Werken met de erfenis van Mondriaar- EO wil codecommissie voor normen media overtoom Gezien op T.V. en Viditel? De oude helden zijn nog niet vermoeid 'Pier and Ocean' in museum Kröller-Müller Directeur Dorenbos bij presentatie van winterprogramma: Bon voor gratis Overtoom-boek Rus dirigeert op Sacharow-concert En dan nog Choreograaf Char* pion (59) overledei Opera Orfeo vanavond op Nederland 1 Nieuwe boek WOENSDAG 27 AUGUSTUS 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door Cees Straus OTTERLO Het aardige aan de tentoonstelling Pier and Ocean in het Rijksmu seum Kröller-Müller op de Hoge Veluwe is niet alleen het feit dat hier een visie op een bepaalde ontwikkeling in de geschiedenis van de moderne kunst wordt gegeven, maar dat er tegelijk een inzicht wordt verschaft in de samen hang van de eigen collectie en de manier waarop het mu seum zijn bezit uitbreidt. En dat, terwijl die eigen collectie als onderdeel van de tentoon stelling nauwelijks een rol van belang speelt. Het museum Kröller-Müller legt Francois Morellet: Ten Chance Lines, 1971. daarmee verantwoording af van zijn aankoopbeleid, doet dat tevens op een wijze die zijn bezit In het Juiste kunsthistorische kader plaatst Met andere woorden: met elke nieuwe aankoop, mits vallend binnen de ge stelde grenzen, kan worden verwezen naar een precedent die de aankoop rechtvaardigt. Deze redenering mag misschien sim plistisch klinken, maar ze vindt haar ontstaan ln het allereerste „prece dent". Het ls het sluitstuk van de oorspronkelijke verzameling, de nog door mevr. Kröller-Müller aange kochte, zogeheten Pier and Ocean- schllderljen van Plet Mondriaan. Hoewel Van Oogh, die elders ln de verzameling kwantitatief en kwalita tief zo oppermachtig aanwezig is en dus evenzeer een aanleiding had kun nen zijn voor een verdere uitbouw, zijn de Mondrlaans veel meer een vertrekpunt geworden waarop het aankoopbeleid is afgestemd. Die keuze ls wel gerechtvaardigd, want de ln 1944 overleden Mondriaan, is van de Jaren zestig af een voortdu rende bron van Inspiratie geweest voor een aantal kunstenaars die alle maal onder de niet geheel te definië ren noemer van het neo-constructl- visme kunnen worden geplaatst Ver warrend ls dan wel dat er op de ten toonstelling en ln de catalogus steeds sprake ls van „constructivisme" zon der meer. Daarmee wordt veel eerder verwezen naar de gelijknamige stijl uit de Jaren '10 en '20 van Pevsner. Oabo en Tatlln, mensen waarmee Mondriaan slechts zeer zijdelings ver wantschap voelde. Trouwens, wie sommige namen van de deelnemers aan deze tentoonstel ling beziet, kan zich afvragen wat zij ook maar ln de verste verte met het begrip (neo-) constructivisme hebben te maken. Dat komt ook een beetje door het gebrek aan een goede defini tie van deze stijl (voor zover dat na tuurlijk mogelijk is), die daardoor een stevige theoretische onderbouw mist, hoe mooi en verheven de begeleiden de teksten ln de catalogus ook zijn. Abstracte geometrie De tentoonstelling maakt niettemin een hoopvol begin. De heroriëntatie op het werk van Mondriaan, die, na dat de abstracten waren uitgeraasd, pas goed op gang kwam, heeft hier te lande een hele beweging losgemaakt. Met vooral Ad Dekkers, Peter struyc- ken en Bob Bonles als epicentrum trok een golfbeweging door de kunst van de Jaren zestig, die zich wel laat omschrijven als de abstracte geome trie. In hun werk ls elke vorm van toeval uitgeschakeld en de uitwer king van een Idee verloopt langs een nauwbepaald systeem. Op de exposi tie worden Dekkers en Struycken (Bonles