Hoe heilig is Jeruzalem?
Zin en onzin van werk van Wereldraad
Reformatorische christenen versterken contacten
Makkelijke verhalen geven weinig inzicht
VANDAA
Trouw
Conferenties
VOORBIJGANG?"
Nikko
Audio
Vaticaan verbied
bisschop in Zaml
gebedsgenezing
DONDERDAG 28 AUGUSTUS 1980
KERK
TROUW/KWARTET p
IEF
Bij alle emotionele reacties op de
Israëlische annexatie en de Arabi
sche chantage is opnieuw gebleken,
dat alleen al het. wóórd Jeruzalem
de meest tegenstrijdige gevoelens
kan losmaken, die diep verankerd
zijn in het ambivalente verschijnsel
dat religie heet. Wij kunnen hier
twee gevaarlijke vergissingen ma
ken: óf wij geven een godsdienstige
legitimatie aan een niet-heiizame
politiek, óf wij proberen tot de
noodzakelijke zakelijkheid te ko
men door een drastische uitzuive
ring van alle religieuze elementen
Wij maken Jeruzalem heilig op een
onheilige manier of wij maken
haar tot een stad als alle andere.
Dat zijn de twee mogelijkheden
waarover wij beschikken om deze
onhanteerbare stad te annexeren
voor wat wijzelf aan religie of aan
zakelijkheid weten op te brengen.
Alle discussies over de vraag of wij
wel of niet religieus (of meer of
minder religieus) over Jeruzalem
moeten spreken, hebben geen enke
le zin. Jeruzalem móet wel religieus
benaderd worden: voor vele joden
was het een religieus lijden dat Je
ruzalem „door de heidenen vertre
den werd" en voor vele moslims is
het een godsdienstige onmogelijk
heid in het verlies van die stad te
berusten, Jeruzalem kan nooit meer
helemaal een gewone stad worden.
Als er dóór iets misgaat, wordt het
geregistreerd op de schaal waarvan
de wereldopinie de politieke weer
berichten voor de toekomst tracht
af te lezen. „Er kan hier niets gebeu
ren," zei een gids in de heilige stad,
.Zonder dat al onze vijanden tekeer
gaan en onze vrienden hun wenk
brauwen fronsen."
door Okke Jager
Van dc Intensiteit en reikwijdte van
wat daör plaatsvindt, is ook de
minst religieuze mens zich wel be
wust. In die stad krijgt de verplaat
sing van een ambassade vanzelf een
symbolische geladenheid, die als
dynamiet de normale politieke ka
ders uiteen laat springen. Jeruza
lem brengt alle politici in een moei
lijk parket, waaruit zij niet met en
kele als machtswoorden gehanteer
de bijbelteksten te redden zijn. De
vraag is niet óf deze stad een religi
euze betekenis heeft, maar wét dit
religieuze nu precies betekent.
De ware aard van deze bruid blijft
versluierd voor onze gebruikelijke
methoden om de werkelijkheid In
de greep te krijgen. Zij is heilig,
dat wil zeggen: énders, ook anders
dan wat wij heilig noemen. Zij ver
dient een zakelijke behandeling,
maar om welke zaak gaat het?
Zelfs de Verenigde Naties hebben
haar „heiligheid"erkend, maar
juist tegen die erkenning zouden de
godsdiensten moeten protesteren.
Een V.N.rapport constateert dat Je
ruzalem gelijktijdig heilig is voor
Joden, christenen en moslims. Dat
is niet waar. Zij ls éls heilige stad
der joden óók voor de christenheid
geheiligd. En het was op de plaats
van geheiligde herinnering in die
stad, dat ook de volgelingen van
Mohammed zijn komen bidden. Wie
niet probeert hier lets van de onder
linge afhankelijkheid van de drie
met Jeruzalem verbonden eredien
sten te onderkennen, schrijft ze alle
drie ten dode op en berooft daarmee
de mensheid van haar geestelijke
reserves. Want „waar het in Jeruza
lem om gaat, ls niet minder dan om
de mogelijke redding van het men
selijk geslacht," schreef de doops
gezinde predikant Frits Kuiper, die
men zeker niet van een EO-ideolo
gie kan beschuldigen: hij heeft de
begrafenis van Lenin bijgewoond,
voelde zich verwant met Nieuw-
Links en leerde de Latijns-Ameri
kaanse bevrijdingsbeweging ken
nen in Montevideo. Juist déze man
heeft achter haar sluier de eigenlij
ke heiligheid van Jeruzalem ont
dekt: „De wereldmachten weten
met het volk der Joden geen raad.
