Waste of Time
Keja wil meer tv-zendtijd
Zeeuw verongelukt
Haagse Comedie maakt Stijloefeningen
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
4
door Ralph Degens
AMSTERDAM/UTRECHT
Blonde vrouwen, sSkerhets
tandstickor en Nobelprijzen
heeft Zweden sinds jaar en
dag tot nut en vermaak van
de mensheid met gulle hand
over de wereld verspreid Met
de muziek ging dat nvt zo
vlot. Merkwaardig, want zelfs
Noorwegen heeft zijn Grieg,
Finland zijn Sibelius, en wij
kunnen ons nog altijd op een
Sweelinck beroepen, terwijl
er na hem ook nog wel wat
Nederlandse componisten
zijn geweest die enige interna
tionale faam genoten
Maar zelfs de met sociale voorzienin
gen gewatteerde levensomstandighe
den van deze tijd schijnen in Zweden
geen stimulans voor de muzikale in
ventiviteit te zijn. Die indruk werd
althans gewekt tijdens het Zweedse
week-end waarmee de Internationale
Gaudeamus Muziekweek begon. Za
terdagavond werd het eerste^concert
in de kleine Concertgebouwzaai in
Amsterdam gegeven door HET Ka
merkoor Stockholm onder Eric Eric-
son met werken van jonge componis
ten, merendeels leerlingen van Ingvar
Lidholm (59).
Wat de meeste toehoorders al wisten
<v nt b:i zon concert zitten alleen
ingewijden :n de zaal) is. dat dit in het
begin van 1950 opgerichte koor tot de
hr tc vocale ensembles van deze tijd
behoort Niets is deze groep van onge
veer 35 stemmen te dol. Alles wordt
feilloos vertolkt en het repertoire is
mede een staalkaart van de meest
geavanceerde koorliteratuur van de
ze tijd.
Feilloos
Er viel dan ook op de uitvoeringen
onder de wat notarieel ogende, effi
ciënt dirigerende Ericson alleen maar
met bewonderend applaus te reage- Steriel
ren Wat ook gebeurde.
voor de „Vier liederen" van Rosell
(die „een proeve van tekstbehande
ling" moeten zijn, waarbij de Zweed
se tekst uiteraard een barrière voor
niet-kenners is), voor .JLilla sus' gra
ve" van de nog muziekstuderende
Anders Hill borg (26). die een toelich
ting en een tekst overbodig vond,
zodat het alleen als een korte proeve
van bekwaamheid overkwam, en
voor het langdurig-kitscherige „A
craddle song/ The tyger" van Sand-
ström, waarin de muzikale verklan
king van twee contrasterende teksten
de conflictsituatie van de mens moet
verbeelden.
Maar de muziek zelf was alleen maar
geschikt om de kwaliteiten van het
koor goed te laten uitkomen. Thomas
Jennefeld (26). Miklós Maros (37),
Lars-Erik Rosell (361. Anders Hillborg
(26 en Sven-David Sandström (38)
hebben .hun werken die hier werden
uitgevoerd rijkelijk voorzien van de
effecten die met de nieuwere vocale
technieken mogelijk zijn, maar meer
dan puik demonstratiemateriaal voor
pen alleskunnend koor is het niet
geworden.
Dat geldt in vrijwel gelijke mate voor
de slap gecomponeerdè „Warning to
the rich" (een vrij sterke, aanklagen
de tekst die alleen maar „mooi" werd
getoonzet) van Jennefeld voor de
puur op klankeffecten uit de elektro
nica gebaseerde „Turbae" van Naros.
Allemaal steriele, zij het niet zonder
vakbekwaamheid gecomponeerde,
muziek die niet eens „boeiend" ge
noemd kan worden. Een werk van
Lidholm zelf „Canto LXXXI", date
rend uit zijn emotionele periode be
gin 1950. is wel hoorbaar doelbewus
ter gecomponeerd dan de rest. maar
blijft toch ver af van de verwezenlij
king van dat doel: de verklanking van
de felle expressiviteit van Ezra
Pounds gelijknamige gedicht.
Ook hier past weer de grootste be
wondering voor de perfectie van de
uitvoering. Maar ik dacht dat de no
gal opstandige composities van deze
avond te weinig overtuigend werden
vertolkt door deze in fraaie gewaden
en nette pakken gestoken (toch nog
jonge) dames en heren, die daarmee
meer in de tijd van het pandverbeu
ren, dan in die van het kraakpandver-
beuren leken te passen.
