Drenthe wil niet meer oefenterreinen De 'kerck' was dicht, jammer! De bewijzen van een illegaal R0T-0P BOEK ^5AG~Ï6 AUGUSTUS 1980 (BINNENLAND! TROUW/KWARTET 23 oktober zal het ministerie van defensie een al verwacht plan lanceren: Het structuurschema oilitaire oefenterreinen. Vooruitlopend op dit sche ma heeft staatssecretaris dr. W. F. van Eekelen gezegd dat er zeven compagniesoefenterreinen rerspreid over heel Nederland moeten komen, gén daarvan lijkt nu definitief het Lauwersmeer Friesland en Groningen) te worden. De staatssecre- aris heeft deze zomer echter uit de school geklapt ,ver de uitwerking van het schema in Drente. Met ójn uitspraak lijkt hij voorlopig echter meer ver warring dan duidelijkheid te hebben geschapen. Twee jaar geleden stelde staatssecretaris Van Eekelen van defensie in Havelte een nieuwe oefenmogelijkheid 1 hield. Nu kijkt defensie uit naar meer mogelijkheden in dit Drentse dorp. militairen open. waarbij de landmacht een demonstratie door Jan Sloothaak Itaatssecretaris Van jekelen heeft onlangs langekondigd dat hij [én van de toekomstige nilitaire oefenterreinen poor compagnieën bij Havelte heeft geprojec teerd. „Merkwaardig dat de heer Van Eekelen met zijn uitspraak over onze provincie vooruit loopt op het verwachte «ructuurschema mili- Ptaie oefenterreinen", Zdndt de Drentse gede- joteerde Daan Hui- Ba. In Drente weet men niet goed vat men met de uitspraak van Van Eekelen aan moet. Hui zinga wijst op het Drentse be- stuursprogramma. Daar staat in dat Drente geen uitbreiding van militaire oefenterreinen zal tolereren. Het gemeente bestuur van Havelte rekent er jverigens op dat uitbreiding ran het al bestaande complex iet nodig zal zijn. Mocht dat tch het geval blijken, dan zal en zich opnieuw beraden. en woordvoerder van de Le- jvoorlichtingsdienst zei ons t desgevraagd dat bet om een „hergroepering" van de be staande oefenterreinen gaat, met „hier en daar eventueel wat stukjes landbouwgrond erbij". De uitspraak van de staatsse cretaris heeft intussen tot een hoera-stemming geleid in met name het Oostgroningse Vlagtwedde. Daar is ooit slag geleverd over de aanleg van een gigantisch oefenterrein, het „plan-Kikkert". Dat bleek geen haalbare kaart. Wel hield defensie nog steeds vast aan de mogelijkheid van een klein oefenterrein. Volgens de staatssecretaris ls ook dit laatste bij doorgaan van de Havelter plannen niet meer nodig. Toch heeft Vlagtwedde misschien wel te vroeg ge juicht. Van Eekelen heeft na melijk wel een achterdeurtje open gehouden. Hij zal terug vallen op Vlagtwedde als het in Havelte allemaal niet door mocht gaan. Haalbaar? De toekomst zal leren of Ha velte een haalbare kaart is. Feit is in ieder geval dat mili taire oefeningen op gespan nen voet staan met de nota nationaal park van het minis terie van CRM. Delen van het reeds bestaande militaire ter rein en het natuurgebied over lappen elkaar. Over het be trokken stuk grond van tegen de duizend hectare staat na melijk ln de CRM-nota dat militaire oefenterreinen tot de „strijdige bestemmingen c.q. ontwikkelingen" moeten wor den gerekend. Gedeputeerde Huizinga: „Ik ben zeer be nieuwd hoe de reactie van CRM zal zijn." Staatssecreta ris Van Eekelen heeft al vast verkondigd dat de plannen voor een nationaal park wel met zijn structuurschema zijn te combineren. Havelte is tot nu toe nooit in het openbaar genoemd als compagnies-oefenterrein. In de wandelgangen is er ech ter wel eens sprake van ge weest," zo meent men bij de Legervoorlichtingsdienst des gevraagd. Eigenlijk zal er niet eens zo gek veel veranderen. Het gaat gewoon om de mogelijkheid te scheppen voor oefenen van „tactische verplaatsing, het uitwaaieren over een terrein." In zoverre gaat een vergelij