Van talkpoeder naar baksteen ouw Commentaar POLITIEK viltstift alleen voor koningin llfliHilTilïl' 4 zwart-wit stuur 'n brief hap aaps V. en D. gaat akkoord met kortere werkweek DAG 23 AUGUSTUS 1980 TROUW/KWARTET arbeidende mijnwerkers goede resultaten dezer da- de eerste twintig dagen van rijs haalden zij meer dan elf ton van die kostbare 'g! of naar boven, waarmee zij a stellingen met negentiendui- overtroffen. Een fabriek die momenteel een van de exportopdrachten voor kjle-machinerie ter waarde •«crdan een miljoen zloty's in Jfaluta uitvoert, draait op feren. Industriële vestigingen law. Poznan en andere de- het land werken ryth- jnanieuws van de Poolse van donderdag. En de Mlodych voegt daar nog lAtiel commentaar aan toe: J kingssituatie wekt emoties J mensen met anarchistische st i-socialistische oogmerken die te benutten. Er doen Ie ronde die objectief gezien, n tegen de hoogste belan- H de werkende klasse en het ?r een arbeiders die deze leu- r voren hebben gebracht." al :D et een mens met dit soon anders dan vaststellen dat de persvrijheid vastge- artikel 83 van de Poolse ei nu ook weer niet zo gesteld. Welke Nederlandse eldde tijdens de havensta- n Rotterdam dat een klom- ek in de Gelderse Achter eb maar mooi een recor- had geboekt? a erzelfder tijd is er in de k ters en voor de Poolse radio J risie gelegenheid kritische ningen te zetten bij het Is en economisch beleid van l'ichtige partijtop. Zou par- president Breznjew zonder of blozen durven toegeven (akers in ieder geval ten dele ebben? (Gesteld al dat hij aan van stakers zou erken- )e Poolse partijleider Ed- Jierek deed het wel en dat een tolerantie die in vele opese landen ondenkbaar komen zwart-wit ligt het de verleiding tot zwart-wit- nog wat kleiner te maken citaat, opgetekend door nse journaliste uit de mond dertigjarige staker die haar en op de Lenin-werf schil- )m vijf uur 's middags zie ik ouw en zoon door de tralies (toegangspoort. Dat is het moment van de dag. Om 's morgens en acht uur 's volg ik verplicht de discus- i het MKS, die per luidspre- den uitgezonden." We zou- t een discussie van het over- nde stakingscomité willen maar bij voorkeur vrij- Feit is. dat de Poolse overheid bereid is de stakers vrij ver tege moet te komen. Dat zij naar eigen zeggen „ongeveer tot halverwege" wil gaan, is extra opmerkelijk ge zien de belabberde toestand waarin de Poolse economie verkeert. Hulp van de socialistische broederlanden hoeft de Volksrepubliek niet te ver wachten en ook de bankiers van het kapitalistische Duitsland waren slechts onder grote druk van kanse lier Helmut Schmidt uiteindelijk te porren voor een lening aan Polen, zij hel niet zo groot als Warschau had gevraagd. De concessies die de overheid lijkt te willen doen, liggen echter vrijwel allemaal op het puur materiële vlak: over de ideologische verlangens zwijgt zij. Feit is tevens dat Gierek en de zijnen een zeer beperkte speelruim te hebben en dat zij al hard bezig zijn die op economisch gebied te overschrijden. Op politiek terrein zijn de marges echter nog kleiner. Niet voor niets stoort de Sow jet- Unie voor het eerst sinds zeven jaar weer de uitzendingen uit het westen die op Oost-Europa zijn gericht en die veel informatie over de stakin gen bevatten. Arbeidsonrust en de roep om vrijheden op de stoep van de Sowjet-Unie kunnen aansteke lijk werken en zó hecht is het socia listische systeem kennelijk niet dat het zich dergelijke spanningen kan veroorloven. Vermoedelijk is het onjuist te ver onderstellen dat het Kremlin al po pelt om soldaten van het War schaupact de kameraden in Polen ervan te laten overtuigen dat zij zich vergissen. Maar even onjuist is het te veronderstellen dat een her haling van de Tsjechische „assis tentie" ondenkbaar is, welke con cessies Polen ook doet aan zijn burgers. Binnen deze smalle