Daarom worden ze alle samen opge
roepen om In Jeruzalem te luiste
ren, niet naar de joden, maar mét
hen naar wat tót hen gezegd is."
Luisteren
Dit luisteren mag men religie noe
men, maar het heeft niets te maken
met een krampachtig hechten aan
eigen heilige plaatsen en riten en
mythen: religie als gesacraliseerde
zelfbevestiging van de groep, de wil
om zelf over die plaatsen te beschik
ken, waardoor het conflict onver
mijdelijk wordt met anderen die het
daar ook zelf voor het zeggen willen
hebben. Menigeen vertroebelt de
goede zaak van Israël door er per
ingezonden stuk Gods zaak van te
maken. Wie de terugkeer van het
joodse volk naar zijn land „een te
ken van Gods trouw" noemt, moet
wel bedenken dat God en de men
sen nooit op één niveau handelen.
God geeft de mogelijkheden, en
mensen kunnen die gebruiken of
misbruiken. God geeft aan het jood
se volk een mogelijkheid om te le
ven en te laten leven, maar wie dit
uitwerkt alsof in het zionisme het
handelen van God en dat van de
joden twee kanten van dezelfde
zaak zoudén zijn, geeft een theologi
sche wijding aan het zionisme waar
bij niemand gebaat is.
Verzet tegen deze wijding is nog
geen antizionisme. In een realisti
sche politiek is zionisme het jood
zijn zélf. Het antisemitisme (van
vroegere katholieken bij voorbeeld)
kan zich vermommen als antizionis
me (bij neo-katholleken bij voor
beeld): zoals de ouden zongen, pie
pen de jongen. Maar wie Sion als de
hemel op aarde ziet, is eigenlijk óók
antizionist. De heiligheid van Jeru
zalem betekent: hier ls elk meten
met twee maten een gruwel. Deze
heiligheid is een mogelijkheid.
Maar een gesacraliseerde mogelijk
heid heeft de onheilige hardheid
van een gewijde werkelijkheid.
Eigen staat
De heiligheid van Jeruzalem is wel
een concréte mogelijkheid. Als de
machten luisteren, zullen de volken
leven. Voor het joodse volk moet dit
(wil de mogelijkheid werkelijk con
creet blijven) het recht op een eigen
staat inhouden. Juist de heiligheid
van Jeruzalem verdraagt zich niet
met een uitsluitend religieuze visie
op het jodendom.
Het is uitgere
kend het handvest van de PLO. dat
het jodendom als een godsdienstige
gezindte ziet: „Jodendom, in zijn
eigenschap van openbaringsgode-
dienst, is geen nationaliteit met een
onafhankelijk bestaan; joden zijn
burgers van de staten waarin zij
thuishoren." Hier betekent de er
kenning van het godsdienstig ka
rakter van het Jodendom de ontken
ning van het recht op een eigen
staat.
De joden zien het minder religieus
dan de PLO. Maar zij zullen daarin
dan ook consequent moeten zijn: de
theocratie van de triomfalistische
religieuze partijen die al een tijd
lang het departement van onder
wijs beheerden, is evenzeer als het
terrorisme en het anti-terrorisme-
trauma een bedreiging van de de
mocratie. Jeruzalem is heilig als de
plaats waar vrede en recht elkaar
kussen.
Tot dat recht behoren ook
de rechten van de Palestijnen, die
de joden reeds erkend hebben door
in 1947-1948 akkoord te gaan met
een deling van het land In een joods
en een Arabisch gedeelte en die
zij nii alleen maar kunnen erkennen
door te onderhandelen met de
moordenaars van hun kinderen. Zo
lang niet duidelijk is wélk Israël
door de Palestijnen erkend moet
worden, kan de Palestijnse erken
ning dat de erkenning van een jood
se staat het resultaat van onderhan
delingen kan zijn, de basis van die
onderhandelingen vormen. Israël
wil veilige grenzen, maar grenzen
die door bezet gebied getrokken
zijn, zijn per definitie onveilige
grenzen.
