oskou laakt aandacht
resten voor stakers
^takingsrechl in Joegoslavië wettelijk geregeld
Speciale band Syrië-Oostblok
Zweedse crisis om
verhoging van BTW
Israels kanaalplan
politiek gevoelig
Muskie dringt aan op
stabiele olieprijzen
Leger Iran
iraat
mgs grens merkingen maken
iet Irak
Bij kernoorlog zijn
schuilkelders zinloos
Polen unaniem over waarde socialisme"
Socialisten
in Portugal
willen Eanes
Dissidente priester
voor de rechter
SDAG 26 AUGUSTUS 1980
BUITENLAND
TROUW/KWARTET
H S 7
SKOU, WENEN (Reuter, AP, AFP) Het officiële Russisme persbureau TASS heeft het
ten gisteren voor het eerst beschuldigd van Inmenging ln ie binnenlandse aangelegenhe-
I van (het stakende) Polen.'
De toonaangevende politieke com- kellngen ln Polen. De communlstl-
mentator van het persbureau Joerl se he parti] van Frankrijk en de com-
Kornilow eel dat de westerse media munlstiache vakbond van Italië toon
de problemen gebruiken om „het so- den hun tevredenheid over de stap-
cialisme zwart te maken en in dlskre- pen van Glerek.
diet te brengen." Extra scherp was de
kritiek aan het adres van West-Dults-
land waar volgens TASS en de Russi
sche tv jevanchisten" een spel spe
len met Polen en „provocerende" op-
over de crisis.
Van een onzer verslaggevers
BREUKELEN Het bouwen
van schuilkelders en het aan
leggen van andere middelen
van civiele verdediging voor
het geval van een kernoorlog,
ls volstrekt zinloos. Dit ls de
conclusie van een groep medi
ci en natuur-wetenschappers,
die onderdeel ls van de Pug-
wash-conferentle die de afge
lopen dagen ln Breukelen ls
gehouden.
De conclusie ean de werkgroep, dié
bestaat uit dertien mensen uit o a
Groot-Brlttanniè. de Verenigde Sta
ten, de Sowjet-Unie, Polen, Tsjecho-
Slowakije. Chili en Nederland, zal
vandaag worden voorgelegd aan de
plenaire vergadering van de Pug-
w ash-conferentie. Deze conferentie.
die afwisselend ln een land van de
NAVO. van het Warschau Ifact en ln
een neutraal land wordt gehouden,
biedt een forum waarop natuur-we
tenschappers uit de diverse landen ln
een betrekkelijke beslotenheid met
elkaar kunnen spreken over de ver
houdingen tussen Oost en West, de
wapenwedloop en de gevaren van een
kernoorlog.
Het ls aan te nemen dat de Pugwash-
conferentie de conclusie van de werk
groep vandaag zal overnemen. De
groep is tot de conclusie gekomen dat
in geval van een kernoorlog het abso
luut onmogelijk zal zijn om ook maar
enigszins adequate n^edlsche hulp te
bieden. Een groot deel van de medi
sche voorzieningen zal door de Inslag
van van kernbom uitgeschakeld wor
den. Bovendien zal de vraag om hulp
zo gigantisch groot zijn. dat daaraan
op geen enkele wijze zal kunnen wor
den tegemoet gekomen. Ook de min
der ernstig gewonden, die medisch
gezien een redelijke overlevingskans
hebben, zullen niet opgevangen kun
nen worden, zodat ook onder hen veel
slachtoffers zullen vallen.
De werkgroep wijst er verder op dat
schuilkelders ln geval van een treffer
ln een kernoorlog als een oven zullen
gaan werken. Voor eventuele overle
venden van zo'n oorlog zijn de be
staansvoorwaarden uiterst minimaal
geworden. Drinkwater en voedsel zul
len door de straling onbruikbaar ge
worden zijn. Bovendien dreigen er
grote gevaren door de grote hoeveel
heden onbegraven lijken. Ook de ka
davers van dieren zullen levensbe
dreigend zijn, doordat veel virussen
en schimmels Juist goed gedijen door
de straling, wat tot epidemieën kan
lelden.
