^taking breidt zich iiit buiten Gdansk Zimbabwe vraagt Amerika om hulp huisblijven Schmidt dient DDR, Polen en hemzelf Tsjoen zwijgt over democratie Z-Korea 'Vooroverleg VS-Moskou waarschijnlijk in september' Westen schuld van economische crisis £an vuurt hketten op Irak Franse regering geeft niet toe aan vissers Men bang voor Russen Algerijnse minister tijdens VN-zitting: Vijf jaar kamp geëist tegen Gleb Yakoenin DERDAG 28 AUGUSTUS 1980 BUITENLAND TROUW/KWARTET R H S7 ei ISCHAU (Reuter, AP, AFP) De stakingen In Polen irnen nu ook bulten het havengebied aan de Oostzee ai ttge vormen aan te nemen. In de tweede stad van het land e' i gingen tien bedrijven plat en In Wroclaw In de mijn- t ik van Silezië twintig. De Poolse partijleiding waarschuwt «itig en onomwonden voor een Russisch Ingrijpen als de z is blijven doorgaan en nieuwe politieke eisen worden !$d. De onderhandelingen tussen de rege ring en de stakers werden op de Le nin werf voortgezet door een beperkt comité van deskundigen. Binnen dit comité zou er een zekere toenadering zijn tussen belde partijen. Onderhan- delingslelder Jaglelskl keerde gister morgen uit Warschau iri Gdansk te rug. HIJ had eerder ln de hoofdstad aan de partijleiding verslag uitge bracht over de eerste onderhande lingsronde. d s^ls in Gdansk eisen de stakers ln M en Wroclaw ook het recht op _ig, het recht op de vorming van vakbonden en afschaffing van nsuur. De havenarbeiders van ninwerf in Gdansk hebben gis- in het voortgezette overleg met jgeringsonderhandelaars onder [a g van vice-premier Jaglelskl te re m gegeven dat met het recht op vakbonden en op staken hun niet voldoende worden ingewil- cjtakingswoordvoerder Lech Wa- naakte duidelijk dat de arbei- niet van plan zijn de overige in te slikken. „Wij vragen niet, f ken," zei Walesa et „Catastrofe" sl ■1] is TEHERAN (DPA, Reuter) e troepen hebben gisteren voor [erst in gevechten met Iraakse den gebruik gemaakt vim ra ms de commandant van het gar- rln in KermansjEth besloot Iran iiipe nadat Irak een zware artille- Bchieting had uitgevoerd op ise stellingen waarbij twee Ase militairen werden gedood. De tse artilleriebatterijen werden jmen vernietigd, zo maakte het a1ële persbureau Pars later be- L De Iraanse commandant sprak een van de felste gevechten sinds bril de moeilijkheden langs de ■J-Iraakse grens begonnen. tl npestdultse bondskanselier Hel- fchmidt heeft een beroep ge- op de nieuwe Iraanse premier, mmed All Raj al om de sinds jar november gegijzelde Ameri- «e i vrij te laten. Hij deed zijn n ek in een telegram waarin hij i feliciteerde met zijn benoeming U ïgerlngsleider. In zijn telegram Ie bondskanselier oprecht te ho st „thans ook de door alle voike- roordeelde gijzeling van Ameri- diplomaten beéindigd kan n, zodat daarmee een onover- Jlljk obstakel kan worden nomen voor een op wederzijds en vertrouwen gebaseerde sa- erking tussen Iran en de inter vale gemeenschap van landen." d Se heersers in Afghanistan heb- d tajai een telegram gestuurd ter l(|enheld van zijn aanstelling tot er. Rajai antwoordde daar gls- op niet mis te verstane wijze op. wacht op de dag waarop het -jèanse volk zonder inmenging uitenaf over zijn eigen toekomst eslissen." Rajai zei er zeker van x dat „de mbslemstrljd tegen de Itende mogendheden zal zege- i". De Sowjet-Uniè werd niet md, maar waarschijnlijk weet ik Karmal wel wie er wordt be- De invloedrijke commentator van het Poolse partijblad Trybuna Ludu, cen traal comitélid Ryszard Wojna heeft gisteren gewaarschuwd dat er „een nationale catastrofe" kan komen als de stakingen voortduren en er nieuwe eisen worden gesteld. Hij wees er op dat Polen een belangrijk land in cen traal Europa is en binnen het onmid dellijke veillgheldsberelk van de Sowjet Unie ligt „Op het vierde plenum van het cen traal comité hebben wij