Een volk dat (in tegenstel
ling tot alle andere volken in verge
lijkbare omstandigheden) nog geen
enkele gevangen-genomen terrorist
geëxecuteerd heeft, moet ook tot
de-impasse-doorbrekende initiatie
ven in staat zijn. Als de mensen in
Jeruzalem in vrede kunnen leven,
zal het overal elders in de wereld
ook kunnen. De heiligheid van Jeru
zalem is: dat die vrede mogelijk is.
Realistische politiek is: uitgaan van
die mogelijkheid.
Van een medewerker
LEUVEN Vorige week was te Leuven de twee-Jaarlijkse conferentie van de International
Association tor Reformed Faith and Action, beter bekend als de IARFA. Het onderwerp lag in
het verlengde van de conferentie die twee jaar gelden gehouden werd in Aix-en-Provence: „Uw
koninkrijk kome". Voor dit doel waren 5 dagen lang zo'n 80 personen bijeen in het Bijbel
Instituut België, dat sinds enkele jaren zijn domicilie heeft gevonden in een pakhuis-achtig
voormalig Jezuïeten-klooster gelegen in het parklandschap van Heverlee, even buiten de stad
Leuven.
Wat zocht men? Er werden geen ge
schillen overbrugd, resoluties aange
nomen, projekten opgestart, zelfs
geen kommissies ingesteld; de voor
drachten waren overwegend verre
van controversieel; alleen enkele van
de „work-shops" leverden nieuwe in
zichtemop.
Vluchtelingen
per boot, van de evangelie-verkondi
ging in het vluchtelingenkamp, etc.
Bij andere gelegenheden werd onze
aandacht gericht op onderwerpen als
de geschiedenis van het Belgische
protestantisme, de reformatorische
schoolbeweging in Spanje, proble
men en vernieuwing binnen een be
paalde gemeente ergens in Engeland.
Een wat duffe bijeenkomst van Workshops
plichtmatige congresgangers? Aller-
minst! Ademloos werd geluisterd
naar het relaas van ds. Nguyen-Xuan-
Bao, zendeling onder de Vietnamése
vluchtelingen, die vertelde over de
lotgevallen van zijn gemeente na de
val van Saigon, van zijn ontsnapping
In de wandelgangen, op het bordes,
en aan tafel werden onophoudelijk
ervaringen uitgewisseld. Wat mij op
dat vlak het meest geraakt heeft, was
de kennismaking met deelnemers uit
het Oostblok.
Natuurlijk waren er ook officiële refe-
raten-met-discussie. Maar daarin ligt
niet de kracht van deze organisatie.
De voordrachten zijn als regel voor de
één te moeilijk en voor de ander te
algemeen, de discussies onbestemd
en zonder veel vaart dat laatste
vooral vanwege de omstandigheid
dat ieder woord in één van de twee
officiële talen (Engels en Frans)
wordt herhaald. Daarom was het een
goede gedachte van de organisatoren
om naast de algemene voordrachten
een aantal „workshops" te houden
waaruit men zelf een keuze kon
maken.
Er waren groepen over kunst, medi
sche ethiek, de school (onder leiding
van A. van Gent, godsdienstleraar te
Vught), het gezin (o.l.v. mevr. H. Bos-
Arends, psychologe te Delft), politiek
(geleid door een vertegenwoordiger
van een Fins Christelijke partij, die
op het moment 10 zetels heeft in het
parlement), arbeid geleid door A.
Hordijk, de sekretaris van het CNV
(vooral de Engelsen bleken veel be
langstelling voor het onderwerp en
zijn inleider te hebben). Het meeste in
trek was een groep geleid door Geor
ge Goyder, Brits Industrialist en au
teur van het invloedrijke The Res
ponsible Company (1961), die een vu
rig pleidooi hield voor bevrijding van
de arbeid van onder het juk van de
financiële machten, en allerlei con
structieve gedachten naar voren
bracht over de hervorming van de
onderneming in de richting van on
derling dienstbetoon binnen één li
chaam (overeenkomstig 1 Korinthe
12).
Zoals dr. David Hanson, internatio
naal sekretaris (en chirurg in het da
gelijks leven) uitlegde, is de IARFA
niet een organisatie van kerken
geen GOS dus. Het is ook niet een
theologische vereniging. Het doel zou
kunnen worden omschreven als het
ontwikkelen van Internationale con
tacten tussen reformatorische chris
tenen die gemeen hebben dat zij zoe
ken naar een Bijbels perspectief op
allerlei moderne problemen.