De werkgroep doet een appèl om alles
in het werk te zetten een kernoorlog
te voorkomen. Ze is van oordeel dat
alleen het krachtdadig werken aan de
preventie van een nucleaire holo
caust de catastrofale gevolgen daar
van kan verhinderen. Civiele verdedi
ging brengt onder geen enkele om
standigheid ook maar enige uit
komst.
ERAN, NEW YORK,
Volgens Komilow zijn de economl
sche problemen van Polen „overko
menlljk" en valt er geen vergelijklnf
te trekken met die van het westen dk
„diep, acuut en onherstelbaar" zijn
De westerse media maken zich vol-
(Reuier, AFPAF) gens TASS druk over Polen en zwlj-
Iraanse regering heeft de gen over de ernstige depressie waarin
achten langs de grens de Verenigde Staten zich bevinden.
Jrak .1" J0lleKlgev,.St!at waarom «hraauwt da weatame pro
1 paraatneia georacnt, na- paganda niet uit dat er alleen al ln de
„Irakese troepen vorige ontwikkelde kapitalistische landen
lek drie aanvallen uitvoer- meer dan achttien miljoen werkloaen
i op Iraans grondgebied". P*® JSfÏÏS*
1 vj/ 6* W"u5cuicu genaakt Tan j^t falen van het kspi-
neeit net iraanse persou- taiisme?" aldus Komilow, die stélt
I Pars gisteren bekend ge- dat ln Polen de openlijk en samm
hangend discussiëren over de ecoio
mische en sociale problemen mier
unaniem zijn in het geloof dat iet
socialistische stelsel de basis is vor
alle vooruitgang.
schermutselingen hadden zich
bij de stad Qasr Shirin in
provincie HermansJ ah en een
revolutionaire gardist en een
zouden zijn gedood. Stalinisten
Iraakse gevechtsvliegtuigen
bij de aanvallen betrokken,
is Pars. Irak heeft Iraans sterke
I, ayatollah Khomeini er herhaal-
DAMASCUS, CAIRO (Reuter, UPI) De Syrische Ba'ath partij heeft gisteren aangdrongen
op „een speciale en onderscheiden relatie" met de Sowjet-Unie. In Damascus werd dit gezien
als het groene licht voor president Hafez Assad om een defensiepact of een verdrag van
vriendschap en samenwerking met de Sowjet-Unie te sluiten. In de Arabische pers is
gesuggereerd dat Syrië zelfs zou kunnen overgaan tot het sluiten van een defensieverdrag met
het Warschau-pact.
|k van beschuldigd de Iraanse re-' ln de leiding van Polen. Het bekn-
Van de andere Ooeteuropese lanen
was Joegoslavië het meest uitgesto
ken in zijn reactie op de wljziginen
itie te willen uitbreiden naar Irak.
r tenslotte een kleine meerder-
voi 1 van de bevolking de sjiietlsche
ldt ent van de Islam aanhangt. Iran
Er dat Irak de Koerdische opstan-
ngen in het noorden van Iran en
ru Arabische minderheid in de zuid- Polen,
tuiftelijke provincie Khoezestan
ut Belde groeperingen verlangen
imle.
