ontkent ival in Somalië Ji Polen heeft alleen de kerk nog iets te zeggen Botha beheerst nu Nationale Partij S sturen Linowitz aar Midden-Oosten Nieuwe executies in Iran Visserijconflict verloopt langzaam maar zeker BAG 29 AUGUSTUS 1980 Na kabinetswijziging Zuid-Afrika Chilenen betogen massaal TROUW/KWARTET onze buitenlandredactie :r° Ethiopische regering heeft ontkend dat haar strijdkrach- ie het noordwesten van Somalië zijn binnengevallen en de talische berichten daarover „pure verzinsels" genoemd. $alië daarentegen houdt vol dat er wel degelijk sprake was een invasie en zegt dat zijn troepen de Ethiopiërs het land ben uitgejaagd. woordvoerder van het Ethiopi- ministerie van buitenlandse za- zei dat de Somalische bewering oei had de wereldopinie te be en en de ware identiteit van de :e verbergen. „De beschul- alleen tot doel hebben de loop" van de strategische basis era aan de Verenigde Staten te vaardigen," aldus de woordvoer- Dat slaat dan op het akkoord dat ington vorige week met Somalië over militaire faciliteiten in de •lijke havenstad Berbera, waar ssen voor hun terugtocht uit in 1977 een modern vliegveld c gden en volgens geruchten te- een grote onderzeeboothaven. ilië krijgt daarvoor in de plaats Ujoen gulden aan hulp, waarvan e leel besteed mag worden aan de van wat heet defensieve wapens e Verenigde Staten. Ethiopië niets over eigen slachtof fers.) Wat er allemaal precies van waar is, is moeilijk te achterhalen. Mogadisjoe en Addis Abeba liggen ver van het strijdgewoel, de verbindingen met de grensgebieden zijn uiterst slecht en diplomaten in de hoofdsteden zijn meestal aangewezen op wat de rege ringen aan informatie verstrekken. Nooit rustig de Somalische beschuldiging en Ithiopische ontkenning lijkt de ite historie zich te herhalen. Nog drie weken terug beschuldigde H egime in Addis Abeba Somalië een troepenmacht van 14.000 de Ogaden te hebben inge- rd, die na achterlating van onge- 1400 doden en ruim tweeduizend inden er door de Ethiopiërs weer en zijn uitgejaagd. Somalië heeft oen ook in alle toonaarden ont- en het „pure verzinsels" ge ld. Ethiopië doet nu hetzelfde, r net als toen Ethiopië komt nu alië met exacte cijfers over het Jal doden en gewonden dat zou f gevallen: aan Ethiopische kant '$oden en 60 gewonden en aan ilische kant 24 doden en 30 ge- den. (Drie weken terug meldde Wat niet wil zeggen dat er niet ge vochten wordt. Sinds het einde van de oorlog om de Ogaden in 1977-1978 tussen Somalië en Ethiopië is het langs de grens nooit rustig geweest. Het Westsomalische bevrijdings front, dat naar autonomie in de Oga den streeft, heeft de strijd nooit opge geven en inderdaad hebben Ethiopi sche gevechtsvliegtuigen aanvallen uitgevoerd op dorpen, bruggen en mi litaire posten op Somalisch grondge bied. Bomkraters, verwoeste huizen en een neergehaalde Russische Mig in het westelijke gebied Gedo geven dat genoegzaam aan. Of er inderdaad geregelde Ethlopi sche troepen de grens met Somalië oversteken is niet duidelijk. Wel heeft Ethiopië meermalen gedreigd dat een volgende oorlog met Somalië niet in de Ogaden, maar op Somalisch grondgebied uitgevochten zou wor den. Somaliërs die niet al te veel ophebben met hun president, kame raad Mohammed Siad Barre, zeggen dat er wel degelijk Somalische mili tairen in de Ogaden meevechten te gen het Ethiopische leger. Dit omdat het Westsomalische bevrijdingsfront bij lange na niet is opgewassen tegen het moderne Russische materieel dat Ethiopië inzet tegen de guerrillero's. Vooral de „vliegende tanks", zwaar bewapende helikopters, zouden tal van slachtoffers maken onder de lichtbewapende strijders van het be- vrijdingsfront. Niet opgewassen Militair is Somalië tegenwoordig ook zeker niet opgewassen tegen de- Ethiopische strijdkrachten. Volgens het jongste rapport van het Interna tionaal Instituut voor Strategische Studiën in