Klein
Het is maar een kleine organisatie;
niet meer dan 1000 leden, waarvan
meer dan één derde in ons land; het
bestuur heeft de handen vol met het
bestaande werk het zou graag veel
meer doen, maar tijd en geld zijn de
schaarse faktoren. Toch doorgaan?
Voor de deelnemers aan deze konfe-
rentie was het nauwelijks nog een
vraag. Hetzelfde geldt van de bredere
kring van lezers van het International
Reformed Bulletin, het huisorgaan
van de IARFA. Voor inlichtingen kan
men terecht bij de internationale
voorzitter, prof. dr. J. D. Dengerink,
Xaveriuslaan 3, Driebergen, of bij de
nationale sekretaris, drs. B. Kee.
Heemraadsingel 38, Mijdrecht,
Als de eerste christenen, charis
matische open dag m.m.v. prof. Les-
crauwaet, zaterdag 20 september 10
uur, Collegium Marianum, Casino-
weg 1. Venlo. InL teL 040-515792.
Gemeente In veelvoud, over evan-
gellsatiemogelljkheden in een grote
stad m.m.v. ds. D. J. Spijkerboer,
belegd door diverse lutherse instan
ties, zaterdag 27 september in de lu
therse kerk, Hamburgerstraat 11,
Utrecht. Inf. tel. 01720-30650.
Verzet en overgave, bezinningsda
gen doopsgezinde vrouwen, Hoome-
boeg, Hilversum: 26-28 september
o.l.v. ds. C. Soutendijk (tel. 08389-
5161); 17-19 oktober o.l.v. ds M. C. de
Wilde-Mulder (tel. 05750-20134).
ADVERTENTIE
KLAARHEID
De deining rondom de zg. d
in het CDA grijpt om zich h
Steeds meer mensen, vooral u
antirevolutionaire kamp latei
dat zij niet gediend zijn van d
beschouwingen van de heer \L
Broek en nog minder van de ,t,
suggesties om met de dissident
te rekenen zoals die in de KVP,
hebben geklonken. Ook in de
jongerenafdeling van het CDA
men z'n ontevredenheid en twii v
horen. Dit geldt heel duidelijk^
komende fusie van de drie p
Steeds meer mensen gaan z
waarschijnlijk te laat, bezin
wat er te gebeuren staat De fa
der Ploeg van het CDAJ bero<
op zijn verbondenheid met hef
exodus-verhaal en de taal die UI
bevrijdende heilsbeweging van 1
spreekt om zich van dit komeet*
samengaan af te wenden. De té
het CDA ia voor hem onversta* I
geworden. Velen gingen hem dd
voor. Het zal steeds moeilijker J
worden om in oktober werkelijT
geloofwaardig geheel te smedei
wanneer men deze dingen overig-
Tot nu toe heb ik uit de kringel
het CDA nog geen openbare
verklaring gehoord, waarin ai
genomen wordt van andere „c
democratische bewegingen" ij
Europa, met name die van Wet
Duitsland. Een partij die opei
met een man als Strauss als
kandidaat voor het T
bondskansellerschap naar vorr
komt past niet bij een
christendemocratisch appèl. 1
deze, afgezien van zijn verlede
horen op recente bijeenkomst*
moet bij christendemocraten z|
achterdocht wekken dat de
samenwerking in Europees vert01fc
alleen maar kan springen als d(?e
figuur werkelijk aan de machtig
komen. Klaarheid daarover is ér-
van de eerste voorwaarden voa
mogelijk geloofwaardig fuseren*»
oktober.
Beroepingswerk
door Aldert Schipper
Een weinig meeslepende brief
aan de kerken in Korea, een
vermaning aan Israël, een be
kommerd appèl aan de grote
mogendheden. Dat is zo maar
waarin opgenomen: De Rotter
dammer, met Dordts Dagblad.
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leidae Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur ing. O Poctma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
Wibautstraai 131 Amsterdam
tel 020-913456
tele* 13006
Postgiro 660000
Bank Ned Credietbank
Rekeningnr 2300 12 574
Gemeentegiro Amsterdam
xnooo
REGK5 ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tet 010-115588 (redactie)
iet 115700 (uitsluitend voor
advertenties)
Westbtaak 4
Rotterdam
REGIO OEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Den Haag
tel. 070-469445
(abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redactie)
tel 070-468864 (uitsluitend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGiO NOORD/OOST-NEDERLAND
(abonnementen en bezorging
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen
Per maand 16.98
Per kwartaal 50.95
Per half jaar 101.90
Per jaar 201.60
aanvraag
Telefonische abonnementenop
draenten (zie adressen boven.