king met het Lauwersmeer ook niet op. Weliswaar gaat het ook daar om compagnies oefeningen, maar in het Lau wersmeer worden ook schiet oefeningen gehouden met 25 mm boordwapens en anti- tankgeschut. Dat kan daar omdat het gebied aansluit op het Wad waar een gevarenzo ne in acht kan worden geno men. Zulke schietoefeningen hoeft men in Havelte echter niet te vrezen. Er zullen hoog uit wat knallen van losse flod ders te horen zijn bij de oefe ningen, aldus de woord voerder. Mogelij kheid Gedeputeerde Huizinga kan zich niet herinneren dat over de mogelijkheid voor compag niesoefeningen ooit gespro ken is. „Het is natuurlijk het goed recht van de staatssecre taris om vooruitlopend op het structuurschema al onthullin gen te doen, maar hij had net zo goed kunnen wachten. Het overvalt me nogal. Zoiets moet je dan in de krant lezen." Militaire activiteiten zijn in Drenthe niet bepaald nieuw. Er zijn duizenden militairen gelegerd in Assen, Zuidlaren, Steenwijk/Havelte en er zijn munitiedepots en schietter- reintjes. „Binnen de provincie zijn we tot een belangenafwe ging gekomen. Het heeft ons erg veel inspanning gekost om één en ander in redelijke ba nen te leiden. Er werd zo geoe fend dat de natuur werd aan getast," aldus Huizinga. Zo is een oefenterreintje op het Balloërveld bij Assen bij voorbeeld onderdeel van het stroomdal Drentse Aa en ln feite onverenigbaar met de bestemming van natuurge bied. Er is sprake van over plaatsing naar het Witterveld (overigens ook een natuurge bied), waar thans een schiet- terrein is. Naast al deze bestaande acti viteiten zija er behalve Havel te ook nog andere toekomst plannen. zoals de vestiging van een Amerikaans legerde- pot, vergelijkbaar met derge lijke depots die in Limburg komen. Plannen De plannen voor vestiging van de staf van de vierde divi sie in Emmen met een klein oefenterrein lijken nu van de baan te zijn. Ook tegen deze plannen had Drenthe zich ge kant, evenals de gemeente Emmen. „Overigens ligt de eerste verantwoordelijkheid bij de gemeente. Dat stand punt hebben wij ook steeds ingenomen met betrekking tot Emmen. Het gemeentelij ke standpunt hoeft niet in overeenstemming te zijn met dat van de provincie." De gedeputeerde meent dat de situatie in Emmen en die in Havelte niet helemaal verge lijkbaar zijn. „In Emmen gaat het om plannen die binnen het industrieterrein zijn ge projecteerd. In Havelte gaat het om buitengebied." Als de gemeentelijke en provinciale standpunten op gespannen voet met elkaar komen, heeft de provincie de mogelijkheid om goedkeuring te onthouden aan de gemeentelijke bestem mingsplannen. Havelte is een dorp, zoals men zich dat in Drenthe voorstelt: fraaie natuur en hunebedden. Twee mooie en grote exem plaren zelfs. Met het „Piet 8oer"-plein en een gedenkte ken eert Havelte één van zijn bekende zonen, de in 1935 om gekomen KLM-piloot Piet Soer. Havelte heeft talloze be zienswaardigheden. Kortom, de gemeente draagt de naam „Parel van Drenthe" met ere. Aan de andere kant is Havelte ook bekend zo men wil be rucht geworden door de mi litaire activiteiten. Omstreden klank De buurtschap Darp, waarvan de geschiedenis nog verder te rug gaat dan van Havelte zelf, heeft een omstreden klank ge kregen. Het wordt als een pu bliek geheim beschouwd dat er atoomwapens liggen opge slagen. De eerste kennismaking met militairen dateert van 1938. Het aangrenzende Steenwij k kocht toen grond van de fami lie Linthorst Homan voor een oefenterrein. A. Waterbolk, in leven gemeentesecretaris van Havelte, beschrijft in een boekje over deze interessante gemeente hoe er na de tweede wereldoorlog fel verzet kwam de plannen voor een mi litair kampement met groot oefenterrein. Het mocht niet baten. In 1954 werd de