vastgesteld dat de situatie ln ons land zich in een gevaarlijke richting ontwikkelt Dit gaat helaas verder. Ondanks alle In spanningen kan men nog niet zeggen dat het gelukt is de loop der gebeurte nissen tegen te houden die het land naar een nationale ramp zouden kun nen voeren. Dit is geen overdrijving. Het mag geen spookbeeld zijn om schrik aan te Jagen wat onze tegen standers vaak menen. Het zijn de realiteiten van de huidige wereld die verdeeld is door een diep conflict Voor deze wereld Is het belang van Polen, ongeacht of men sympathie heeft voor ons of niet niet bovenge schikt Het belang van Polen kunnen wij alleen zelf verdedigen, dat heeft de geschiedenis ons dikwijls op bitte re wijze geleerd", aldus de commen tator Het officiële Russische persbureau TASS heeft n een nieuw commen taar op de stakingen in Polen gezegd dat anti-socialistische elementen pro beren het land te verwijderen van het socialisme. Het verwijt kwam nadat de stakingsleiders de toezeggingen van de hand hadden gewezen. De Amerikaanse havenarbeiders aan de oostkust weigeren vanaf gisteren goederen te verschepen naar Polen. De arbeiders aan de westkust van de VS doen niet mee. De arbeiders aan de oostkust willen hiermee hun soli dariteit tonen met de collega's ln Gdansk. PARIJS (AFP, Reuter, AP) Het Franse visserijconflict blijft onveranderd voortbe staan nu de regering in Parijs weigert tegemoet te komen aan de stakende vissers. Tij dens een zitting van de rege ring werd afgesproken dat men niet verder gaat dan het al eerder door minister van vervoer Joel Le Thoule aange boden hulpprogramma. De stakers willen geen beperking van het aantal bemanningsle den op de trawlers en meer brandstofsubsidie. De vakbonden hebben de maatrege len van de hand gewezen als te vaag en alleen ten goede komend aan de kleinere vaartuigen. De regering stelt dat het gaat om een intern conflict in de beroepsgroep dat alleen kan wor den opgelost door onderhandelingen tussen de sociale partners. Parijs zal wel van de Europese Gemeenschap gaan eisen dat er een „doeltreffende visserij-politiek" komt. Om te voorkomen dat „arbeidsplaat sen en de toekomst van de havens" in gevaar komen blijft de Franse over heid doorgaan met het breken van blokkades van ollehavens. Gister nacht gingen marine en oproerpolitie met vissers ln de slag bij Fos-sur-Mer, Fr ankrijks belangrijkste olie-Invoer haven bij Marseille in het zuiden van het land. Net als eerder ln Le Havre- Antifer gebeurde dat met waterka nonnen en traangas. Ook in Fos-sur- Mer liepen de vissersschepen grote schade op en waren er gewonden on der de vissers. De gewone haven van Le Havre Is blokkadevrij gemaakt door de vis sers, maar zij versperren nog wel de ingang van de andere havens aan het Kanaal, de Atlantische kust en de Middellandse Zee. SEOEL (Reuter, AFP, AP) In een eerste officiële verkla ring heeft de nieuwe Zuidko reaanse president Tsjoen Doo Hwan opgeroepen tot eenheid in het land en tot verwijde ring van „elementen die een beletsel vormen voor het be lang en de voortgang van de natie". Tsjoen hield zijn rede ter gelegenheid van zijn benoeming tot president door een verwachte grote meerder heid (2524 van de 2540 leden) van het kiescollege, maar zijn rede dankt zijn belang aan hetgeen er niet in staat Gezwegen wordt over een datum waarop de staat van beleg ln het land zou kunnen worden opgeheven of worden verzacht. Ook wordt er niets gezegd over de belofte van de voor laatste president Choi Kyoe Hah, die in december zei dat de Yushln-constl- tutie zou worden herzien. Deze Yus- hln-grondwet werd in 1972 door de vorig Jaar vermoorde president Park Tsjoeng Hee door het parlement ge jaagd en de wet biedt een Zuidkore- aanse president dictatoriale vol machten. Van die mogelijkheid heeft Park veelvuldig gebruik gemaakt en het