tens Iran (en andere landen) is
hard bezig een keramogendheld
-orden. De nucleaire kennis en het
erieel worden door Franse en Ita-
inse bedrijven geleverd, die overi-
s volhouden dat alles om het ge-
Ik van kernenergie voor vreedza-
doeleinden gaat Een hoogstwaar-
Ij nil Jk Iraans „comité voor het be
den van de Islamitische revolutie"
daar niets van en heeft gis te
met aanslagen gedreigd op die
la&nse en Franse firma's. Op het
Itoor van het Britse persbureau
Iter ln Rome kwam gisteren een
binnen waarin zes Franse en vijf
lanse bedrijven werden ge
en waarin het comité zich ook
grljkste dagblad van het land, Poiti-
ka, noemde de vervangen leiden
onder wie premier Edward Bablich
stalinisten en havikken die allcg
geen enkele voeling meer hadden net
de complexe moeilijkheden mn
Oost Duitsland zond de belangrtjlote
rede van de Poolse partijleider Id-
ward Glerek rechtstreeks uit maailn
Romeniê duurde het zeventien uir
voor de bevolking er kennis van Ion
nemen. Een van de Hongaarse krov
ten oordeelde over de kwestie van 3»
vrije vakbonden dat deze alleen <«-
mocratisch zijn als er geen beperktu
ls wat het aantal kandidaten betrtf.
en de stemming geheim zal zijn.
De ZImbabweaanse premier Mugabe was rlsteren in NEW York voor de
officiële toelating van zijn land tot de VN. Hier spreekt hij een gehoor in
Harlem toe.
NEW YORK (Reuter, AP) De Verenigde Staten hebben er
bi) olie-exporterende landen op aan gedrongen de wereld
economie verdere moeilijkheden te besparen door stabiele
olieprijzen en stabiele voorraden aan te houden.
p ntwoordelljk stelt voor een bom-
ilag op een kantoor van een van
ou Italiaanse ondernemingen in au-
lus.
jzelaars
n Iraanse minister van buitenlandse
De reacties ln het Westen zijn, zoal
valt te verwachten, op de hand van di
stakers. Amerikaanse functionars-
sen noemden de belofte van de Pod-
ae regering dat er vrije vakbondsvir-
klezingen zullen worden gehoudn
een belangrijke stap naar meer den>
era tie in het land. Als de stakers 1st
aanbod aanvaarden en het wordt o-k
uitgevoerd dan kan dat gevolgen ho-
ben voor de andere landen in Oot-
Europa, aldus deze functionarisset
Helmut Schmidt, de Westdulte
bondskanselier, riep gisteren op tt
„terughoudendheid" van de regert-
- WM. 'UI UW IVgVII
en, Sadegh Ghotbzadeh heeft er gen bulten Polen. Na afloop van b-
rsl het parlement op aangedrongen sprekingen met de Noorse regering-
p^Amerikaanse gijzelaars niet voor leider Nordli zei Schmidt dat beie
echter te brengen. „Zo'n proces ls landen bezorgd zijn over de ontwi-
in ons belang," aldus de minister
een vraaggesprek ln het Amerl-
vfnse weekblad Time. Volgens de
lister is de belangrijkste Iraanse
an de Amerikanen, de uitlevering
de sjah, niet meer van belang,
r Amerika moet Iran teruggeven
het heeft ontnomen, voordat de
elaars kunnen worden vrij gel a-
Mu HU bedoelde de Iraanse tegoeden
>r i waarde van tegen de twintig mil-
gulden die de VS hebben bevro-,
Ghotbzadeh vond dat de gijze-
is. kszaak Iran afleidt van belangrij
en problemen. HU gaf de Russen de
i izfuld van de binnenlandse onrust.
Russen proberen ons in een in-
ürionaal Isolement te drukken."
studenten die de gijzelaars ast-
den hebben voor het eerst sinds
weer van zich laten horen. Ze
°^m weten dat de gijzelaars „naar
hel gezonden zouden worden" als
Amerikanen zouden proberen de
dl elaars met geweld te bevrijden
sdat het Iraanse parlement over
beslist had.
Immer worden er ln Iran com-
tten tegen de revolutie opgerold
gens revolutionaire gardisten zat
a het Anglicaanse bisdom ln Isfa-
i een door de VS gesteünd splona-
et, dat 270 kilo explosieven bezat.