Johannes Postkazerne gebouwd, waarin nu 2500 militairen van de 43ste pantser infanteriebriga de gelegerd zijn. „En inmid dels is hier 1700 hectare oefen terrein," vertelt waarnemend LICHT HET MASKER C En het heeft ook nog het vo precies beantwoordt ?an de Seysy-ïnquart. Want de hele 1 beginadeiL_£n programma's van (giTQuaay) gechicdt op Uit „De Waarheid", 7 december 1940: De Quay als De Quaay. oude spelling en vooral oude woorden kunnen heel bekoorlijk zijn. In gedichten bijvoorbeeld, zoals in het sonnet De Gek van de in 1939 overleden Willem de Mérode. In dat vers, vorig jaar nog in een nieuw bundeltje opge nomen, ontmoet je het zuidelijke woord „verlangst" (begeerte): „Ik loer op mij, heb naar mijzelf verlangst/'k wacht op mijzelven, hunkerend van angst." En dan de gedichten van Ida Ger- hardt, aan wie onlangs de P. C. Hooftprijs toegekend is: in de sinds vorig jaar al tweemaal her drukte prachtige bundel Het Sterreschip staat een paar maal het oude woord „gevloten": in het water „komt een wieg gevlo ten" en de dingen die een kind aan de hemel ziet zijn „lichtom- vloten". Ook is het fraaie ge bruik van het woord „wars" (let terlijk: afkerig): wijn is wars. en er is sprake van „een warse plant, met zon en maan alleen". Wie zal bestrijden dat die oude woorden iets moois aan de taal toevoegen? Om tot „kerk" en „kerck" terug te keren: het verschil is slechts één letter en dat doet me denken aan de heruitgave, onlangs, van een groot aantal nummers van het communistische illegale blad De Waarheid. De bijna alle maal gestencilde krantjes zijn fotografisch herdrukt en daar door staan alle tik- en andere fouten die er destijds in gemaakt zijn er nog steeds in. Zo wordt in het tweede nummer uit de bun del, dat van 7 december 1940, de naam van het bekende lid van het Unie-driemanschap De Quay (in een scherpe uitval „de katho liek-fascistische professor" ge- cemd) gespeld als De Quaay, met één a te veel dus. Maar wie zal daar de schrijvers en de ty- gemeentesecretaris F. H. Lut- terop. „Wij gaan er van uit dat dat voldoende is en dat er niet nóg eens uitbreiding aan hoeft te worden gegeven. Het terrein is groot genoeg voor compagniesoefeningen en in principe hoeft er niets bij." Wel heeft Lutterop van de Le gervoorlichtingsdienst begre pen dat uitbreiding bij het mi nisterie van defensie welkom is, als dat op basis van vrijwil ligheid zou kunnen. Lutterop ziet dat echter nauwelijks zit ten. „Het zou aansluitend aan het oefenterrein Havelte west moeten en daar ls net een ruil verkaveling uitgevoerd. Ik zie een boer zijn grond daar nog niet vrijwillig verkopen." Volgens Lutterop wordt op het terrein dat door CRM als natuurpark is aangemerkt ook al geoefend. Hij geeft toe dat de staatssecretaris in feite een politieke uitspraak heeft gedaan, die elders (Vlagtwed de) verwachtingen heeft ge wekt. „Maar in die politieke discussie wil ik me niet men gen. We moeten eerst maar eens afwachten wat er precies in het structuurschema staat- "Staatssecretaris Van Eeke len weigert vooralsnog daar nu al nadere mededelingen over te doen. pisten van destijds nu hard om vallen, de mensen die de kran tjes met gevaar voor eigen leven vervaardigden en die bovendien het toen nog zo moeilijk hadden met hun politieke houding? Want van de Duitsers moesten de communisten niets hebben (er werden felle oproepen tot ver zet gedaan), maar op de even eens „kapitalistische" Fransen en Engelsen waren ze ook niet gesteld. Dat beeld werd nog in gewikkelder doordat het gehate Duitsland toen nog een verdrag had met het geliefde Rusland. Dit alles maakt vooral het eer- ate, op 23 november 1940 ver schenen nummer zo interessant. De oorlog is een „imperialisti sche roof-oorlog" („de grote ka pitaalbezitters