marges moeten overheid, stakers en naar meer vrij heid verlangende intellectuelen in Polen elkaar zien te vinden. Voor de Sowjet-Unie is het op den duur gevaarlijk deze marges nog te ver kleinen (geweld herstelt de rust in de voortuin slechts zeer kortston dig), voor de Poolse overheid is het gevaarlijk alle politieke eisen te ne geren en voor het Westen is het gevaarlijk de stakers en dissidenten moreel te steunen bij het stellen van eisen waarvan wij allen weten dat deze niet kunnen worden verwezen lijkt zonder de stabiliteit van Polen en daarmee de verhouding tussen Oost en West te verstoren. Dat laatste immers is in het belang van niemand. Zo gezien had de Poolse partij-ideoloog Rakowski gelijk toen hij gisteren in onze krant schreef: „Uiteindelijk verliezen wij allemaal." Slechts een geleidelijke hervorming kan de verliezen be perkt houden, hoe pijnlijk matiging ook zijn kan. DEN HAAG Het was oud- premier Piet de Jong, die eind Jaren zestig met zijn onaf scheidelijke glimlach en met het op zijn lippen bestorven woordje „begrip" hoe dan ook over een IJzersterke formule bleek te beschikken, om het effect van de zich toentertijd manifesterende actiegroepen te neutraliseren. Voorzover provo's, Maagdenhuisbezet ters en andere actievoerders al een bedreiging vormden voor de bestaande orde, was de glimlach van de premier ruimschoots in staat om de rest van Nederland gerust te stellen. Het actiewezen bleef aldus een verschijnsel, dat de samenleving wel beïnvloedde, maar geenszins ontwrichtte. Inmiddels hebben de actievoerders van gisteren plaatsgemaakt voor de zoveel grimmiger krakers van van daag. Het zakje talkpoeder waarmee politieagenten in de Jaren zestig nog „ludiek" werden bekogeld, is allang ingeruild voor bakstenen En op het dak van het gekraakte pand aan de Prins Hendrikkade lagen koelkasten en IJzeren staven gereed om gezags dragers desnoods te verbrijzelen. Vooralsnog is dit een hoogtepunt in de ontwikkeling van het „actiewe zen" dat zich de afgelopen Jaren be haaglijk heeft kunnen nestelen in de boezem van de traditionele belangen groepen en die van de politieke par tijen. Enkele politieke partijen gaan er zelfs prat op zich aan te dulden met de term actiepartij. Het spreekt van zelf dat ook deze ontwikkeling haar keerzijde heeft Het luisteren naar de basis, het al te gretig een welwillend oor lenen aan actiegroepen, moge verfrissend en de mocratisch lijken de uitkomst ls een geleidelijke, maar onmiskenbare ondergraving geweest van de politle- ke besluitvaardigheid en een zekere machteloosheid van ons hoogste ver tegenwoordigende orgaan, het parle ment. Het is interessant een weekje „poll tlek" eens te bezien tegen de achter grond van deze ontwikkeling De on derwerpen waren: de ontruiming van het pand aan de PH-kade, de samen stelling van de rijksbegroting, de pre sentatie van het verkiezingsprogram ma van de PPR en de roerselen bin nen het CDA. Het blijkt dan. dat zich in de waardering van het „actiewe zen" een belangrijke kentering aan het aftekenen is Actievoeren toen Stilzwijgend Die kentering tekende zich nog het duidelijkst af bij de ontruiming van het pand aan de PH-kade. Kraakac- ties onUenen hun succes in niet onbe langrijke mate aan de stilzwijgende steun dan wel de sympathie van de burgers. Op hun beurt weerspiegelt die onuitgesproken steun zich in de stellingname van politici. ZIJ keuren weliswaar het geweld in welke vorm dan ook af, maar anderzijds is er ook een zekere billijking van de kraakac- tles, voorzover zij zijn ingegeven door de woningnood. Het is precies dit appèl op de collectieve schuld, die de krakers in de gelegenheid heeft ge steld een soort staatje in een staat te vormen. Want waar normale burgers nog worden beboet voor een achter lichtje ls het de krakers toegestaan de hele rechtsstaat aan hun laars te lappen. Met