Op de eerste dag van de speciale
zitting van de Algemene Vergadering
van de Verenigde Naties, die geheel
gewijd ls aan ontwikkelingsvraag
stukken, zei de Amerikaanse minister
van buitenlandse zaken Edmund
Muskie tevens dat de olierijke landen
hun hulp aan ontwikkelingslanden
moeten uitbreiden en meer van hun
door de olie verdiende geld moeten
Investeren ln de landen van de derde
wereld. Muskie nodigde ook de Sow
jet-Unie en diens bondgenoten uit
meer te doen voör de vérarmde derde
wereld. „Lege magen worden niet ge
vuld door allerlei polemieken".
Volgens Muskie zijn de Verenigde
Staten sterke voorstanders van uit
breiding van de programma's van de
Wereldbank, met name als het gaat
om de ontwikkeling van nieuwe ener
giebronnen.
De Wereldbank heeft overigens begin
deze week bekend gemaakt de ko-
STOCKHOLM (Renter, AFP) Ht Zweedse parlement is gisteren ln een
crisissfeer begonnen aan het omsteden plan van de centrumrechtse rege
ring Filldin om de btw te verhogn van 20,63 naar 23,46 procent. Hiermee
sou Zweden bet hoogste btw-perentage van Europa krijgen. De parle-
mentssitting aal twee weken dura en is de eerste „bijzondere" sinds de
Jaren '40-'45.
Het btw-plan ls samen met de verbflng van de accijns op benzine, alcohol
en tabak bedoeld om de bested Inge, van de consument af te remmen. Op die
manier wil Filldin een keer breqen ln de snelle verslechtering van de
situatie op de handelsbalans. De acijnsverhoging voor alcohol samen met
een prijsverhoging houdt in dat co fles whisky morgen 9 gulden duurder
wordt en in de staatsdrankwinkel nu 58 gulden gaat kosten.
De sociaaldemocratische opposltltelder en oud-premier Olof Palme stelt
het debat in het teken van de val ran het kabinet en nieuwe verkiezingen
daarna. De regeringscoalitie telt 175 parlementsleden, één meer dan de
oppositie van sociaaldemocraten e communisten. De Jongste opiniepeilin
gen geven de oppositie 51,5 procen van de stemmen als er nu verkiexin-
r?"*"1 ï^oDden - ea aterkte dit p.lmr en de communisten üteït.de Verë'ld'Vrede'en veiligheid ën
•Inde 1968 niet meer hebben gebeld. rechtvnardlgheld.
mende rijf Jaar 25 miljard gulden te
zullen uittrekken voor leningen aan
met name olie-arme ontwikkelings
landen voor onderzoek en aanboring
van energiebronnen. In een rapport
zegt de Wereldbank dat ln sommige
ontwikkelingslanden de helft van de
behoefte aan energie nog Wordt ge
dekt door hout en houtskool, maar
dat de prod uk tie hiervan verre ach-
terbüjft bU de stijgende vraag.
De groep van 120 ontwikkelingslan
den, gesierd met de naam de „Groep
van 77" schuiven de verantwoorde
lijkheid voor de crisis in de ontwikke
lingslanden in de schoenen vah de
industrielanden. Volgens de 77 ls er
bij de rijke landen onvoldoende poli
tieke wil om tot overeenstemming te
komen.
De crisis ln de wereldeconomie heeft
nu ongehoorde afmetingen aangeno-*
men, zo stellen de ontwikkelingslan
den vast Dat uit zich vooral in de
chronische onevenwichtigheid in het
Internationale betalingsverkeer, de
aanzienlijke vermindering van de
economische groei in combinatie met
wijdverbreid handelspro tec tionisme
en de hoge niveaus van werkloosheid
en inflatie. De diepere oorzaken van
deze situatie liggen bU de onbillijkhe
den in de internationale economische
orde.