ziet er naar uit dat de nieuwe president Tsjoen hem daarin zal vol gen. Ook wordt niets gezegd over verkiezingen die eveneens door Parks opvolgers in het vooruitzicht waren gesteld. „Ik denk dat dit de tijd is voor het gehele land zich te verenigen en vast beraden te werken aan de belangen en de toekomst van het land, niet voor het belang van individuen of particuliere groeperingen", aldus Tsjoen. De Zuidkoreaanse pers voert Tsjoen momenteel ten tonele als een lachen de bureaucraat in burgerkledij (de man is afgelopen vrijdag de dienst uitgegaan) maar de Zuidkoreaanse pers wordt streng gecensureerd en Journalisten die een kwaad woord over de oud-generaal zouden schrij ven, zijn of ontslagen of zitten in de gevangenis. Noord-Korea vindt dat het „Ameri kaanse imperialisme" in het alge meen en „Carters dubbelspel" ln het bijzonder ervoor gezorgd hebben dat Tsjoen de macht kon grijpen. En in derdaad heeft in de Zuidkoreaanse kranten een verhaal gestaan waarin de Amerikaanse generaal, John Wlck- ham, werd aangehaald die zei dat Washington bereid was Tsjoen te steunen als deze president zou wor den. Het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken liet daarop weten dat Wickham, bevelhebber van de Amerikaanse strijdkrachten ln Zuid- Korea. voor zichzelf sprak en dat Washington helemaal niet gelukkig was met de ontwikkelingen in Zuid- Korea. WASHINGTON (Reuter, AP, AFP) De Verenigde Staten en de SowJet-Unle zullen waarschijnlijk volgende maand voorbesprekingen houden over de beperking van middellan- ge-afstandsraketten ln Europa. Dit hebben westerse diplomaten ln Washington gemeld. Gisternacht waren de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Muskle en zijn Westdultse ambtge noot Genscher het na besprekingen al eens geworden over de wenselijk heid van nieuw overleg tussen Oost en West. Hun standpunt was een reactie op de brief die de Russische partijleider Leonid Breznjew vorige week heeft gestuurd aan de leden van het Atlan tisch bondgenootschap waarin hij het westen ervan beschuldigt de on derhandelingen over de rakettennbe perking te vertragen. Muskle wees het Russische verwijt van de hand en zei dat er tijd nodig is voor overleg tussen de bondgenoten en voor tech nische voorbereidingen. De minister was overigens van mening dat de boodschap van Breznjew in wezen niets anders was dan waarmee de Westdultse bondskanselier Schmidt vorige maand na zijn bezoek aan het Kremlin mee naar huls kwam. Tijdens de ontmoeting tussen Brezn jew en Schmidt lieten de Russen ook de els vallen dat het westen moest afzien van de ontwikkeling en plaat sing van 572 nieuwe raketten als ant woord op de SS-20's van de Sowjetr Unie alvorens onderhandeld zou kun nen worden over de beperking van de wapenwedloop. Het ministerie van buitenlandse zaken in Den Haag heeft bevestigd dat ook premier Van Agt een brief heeft gekregen. Deze wordt bestudeerd en zal dan in bondgenootschappelijk verband wor den „besproken". NEW YORK (AFP, Reuter) De westerse landen zijn schul dig aan de slechte economische gang van zaken in de wereld. Het Internationale geldstelsel werkt ln hun voordeel, terwijl het energietekort wordt veroorzaakt door het buitensporige verbruik ln de Industrielanden. Poolse arbeiders in Gdansk reiken naar pamfletten die door sta kingsleiders werden opgesteld en nogal nadrukkelijk verspreid. in navolging van de commissie- Brandt, die zich over de Noord-Zuid verhouding heeft gebogen, bepleitte premier Ziaur Rachman van Bangla- desj een belasting op de internationa le wapenhandel. De armoede noemde Rahman de grootste bedreiging van de wereldvrede op dit ogenblik. Naast het voorstel voor een belasting op wapenhandel deed Rachman nog een aantal suggesties, zoals: Onmiddellijke verdubbeling van de hulp van de Industrielanden ln Oost en West