de PH-kade hebben de krakers echter de grenzen van hun actieradi us van meet af aan overschreden. Dit keer bestond de tegenpartij niet uit de een of andere vage huizenspecu lant, maar uit even boven modale legale woningbezitters die terecht ge griefd waren. In grijpen van over- door Willem Breedveld heidswege kon onder deze omstan digheden niet achterwege blijven en de krakers kozen voor een zich aldus manifesterende overheid voor de eni ge uitweg, namelijk die van het ha zenpad. Eenzelfde kentering tekent zich ook af in het moeizame begrotingsover leg. Tot voor kort konden achtereen volgende kabinetten zich de luxe ver oorloven maximaal tegemoet te ko men aan de verlangens van actie- en belangengroepen. Jaar ln Jaar uit konden de eindjes aan worden ge knoopt volgens het principe: een beetje kiezen en heel veel delen. En meestal was de financiële ruimte groot genoeg om al te grote conflicten met de belangengroepen te voorko men. Die ruimte ls er nu echter niet meer en om onder deze omstandighe den hardnekkig voor eigen parochie te blijven prediken begint in brede kring weerstanden op te roepen. Zelfs Arie Groenevelt heeft mede daarom de handhaving van koopkracht niet ai te nadrukkelijk meer voorop willen stellen. Het kabinet dreigt echter in dit ken terend getij door te slaan naar de andere kant Geen overleg meer met de sociale partners (vakbeweging en werkgeversorganisaties) maar een op actievoeren nu voorhand voorschrijven van wat wel en wat niet gewenst is. Kortom het aankondigen van een loonmaatregel omdat de uitkosmt van het overleg te onzeker ls. Een voortvarendheid die we van het kabinet niet zijn gewend. Overigens moet gegeven het verzet van minister Al be da nog maar wor den afgewacht wat er van deze nieu we lijn terecht komt. Willig oor Hoe dan ook, het deze week gepresen teerde verkiezingsprogramma van de PPR laat in leder geval zien dat een al te willig oor voor het actiewezen pro blemen oplevert, waar zelfs een actie partij eigenlijk niet zo goed raad mee weet. Zo stelt het programma ener zijds eisen, die stuk voor stuk geld kosten, zoals meer woningbouw, uit breiding van de collectieve sector en dergelijke en eist het in een en het-; zelfde programma handhaving van de koopkracht tot aan het modale inkomen. In een bijgevoegde notitie rekent de financleel-economlsche deskundige van deze partij Leo Jansen echter haarscherp voor dat deze twee doel stellingen niet te handhaven zijn. Want, luidt zijn conclusie, dit kan alleen maar wanneer de boven-moda- le inkomens een aanzienlijk deel van hun inkomen prijsgeven, zoveel waar schijnlijk dat een platte inkomensop- bouw het gevolg zal zijn. De PPR zelf verwacht daarom ook dat er wel niets van terecht zal komen. Het doet na tuurlijk wat vreemd aan om dan des ondanks bij de kiezers de Indruk te ADVERTENTIE Voor het eerst In Rotterdam: 100 stands, restaurantjes en oa MASSADA. ROB DE NUS, SNOOPY. DOLLY DOTS, RUDY WA1RATA F1ËSTA TROPICAL, LOSALEGRES 21-22-23-24 aug. TON MENKEN USHAL/Weena 12-24 uur. zondag 12-18 uur. toeg. f 6, kind. en 65+ f 3 Niets is alledaagser dan een ball point, maar zo omstreeks 1950, toen de eerste balpennen uit Amerika overwoeien bij wijze van spreken dan toen was Je apetrots als Je zo'n ding bezat. Eén ding was vervelend: Je mocht er op school niet mee schrijven. Dat was trouwens niet alleen op scholen zo, bedrijven probeerden het gebruik van ballpoints ook tegen te houden, formulieren moesten op uitdrukkelijk ver zoek met de vulpen ondertekend worden en ook een voorlichter vam het ministerie van Justitie herinnert zich een intern schrij ven bij de opkomst van de ball point waarin kort en krachtig meegedeeld werd dat een ambte naar geacht werd met de vulpen te blijven schrijven. Die tijd ligt ver achter ons. De dikke poken met het onregelma tige schrift zijn allang