ontbreekt, evenals Carel Vis ser en dat mag beschouwd worden als een misser) samengebracht onder de nogal ambivalente titel „toeval, sys teem en oneindigheid". Him werk wordt dan ook gecombineerd met dat van de cljferschrljvende Opalka en de hier volstrekt chaotisch overko mende Marlo Meiz. Beter was het geweest de systematici onder te brengen ln allereerste cate gorie die ruimte-concepties bevat van onder meer Joost Baljeu en Jean Go- rln. Net als Dekkers c.s. pikken zij de erfenis van Mondriaan op en slaan een brug van zijn constructivistische uitgangspunten ln het platte vlak naar een werkelijk ruimte-verken nende beeldtaal. Het ls dan ook te recht dat je ln deze categorie ook de land art van Will Insley en de mini mal art van Fred Sandback ziet, die de eenmaal gecreëerde consequenties verder uitbouwen. Maar de aanwezig heid van Richard Tuttle ls weer heel opmerkelijk. Van hem ls op een geheel witte muur een wit, geknoopt touwwerkje te zien dat Je, ln tegenstelling tot wat ln de catalogus wordt gezegd, volstrekt over het hoofd kunt zien. Tuttle's ldeeêen ten aanzien van de ruimte en dat mag Je toch wel als een van de belangrijkste uitgangspunten bij de constructivistische stijl hanteren lijken veel minder belangrijker dan zijn visie op onze manier van kijken naar kunst ln haar totaliteit. Je kunt Je afvragen waarom bijvoorbeeld Ellsworth Kelly hier ontbreekt, die veel meer over de relatie tussen ruim te en de ingreep van de kunst daarin laat zien. Zwaartekracht De samenstellers van de tentoonstel ling (Gerhard von Graevenltz en Nor man Dllworth) definiëren hun visie op het constructivisme van de jaren zeventig behalve met de al eerder genoemde categorieën ook met een etiket „zwaartekracht" dat hier een heel verrassende uitwerking krijgt. Er zijn kunstenaars gekozen die voor de hand liggen, zoals de Belg Pana- marenko van wie bekend ls dat hij op vliegtuigen lijkende constructies bouwt die bij gebrek aan aërodyna mica en een overdosis aan gewicht wel nooit zullen vliegen. Er ls de Ame rikaan Kenneth Snelson die met zijn nog Immer fraaie staalconstructies een hoogtepunt van esthetisch genot te bieden heeft. Maar ln de gang naar deze afdeling krijgt de expositie ook onbewust een educatief trekje door een videoperformance van Ryszard Wasko die zich door middel van gym nastische bewegingen tracht op te heffen. Wat vooral duidelijk wordt deze ten toonstelling ls de ontwikkeling die het neo-constructlvlsme ln humane zin doormaakt. Beginnend met de volslagen koele en berekende syste matiek van Dekkers en Baljeu veran dert het constructivisme ln een Charles Simonds: Mensen die in een cirkel wonen, del „Picaresque Landscape", ongebakken klei, 1976. Simonds, i rop tentoonstelling is ondergebracht in de categorie „raimtecoaiDe; bouwt imaginaire steden die bestemd zouden zijn voor rftjer kende „kleine mensen". var punt had: ln een hoogst-ln 1' benadering van een verder Ire' algemeen gesteld vormprot ge- hoogst emotionele en vaak ook ro mantische beweging waarin zelfs plaats kan zijn voor de landschappe lijke Ingrepen van een Richard Long of Walter de Maria. Binnen een tijds verloop van tien Jaar ls de moderne visuele kunst weer daar aangekomen waar zelfs Mondriaan zijn vertrek- Tot 8 september, op werkt opend van 10-17 uur, op xo 11-17 uur. ADVERTENTIE Sunny Murray van wisselende kwaliteit door Frits Lagerwerf! AMSTERDAM Het trio van de Amerikaanse free-jazz slagwerker Sunny Murray, met altsaxofonist Jimmy Lions en contra-bassist Allan Silva, heeft de afgelopen da gen met wisselend