Volgens de ministers van de ontwik
kelingslanden dienen de verhoudin
gen fundamenteel te worden gewij
zigd. Dat moet gebeuren door het
aanvaarden van nieuwe regels en
principes betreffende de internatio
nale handel en monetaire en financië
le zaken, die een waarborg scheppen
voor een gelijkwaardige en doelamü-
ge rol van de ontwikkelingslanden bij
het nemen van beslissingen op Inter
nationaal niveau. De onderlinge sa
menwerking tussen de ontwikke
lingslanden vervult een sleutelrol bU
het tot stand brengen van een nieuwe
economische orde. Volgens het docu
ment zal eenmislukking van de VN-
bijeenkomst verstrekkende nadelige
gevolgen hebben voor de internatio
nale economische samenwerking, de
ontwrlkkeling. de economische stabl-
van onze correspondent
LISSABON Mario Soares, partij
leider van de Portugese socialisten,
beloofde gisteren de volledige steun
van zUn partij aan president Eanes
als kandidaat voor de komende presi-
denta verkiezingen.
Mario Soares zei dit na afloop van een
laatste bespreking met de president
over zUn eventuele kandidaatstel
ling. Verwacht wordt dat president
Eanes zijn kandidatuur nu snel offici
eel maakt Eanes heeft het Portugese
volk lang in onzekerheid gelaten over
zUn kandidaatstelling.
Als de belangrijkste militair achter
de gebeurtenissen van 25 november
1975 stelde Eanes zich in 1976 slechts
kandidaat om een stabiele overgang
naar een volwaardige demokratle te
garanderen. Vorig jaar nog zei Eanes
het niet nodig te vinden zich opnieuw
kandidaat te stellen wanneer er voor
een ontsporing van de democratie ln
Portugal geen gevaar meer zou be
staan. Sedert anderhalf jaar is de
zittende president echter het mik
punt van de conservatieve partijen
geworden, die hem zUn trouw aan de
grondwet venrijten. De partijen die
nu aan de macht rijn willen de grond
wet ingrijpend veranderen maar kun
nen dat niet zonder presidentiële
steun. ZU hebben daarom generaal
Soares Cameiro als hun kandidaat
uitgeroepen. Soares Carneiro staat
bekend als een echte communisten
vreter en een weinig enthousiast ver
dediger van de anjerrevolutie. De
kansen dat hij in december van Ea
nes zou kunnen winnen worden ech
ter niet hoog aangeslagen. Blijft de
Democratische Alliantie ook na de
parlementsverkiezingen van 5 okto
ber aan de macht dan ontstaat er een
onregeerbare situatie omdat premier
8a Carneiro verklaarde niet opnieuw
onder Eanes eerste minister te willen
zijn.
AMSTERDAM De Russlsch-ortho-
doxe priester Gleb Jakoenln (46) is
gisteren voor de rechter verschenen
door wie hU werd beschuldigd van
kwaadspreken tegen de Sowjet-Unie.
Volgens Jakoenins vrouw riskeert hij
hiermee een straf van zeven jaar
dwangarbeid plus rijf Jaar verban
ning binnen de 8owJet-Unie.
Jakoenln werd bekend doordat hij ln
1976 een brief schreef aan de Wereld
raad van kerken waarin hij de situa
tie aanklaagde waarin Russische
christenen hadden te leven. Tegen
over de rechter zei Jakoenln gisteren
dat zUn publikaties over onrecht te
genover christelUke gelovigen niet.
als an tl-Sovjetpropaganda kunnen
worden aangemerkt
Zijn opvatting werd onderschreven
door twee getuigen décharge die
eveneens in de gevangenis zitten. Dit
zUn Victor Kapltantsjoek en Lev Re-
gelson, de medeondertekenaar van
de brief uit 1976.