door prima schrijvende, meestal goed in de hand liggende balpennen vervan gen en negen van de tien mensen schrijven er alles mee als het er niet meer zijn. Zelfs lezen wij dat koningin Beatrix nieuwe wetten en wetsontwerpen vaak met ball point, en soms zelfs met een vilt stift ondertekent, iets waar haar moeder niet over piekerde; die hield het op de klassieke vulpen. Nu weten wij wel, dat de konin gin onder en boven de wet staat. Wat zij mag, mogen wij nog niet (een vrije vertaling van het zeer oude spreekwoord: quod licet Io- vi, non licet bovi), dus als u nu denkt bij de eerstvolgende ver kiezingen het rondje op het stem biljet met viltstift te kunnen in vullen. dat zit u er naast. In de kieswet (artikel 32) staat dat deze handeling met potlood dient te worden verricht: „De kiezer be geeft zich na ontvangst van het stembiljet onverwijld naar een niet in gebruik zijnd stemhokje en stemt aldaar door met potlood rood te maken een wit stipje, geplaatst in het stemvak voor de naam van de kandidaat zijner keuze". In de oude kieswet van 1901 en in de besluiten van 18 januari 1907 en 24 november 1910 stond nog dat het ook met zwart mocht, maar dat is er later dus uit gegaan. De laatste kieswet dateert van Juli 1951, toen er dus nog nauwelijks balpennen waren en niemand hier ooit nog van een viltstift gehoord had. Waarom dat stipje per se rood gemaakt moet worden? Waar schijnlijk vond de wetgever dat het mooist, want in de kieswet is daar geen verklaring voor te vin den. Een Jaar of vijf geleden heb ben een paar kiezers in Zeeland hun stembiljet eens met een an der materiaal opgevrolijkt. Of het nou viltstift of een rode bal pen was, daar willen we van af wezen, in elk geval zijn die biljet ten na ampele overweging wel ongeldig verklaard. Een stapje verder. Als Je trouwt, mag je dan Je handtekening net als de Koningin, met viltstift of balpen zetten, of met dat nog altijd met een gereed gelegde (vul-)pen? Als daar ooit landelij ke richtlijnen voor gegeven zijn, moeten ze dat op het ministerie van Justitie weten. Daar kunnen ze er niets over vinden, zodat we mogen aannemen dat elke ge meente dit soort dingen zelf mag bepalen. Dat merk Je ook wel aan de onderlinge (kleine) verschil len. Een handtekening op een ak te. zegt men bij de burgerlijke stand in Amsberdam, moet dui delijk leesbaar zijn. geschreven met zodanig materiaal dat ie over honderd Jaar nog leesbaar is. Een pen is dus goed. maar ook een ballpoint die niet vlekt Voor alle zekerheid levert Amsterdam bij de ondertekening van aktes zelf een balpen met speciale docu- menteninkt Het aktenpapier ls wel van een landelijk voorge schreven soort en dat vind Je dus ook in bijvoorbeeld in Bussum, waar Je met blauw of zwart mag tekenen. De inkt moet niet kun nen verbleken, maar dat is ook de enige voorwaarde, want de bal pennen die ze in Bussum gebrui ken worden gewoon in de winkel gekocht. Een verschil met het Brabantse Dongen, waar uitslui tend met een zwarte balpen mag worden getekend. Blauw kopi eert slechter en omdat zoveel mensen kopieèn van aktes nodig hebben, moet dus ook de handte kening in zwarte inkt gezet zijn. De vulpen wordt al niet meer gebruikt sinds men er toe is over gegaan alle aktes met de machi ne te schrijven. En ook bij nota rissen blijkt de vroeger verplich te vulpen definitief te zijn afge schaft. Wie een notariële akte te kent, vertelt men ons op een groot notariskantoor in Amster dam. mag dat gewoon met elke balpen doen die voor de hand is. Maar die viltstift, die kunt u wel vergeten zolang u geen koningt in) bent. In de afgelopen twee Jaar zijn zo'n drieduizend mensen in Tur kije om politieke redenen ver moord. Momenteel vinden er wel tien politieke moordaanslagen per dag plaats. Het aantal moor den begaan door zowel rechtse als linkse extremisten stijgt nog steeds, evenals