succes op hoofdstedelijke podia gecon certeerd. Dit ad hoe centraal ensemble speelde in het BIM-huis wat aarzelend en ingetogen, dit tot groot ongenoegen van publiek en critici, ln De' Kroeg echter was het gezelschap aanzienlijk beter Ingespeeld en klonk met name een tweede set, met tenorsaxofonist Frank Wright, die ronduit briljant kan worden genoemd. Murray en zijn olijke paranimfen ma ken deel uit van de eerste generatie free-jazz musici die aan het begin van de Jaren zestig ontstond. Nadat de Amerikaanse Jazz ln het voorafgaan de decennium het uiterst plesante, recht-toe-recht'aan karakter had ge kregen dat zo goed ln clubs en restau rants paste, besefte een aantal zwarte componisten onder anderen Oraet- te Coleman, Cecil Taylor en Bill Dixon dat het doen van concessies aan de publieke smaak de ontwikke lingen van de afro-Amerikaanse mu ziek ln ernstige mate belemmerde. Hun elitaire standpunt werd door de Internationale Jazz-wereld wat lache rig genegeerd.' en des te groter was de schok toen bleek wat voor muzikale consequenties de nieuwe filosofie wel had. De populaire harmonische sche ma's hadden afgedaan, er kon fris van de lever worden geïmproviseerd, improvisatie en compositie werden als een geheel beschouwd en soil raakten meer Ingebed ln het collec tief. Vrijheid was hèt nieuwe woord. vandaar de term free-jazz. Er was geen publiek, maar er waren wel vol gelingen. Taylor heeft jarenlang met Llons en Murray gepraat en gespeeld en zijn invloed ls nog altijd ln zijn spel merk baar. Lions, tamelijk snel ontsnapt aan het heersende Parker-eplgonls- me, voerde de leidende melodische' stem ln het steeds atonaler ensem- blespel wordende dat Taylor voor stond, en Murray werd nagenoeg ge heel vrijgelaten ln zijn ritmische op vattingen. Terecht, hij ontwikkelde zich tot de aartsvader van alle free- jazz slagwerkers ter wereld en blijkt zich heden ten dage nog op een uniek niveau te manifesteren. In elke tekst zit muziek, de techniek is allesbehal ve klassiek, maar de klankstructuur ls fenomenaal. Na een tamelijk onderkoelde maar fraaie eerste set, drong ln De Kroeg Frank Wright naar voren en ontstond vrije muziek vol dynamiek en zinde rende spanning die zich zelden kon ontladen. Wright pakte uit met een zeer extraverte en robuuste solo en Llons, een echte wereldreiziger met een kammetje en een paspoort ln de achterzak, stond niets anders te doen dan het zwaarste saxriet tn de koffer te zoeken. Zijn toon werd aanmerke lijk groter en repliek was Introvert, kort maar weergaloos. Wright wordt op dit late uur nog danig aan het denken gezet Temidden van de intrigerende inter actie van improvisatoren die echt naar elkaar wilden luisteren, nam de uitstekend begeleidende Silva een ge varieerde, gestreken solo en vulde Murray de grandioze klanksamen smeltingen feilloos aan met verheu gend. subtiel spel. Deze jam waarin composities van Albert Ayler werden aangehaald, bewees dat de oude hel den allerminst vermoeid zijn, zij ont beren soms de Inspiratie. Overtoom, da s hét.centrale magazijn van Nederland voor bedrijven, instellingen en overheid. Met 30.000 artikelen in voorraad. Via de katalogus besteld, ogenblikkelijk tegen scherpe prijzen geleverd. Geen katalogus voorhanden? Bel. of stuur dan de bon op 030-784641. (19 lijnen). Tolhuislaan 47-85. 