De oproep stond in een communiqué
dat werd uitgegeven door het dertien
de panarabische congres van de par
tij, dat ricbtUJnen heeft opgesteld
voor de Syrische buitenlandse poli
tiek ln de komende vier Jaar. Wester
se diplomaten menen dat president
Assad een bezoek aan Moskou zal
brengen voor het eind van het Jaar
om overleg te voeren en w&arachijn-
Ujk akkoorden te sluiten over de leve
ring van geavanceerd Russisch wa
pentuig. De Syriërs willen graag de
beschikking over de moderne Mig-25
gevechtsvliegtuigen en tevens meer
zware T-72 tanks. Met name de vlieg
tuigen zijn urgent, nadat Israël in
staat blUkt luchtgevechten tegen de
verouderde Mlg-21's altijd te winnen.
Zondag nog werd een Syrisch Mig-21
boven Zuid-Llbanon door Israëlische
Jagers tot schroot geschoten.
De Syrische betrekkingen met zijn
buurlanden worden er niet beter op.
Nadat vorige week Syrië en Irak met
elkaar overhoop lagen en de ambas
sades sloten, zUn nu de betrekkingen
tussen Syrië en Jordanië tot een diep
tepunt gedaald. Volgens het persbu
reau voor het Midden-Oosten kan de
gespannen situatie leiden tot de slui
ting van de grens tussen beide landen
en de uitwijzing van diplomaten. De
moeilijkheden spruiten deze keer
voort uit de moord in de Jordaanse
hoofdstad Amman op een Syrische
tegenstander van president Assad,
die al Jaren geleden naar Jordanië
was gevlucht De moordenaar, lid van
de Syrische diplomatieke staf, werd
gegrepen en Jordanië, kwaad vanwe
ge de eerste politieke moord in Am
man sinds tien jaar, hield hem enkele
dagen vaat Waarop Syrië de Jor
daanse ambassade in Damascus af
grendelde en Jordaniërs die de grens
wilden oversteken lastig viel.
Israël heeft Inmiddels laten weten
dat het niet zal tolereren dat Syrische
vliegtuigen het luchtruim boven
Zuid-Llbanon schenden, waaruit op
gemaakt kan worden dat Israël dat
luchtruim als het zijne beschouwt
JERUZALEM (DPA, Reuter) De Israëlische plannen
om een kanaal te graven van de Middellandse Zee naar de
Dode Zee, waaraan het kabinet zondag zijn goedkeuring
hechtte, zullen nog heel wat politieke voeten in de aarde
hebben. Het kanaal dat ongeveer 1500 miljoen gulden
moet kosten en tien Jaar arbeid, begint namelijk in de
Gaza-strook, bezet gebied dus, dat misschien ooit eens zal
behoren tot een Palestijnse staat.
De Israëliërs willen het water uit
de Middellandse Zee gebruiken
voor aanvulling van dat in de Do
de Zee, die vierhonderd meter la
ger ligt en dreigt uit te drogen, het
opwekken van elektriciteit, het
aanleggen van vis rij vers, het wer
ven van toeristen en mogelijjt voor
koeling van een kerncentrale.
De stijgende olieprijzen hebben
de energierekening van de Joodse
staat zo hoog opgedreven dat 1500
miljoen gulden zinvol lijkt. Maar
buitenlandse investeerders zUn
dan wel nodig en gezien de politie
ke gevoeligheid zal dat niet een
voudig zUn.
Het project, dat de geesteUJke va
der van Israël, Theodor Herzl, al
rond de eeuwwisseling voor ogen
stond, bestaat uit een 80 kilometer
lang kanaal dat van Gaza groten
deels ondergronds door de Negev-
woestljn naar de bergketen ten
westen van de Dode Zee voert
Deze bergen worden doorboord en
aan de andere kant kunnen de
watermassa's oralaagstorten en
turbines aandrijven van een cen
trale die een vijfde van de huidige
Israëlische behoefte aan elektrici
teit moet leveren. De Dode Zee.
gevoed door de Jordaan waar Jaar
lijks een miljard kubieke meter
water voor irrigatie wordt uitge
haald, kan dan op peil gehouden
worden. Het zal wel twintig jaar
duren voor het oorspronkelijke
peil weer bereikt is. Wat de kern
centrale betreft zullen waarschijn-
UJk geen plannen gepubliceerd
worden. Israël wordt ervan ver
dacht aan een atoombom te
werken.