Oogave familieberichten 9-19 30
van maandag I'm vrijdag Op
zondag van 18-20 uur t&ef 020-
913456
Oogave mim-advartenties fel
020-936668 ot scHriftelijk aar
Mmi-Adv afdeling, postbus -1
1000 AK AMSTERDAM
Adreswi|Zingen uitsluitend
te'i'tc aan orze Amste-
adressen
een greep uit de zogenaamde
..public statements", die vori
ge week door het centrale co
mité van de Wereldraad van
Kerken in Genève zijn aan
vaard. Soms waren daar uit
voerige besprekingen voor no
dig, meestal was er vanzelf
een onmiddellijke consensus.
Een gewoon mens heeft de neiging bij
zulke herhaalde oproepen en waar
schuwingen te geeuwen. Sommige
kerkmensen vinden het zelfs fout, als
de Wereldraad, die een soort broeder
schap van kerken is. zich namens hen
met platvloerse politieke problemen
bemoeit. Wat heeft het voorzin als de
kerken zich op dat ingewikkelde ter
rein begeven, waar ze ook maar ama
teurs zijn?
Ik heb eerlijk gezegd de vorige week
wel een beetje over deze vraag lopen
tobben en die eens voorgelegd aan
een paar mensen, die belangstelling
voor de kerk hebben vanuit een ande
re professionele opstelling.
In Genève liep de Amerikaanse bio
chemicus Jonathan King ond, een
jonge geleerde, die alles weet van de
manipulatie met biologisch erfgoed.
King is Joods van een soort die je in
ons land misschien liberaal zou noe
men Hij zou het vermoedelijk goed
hebben bij rabbijn Soetendorp in de
synagoge. Wat doet een toonaange
vende geleerde, die niet christelijk is
op een vergadering van de Wereld
raad?
King: De helft van de geleerden in de
wereld is bezig met het uitdenken van
manieren om mensen uit te roeien. Ze
weten dat niet altijd van zichzelf,
velen willen het niet weten. De weten
schapsmensen die niet bij militaire
research betrokken zijn, zijn vaak in
dienst van multinationals, waar mil
jarden dollars beschikbaar zijn voor
onderzoek. Of dit werk de mens ten
goede komt moet je maar afwachten.
Intussen kiest mijn wetenschap (de
bio-chemie) een richting die het aan
zien van de wereld ingrijpend zal ver
anderen en tenslotte de mogelijkheid
zal scheppen dat menselijke genen
gewijzigd worden. Vooral op dat laat
ste punt kun je de beslissingen niet
overlaten aan individuele geleerden,
wetenschappelijke verenigingen of
transnationale bedrijven.
Maar zullen de wetenschapsmensen
zich ook maar iets gelegen laten lig
gen aan een ethische oproep uit een
of meer kerken? King: Wij weten
schapsmensen kunnen ons niet al
leen losmaken van de economische
en intellectuele druk van degenen die
ons werk financieren en van de ver
smallende benadering van onze pro
blemen. De gangbare opvatting is:
concentreer je op je onderzoek, pro
beer het zo snel mogelijk af te ronden,
publiceer, probeer geld te krijgen om
verder te gaan en hou op met dat
gedonder met de Wereldraad van
Kerken en dat soort sociale activitei
ten. Vraag niet naar andere oplossin
gen dan grotere raketten en zwaarde
re verdelgingsmiddelen. Diegenen in
de wetenschappelijke gemeenschap,
die vinden dat het menselijk talent
gebruikt moet worden om een recht
vaardige, houdbare en op inspraak
gerichte maatschappij te stichten
kun Je niet in de kou laten staan. We
hebben de hulp nodig van anderen
die zich zorgen maken over de mense
lijke waardigheid. De Wereldraad
moet proberen de wetenschap te
doorgronden. Dat voorkomt dat hij
slagen In de lucht doet. Pas als de
kerken genoeg kennis van zaken heb
ben, zullen ze door de wetenschappe
lijke wereld gehoord worden.
Wat kunnen de kerken nu alvast
doen? King: Studeren, zoals in de
conferentie van vorig Jaar in Bos tin is
gedaan. En verder: ruimte scheppen
voor wetenschappers die bezorgd
zijn, dat die elkaar kunnen ont
moeten.