Londen telt het Ethiopi sche leger 215.000 man. (Op zichzelf zegt dat niet zoveel omdat in dat leger veel geronselde boeren, zonder enige militaire training zijn opgeno men, die dan ook nog vaak vijandig staan tegenover de dominante Amha- ren. die het officierencorps uitmaken. De echte ruggegraat wordt gevormd door tussen de 15 en 17.000 Cubaanse militairen, die onder meer de vliegtui gen bemannen en de verbindingen onderhouden. Verder zijn er nog eens zo'n anderhalf duizend Russische mi litaire adviseurs in het land). Volgens het Londense rapport be schikt het Ethiopische leger over 24 Amerikaanse M-60 tanks en 6 M-47 tanks, honderd Russische T-34 tanks, 500 T-54/55 tanks en vijftig Ameri kaanse M 41 licht gepantserde tanks. Het aantal pantserwagens en militai re vrachtauto's wordt niet genoemd en evenmin het aantal helikopters dat recent is geleverd. De luchtmacht van Ethiopië beschikt over zeven Amerikaanse F-5 straalja gers, zeventien Mig 17's, honderd Mig-21's en twintig Mig-23's. Het Somalische leger telt volgens het Instituut 45.000 man, die de beschik king hebben over 50 T-34 tanks, der tig T54/55 tanks en honderdvijftig licht gepantserde voertuigen. De luchtmacht bestaat uit drie RusSi sche Ilyushin-28 bommenwerpers, dertig Mig 17's en zeven Mig 2I's. door Hennle Serfontein JOHANNESBURG De regeringswisseling die de Zuidafri- kaanse premier Pieter Botha deze week aankondigde is een historische gebeurtenis waarbij Botha uiteindelijk de Natio nale Partij in zijn greep heeft gekregen. Het is de grootste wijziging in een kabinet die een zittende premier ooit heeft aangebracht. Het kabinet wordt uitgebreid van achttien naar twintig ministers, terwijl zeven nieuwe ministers en drie onderministers worden aangewezen. Bovendien is de eerste stap gezet in de richting van de presidentiële raad, daar vier van de vijf oude ministers in die raad zijn benoemd. Minister van justitie. Alwyn Schlebush is tot voor zitter van de raad benoemd. Hij wordt tevens vice-president, hetgeen een nieuwe functie is. De multi-raciale presidentiële raad, bestaande uit kleurlingen. Indiërs en blanken, is Botha's eerste belangrijke stap in zijn strategie die politieke hervormingen beoogt en voor het land een nieuw constituUonaal kader moet scheppen. De kabinetswijziging is van groot belang met het oog op de machtsstrijd binnen de regerende Nationale Partij tussen de zogenaam de verligtes en verkramptes. Ten eerste heeft Botha de macht bin nen de partijleiding en het kabinet overgenomen. Met de nieuwe benoe mingen heeft hij zijn positie versterkt en is hij nu de onaantastbare leider. Alle nieuw benoemde leden van het kabinet zijn loyale volgelingen van Botha. Isolement Ten tweede is Botha er in geslaagd de Transvaalse leider, An dries Treur- nicht, die tevens leider is van de machtige verkrampte vleugel binnen de partij, binnen het kabinet volledig in een isolement te dringen. Hoewel Treurnicht nog behoorlijk wat steun heeft in de partijleiding, heeft hij waarschijnlijk geen volgelingen meer in het kabinet met uitzondering mis- ■1 inig hoop op hervatting overleg ÜSHINGTON (AFP, Reuter) De Verenigde Staten doen ah nog een poging de besprekingen tussen Egypte en Israël de Palestijnse autonomie weer op gang te brengen, maar hoop dat dat lukt bestaat er niet.. ^an die het moet regelen is Sol ;1 iwitz, de speciale vertegenwoordi v van de Amerikaanse president v ny Carter, die aan Amerikaanse li i al nauw betrokken is geweest ei die onderhandelingen. Vandaag u rekt de man naar het Midden in ten. waar hij eerst Jeruzalem en Cairo zal aandoen. Hij erkende gisteren dat zijn missie „buiten j »n moeilijk" zal zijn. Hij neemt i enkel concreet voorstel mee en t weinig hoop dat hij de kloof en Israël en Egypte kan dichten ri|at de Egyptische president An- •P Sadat de besprekingen afbrak v i het Israëlische parlement