3734 GK Den Dolder Viditelnummer 543 d v an tr i Dei na sch er an< e 1 n re< of ch« incl 'ig' m rsp nd »r LO a te ird rii lil JAard van bedrijf:. meer dan 30.000 artikelen, a Code/plaats: Gratis voor bedrijven, particulieren f 12,50 IPostgiro 433540 tr ta v.: Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM De Evangelische Omroep zal initiatieven ontplooien om in ons land een codecommissie te benoemen naast de al bestaande reclame codecommissie die zich bezig houdt met normstelling in de media. De omroep zal daartoe notities aanbieden aan de Raad van Beheer van de NOS (dagelijks bestuur) en aan de minister van CRM. EO-dlrecteur. drs. L. Dorenbos, die dat gisteren bij de presentatie van de programma's van zijn omroep voor het winterseizoen bekend maakte, toonde zich ln onomwonden taal zeer bezorgd over de ontwikkelingen ln de media. HIJ noemde een codecommissie een noodzaak, omdat de minister van CRM met de nieuwe omroepwet geen enkele mogelijkheid meer heeft om Speciaal vandaag Het paard van Troje— The ma van dit IKON-gesinspro- gramma is verliefdheid. Na een oproep om reacties zijn veel brieven binnengekomen bij Het paard van TroJe. Enke le briefschrijvers vertellen in de stndio over hun ervaringen. Ned. 2/18.59 Van gewest tot gewest be steedt aandacht aan de volgen de onderwerpen, Kijfhoek, het rangeerterrein tussen Rotter dam en Dordrecht dat het grootste is in ons land. Noor der Dierenpark in Emmen, leerzaam en ln nieuwe stijl; het vermalen van puin uit Am sterdam voor de wegenbouw. Ned. 1/18.59 Het dreigt weer menens te gaan worden. De vakantietijd is voor velen afgelopen. Dat betekent dat de VARA is ge stopt met Zomerkwartaal en dat Wekkerradio, de Vooruit gang en Hoor Haar weer op bet programma staan. Hilv. 2/7.20 enig toezicht te houden. De rechter moet nu uitspraak doen. Smaakmakers Dorenbos noemde het ook een alar merend verschijnsel dat de media zelf het nieuws gaan bepalen. HIJ vond dat het ln toenemende mate zicht baar wordt dat politici en bedrijven en organisaties hun beleid gaan bepa len op de smaakmakers van de me dia. „Een verdere monopolisering door satellieten en technische ont wikkelingen leidt tot een dictatuur ln de wereldmedia, die makkelijk in gang wordt voor een politieke wereld dictatuur. De verslaggeving door Stad en VARA op 30 april leveren het bewijs hoe gevaarlijk het voor de democratie ls als de media de anar chie gaan dienen In zijn kritiek spaarde Dorenboa ook de NOS-programma's niet. Ze vol doen niet aan zijn nonnen van objec tiviteit „Wat het NOS-journaal be treft ls hier blijvend twijfel en be zorgdheid. Een zorg, die zeer groot ls nu de NOS meent met een apart jeugdjournaal te komen, wat een ca-, tastrofe kan betekenen", aldus de' EO-dlrecteur. HIJ moest zich gisteren bij de meeste persvertegenwoordigers behoorlijk vaak verantwoorden over zijn genera liserende uitspraken. Over zijn eigen omroep had hij niets dan goeds te melden. „De EO barst uit zijn voe gen". Een ludieke Illustratie daarvan was, de de bijeenkomst werd gehou den ln een tent van doek, omdat het EO-gebouw te klein zou zijn ge worden. Deze omroep telt naar schatting 220.000 leden, tegen 205.000 in janua ri. Om B-omroep te worden het- Drs. L. Dorenbos geen de EO duidelijk voor ogen staat zijn er volgens de gewijzigde om roepwet 300.000 nodig. Zendingsdrift De zendingsdrang van de EO strekt zich uit tot ver in het buitenland. Zo worden dagelijks kinderprogramma's uitgezonden voor China, die betaald worden door EO-aanhnagers in Ne derland. In Afrika en Azle zijn verder hulpprojecten voor vluchtelingen op touw gezet Er wordt op 12 september zelfs een „EO-regio-blJeenkomst" ge houden ln Pretoria, en er zijn plannen voor bijeenkomsten In Kenya, Oe ganda en Grand Rapids. In Brussel is een „EO-vriendenclub" in