Mensenrechten
Als je van het centrum van Genève
uit naar de Route de Femey rijdt,
kom je halverwege langs het Palais
des Nations, een formidabel gebouw,
waar duizenden ambtenaren uit alle
windstreken van de wereld in de weer
zijn voor ons welzijn. De hoogste Ne
derlander was daar tot voor kort (totr
dat oud-mlnlster Pronk bij de NV
kwam) dr. Theo van Boven. Hij is de
directeur van de afdeling Rechten
van de Mens van de VN. Ik vroeg ook
Van Boven naar de zin van het bezig-
zijn van de Wereldraad. Zijn betoog
komt hier op neer: In de VN-commis-
sie voor de rechten van de nens kun
je heel belangwekkende dingen ho
ren. Maar de pers geeft daar veel te
weinig van door naar de mensen. Dat
komt mede doordat ons apparaat log
reageert. Het reageren gaat bijvoor
beeld zo langzaam, dat het mogelijk
was dat Idi Amin de Algemene Verga
dering toesprak, terwijl in Oeganda
de ergste dingen gebeurden. Soms
kunnen wij pas een politicus aankla
gen, als hij allang weer vervangen is
door een ander. De Wereldraad kan
veel alerter werken. De vind de open
bare uitspraken van de Wereldraad
waardevol, maar nog meer betekenis
heeft de samenwerking met de stal in
Genève en in New York. De informa
tie die ik van dat handjevol Wereld
raadmensen krijg munt uit door be
trouwbaarheid. De krijg natuurlijk
ook uit andere particuliere bronnen
wel eens wat, maar wat Ik van de
Wereldraad hoor, neem lk altijd erg
serieus. Daar komt bij dat de Wereld
raad iets heeft dat wij helaas wat te
veel missen: De lastgevers van de
raad bestaan toch eigenlijk uit de
plaatselijke gemeenten. Dat is uniek.
Vaticaan
Een vergelijking van de Wereldraad
met het Vaticaan valt ln de ogen van
Van Boven uit ten voordele van de
eerste. Het Vaticaan speelt mee in het
diplomatieke geheeL Het ls veel voor
zichtiger. Het werkt met nuntiaturen
en wil een machtsfactor vormen.
„Maar van de zijde van de Wereld
raad hoor ik veel meer over schendin
gen van mensenrechten in een bij
uitstek katholiek werelddeel als La
tijns Amerika. De Wereldraad was
van de grote internationale organisa
ties de eerste, die oog bleek te hebben
voor de dieper liggende oorzaken van
de schendingen van mensenrechten,
zoals economische machtsverhou
dingen."
Van Boven vervolgt: Wij bij de VN
worden nogal geremd in ons werk.
Optreden tegen Zuid-Afrlka is geen
probleem. Ook over Chili zijn de lan
den het wel eens. Maar ten aanzien
van Argentinië is er geen consensus.
Ook ten aanzien van Oost-Europa
hebben de Verenigde Naties weinig
mogelijkheden. Daar voelen de lan
den van de Derde Wereld niet zo voor.
Die zeggen: Ze hebben toch Helsinki,
laten ze ln dat kader maar naar de
rechten van de mens kijken.
Het getuigenis van deze twee onver
dachte en hooggeplaatste persoon
lijkheden over het werk van de We
reldraad moet elk hart van een kerk
lid van een lid-kerk tenminste iets
harder doen kloppen. De gerefor
meerde kerken betalen bijvoorbeeld
jaarlijks ongeveer een halve ton aan
de wereldraad.
Met de waardering voor de oecumeni
sche beweging bij mensen uit politiek
en Wetenschap zit het wel snor, maar
hoe denken de gewone kerkleden er
over? Ik laat nog even dr. Van Boven
aan het woord, die tenslotte behalve
de op een na hoogste Nederlander bij
de VN ook nog een nederig kerklid is.
Van Boven: „De wereld waar wij in
leven deugt niet. Er worden steeds
meer mensen gemarteld op steeds
verfijnder manier. De wereld staat ln
brand. Nu kun je natuurlijk gaan
zitten kijken totdat er iemand een
nieuwe wereld maakt, maar wij moe
ten intussen proberen de brand een
beetje te blussen. Dat ls de opdracht
van gewone mensen, die via het IKV
laten horen dat de kernwapens weg
moeten of die via Kairos steun geven
aan de zwarten in Zuid-Afrika."