de arrestaties en berichten over foltering van officiële zijde. Het Turkse dag blad Cumhüryet meldt, dat van december vorig Jaar tot en met maart 46.796 mensen op politieke gronden gevangen gezet zijn. De staat van beleg, sinds de invoe ring in december 1978 steeds met twee maanden verlengd, is nu van kracht ln 21 van de 67 Turkse provincies. Het laatste bij Am nesty International binnengeko men bericht over foltering betreft de psychiater dr. Dursun Klrbas, die onderzoek verrichtte naar de gevolgen van foltering. In de vroege ochtend van 28 maart werd hij bij een inval in zijn huis meegenomen en verhoord in Is- tanboel. Na een dag begon men hem te stompen, trappen, op de voetzolen te slaan (falanga) en diende men hem elektroshocks toe. Op de zesde folterdag werd hij opgenomen in een ziekenhuis, waar een arts een acute longont steking constateerde; eerder was de helft van dr. Klrbas' linker long weggenomen. Zodra hij uit het ziekenhuis terug was, begon het martelen opnieuw en duurde twee weken voort. Toen hij voor een krijgsraad gebracht werd. ge lastte de rechter zijn onmiddellj- ke vrijlating. In een ander be richt, dat Amnesty in april ont ving. werd melding gemaakt van het martelen op het hoofdbureau van politie in Istanboel van acht tien leden van de progressieve jeugdorganisatie. Over deze zaak heeft Amnesty dringende bood schappen gezonden naar minis ter-president Demirel. In augus tus vorig Jaar protesteerde Am nesty bij Demlrels voorganger te gen de arrestatie en mishande ling van leden van de confedera tie van progressieve vakbonden in Turkije. Nog meer berichten over anti-vakbondsacties heeft Amnesty ln april dit Jaar aan Demirel voorgelegd. Beleefde, maar dringende brie ven, waarin u uw verontrusting uitspreekt over het stijgende aantal berichten uit Turkije over foltering van gevangenen, kunt u in het Engels of Frans schrij ven aan: His Excellency Süley- man Demirel Prime Minister Ankara. Turkey. En/of aan de Turkse ambassadeur ln Den Haag: Z.E. de heer Ozmedir Ben- Ier, Jan Evertsenstraat 15. Dat krijg Je als Je in een super markt inbreekt: trek in al die lekkere hapjes die daar zo onbe waakt uitgestald liggen. De man die in Lons-le-Saunier in de Fran se Jura in een supermarkt in brak, kreeg er ook zin in en niet zo'n beetje. Bljkbaar had hij na een tijdje z'n buik vol. want hij liet een plak leverworst aange- hapt achter; de afdruk van zijn tanden stond er piekfijn in. En passant stichtte hij nog brand ook, maar hij wist weg te komen zonder dat iemand hem zag. He laas voor hem bleef de aangehap- te plak worst in zoverre intact, dat de politie de man, toen hij een paar dagen later ln een ande re supermarkt betrapt werd, al leen nog maar ter vergelijking in iets anders hoefde te laten bijten Het paste precies. Voor de BBC-serie „Leven op aar de" heeft presentator David At- tenborough zich tussen de goril la's van Rwanda begeven. „Wij hebben zonder gevaar en proble men twee weken tussen de dieren kunnen verblijven, maar we moesten ons wel op z'n 'aaps' gedragen", laat Televtzler de fil mer Martin Saunders zeggen. „Dat betekende voornamelijk op handen en voeten lopen onder het slaken van vreugdegeluidjes en niet op de loop gaan als zij hun tanden lieten zien. Soms was het wel moeilijk als ze te nieuwsgie rig werden of, zoals in één geval, met de camera wilden gaan spe len Een gorilla omarmde David zo stevig dat wij dachten dat er gevaar dreigde. David uitte twee korte kreetjes. Dat betekende in apentaal gewoon: doorfilmen" blijven wekken dat handhaving van de koopkracht mogelijk ls. Terughoudend Tenslotte de roerselen in het CDA. Na alles wat daarover Inmiddels geschre ven en gezegd ls slechts een enkele kanttekening. De tegenstelling tus sen 'roomsen' en 'protestanten' is weer eens van stal gehaald. Wat daar van allemaal van waar moge