het buiten land gestart Hoewel de EO wereldwijd voor om roepprogramma's en hulp zorgt, blijkt het toch maar moeilijk te zijn de wekelijkse twee en een half uur tv- tijd zinnig en met eigen werk te vul len. De EO-dlrecteur geeft de minis ter van CRM die „de omroepen op afgrijselijke wijze uitknijpt" de schuld. De EO zou dan ook uit de omroep reservepot wel wat geld wil len hebben voor dagtelevisie met educatieve doeleinden. Nu wordt ge vreesd dat als er tv-uren in de middag bij zouden komen slechts bekende programma's herhaald zullen worden. Nieuw ln het seizoen 1980/81 is een tv- serie uit 38 delen „God wil wonen bij de mensen". Presentatie ls ln handen van Henk Binnendijk, die de serie een handreiking noemt om zelf de bijbel ter hand te nemen. De actualiteitenrubriek Tijdsein, die eens per twee weken wordt uitgezon den, zal met een aantal korte onder werpen mikken op Jeugdige kijkers. Er wordt met thema's gewerkt als: opvoeding, Israël, oorlogen en hon gersnoden. In TlJdsein-radlo krijgt het christelijk onderwijs speciale aandacht Verder wordt voorbereid de derde tv- serie in het kader van „Het ontstaan van de Bijbel" en ,Het ontstaan van de wereld". Ditmaal zal men zich gaan bezighouden met de geschiede nis van het volk Israël. Dat de EO ook op andere terreinen actief ls blijkt uit een wereldcongres voor evangelische christenen, werk zaam ln de massacommunicatie, dat van 27 tot en met 30 oktober ln het RAI-congrescentrum ln Amsterdam wordt gehouden. Titel: „The *80's and beyond". Op 28 februari 1981 ls er ln het Con grescentrum in Den Haag een inter nationaal tv-trl bunaal „Voor het le ven". Dat zal zich diepgaand bezig houden met zaken als abortus en euthanasie. Men zal dan een dringend appèl doen op het geweten van de regering en het volk „om terug te keren deze dodelijke weg naar de absolute bescherming van elk indi vidu". Van onze kunstredactie DEN HAAG. De drie Jaar geleden naar Israël geëmigreerde Rus Rudolf Barshal zal op 4 september het Resi dentie Orkest lelden tijdens een con cert waarvan de opbrengsten ten goe de komen aan de internationale Sa- charow-conferentie. Solist op deze avond is de violist Boris Belkln, die net als Barshal uit Rusland naar Is raël uitweek. Zowel dirigent, solist als orkest wer ken belangeloos mee aan dit concert Met de baten worden de kosten be streden van de conferentie die op 4 en 5 september ln de Haagse Ridderzaal wordt gehouden. Op deze bijeen komst wordt de verbanning van de dissident Andrei Sacharow door de Sowjet-autorltelten van Moskou naar Gorki aan de orde gesteld. Het programma bevat de Ouverture Prins Igor van Borodin, het Vioolcon cert van Bruch en de derde symfonie, de Erolca, van Beethoven. Rudolf Barshal ls een der oprichters van het Moskous Kamerorkest. In Israël leidt hij het Nieuw Israëlisch 8ymfonle-orkest Toon Hermans mag voorlopig niet zijn theateroptredens hervatten, heeft zijn specialist hem verteld. Her mans moest onlangs zijn voorstellln- genreeks onderbreken wegens een aandoening van de stembanden. Op tredens die hij zou geven ln Utrecht, Bussum, Antwerpen, Hilversum, Den Haag, Tilburg en Nijmegen komen nu te vervallen. Het ziet er naar uit dat Hermans over enkele maanden weer normaal zal kunnen optreden. De grote notaris tuin van het Friese dorpje Jorwerd vormt binnenkort het decor voor een serie opvoeringen van een openluchtspel. In een Friese be werking van Geart Jonkman geeft een groep van 13 spelers en zeven musici daar een uitvoering van Dounsjende Dieven (Dansende die ven), een blijspel van Jean