Elektronica
Een dwarsdoorsnee van wat in Zwe
den aan elektronische muziek wordt
gemaakt werd zondagmiddag in Mu
ziekcentrum Vredenburg in Utrecht
ten gehore gebracht. Een vijftal korte
stukken waaronder een van de pio
nier van de Zweedse elektronische
muziek, Bengt Emil Johnson (44). gaf
de indruk dat Zweden op dit terrein
wel aardig met het elektronisch com
poneren in de rest van de wereld mee
kan komen. In elk geval beschikt
men over een goed geoutilleerde stu
dio in Stockholm. Met wat handig
heid kun je daar best een redelijk
stuk op maken. Méér dan redelijk,
door de vaak intense muzikaal-poêti-
sche kracht ervan, is naar mijn me
ning het voor fluit en tape gecompo
neerde „Akonel II' van Tamas Ungva-
ry (44). Het begint wat modieus met
alle geluiden en bijgeluiden die vroe
ger beslist niet bij het fluitspel te pas
kwamen. Maar in de loop van het
stuk ontwikkelt zich een suggestief
samenspel met de op band opgeno
men geluiden. Een indrukwekkend
werk waarin Harrie Starreveld knap
de fluitpartij vertolkte
Opvallend in dit programma was ver
der nog „Nörheter" van Ake Parme-
rud (27) dat met veel gesproken tekst
net een sound-track van een Berg
man-film was. Dus toch wel echt
Zweeds
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM Het toneel staat mudvol. Naast de plastic
palmen en wat ongerijmd materiaal op een tafeltje en de
grond springen met name de vele koffers in het oog, die in de
Friwoshow „No Flowers for Shirley" van de mimegroep Waste
of Time veelvuldig uitgepakt zullen worden. Afgelopen dagen
was deze voorstelling in het Shaffy-Theater in Amsterdam te
zien en na een toujmee door Amerika is de Friwoshow weer
veelvuldig in eigen land to bekijk' n.
Nog voor de voorstelling is be or. uv
hebben de twee heren Frits Jansen en
Wouter Steenbergen hun plaats op
het toneel ingenomen. Enigszins mee
warig bekijken ze het handjevol toe
schouwers. dat langzaam binnen
druppelt en om alvast in de stem
ming te komen dagen ze elkaar uit.
speels en pesterig. De een gooit stuk
voor stuk een koffer met de meest
uiteenlopende voorwerpen leeg die oe
ander gekweld oppakt en niel afla
tend in zijn armen propt om ze ver
volgens in een klap in de koffer terug
te storten. De zaallichten zijn nog
steeds niet gedoofd. Is de voorstelling
begonnen of Juist niet?
Verrassing
Dit openingsnummer geeft heei sum
mier aan waar de voorstelling naar
toe werkt. Uit een mengeling van
variété en antitheater groeien soms
ongewoon theatrale ontmoet ingen
tussen de twee heren. Variété-arties
ten die de ene verrassing na de ande
re uit hun koffers toveren meestal in
de vorm van een toneeldecortje waar
een nieuwe scène of nummer zich
afspeelt
Pinter-scène
Opvallend is de minutieus uitgewerk
te Plnter-scène, die stilzwijgend maar
o zo veelzeggend wordt uitgevoerd
tegen de achtergrond van een mini-
huiskamerdecortje. dat temidden
van de overige ter plekke gecreëerde
speelvlakken in de toneelruimte een
eigen absurde werking krijgt Opmer
kelijk theatraal door de pijnlijke illu
sie die de heren stilzwijgend weten op
te roepen, maar zelf ook weer door
breken. Je ziet ze het toneeltje op- en
Speciaal vandaag
Televizier Magazine AVRO's
actualiteitenrubriek
Ned. 2.21.30
De vergeten oorlog tiende afle
vering van een serie over de betrok
kenheid van Rusland bij de Tweede
Wereldoorlog met als titel „Van de
Balkan naar Wenen". Vanuit de be
vrijde Oekraïne openden de Russen
het Balkanoffensief in de herfst van
1944.
Ned. 1/21.55
Oorlogsresten Eerste afleve
ring van de dertiendelige Engelse
serie „The spoils of war". Scenario is
van John Finch, bekend van de serie
Sam en Family at war. Het verhaal
begint in mei 1945. Kapitein Blake
Hayward ontmoet sergeant Mark
Warrington aan het geallieerde front
in Duitsland. Ze komen uit hetzelfde
plaatsje en daar wordt het overwin
ningsfeest voorbereid.
Brt. 1,20.50
Literama (NCRV) Hans van de
Waarsenburg vraagt de schrijver
Theun de Vries over zijn vele reizen
voor en na de Tweede Wereldoorlog.