J. den Boef
stakingen in Polen die aanvankelijk als „werkondeDrekingen"
[den aangeduid omdat zij wettelijk niet zijn toegestaan, hebben er
e;er eens de aandacht op gevestigd dat arbeiders in comnunistisch
fegeerde landen van belangrijke democratische rechten verstoken
Iven. Alleen Joegoslavië maakt daarop een uitzondering,want daar
g volgens de wet worden gestaakt.
b (ut er in Joegoslavië al vele Jaren van
«dat h<-
het Idyllische beeld van een con-
riije socialistische maatschappij alleen
ir ln de verbeelding heeft bestaan." De
logen in landen met een communistl-
i systeem hebben zo redeneert men in
[fado „het geïdealiseerde Imago van
ociale werkelijkheid weggenomen Een
[ing ln een „arbeldersstraat" bleef ech-
kng een politieke zonde ln de ogen van
Kerici.
Joegoslavië, waar het arbeiders-zelfbe-
ongeveer dertig Jaar geleden werd
'troduceerd. kon men ruim twintig Jaar
den de ogen niet langer voor de werke-
teid te sluiten. In 1958 al constateerde
communistische partij dat ..het sociaal-
komische systeem van Joegoslavië geen
«onleuze sociale symbiose (het samen
gaan van twee ongelijksoortlp organismen
tot wederzijds voordeel -red.is."
Dit systeem is ook ..geen idyUiche orde, die
zelfgenoegzaam in een ui teste perfectie
bestaat," zo wordt voorts gezgd. „De wer
kende klasse ls de tundamentle kracht van
de socialistische maatschapp en draagt en
garandeert de socialistische mtwlkkeiing.
In de sociaal-economische truc tuur be
staan echter „een serie econmlsche, klas
se-, politieke en ideologisch* tegenstellin
gen die onder zekere omstndigheden
een tegenstrijdig karakter krgen."
Rechten
Een staking wordt ook in ht Joegoslavi
sche politieke Jargon een „wrkonderbre-
king" genoemd. Het is gee strijd* voor
nieuwe politieke rechten, maar „een poging
om gebruik te maken van de in de wet
neergelegde rechten van het arbeiders-zelf
bestuur, als deze in de sociale hiërarchie ln
het gedrang zUn gekomen." Stakingen zijn
officieel dan ook geen gevolg van een crisis
in het systeem van zelfbestuur „Zij resulte
ren uit ongelijkheid tussen theorie en prak
rijk."
Arbeiders-zelfbestuur werd ln 1951 in Joe
goslavië ingevoerd nadat de 8owJet-ieider
Josef Stalin in 1948 de economische hulp
verlening aan dat land had stopgezet ln een
poging om het politiek tot de orde te roe
pen. In de dertig jaren die sindsdien zUn
verstreken, werden heel wat onvolkomen
heden weggenomen, waar zelfs op het ogen
blik zijn er nog grote spanningen tussen
theorie en prakrijk. Deze worden mede ver
oorzaakt door de gecompliceerde politieke
en economische problemen ln de veelvolke-
renrepubliek Joegoslavië.
De eerste grote staking ln Joegoslavië brak
uit op 13 januari 1958 toen de mijnwerkers
ln Slovenië het meest ontwikkelde deel
van het land protesteerden tegen de te
lage prijzen voor de door hen gedolven
kolen en het te geringe aandeel van de
mijnen in de verdeling van de Inkomsten.
Tussen 1952 en 1957 was de prijs van kolen 5
procent verlaagd, terwijl de kosten van het
gebruikte materiaal met 44 procent waren
gestegen. Besparingen en produktlvltelts-
verhoging konden de teruggang niet op
vangen.