zijn (het zal duidelijk zijn dat veel katholieken en protestanten elkaar nauwelijks herkennen ln de gegeven stereoty pen) voor dit thema is slechts van belang de onmiskenbare grotere te rughoudendheid van KVP-ziJde. Voorzover het katholiek zijn voor de ze houding al bepalend is. geldt in ieder geval als verklaring de grote omvang die deze partij altijd heeft gehad. Standpunten van deze partij konden daarom niet zonder gevolgen blijven voor het regeringsbeleid en dat noopte tot terughoudendheid. Daartegenover staat de zoveel grote re actiegevoeligheid van met name de ARP. die terugvoert tot de protes tantse traditie van de onderstreping van de eigen verantwoordelijkheid en dat dan weer in combinatie met de geringere omvang van deze partij, ook wel eens aangeduid als het AR- smaldeel. Het verklaart enigszins waarom de dissidenten zich de afge lopen Jaren over uiteenlopende ver schijnselen zoveel drukker hebben gemaakt: Ironie Het is Interessant deze spanning bin- nen het CDA te toetsen aan de rege ringsverklaring van het kabinet-Van Agt. Daarin wordt namelijk een gro tere terughoudendheid bepleit van de rol van de overheid in het maatschap pelijk gebeuren. Als afbakening ten opzichte van het wellicht te actieve kabinet-Den Uyl is die terughoudend heid te begrijpen. De ironie van de geschiedenis brengt echter met zich mee dat uitgerekend dit kabinet ge dwongen wordt een steeds actievere rol te spelen. Vaak gebeurt dat met grote tegenzin, maar de Jongste dis cussie over de loonmaatregel laat zien dat deze rol steeds gemakkelij ker afgaat Het. lijkt echter een uiterst gevaarljke onderneming wanneer onvoldoende wordt Ingespeeld op de maatschap pelijke ontwikkeling. Het 'actiewe zen' moge weliswaar een kentering in de waardering ondervinden, het er totaal geen rekening meer mee hou den is weer een ander uiterste. Verbit tering kan daarvan alleen maar het resultaat zijn. UTRECHT (ANP) Het grootwin kelbedrijf Vroom en Dreesman (33.500 werknemers) ls akkoord met de invoering van een werkweek van 38 en driekwart uur per 1 januari 1982. Bestuurder P. Brutt van dè Dienstenbonden FNV spreekt van een doorbraak bij de werkgevers in het grootwinkelbedrijf. Hij verwacht dan ook dat andere grootwinkelbe drijven dit voorbeeld zullen volgen. De grootwinkelbedrijven in ons land tellen in totaal circa honderdduizend werknemers. De CAO-<mderhandellngen bij V. en D. zijn overigens nog niet afgerond, maar gisteren ging het bedrijf voor wat de arbeidstijdverkorting betreft „door de bocht". Ook is V~ en D. akkoord met herstel van de prijscom pensatie voor volgend Jaar. Voorts krijgen de werknemers per 1 februari 1981 een loonsverhoging van één pro cent door herziening van de salaris schalen. De CAO wordt een tweejarig contract met een looptijd tot februari 1982. De bonden verwachten dat de ar beidstijdverkorting bij V. en D. circa driehonderd volledige banen zal ople veren Garanties over aantallen ba nen heeft het bedrijf overigens niet gegeven. Wel heeft men de bonden toegezegd dat ze regelmatig inzage kunnen krijgen ln de overzichten van het personeelsbestand. Op die ma nier kunnen de bonden wat betreft de werkgelegenheid bij V. en D. de vin ger aan de pols houden. floor Frtzr'Pijlmnif Landschap Wie »an ons land houdt, houdt van groene weiden en van de koeien die er grazend gaan, gestaag herkauwend in het zonlicht staan en onbeschaamd hun mest over het land verspreiden. Dit beeld van Holland is van alle tijden; van Ruisdael, Potter en van Mondriaan. Maar of het zo zal blijven voortbestaan, valt nergens meer uit af te leiden. De hooiberg raakte uit de tijd vanwege ondoelmatigheid. De melkbus is men aan 't vervangen voor een systeem van rubberslangen. En koeien die hun land bevuilen, moeten de wei voor loopstal ruilen

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5