be- t dat Jeruzalem de eeuwige en telbare hoofdstad van de Joodse a t diende te worden. ibi i«4at vindt dat alleen een topconfe "tie tussen de Israëlische premier achem Begin, Carter en hijzelf vredesproces in het Midden-Oos- _4kan redden. Dat moet dan wel na toerikaanse presidentsverkiezin- van 4 november gebeuren, want m heeft Carter, als hij herkozen It. weer vier jaar de tijd. Carter meent dat zo'n top, onder de huidige omstandigheden, weinig kans op succes heeft en hij wil wach ten tot bepaalde diepe meningsver schillen wat zijn opgeklaard. Lino witz moet deze meningsverschillen inventariseren en vast enig massage- werk verrichten. Begin is niet helemaal tegen zo'n top. maar vindt wel dat het driemansge- sprek nuttiger zou zijn als er in de onderhandelingen over de Palestijn se autonomie al vast wat vorderingen zijn gemaakt. Maar zo lang die stil liggen zit dat er niet in. Het belang rijkste obstakel is de kwestie van de status van Jeruzalem. Sadat en Car ter vinden dat die moet worden gere geld via onderhandelingen nadat de Palestijnse autonomie is geregeld. Maar niets wijst erop dat Israël be reid zal zijn het regerings- en parle mentsbesluit over Jeruzalem weer in te slikken, en dat is volgens de Egyp tische minister van buitenlandse za ken Kam al Hassan een voorwaarde, waaraan niet te tornen valt, voor her vatting van het overleg. SANTIAGO (AP. Reu ter, AFP) Voor het eerst sinds de staats greep van 1973, waar bij het bewind van Sal vador Al lende omver werd geworpen xijn tienduizenden Chile- nen gisternacht de straat op gegaan om te demonstreren tegen de dictatuur van presi dent Augusto Pino chet. De met de wapen stok optredende poli tie heeft verscheidene mensen gearresteerd en er vielen twee ge wonden. Het bewind had honderden leden van de oproerpolitie ingezet tegen de beto gers. De demonstratie ont- stond op een bijeen komst met de vroegere christendemocrati sche president Eduar- do Frel. Pinochet had voor de bijeenkomst toestemming gegeven omdat Frel er zou pra ten over het referen dum dat het regime op 11 september wil hou den over een nieuwe constitutie die Pino chet nog tot 1989 aan de macht zou houden. Frei uitte kritiek op de voorstellen en riep het bewind op een rege ring van burgers en militairen te vormen, die Chili in twee tot drie Jaar terug zon moeten brengen tot de democratie. Het refe rendum heeft voor Frei geen waarde om dat er geen enkele ze kerheid is dat de uit slag sal worden geres pecteerd. Aanvaar ding van de plannen betekent dat de Chile nen beroofd worden van hun burgerrech ten, aldus de oud-pre sident. Hij laakte de houding van Pinochet die Chili voor de keus „Mij of de chaos" stelt. PARIJS (AFP, DPA) Het visserijconflict in Frankrijk verloopt langzaam maar zeker. De blokkade van de havens aan het Kanaal, de Atlantische kust en het gebied van de Middellandse Zee wordt beetje bij beetje opgeheven terwijl het resultaat van het overleg tussen de reders en de beroeps vissers over de eisen nog is uitgebleven. De onderhandelingen vinden plaats onder auspiciën van de nationale commissie voor verzoening. Kalm en rustig, was gisteren het oordeel over het verloop van het gesprek. Edmond Malre, de leider van de vakbond TEHERAN (Reuter, AFP) Vijf Iraanse legerofficieren en twee bur gers zijn gisteren in de zuidwestelijke stad Ahwaz voor het vuurpeloton om het leven gekomen, nadat zij schuldig waren bevonden aan een poging het revolutionaire regime van ayatollah Khomeini omver te werpen. In Juli maakte de Iraanse regering bekend het complot te hebben ont dekt en binnen enkele dagen werden vijfhonderd personen, de meesten mi litairen, gearresteerd en hoogstwaar schijnlijk zijn nu ai 80 van hen geëxe cuteerd. Iran zei destijds dat de kom- plotteurs contacten hadden met de Verenigde Staten, Israël en Irak. Maar nu heet het dat ook de Britse geheime