Anoullh. Romke Toering heeft de regie. De voorstellingen worden gegeven op 29, 30 augustus en 5 september. Eugene Ormandy heeft het afgelo pen weekeinde afscheid genomen als vaste dirigent van het orkest van Philadelphia, een van de vijf grote beroemde orkesten ln de Ver. Staten. Ormandy, thans tachtig jaar, werd ln 1938 aangesteld als opvolger van Leo pold 8tokowskl die het orkest vanaf 1912 tot grote faam bracht Ormandy heeft nu de titel ere-dlrlgent; ln maart 1981 komt hij bij het Rotterdams PhUharmonlsch Orkest enkele gast- dlrecties doen. Van onze radlo-tv redactie HILVER8UM Op Nederland 1 toont de NO8 vanavond een van de eerste opera's uit de geschiedenis van de Westeuropese muziek, l'Orfeo van Claudlo Monteverdi. Het ls de vast legging van een prod uk tie die Niko- laus Harnoncourt als bewerker van de partituur en dirigent Jean-Plerre Ponnelle als regisseur maakten voor de Opera van Zürlch. De uitzending begint om 19.45 uur en duurt tot 21.37 uur. De Orfeo- prod uk tie ls er een uit een groep van vier; de anderen waren de opera's De terugkeer van Odysseus in het vaderland. De kroning van Pop- pea en een scenische presentatie van madrigalen uit het Achtste Madrlga- lenboek. Daarin zit ook het beroemde Combattlmento dl Tancredl e Chlo- rinda, een werk dat op 8 september life te zien zal zijn ln het Concertge bouw van Amsterdam als onderdeel van de uitreiking van de Erasmus prijs aan Nikolaus Harnoncourt en G us tav Leonhardt De opera Orfeo dateert van 1607 en behandelt het beroemde verhaal dat de herder Orfeo zijn gestorven gelief de Euridlce uit de onderwereld wil terughalen. Dankzij zijn bijzondere gaven als muzikant lukt hem dat bijna, maar hij kijkt om en verspeelt het recht op Euridlce. De opera, ge schreven voor de hertog van Mantua, loopt in zoverre goed af dat Orfeo door god Apollo in het Elsyseum wordt opgenomen. Monteverdi ver werkte in zijn compositie zowel oude technieken (polyfonie) als de door hem ontwikkelde „tweede stijl", de enkelvoudige stem boven een simpe le begeleiding. De prod uk tie van Har noncourt ls geheel gebasseerd op de Instrumentale mogelijkheden van Monteverdi's tijd; als opera-orkest speelt het Wecnse barokensemble Concentus musicus. NEW YORK (UPI, Reuter) - Jarige leeftijd ls ln New York én rikaanse choreograaf Gower pion overleden. Champion kn ;r succes met de musicals Hellfi en Bye, Bye Blrdle. Champion overleed vrijwel kertijd met de première van zi|* we show 42nd 8treet. HIJ i halve als choreograaf ook als onder meer In Showboat en C Girl an Break. Champion twee Tony's, de Broadway-t< gpr van de voor de fllmindu stemde Oscars. Wijlen Sarah Sllbermann, do bert Lampo. Ultg. Meulenho sterdam, 341 pag., 29,50. R« BIJ ultg. Luitlngh, Laren (NJ schenen: Het famillefortoli Anthony Blond (440 pag., 33, zich over honderd Jaar ultatre familieroman); Naar eer an f door Doris Shannon (417 pag. liefdesverhaal tegen achtergro Amerikaanse burgeroorlog), rngkeer der verdoemden door Jones (469 pag., 35.90, derde oorlogstrilogie). Groninger volksalmanak, hl* Jaarboek voor Groningen, 1 Onder redactie van dr. W. J. 1 ma, dr. A. T. 8chultema Meijer J. W. Boersma, 6 bijdragen van rische aard en 4 over Gronlngr heden. Uitgeverij b.v. Erven I der Kamp, Groningen, 238 bh ƒ39,65. Daktar, arts en diplomaat ii door Viggo Olson. Telosboek 1 Internationaal Evangelisch Bo trum te Arnhem, 387 pag, (gebonden ƒ29,90). Amerika al rurg, werkzaam ln BangladesJ, van zijn leven en werk en hoe I atheïst christen werd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4