De mUnen van Slovenië zijn ln het verleden
vaak het toneel van een felle klassenstrijd
geweest. Invoering van het arbeiderszelfbe
stuur werd daar in het begin dan ook be
groet als de vervulling van een lang gekoes
terde wens. Na zes Jaar bleek het systeem
echter nauwelijks te werken, het oude bu
reaucratische gedoe was gebleven en het
gepresteerde werk was geen maatstaf voor
de inkomsten-verdeling geworden
Neergaande lijn
Aanvankelijk wist men geen raad met deze
gerechtvaardigde staking. Commentaren
en analyses getuigden daarvan. In de Jaren
zestig begonnen partij en vakbeweging ech
ter begrip op te brengen voor de ooreaak
van de stakingen. Een recente analyse is
neergelegd in het boek .Arbeiders-stakin
gen ln Joegoslavië" van de socioloog dr
Neca Jovanov. Tussen begin 1958 en eind
1969 de periode die ln het boek aan een
onderzoek werd onderworpen deden zich
niet minder dan 1906 stakingen voor.
Tot 1965 bleek er een opgaande Ujn te zUn.
daarna nam het aantal stakingen af. In de
republiek Slovenië waren er bUvoorbeeld
103 ln 1969 en 40 in 1973, aldus Martjan
Serine van het Centrum voor zelfbestuur als
geheel waren er 150 stakingen in 1959,271 ln
1964 en 148 in 1968. De meeste stakingen
betroffen middelgrote bedrijven tot 1500
man, met name de metaal- en aanverwante
Industrieën en bouwondernemingen.
Men kan werkonderbrekingen echter niet
vergeUJlcen met wat traditioneel onder sta
kingen wordt verstaan. In de meeste geval
len betroffen zU een deel van een bedrijf en
waren er ongeveer 140 mensen bij betrok
ken, die vaak niet langer dan één dag wei
gerden te werken. Uitbreiding van een con
flict kon vrijwel alüjd worden voorkomen
doordat het conflict op het niveau van een
autonome eenheid van een bedrijf werd
uitgepraat
Motleven waren ln de meeste gevallen: een
oneerüjke Inkomstenverdeling, inperking
van de rechten ln de zelfbesturende onder
neming en een bureaucratische instelling
van de leiding tegenover de arbeiders. In
genoemde periode van twaalf Jaar werd
geen geweld gebruikt. Mika Spiljak, lang
president van de Confederatie van vakbon
den. zegt over de stakingen: „ZU rijn onze
fout, omdat zij een Indicatie zUn dat wU nog
niet genoeg hebben gedaan om systeem van
zelfbestuur tot gelding te laten komen."
Hoogste vorm
Terwijl men ln Polen overweegt om op
gerechtvaardigde eisen van de stakende
arbeiders in te gaan, houdt men in sommige
communistische landen de Poolse leiders
voor, dat zU geen concessies mogen doen.
Want volgens Karl Marx kunnen stakingen
zich alleen maar in „kapitalistische landen"
voordoen. In de DDR gaat men er bijvoor
beeld nog alrijd van uit dat de staking een
vorm van de „proletarische klassenstrijd
tegen kapitalistische uitbuiting en onder
drukking, tegen bewapening en oorlogs
voorbereiding. voor sociale vooruitgang, de
mocratie en vrede" is.
Stakingen, aldus het „Kleine politieke
woordenboek" van de DDR. dragen bij tot
de ontwikkeling van het klasse bewustzijn
van de arbeidersklasse. Hoogste vorm van
de staking ls de politieke massastaking, zo
heet het woordelijk. Dat geldt blijkbaar
niet voor de nationale staking ln Polen, die
niet een kapitalistische maar een falend
socialistisch systeem in gebreke stelt. En
dan nog een systeem, dat de bevolking meer
vrijheden liet dan de partijleiders ln de
DDR op eigen terrein willen of durven toe
staan.