dienst erbij betrokken was. Sinds de arrestatie van Iraanse stu denten in Engeland, die na vechtpar tijen en pro-Khomeini-betogingen werden opgepakt, komt dat ook beter uit. Amnesty International, de organisa tie die zich het lot aantrekt van poli tieke gevangenen overal ter wereld, doet vandaag een beroep op de nieu we Iraanse premier Mohammed All Rajai, een eind te maken aan de executies in zijn land en tevens aan •de gevangenneming van mensen op: grond van hun geloof of hun afkomst. Amnesty zegt dat zij ook ten tijde van de sjah op naleving van de rech ten van de mens in Iran aandrong en voegt eraan toe bedroefd te zijn over de berichten waaruit blijkt dat ook na de islamitische revolutie die rech ten nog geschonden worden. CFDT stelde dat het conflict binnen enkele dagen kan zijn opgelost als regering en reders bereid zijn tot ech te onderhandelingen. In het Franse parlement heeft de affaire tot veel opwinding geleld. Een van de regeringsgezinde parlementa riërs eiste het ontslag van minister van vervoer Le Theule, die zich de afgelopen week voornamelijk met het conflict heeft beziggehouden. Enkele socialisten verzetten zich tegen wat zij de minachting van de vissers door de regering en een van de communis ten betitelde het breken van de blok kade door marine en politie „een daad van barbarij". De situatie van het personenvervoer tussen de Franse en de Britse Ka naalhavens is aanzienlijk verbeterd. De havens van Calais en Duinkerken zijn bij voorbeeld weer open maar in Boulogne-sur-Mer waar de acties be gonnen zit de boel nog dicht. De blokkade van Dieppe, een van de belangrijkste havens in de verbin ding met Engeland, is gistermiddag voor een deel opgeheven. schien van de minister van politie, Lous Le Grange en dr. Ferdie Hart- zenberg. Maar Treurnicht houdt nog steeds een belangrijke vinger in de pap daar hij belast is met het toezicht op het ambtenarenapparaat. Dit apparaat is een verkrampt bolwerk en voorstan der van een dogmatisch apartheids- beleid. Ten derde worden alle nieuwe leden van het kabinet omschreven als ver ligtes (liberalen). Waarschijnlijk is het beter hen „pragmatische realis ten" of „gematigden" te noemen. Dit houdt in dat Botha op zijn kabinet kan rekenen als het erom gaat be langrijke hervormingen en verande ringen door te voeren. Waarbij het overigens duidelijk is dat deze veran deringen strikt binnen het brede ka der van de apartheid zullen vallen. En dat betekent in feite dat de regering de rechterkant binnen de Nationale Partij niet meer de schuld kan geven als belangrijke hervormingen uit blijven. Ten vierde zijn voor de eerste keer in de Zuidafrikaanse parlementaire ge schiedenis deskundigen van buiten het parlement benoemd en wel op twee zeer belangrijke posten. De een is dr. Gerrit Viljoen, de bestuurder van Namibië, die tevens voorzitter is' van de Invloedrijke Afrikaner Broe derbond, die in feite met zijn 12000 leden Zuid-Afrika beheerst. Viljoen wordt minister van onderwijs, dat de afgelopen vijftig jaar door de Broe derbond is gebruikt om de Afrikaner (blanke) jeugd te hersenspoelen. •De ander is generaal Magnus Malan, opperbevelhebber van de strijd krachten, die minister van defensie wordt en daarmee Botha, die die post al veertien jaar bezette, opvolgt. Ge neraal Malan heeft achter de scher men gefungeerd als persoonlijk advi seur van Botha in politieke en inter nationale zaken. Hij is de vader van het idee van „de totale strategie" om de „totale aanval op Zuid-Afrika" te keren. HIJ is er voor dat de raciale problemen voor 80 procent met poli tieke en voor twintig procent met militaire middelen wordt opgelost De kabinetswijziging vindt plaats na dat Botha het aantal ministeries van 40 tot 18 had teruggebracht. De zwarte meerderheid in Zuid-Afri ka is echter duidelijk niet onder de indruk van de regeringswisseling. Zij zien het louter