aan de ontwikkelingslanden eri verlenging van de hulp ln de vorm van schenkingen ln plaats van le ningen. Een verlaging met vijftig procent van de prijzen van olie die de OPEC (Or ganisatie van olie-exporterende lan den) aan de ontwikkelingslanden le vert Oprichting van een internationaal consortium voor de energievoorzie ning van de arme landen. Dat verwijt maakte de Algerijnse mi nister van buitenlandse zaken, Hans- Dletrich Genscher, tussen de regels door, aan de olielanden voor de eco nomische crisis ln de wereld. Hij pleitte, net als eerder zijn Amerikaan se ambtgenoot Edmund Muskle, voor een tweegesprek tussen olleuitvoe- rende en olie gebruikende landen. „De wereld kan niet langer om een ener- gledialoog heen," aldus de Westdult se bewindsman. De olielanden heb ben behoefte aan technologische ken nis om een industrie op te bouwen, en zo minder afhankelijk te worden van olie. De westerse landen nebben be lang bij een zekere voorziening van olie en afspraken over de prijs. Even als Muskle deed Genscher een beroep op de communistische landen meer te doen op het terrein van ontwikke lingssamenwerking. De Westdultse minister bepleitte een register van de VN om na te gaan wat landen uitge ven aan wapens èn aan ontwikke lingshulp. „De wereld heeft geen be hoefte aan een bewapeningswedloop. Wel aan een wedloop ten behoeve van Investering van een deel van de znid- de ontwikkelingslanden", aldus Ge- delen van de OPEC-landen ln de ont- nscher. wikkeling van de derde wereld. NEW YORK (DPA, Reuter) De premier van Zimbabwe, Robert Mugabe, schat dat zijn land de komende vijf jaar minstens acht miljard gulden nodig heeft voor de wederop bouw na de onafhankelijkheidsoorlog tegen het vroegere blanke minderheidsbewind. Mugabe heeft hierover met de Amerikaanse president Jimmy Carter gesproken en hij hoopt dat de Amerikanen een aanzienlijk deel van die hulp zullen opbrengen. De premier is gisteravond naar Zim babwe teruggekeerd nadat hij ook de Algemene Vergadering van de Vere nigde Naties, die in speciale zitting over ontwikkelingsvraagstukken bij een is, had toegesproken. Tijdens de ze zitting is Zimbabwe als 153ste land ln de rijen van de volkerenorganisatie opgenomen. Tot dusverre hebben de Verenigde Staten 50 miljoen gulden aan hulp aan Zimbabwe verleend en hebben zij tevens een aanvullende lening van honderd miljoen ln behandeling. Mugabe zei er zich van bewust te zijn dat ook Amerika zijn economische moeilijkheden had, maar sprak voor zijn gesprek met Carter toch de hoop uit dat Washington een deel van zijn hulpbronnen ter beschikking zou stellen. In zijn toespraak tot de Algemene Vergadering deed Mugabe een beroep op de landen die tijdens de onderhan delingen over onafhankelijkheid in Londen hulp beloofd hebben, die be lofte nu in daden om te zetten. Muga be dankte de Afrikaanse frontlij nsta- ten voor hun steun bij de onafhanke lijkheidsstrijd, de Oostbloklanden voor hun wapenhulp en de „progres sieve westerse landen voor verleende militaire hulp". Verder bedankte hij zowat iedereen binnen de VN die Groot-Brittannié en „de illegale rége- ring van Ian Smith" onder druk had gezet. De premier heeft in zijn gesprek met Carter gevraagd of deze pressie wilde uitoefenen op Zuld-Afrika om de kwestle-Namlblë zo te regelen dat de uitkomst ln overeenstemming zal zijn met wat de Verenigde Naties hebben besloten. (Zuld-Afrika heeft een Vei- Ilgheidsraad-resoluUe tan 1978 waar in zelfbeschikking voor het volk van Namibië werd geëist, naast zich neer gelegd). MOSKOU (Reuter, AP. AFP) De openbare aanklager ln Moskou heeft gisteren vijf Jaar werkkamp en vijf Jaar interne verbanning geëist tegen de dissidente Russisch-orthodoxe priester Gleb Yakoeqin. Het vonnis zal vandaag worden geveld. Voor de ten laste gelegde „verspreiding van laster en propaganda