NED. HERV. KERK
Beroepen: te Noordhom-Nie
Saaksum (toez) L. J. Geluk te 2
GEREF. KERKEN
Beroepen: te Leidschendam
verz. De Prinsenhof) A. C. Jacc
Duijn kand. past medew. te L
dorp, die dit beroep heeft
nomen.
GEREF. KERKEN (VRLfa
Beroepen: te Bergschenhoek
Dronkers kand. te Hengelo; te
hom H. Verlind, laatstelijk pi
Suriname, wonende te Haren
Bedankt: voor Albany (Austrjjc
Joosse te Umuiden.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen: te Veenendaal (naarp
K.O.) (ziekenh. pred. prot. chr. s
ziekenh. te Bennekom) J. de J(
Zaandam, die dit beroep heeft i b
nomen. 1
OUD GEREF. GEM. IN N^
Beroepen: te Kampen J. van Pi
te Renen.
door Jan Nieuwenhuis
..Als Ood bestaat, waarom kun je
Hem dan niet Zien?" En: „Als God
bestaat, waarom is er dan zoveel el
lende op de wereld?" Dat zijn geen
vragen, waar het merendeel der Kortsluiting
mensheid nachten van wakker ligt,
maar wel vragen die nog altijd, en
dan met name in kerkelijke milieus,
worden gesteld. Vooral kinderen wil
len dat nog wel eens vragen.
en theologische onaantastbaarheden, ontdek
te hij dat hij daar voor zijn eigen geloofsleven
eigenlijk weinig mee doen kon en ging hij op
zoek naar nieuwe interpretaties. De vragen van
kinderen tijdens godsdienstlessen op de basis
school zetten hem aan het denken, en hij
getuigt uitdrukkelijk dat veel van zijn nieuwe
inzichten in die lessen zijn gegroeid.
Dries van den Akker s.j., leraar godsdienst
maatschappijleer aan het Sint-Maartenscolle-
ge te Groningen, heeft over die vragen een
boekje geschreven onder de titel: „Als er zoveel
ellende is Verhalen over God." Niet redene
rend. maar langs verhalen, anecdoten en voor-
b pp! den probeert hij enigs verheldering te
scheppen rond geloofswaarheden die in de
loop van de na oorlogse jaren voor veel tradi-
t'.•-•nee!-gelovige mensen tot knelpunten en vra-
rr geen geheim van. dat
ichter de rug
-reling achtl
:i nzelfsprekeitdheden
Wat zijn dit dan voor nieuwe inzichten? Als
antwoord op de eerste vraag: „als God bestaat,
waarom kunnen we Hem dan niet zien?", for
muleert hij: „We kunnen God niet zien, want
Hij heeft zichzelf weg gegeven. Letterlijk." Dat
is wel wat anders dan wat een Jongetje ooit
antwoordde: „Wij kunnen God niet zien, want
Hij heeft geen licht aan." Toch ligt daar precies
een kortsluiting die het gehele boekje door
trekt. De schrijver gaat uit van vragen van
kinderen, maar zijn antwoorden stammen uit
een volwassen denkwereld. Wie zegt: „Wil je
God zien. kijk dan naar Jezus." geeft een
misschien theologisch juist antwoord, maar hij
verwijst het vragende kind van de ene onzicht
baarheid naar de andere. Het kind vraagt
immers meestal heel andere dingen dan een
volwassene geneigd is te verstaan. Voor wat
het kinderlijk geloven betreft, betekent dit dat
de opvoeder altijd op zoek moet gaan naar de
spontane religiositeit van het kind. en deze is
vaak een heel andere dan zijn aangeleerde
religiositeit. Eén van de hoofdproblemen rond
de gelovige opvoeding ls Juist gelegen ln het
feit, dat die aangeleerde religie de spontane
religie blijkt te blokkeren, doordat ze denkt en
voelt in categorieën die niet de categorieën van
kinderen zijn. Veel kinderlijk geloof wordt om
hals gebracht door de theologieën der volwas
senen. Van den Akker doet dat zeker niet,
maar zijn boekje blijft onduidelijk üizake de
vraag, of en ln hoeverre zijn verhalen over God
verstaanbaar zijn voor kinderen.
Binnenkant
Daar komt nog iets anders bi/ De God, die
voortdurend in dit boek aan de orde is, is een
God van de menselijke binnenkant. „Een Ood
die zich weggeeft aan mij." „Een God die mij
wil worden." „Onze Uefde: (lets van) Ood."