Hilv. 221.30
a(; er. „c.h'r-r de schermen te
rechtkomen in de variété-illusie waar
de voorstelling als geheel in is genes
teld. Daardoor krijgt deze een merk
waardige dubbele bodem. De heren
lopen van de ene illusie in de andere,
z:;n er als het ware in gevangen.
Niet alle nummers zijn echter tot
dragende scènes uitgegroeid. Er zijn
nog te veel onuitgewerkte aanzetten,
veelkleurige broddellapjes die na een
serie uitvoeringen mogelijk het ni
veau bereiken van de Pinter-scène of
de slotscène. Die speelt zich af op een
bankje in een park Een heer is ver
zonken m zijn eigen wereld en gooit
rollen figurenbehang uit over een
kur.stgToene grasmat voor hem waar
op een verlicht, plastic, piepklein
kitchfonteintje spuit. Hij hoort gelui
den waar zijn buurman, die onge-
stoord een sinaasappel eet, van ver
schoond lijkt te blijven.
Tegenstelling
Het is de tegenstelling tussen binnen-
er. buitenwereld De ene zet tot slot
zijn wandeling in het park voort, de
ander blijft erin Een verdoorgevoer-
de knechting van de illusie, die net
als in het begin naar het publiek
w'ordt doorgetrokken De lichten
gaan aan: is de voorstelling afgelopen
of niet? De twee heren blijven in hun
theatrale omgeving achter samen
met de technicus, die de hele tijd op
het toneel zichtbaar aanwezig was.
De koffers zijn. zpals in het eerste
nummer al werd voorzien, uitgepakt
en worden nu weer volgestopt. Het
publiek druipt aarzelend af. Geen
ontluchtend applaus, maar een ge
dempte aftocht.
Frits Jansen (links) en Wouter Steenbergen in de Friwoshow „No Flowers
for Shirley" van de mimegroep Waste of Time.
HILVERSUM (ANP) Omroepdes-
kundige Keja van de WD-Tweede
Kamerfractie is bereid bij de komen
de begrotingsbehandelingen in de
Kamer een motie in te dienen om
voor het eind van het volgend jaar tot
uitbreiding van de televisiezendtijd
in Nederland te komen. HIJ lanceerde
dit plan zaterdag voor de VARA-ra-
dlo in een programma over kabel- en
satelliet, nadat de deskundige van de
Partij van de Arbeid. Kosto. had ge
zegd niet te verwachten, dat het hui
dige kabinet in zijn zittingsperiode
daarover nog een beslissing zal
nemen.
Volgens Kosto neemt geen enkel ka
binet in zijn laatste jaar een dergelij
ke belangrijke beslissing. Keja vroeg
bij het eventueel Indienen van die
motie wel de steun van de Partij van
de Arbeid, maar die kon door Kosto
niet worden toegezegd.
Tijdens de discussie bleken Kosto en
Keja evenals onlangs Jan de Troye
namens de NOS voor een snelle uit
breiding van de televisiezendtijd te
zijn om tegenwicht te kunnen bieden
aan de komende satelliettelevisie.
Kosto vindt dat de Nederlandse om
roep via een creatieve aanpak moet
kunnen inspelen op de nieuwste tech
nische ontwikkelingen, die vanuit het
buitenland in de komende vijf jaar
twintig tot 25 televisieprogramma's
op onze schermen mogelijk maken.
ANTWERPEN (ANP) De 34-jari-
ge Pieter Karelse uit het Zeeuwse
Schore is zondagmorgen in Schoten
bij Antwerpen verongelukt. Bij het
oversteken van de Brechtse baan
werd hij door een personenauto ge
schept. De bestuurder van de auto
reed door.
Voorop Anne Oost veen, achter haar Lucas Dietens, Guus je Westerman, Wim de Haas, Peter Hoeksema,
Maria Stiegelis, in „Stijloefeningen" bij de Haagse Comedie.
Foto Pan Sok
door André Rutten
DEN HAAG De Haagse Comedie laat sinds zaterdagavond in Het Paradijs, het theatertje
op de zolder van de Koninklijke Schouwburg, het improvisatie-programma zien, dat zes van
haar spelers onder regie van Pierre Laroche gemaakt hebben op basis van het boek „Exercises
de style" van de Franse schrijver Raymond Queneau (1903-1976), in de vertaling van Rudy
Kousbroek „Stijloefeningen" geheten.
Wat voor de schrijver een „oefening"
was In verschillende soorten taalge
bruik. is voor de spelers een oefening
in verschillende manieren van acte
ren. Een leuk, maar toch serieus spel.