tegen de Sow- Jetstaat" kan zeven jaar kamp wor den geëist De 46-jarige priester ver klaarde volgens zijn vrouw de eni ge gewone burger die toegang had tot de rechtzitting in een „laatste woord": „De dank God voor de be proevingen die Hij mij heeft opge legd." In een ander deel van de Russische hoofdstad begon gisteren het proces tegen de strijdster voor de mensen rechten Tatjana Velikanova. Zij was in 1975 een van de oprichters van de zogeheten Helsinkl-groep, die wil toe zien op de naleving van de akkoorden van Helsinki in de Sowjet Unie. Deze groep ls de afgelopen vijf Jaar danig geslonken door de vele arrestaties en veroordelingen. Volgens de afinklager heeft Velikanova Informatie doorge speeld naar buitenlandse Journalis ten en diplomaten die daarna zijn uitgewezen. Bovendien zou zij bijdra gen hebben geleverd aan illegale bla den. Ook bij het proces tegen Velika nova worden geen buitenstaanders toegelaten. onze buitenlandredactie bezoek van een Westdultse regeringsleider aan Oost-Dultsland is ir normale omstandigheden al een uiterst delicate kwestie. De azijdse gevoeligheden tussen Bonn en Oost-Berlljn maken steeds zorgvuldige voorbereiding nodig. Gooien nieuwe externe of Interne rtoren wat roet in het zorgvuldig voorgekookte eten, dan wordt al w het punt bereikt waarop zo'n ontmoeting niet meer mogelijk is. Het is dit maal voor het eerst dat de West duitsers de ontmoeting hebben afgezegd. Officieel heette het „in verband met de situatie in Europa". In minder diplomatieke bewoordingen vertaald „ln verband met de gebeurtenissen in Polen". En men mag ge rust aannemen, dat de Oostduitse top wel een zucht van verlichting heeft geslaakt, toen het telefoontje van Schmidt kwam. Schmidt hield de eer aan zichzelf en Honec- ker bespaarde zich veel nodeloze spanning. Een bezoek van een Westdultse regerings leider aan de DDR ls (meer dan een omge keerd bezoek) beladen met alle gevoelighe den die de inter-Duitse betrekkingen ken merken. De twee landen kunnen niet zonder elkaar, hebben een groot gemeenschappe lijk verleden, spreken dezelfde taal en zijn door familiebanden nog altijd nauw aan elkaar gelieerd. Maar ze staan in andere opzichten ook weer lijnrecht tegenover el kaar. De maatschappelijke en politieke sys temen van beide landen zijn eikaars tegen polen. De campagne voor de bondsdagverkiezin gen in West-Duitsland, zoals die gevoerd wordt door de christen-democratische kan selierskandidaat Strauss, maakt in alle hef tigheid duidelijk wat voor een belangrijke rol de verhouding tot de Oostduitsers in de zegging door de Westdultse bondskan- 8chmidt van zijn bezoek aan de Oost- i partijleider Honecker eind vorige heeft de kwetsbaarheid van de inter- e betrekkingen opnieuw onderstreept, keer eerder ging een geplande ont- ^fng tussen Schmidt en Honecker niet maar toen gebeurde dat op verzoek e Oostduitsers. vember van het afgelopen Jaar nodig- Dnecker Schmidt uit voor een bezoek, nog voordat de NAVO een beslissing emen over de nieuwe raketten voor de ellange afstand. Schmidt vond dat gek idee en stelde voor op 2 december iner in Oost-Berlijn te komen gebrui- omdat hij toch in het westelijk stads- raoest zijn voor de partijdag van de Aanvankelijk leek Honecker met het n te stemmen, maar twee dagen later hij deze informele ontmoeting, waar- Wijk onder Russische druk, alsnog af. na werd een afspraak gemaakt voor >fficiële ontmoeting op 27 februari van ar. Toen was het de Russische inval in Jnistan die de sfeer bedierf. Moskou Oostduitsers weten dat er op dit ent geen zaken met het Westen gedaan en worden. Erich Honecker: opgelucht interne politieke verhoudingen, speelt. Schmidt wordt er openlijk van beschuldigd zoete broodjes te bakken met de communis tische vijand, terwijl hij de relatie met de Amerikanen verwaarloost. Schmidt wijst er