Dat 'alles is uitermate waar en legitiem. Maar
wie het oude verhaal over Ood ln de Joodse
geschriften goed leest, kan niet om de conclu
sie heen dat die God iets zeer bepaalds en
welomschrevens van mij wil. en dat ia: een
betere, andere wereld. De God die daar ver
haald wordt, is wellicht ook een God van de
menselijke binnenkant, maar toch vóór alles
een stem welke die binnenkant roept en keert
naar buiten toe: naar bevrijding, recht en ge
rechtigheid. De God van de Schriften is een
zeer maatschappij-kritische Ood. die deze we
reld omgekeerd wil en mensen oproept, dat
waar te maken.
Welnu, van die maatschappij-kritische dimen
sie van het Godsgeloof ls in dit boekje niets te
bespeuren. In verband met de vraag „hoe ls
Ood té zien?" verwijst Van den Akker wel naar
het bijbelse sleutelverhaal over Mozes die ook
vraagt Gods Heerlijkheid te mogen zien (Exo
dus 33, vers 18), maar hij laat het daar gegeven
antwoord volledig ln het midden: God is alleen
te zien van de achterkant, nédat Hij voorbijge
gaan is en pas nédat Hij is gedaan, door
mensen. In de Schriften is die God een pro
gram, een dagelijkse agenda, en pas na
afloop, na gedane arbeid, kun je zeggen, waar
en hoe Hij is voorbijgegaan. Te zien is geweest.
Die God, dat te verbuigen werkwoord, ont
breekt in dit boekje geheel. Wie er wel is, blijkt
een personalistische God die geruststelt en
toch weer op een of andere manier te begrijpen
valt Het ware verhaal over Ood is, vrees ik,
minder gemakkelijk.
Dries van den Akker S. J„ Als er xoveel
ellende isVerhalen over God. Uitg. Lan-
noc. Tie It/Amsterdam, 192 bb.. ƒ18,90. Jan
Nienwenhnis is rk priester, hij is verbonden
aan het katholiek service instituut voor le
vensvorming in Arnhem, de Dominicnskerk
in Amsterdam en het Keizer Karelcollege in
Amstelveen.
Ds. M. Hielkema
Bij een verkeersongeluk is
leven gekomen de 66-jarige h<
de emeritus-predikant M. Hit
te Hulzen (N.H.). Voordat hij
predikant werd van de h(
gemeente te Kloosterhaar
hulpprediker te Enkhulzen en
voorganger van de hervormde
gellsatle te Andijk-Oost. Van
terhaar vertrok ds. Hielkem?
naar Willemstad in Noord'
Daar heeft hij gedurende zijn
ambtsperiode veel kerkelijr
stuursfunctles vervuld en zit
had in diverse commissies, o.
jeugdwerk en de zending. Hij
zich ook op maatschappelijk
was o.m. bestuurslid van het
nessenhuis te Breda' en voorzltl
maatschappelijk opbout
westelijk Noord-Brabant. Zijn
gemeente werd in 1969 Mom
dam, waar hij ln 1975 om gel
heidsredenen met vervroegd
taat ging. jj|
Ds. R. J. H. Brink n
Op 86-jarige leeftijd is overled
hervormde emeritus-predikant 1
H. Brink te Leeuwarden. Hij
hervormde gemeenten te Klns
te Borger, te Rulnerwold, te Wat
te Wirdum (Fr.) gediend. In 1951
hij met emeritaat In zijn stude
tijd was dominee Brink een vem
kaatser in Friesland en hij he<
deze sport meermalen de P. C
Franeker gewonnen en werd ln
koning van de partij ultgeroepe
overledene heeft bestuursfui
vervuld in de vereniging van vi
nige hervormden.
LUSAKA (ANP) - Aartsbisa
Emmanuel Millngo van Lusal
Zambia mag zijn praktijk van
dsenezlng niet langer voort»
Een afgezant van het Vaticaan ii
dit in Lusaka komen vertellen, i
vigen hebben massaal tegen dit
caanse verbod geprotesteerd
aartsbisschop heeft de bijeen
sten voor gebedsgenezing stopj
Hij is echter wel van mening, da
Vaticaan te veel heeft geluisterd
buitenlandse missionarissen.
Aartsbisschop Millngo heeft
moeilijkheden met het Vatican)
had. Ook hierin heeft hij toegegi