Quenau gaat uit van een weinig op
zienbarend, miniem voorval. Een jon
geman op het volle achterbalkon van
een tram valt op door een lange nek
en eèn koordje om zijn hoed in plaats
van een lint. Hij valt uit tegen iemand
naast hem, die hem, zegt hij, op de
tenen trapt, telkens als er mensen in
of uit stappen. Het incident is snel
voorbij, want de jongeman gaat haas
tig op een leeggekomen plaats*zitten.
Twee uur later wordt hij waargeno
men in gespek met iemand die hem
aanraadt een knoop aan zijn overjas
hoger te laten zetten.
Queneau laat dat voorvalletje door
verschillende waarnemers navertel
len. Over die waarnemers vertelt hij
hoegenaamd niets, maar uit hun ma
nier van praten kun je min of meer
opmaken wie of wat zij zijn. Een
politieman, die de feiten probeert
vast te stellen, kijkt anders dan een
filosoof, die het hoe en waarom ervan
probeert te verklaren, en gebruikt in
zijn proces verbaal andere termen
dan in een wetenschappelijke tekst
voorkomen. Queneau zelf treedt
daarbij op als een „super"-waarne-
mer, die het feit registreert, en gea
museerd de uiteenlopende weergaven
ervan noteert, waarin de waarnemers
zichzelf aan hem verraden.
Spitse humor
Zijn „Exercises" zijn literatuur, maar
het aardige is, dat hij toch met aller
lei soorten alledaags taalgebruik
zoals je het om je heen hoort exer
ceert. al destilleert hij er de meestzeg
gende elementen ut, en dat doet hij
dan met spitse humor. Tekenend zijn
de details die hij invoert: de lange
nek, het koordje, de knoop.
Uit de aldus getekende teksten leid
den de spelers de verschillende soor
ten mensen af. in wier mond zij zou
den passen. Het zou tot typetjes ma
ken kunnen leiden, maar daar zijn de
tekstjes net te ongewoon voor en de
spelers te speels-inventief. Er is ook,
anders dan in het boek, een soort
structuur bereikt, waarin groeperin
gen van scènetjes zijn ontstaan, die
op een verrassende manier in elkaar
overgaan of juist met elkaar contras
teren, waarin de zes spelers Lucas
Dietens, Wim de Haas, Peter Hoekse
ma, Anne Oostveen, Maria Stiegelis
en Guusje Westerman samen een
beweeglijk, kleurig vlechtwerk van
personages en speelstijlen ontwik
kelen.
De voorstelling, die ongeveer een uur
duurt, is deze week donderdag en
vrijdag om kwart voor een 's middags
en 's avonds om negen uur te zien,
zaterdag om één en om drie uur,
volgende week donderdag, vrijdag en
zaterdag 's avonds om elf uur, na de
avond-voorstelling in de Koninklijke
Schouwburg.
Hoofdstad Operette in het Chinees; v.l.n.r. Antoni Wink, Anita
Heins, Jacco van Renesse, Marga de Boer, Ton Hofman en Jan
Handerson
Foto: Frtts Gerritsen
ADVERTENTIE
Vanaf deze week tot en met 26
februari gaat Fred van Dam een serie
theatervoorstellingen geven op de
woensdag- en donderdagavond ln De
Suikerhof, Prinsengracht 381 in Am
sterdam. Hij vertolkt voor de pauze
de hoofdfiguur professor Hennipsten-
ge! uit het verhaal Het liefdeleven der
Priargen van Manuel van Loggem.
Daarna speelt hij Marie Blanche, een
dame uit de Franse middenklasse
van André Freye. vertaald door Hélè-
ne Defesche.
Aan het eind van deze week gaat in
het Gemeentemuseum in Den Haag
een overzichtstentoonstelling open
die geheel gewijd zal zijn aan de Ne
derlandse. maar in Parijs woonachti
ge schilder Cesar Domela. Aanleiding
is de 80e verjaardag van deze schil
de; die de laatste, nog in leven zijnde
rtegenwoordiger van de Stijlgroep
De te exposeren werken omvatten
de periode 1923-1980. De tentoonstel
ling laat ook zien dat Domela zich
heeft beziggehouden met fotografie,
typografie en grafische ontwerpen.