als een verandering in personeel, en vinden dat het apart heidssysteem onveranderd blijft. Het grootste zwarte blad, de „Post" be schreef de wijziging als van geen en kele betekenis. „We weten niet hoe Botha zich voor stelt -de problemen van dit land aan te vatten. Een ding weten we wel en dat is dat de premier vastbesloten lijkt niet te tornen aan de grote apart heid." De „Post" zei verder dat Botha wijzigingen had moeten aanbrengen die de zwarten enige hoop zouden geven. Hij had één enkel onderwijs systeem (voor blanken en zwarten) moeten aankondigen en de presiden tiële raad moeten laten vallen. Botha had met de zwarte leiders moeten overleggen over een blauwdruk voor een regering die het hele volk zou vertegenwoordigen. En de „Post", waarschuwde dat „niets minder dan dèt de wensen van het volk zal kun nen bevredigen tenminste dat deel van het volk dat zich zorgen maakt over de toekomst." T r J. den Boef ritieke tijden heeft de (roomskatholleke) kerk van Polen altijd een angrijke rol gespeeld, zelfs onder het communistische bewind dat na -Itweede wereldoorlog zijn intrede deed. In 1956 en 1970 was het aan de te invloed van de kerk te danken dat de opstandige bewegingen tegen falend systeem niet tot catastrofes uitgroeiden. plaats zou zijn voor de openlijke beleving van godsdienstige overtuigingen. In 1956 leidde de opstand die zich voorna melijk in het industriegebied rondom Poz- nan (het vroegere Duitse Posen) concen treerde. bijna tot interventie door de Sow- jet-Unie zoals dat enkele maanden later in Hongarije zou gebeuren, waar de zaken volledig uit de hand liepen. In uiterste nood benoemde de communistische partij toen de nog niet zo lang daarvóór gerehabiliteer de Wladislaw Gomoelka tot partijsecre taris. -foordat Karol Wojtyla uit Kraków twee geleden tot paus werd uitgeroepen en g jaar als leider van een wereldkerk mfantelijke reis door Polen maakte, iwde zich ongeveer 90 procent van ilse bevolking als roomskatholiek en van een vierde deel van de bijna drie loen leden van de communistische partij end, dat zij nog altijd naar de kerk ;en. En dat in een land, dat al langer dan ig jaar onder communistische heer- appij stond. is een merkwaardige situatie, die uniek n Oost-Europa en de verklaring ervoor in het verleden. Door de eeuwen heen is roomskatholleke kerk de belangrijkste *>r in het leven van de Polen geweest, in r- en tegenspoed. Haar macht was zo at, dat het voor protestanten eens was tn calvinistisch erg moeilijk was om i te handhaven. Na het staatshoofd was primaat van de kerk de belangrijkste iur, want primaat betekent: de eerste r 1 en de hoogste autoriteit. istand i naat van Polen is sinds vele jaren de nu arige kardinaal Stefan Wyszynski, die end is om zijn onverzettelijkheid. Ook °üe periode die aan de gebeurtenissen van 6 voorafging en waarin het helemaal n vanzelfsprekendheid was, dat de kerk r gezag kon doen gelden en eisen kon len aan de wereldlijke autoriteiten, was Bynski het symbool van het verzet te- een systeem waarin op den duur geen Gomoelka kon zich handhaven omdat zijn bereidheid om met de roomskatholleke kerk samen te werken voor kardinaal Wys zynski aanleiding was om hem openlijk te steunen. De nieuwe partijsecretaris kon zijn beloften echter niet waarmaken en enkele jaren later, toen de rust in Polen leek te zijn weergekeerd, meende Gomoelka het verder zonder de steun van de kerk te kunnen stellen. Er brak ook voor Wyszynski weer een moeilijke tijd aan. Zijn waarschuwin gen werden in de wind geslagen. Eind 1970 braken er in Polen opnieuw on lusten uit omdat noodzakelijk geworden prijsverhogingen aan de consumenten doorberekend zouden worden. De aange kondigde maatregelen werden ingetrokken, maar het kwaad was al geschied en de onlusten konden niet meer in de hand wor den gehouden, met name aan de Oostzee kust: hetzelfde gebied waar