van zijn kant echter op dat alleen het blij ven werken aan ontspanning in Europa kan leiden tot verbetering van de betrekkingen met de broeders uit de oostzone. Helmut Schmidt: geen gezichtsverlies Maar ook de leiders in Oost-Duitsland, hoe happig ook op de financiële steun van de rijke buurman, hebben een zeer tweeslach tige houding tegenover West-Duitsland. Ondanks de erkenning door Bonn van de DDR, hebben de Oostduitsers nog altijd het gevoel dat het westelijk deel van Duitsland zich eigenlijk de vertegenwoordiger van heel Duitsland voelt zich althans zo ge draagt. Oost-Berlijn laat dan ook niet na alles ln het werk te stellen om zijn prestige te vergroten door een maximale erkenning door de Westduitsers na te streven. Meer concreet spitst deze onderlinge gevoe ligheid zich toe op de kwestie-Berlijn. Na dat de Oostduitse top de ontmoeting tussen Honecker en Schmidt verplaatst had van een badplaats aan de Oostzee naar een buitenplaats aan het Werbellln meer, pro beerden de Oostduitsers Schmidt per trein vla Oost-Berlijn te laten reizen. Daarmee zou de bondskanselier impliciet de Oost duitse zeggenschap over dit deel van de hoofdstad van het ongedeelde Duitsland hebben erkend. Officieel beschouwt Bonn Oost-Berlijn als de Russische zone van Ber lijn, zoals het westelijk stadsdeel in een Franse, een Britse en een Amerikaanse zone is verdeeld. Daarom moest er naar een andere reisroute worden gezocht. In laatste instantie wilden de Oostduitsers Schmidt ook nog laten afzien van een voorgenomen bezoek aan Rostock, omdat zij daar grote sympathiebetuigingen voor Helmut vrees den, zoals Willy Brandt tien jaar geleden ten deel vielen. Polen Met allerlei gedetailleerde regelingen en af spraken waren al> deze moeilijkheden nog wel te overwinnen geweest, als de arbeiders onrust ln Polen inmiddels uitgegroeid tot politieke stakingen geen roet in het eten had gegooid. De moeilijkheden in Polen laten hun sporen na in de andere lidstaten van het Warschau Pact Honecker en de zijnen vreesden dat een bezoek van Schmidt de altijd latent aanwezige verlan gens naar meer vrijheid nieuw leven zou inblazen. In een dergelijke atmosfeer zou er geen of slechts een minimale ruimte voor politieke concessies geweest zijn. Een rui mer uitrelsbeleid voor Oostduitsers die naar het Westen willen zat er onder deze omstandigheden niet in. De Russen hebben er, zolang de huidige spanning in Polen voortduurt, geen trek in de onderhande lingsruimte voor de Oostduitsers te ver groten. 'Onder deze omstandigheden heeft Schmidt gekozen voor een tijdige terugtrekking om niet met een politieke nederlaag terug te hoeven komen, waarmee hij zijn rivaal Strauss op een voor hem uiterst welkome manier ln de kaart zou hebben gespeeld. Het gevaar dat hij de aanhangers van zijn Ostpolitik met Zijn maatregelen teleur heeft gesteld, heeft Schrrüdt op de koop toe genomen. ZIJ stemmen 5 oktober toch wei. op hem. De bondskanselier beperkt op deze wijze zijn gezichtsverlies, kan door de oppo sitie niet beschuldigd worden van het be drijven van verkiezingspropaganda door bezoeken aan het buitenland en nog minder van het doen van concessies zonder daar voor iets in ruil terug te krijgen. Politiek gesproken bewijst Schmidt met zijn besluit niet alleen zichzelf en de Oost duitsers een dienst, maar ook de Polen. Was het bezoek wel doorgegaan, dan zouden de Russen dit gemakkelijk uitgelegd kunnen hebben als een poging om de publieke ge moederen in de landen van het Warschau Pact op te stoken, waarmee een extra voor wendsel voor een eventueel Russisch Ingrij pen ln Polen zou zijn aangedragen. De Pool se stakers zijn er niet alleen mee gebaat als het Westen zich niet met hun zaken be moeit Niemand voelt zulke gevoeligheden beter aan dan Schmidt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 7