.•sast
Geen land dat zó veelzijdig is^
Wie d'r even tussenuit wil kan nu kiezen
uit een gevarieerd aanbod van komplete korte of lange
vakanties in Nederland, vah lekker rustig tot sportief aktief. Hier
zijn voorbeelden, maar er is nog veel meer. Vraag de informatie en
ga's lekker weg in eigen land.
ftutowMi-tow. frippertwH,:
fietsen:
Even helemaal weg ddor oode
siadies of langs de rivieren Lekker
rustig loeren met de auto Een
vijfdaagse tocht met verblijf m
verschillende hotels, half pension, is
er ai vanal f 255,— pp (Boekmgen
bn ANWB WVi
Met het snelle veHige spoor een week
naar Zeeland. Drenthe. Noord
Holland je jegt het maar Veel zien.
vanaf f 235,— p p (Boekingen bij
NS ANVR reisburo s ANWB!
Drie dagen fietsen in schitterende
natuur, vanuit gezellige hotels met
vol pension Eindelijk weer s doen
wat ze vroeger deden Al vanaf
f 135.—pp (Boekingen bij WVi
ANVR reisburo s ANWB
Voor korte of lange vakanties in eigen land,
inlichtingenen boekingen bij de VW-i kantoren,
ANWB, de NS-stations en de ANVR-reisburos.
Publikatie van hei Nationaal Bureau voor Toerisme in Den Haag.
door Franz Straatman
AMSTERDAM Het was de liefste wens van Alexander
Pichler, de man die jaarlijks de enige produktie van de
Hoofdstad Operette op het toneel zet, om hier Das Land des
Lachelns van Franz Lehar te regisseren. Die wens ging zater
dagavond ln de Amsterdamse Stadsschouwburg in vervul
ling; door eendrachtige samenwerking met djrigent John
Kapper kon zich een voorstelling te ontplooien die Léhar alle
eer aandeed en zal blijven aandoen want het gezelschap reist
er het hele land mee af.
Het land van de glimlach is China
waarheen de schone Weense gravin
Lisa de exotisch attractieve prins
Sou-Chong volgt. Maar voor Lisa
wordt het een land van snikjes en
grimlachjes, want haar lieve Chinees
moet gehoorzamen aan duizendjarig
gewoonterecht, dat geen eigen plaats
kent voor de vrouw, laat staan een
Europese Het eerste bedrijf toont de
ontmoeting in een paleis te Wenen (in
de nadagen van der gute alte Kaiser
Franz. 1912), het tweede en derde
speelt in Peking. Voor een operette is
de stof heel serieus en uitgediept. Alle
nadruk valt op Lisa (Marga de Boer)
en Sou-Chong (Ton Hofman).
Een ster
Natuurlijk komt er het nodige klucht-
werk in voor, maar Jacco van Renes
se als graaf Gustav (Lisa Weense min
naar) kan niet zo uitpakken als hij in
voorgaande operetten mocht, terwijl
Antoni Wink als Chinese eunuch alles
op alles moet zetten om leuk te blij
ven. Neen. 'alle aandacht wordt ge
vraagd voor de zeer muzikale uitwer
king van de rol van Chou-Song, waar
voor Ton Hofman met een soepele,
heldere tenor geknipt is. Hij is betrek-
kelij nieuw in de sollstenbezetting
van de Hoofdstad Operette; beslist
een ster. Ook al moet dat weer niet zo
overdreven benadrukt worden door
hem drie keer het gouden lied Dein
ist mein ganzes Herz te laten zingen.
Marga de Boer heeft bij de Hoofdstad
Operette al zoveel rollen gezongen en
uitgebeeld van vrouwen die hopeloos
verliefd worden op het onmogelijke,
dat zij deze Lisa moeiteloos neerzet
met een volle, expressieve stem. De
hele voorstelling zit vol van mooie
vocale momenten zoals het duet tus
sen Gustav (Jacco van Renesse) en
prinses Ml (Anita Heins) of heerlijk
theaterwerk (de „einlage" van Llly
Loerkens met een lied uit een operet
te van Lorzing).
De aankleding is, gebruikelijk bij de
Hoofdstad Operette, rijk; vooral het
feest aan het hof van Peking is een
ware revue, waarbij Pichler de be
perkte koorgroep in steeds andere
kostuums van het achtertoneel laat
opdraven, ofte wel de kunst verstaat
een kwartje te hebben, maar een gul
den te laten zien. Iet eigen orkest
klinkt heel mooi en afgewerkt. Kap
per boetseert de klanken als het ware
voor en wat er tengevolge van een te
kleine groep tekort schiet aan warm
te en volte in de strijkers, wordt min
zaam aangevuld door de zaal die mee
levend meeneuriet. Het heerlijkste
publiek dat men zich kan bedenken.