thans bijzonder gedisciplineerd en bijna on-Pools wordt ge staakt. Pas toen Gomoelka werd afgezet en als partijsecretaris werd vervangen door de Si- leziër Edward Gierek die toen een voor Polen opvallende populariteit genoot keerde de rust langzaam weer, nadat kardi naal Wyszynski de bevolking had opgeroe pen om in het belang van het land weer aan het werk te gaan. Enkele jaren geleden leidde de aankondiging van nieuwe prijs verhogingen tot de ernstige onlusten in de industriesteden Radom en Ursus en moest de kardinaal opnieuw het gewicht van zijn ambt in de schaal leggen om een ramp te voorkomen. 'Paus Na de schokkende gebeurtenissen in beide steden moest Gierek, wiens prestige een geduchte knauw had gekregen, nog meer dan voorheen rekening houden met en steu nen op de invloed van de roomskatholleke kerk, ofschoon hij geen wezenlijke conces sies deed. Dit leidde er toe dat er een voorzichtige toenadering ontstond tussen arbeiders en intellectuelen (verenigd in het comité voor sociale zelfverdediging), een toenadering die zonder de versterkte in vloed van de kerk niet mogelijk zou zijn geweest. De benoeming van Karol Wojtyla uit Kra ków tot paus heeft er ongetwijfeld toe ge leid dat de ontwikkelingen in Polen in een stroomversnelling terecht kwamen. Het be zoek dat hij vorig jaar aan Polen bracht, heeft onvermijdelijk tot gevolg gehad, dat de bevolking een meer zelfverzekerde hou ding aannam tegenover een systeem, waar zij niet om had gevraagd en dat er steeds minder in slaagde om mooie theorieën in de praktijk om te zetten. Tijdens het partijcongres in februari meen den de communistische leiders nog de onte vreden arbeiders tevreden te kunnen stellen met het aan de kant, zetten van premier PJotr Jaroscewicz, een getrouw Moskou aanhanger die het belangrijkste mikpunt van zeer gerechtvaardigde kritiek was ge worden. Giereks vertrouweling Edward Ba- biuch nam de ondankbare taak van Jaros- zewicz over, blijkbaar verwachtend dat hij de tijd zou krijgen om het vertrouwen van de bevolking te winnen. Woede Ook Babiuch moest echter ervaren dat prijsverhogingen in zijn land de druppels zijn, die de emmers van woedes over het uitblijven van werkelijke veranderingen in het systeem om de sociaal-economische cri sis de baas te kunnen worden, doen overlo pen. En ook moet de kerk, die aanvankelijk genoodzaakt was om een veelzeggend stil zwijgen te bewaren, spreken om een totale ontluistering van een falend socialistisch systeem (met alle fatale gevolgen in de vorm van buitenlandse Interventie) te voor komen. Enkele dagen geleden vond kardinaal Wys zynski het ogenblik gekomen om de staken de arbeiders, die de openlijke steun van de kerk hadden en hebben, op te roepen om weer aan het werk te gaan. Hij tekende de ernst van de situatie door te zeggen dat „de onrust Polen aan de rand van de catastrofe heeft gebracht; dat het uur voor een gewe tensonderzoek heeft geslagen; dat men zijn eisen moet matigen opdat de orde weer keert; en dat zelfs gerechtvaardigde eisen slechts geleidelijk verwezenlijkt kunnen worden." Het gevaar bestaat dat de woorden van de kardinaal in de wind geslagen zullen wor den, als een deel van de stakende arbeiders niet van ophouden wil weten. Een andere mogelijkheid is dat de partijleiding onder handelingen als vertragingstaktiek gaat ge bruiken, omdat zij verwacht dat spoedig aan de oproep van Wyszynski gehoor zal worden gegeven. Het zal voor de in een Twee Polen die veel invloed kunnen uitoefenen op het gedrag van de stakende arbeiders in hun land; paus Wojtyla en kardinaal Wyszynski. overwinningsroes levende arbeiders toch al erg moeilijk worden om weer aan het werk te gaan en dagelijks met de harde werke lijkheid geconfronteerd te worden, waarin voorlopig mede als gevolg van de stakin gen geen verbetering zal komen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 7