zijn de oorlog be gonnen") en wat zou ons volk erbij gebaat zijn indien Enge land de strijd won? Het eni ge resultaat zou zijn, aldus dat eerste nummer van De Waar heid, „de terugkeer van het Co- lijnse, hardvochtige regime van de Engels-gezinde uitzuigers". Een ander opvallend ding: de communisten hielden reeds toen veel minder dan anderen de hand aan de „oude" spelling. Werd later ln het illegale Trouw uitsluitend gesproken van „Duitschers" en prijkte de naamvals-n in dat blad nog in volle glorie, in De Waarheid ont brak meestal zowel de ch als de uitgangs-n en „crisis" werd vaak met een k geschreven. Ook toen kennelijk al: hoe linkser, hoe progressiever spelling! Overigens is het maar goed dat aan zo'n boek een gedegen inlei ding voorafgaat, want hoevelen zijn er inmiddels niet voor wie '40-'45 een ver verleden is. alleen van wat horen zeggen bekend? Dit voorjaar hoorde ik een predi kant in een preek een vergelij king maken tussen palmzondag en „dolle dinsdag". Hij vertelde veel over de zondag vóór Pasen maar niets over die gedenkwaar dige dinsdag in september '44 waarop Duitsers en NSB'ers in paniek raakten. „De ouderen be grijpen dit wel," zei hij maar wat moeten veel jongeren dan met zo'n beeld? (oor Haro Hielkema loonstrookjes lijken van die onooglijke papieren, Eaar Achmed had ze graag willen hebben. Niet dat liijzenietzou verdienen, want van werken is deze K-jarige Marokkaan niet vies. Maar verdienen en [en is niet altijd hetzelfde. En Achmed zal dat in beamen. Zonder een loonstrookje zit hij nu gedoken op een kamertje, ergens in iterdam. Illegaal, zoals dat heet. Alsof het niet aal is om iemand geen loonstrookje te geven. nde herfst van 1976 komt Achmed ons land linnen: in Marokko is nauwelijks droog brood te ferdienen. In Landsmeer kan hij al gauw aan de slag, maar na een half jaar mag Achmed zijn iroodtrommeltje weer sluiten en blijkt hij van de sne op de andere dag „ongewenst", zonder te weten raarom. Ichmed heeft geluk, want na enige tijd (eind 1977) an hij bij de Aalsmeerse firma Millenaar BV aan ie gang, een bedrijf dat centrale verwarmingen evert. Weliswaar heeft Achmed nog nooit eerder en verwarmingspaneel aangesloten, maar de ongen is leergierig en werklustig genoeg. Hij wordt laar Zoetermeer gestuurd om bij de installatie van ecv in een groot nieuwbouwproject te helpen. Ichmed loopt eerst een tijdje met een ervaren lonteur mee, maar kijkt de kunst zo snel af dat hij ip een zeker moment zelf de panelen kan plaatsen. Schilders en timmerlieden, die de jonge Marokkaan neemaken, hebben zichtbaar plezier in Achmeds ïerklust. Ichmeds baas is kennelijk ook niet ontevreden, rant voor verschillende klussen wordt de jongen er IP uitgestuurd. En niet alleen voor het boren van aten in de vloer, maar voor het echte nonteurswerk. Als Achmed de verwarming heeft angelegd, komt zijn voorman nog even langs voor k definitieve aansluiting, letlijkt allemaal zo mooi, totdat Achmed die »g steeds geen officiële papieren voor zijn verblijf nNederland heeft op 21 mei van dit jaar een «zoek om een verblijfsvergunning wil indienen, tchmed hoopt dat de overgangsregeling voor Uegale buitenlanders voor hem van toepassing zal ijn. Achmeds baas hoort echter van de plannen en 'oorziet ineens dat zijn goedkope arbeidskracht iem in de nabije toekomst heel wat meer geld zal aan kosten. Hij maakt dan ook gebruik van de ""gelijkheden, die een illegale werkgever heeft en *t Achmed op 22 mei op staande voet op straat. De •tans om met zijn baas naar het arbeidsbureau te gaan en daar samen nu een verblijfsvergunning aan k vragen, is voor Achmed nu wel verkeken. De enige weg die hij nu nog kan bewandelen, is die jaar de rechter. Voor de rechtbank moet hij zien te ^wijzen dat hij langdurig (voor de )vergangsregeling in elk geval lang genoeg) en •"afgebroken (tenminste sinds 1 januari 1978) bij dienaar heeft gewerkt. Achmed is inmiddels in ""sterdam terecht gekomen in de Nieuwe Remonstrantse kerk, waar hij asiel heeft gekregen, ■fet steuncomité dat zich over illegale •uitenlanders heeft ontfermd, grijpt Achmeds zaak lan om te illustreren in wat voor situaties illegalen "ch meestal bevinden. Over de eerste gevolgen n van de wet agi arbeid I buitenlandse i werknemers Een advocaat wordt gezocht (mr. Elli Scheepers) om Achmeds werkgever voor de rechter te dagen. Van alle kanten worden gegevens verzameld om te bewijzen dat Achmed wel degelijk bij Millenaar had gewerkt. Allereerst vier briefjes vodjes bijna waarop de salarisafrekening staat (maar niet de naam van de werkgever); wekelijks is Achmed uitbetaald door „Joke", de vrouw van de baas. maar lang niet altijd kreeg hij een briefje. Er zijn treinkaartjes voor ritten van Amsterdam naar Zoetermeer en er is een maandkaart, die Achmed op verzoek van zijn baas heeft gekocht om het reizen goedkoper te maken, maar die hij tijdens het vorstverlet nooit vergoed heeft gekregen. Er zijn kleurenfoto's, die collega's in Zoetermeer maakten en waarop behalve een busje van Millenaar ook Achmed afgebeeld staat. Frappant is dat de illegale buitenlander als enige een overall zonder het Mlllenaar-vignet draagt: de voorman van het bedrijf heeft de badge persoonlijk van het werkpak gehaald met de woorden „Dat is maar beter". De badge zit ook bij de „bewijsstukken" trouwens, net als een 8 mm-filmpje van een schilder die als hobby al zijn werkobjecten filmt en in Zoetermeer toevallig ook Achmed op het celluloid vastlegde. Verder zijn er getuigen, die best willen vertellen dat zij met Achmed hebben samengewerkt. En zelfs de hoofduitvoerder zegt dat Achmed tweeëneenhalf jaar voor Millenaar in Zoetermeer gewerkt heeft alleen durft de man dat niet voor de rechtbank komen vertellen, want dat zou meneer Millenaar wel eens niet leuk kunnen vinden. Alle „bewijzen" worden aan de rechter voorgelegd, maar de verdediger van Millenaar is niet bijster onder de indruk. Die hele Achmed, zegt ie, is nooit bij Millenaar in dienst geweest Wat zegt u: cv's laten aanleggen door zo'n onervaren illegaal? Geen sprake van. Best mogelijk dat hij eens wat klusjes voor het verwarmingsbedrijf heeft verricht, maar dan zwartzonder loonstrookje, zonder arbeidscontract. „Er is geen sprake van dat we iemand jarenlang op die manier aan het werk houden." Bovendien, vertelt de advocaat van de werkgever, zijn er vele Millenaars, BV's in verschillende steden. Er zijn inmiddels wat BV's failliet gegaan: best mogelijk dat Achmed voor een van die bedrijven heeft gewerkt." Het kort geding van Achmed tegen Millenaar wordt een paar weken later voortgezet, omdat de president van de rechtbank de boekhouder van het bedrijf wel eens wil horen. En misschien kan de hoofduitvoerder toch komen vertellen dat Achmed zo lang voor Millenaar heeft gewerkt In de tweede zitting komt Millenaars advocaat met een verrassende mededeling: heeft hij de eerste keer glashard ontkend Achmed ooit te hebben gezien, nu trekt hij die bewering weer in en geeft toe dat Achmed wel degelijk voor het bedrijf heeft gewerkt, alleen niet ononderbroken. De mensen die zich om Achmeds zaak zo druk hebben gemaakt, zien de uitspraak van de rechtbankpresident al zonnig tegemoet. Inmiddels is immers ook bekend (door Millenaars advocaat min of meer toegegeven) dat Achmed voor de Leidschendamse BV gewerkt heeft. Het wordt echter een grote teleurstelling, want de president van de rechtbank in Haarlem, mr. H. F. van den Haak, vindt de bewijzen onvoldoende. Of Achmed echt langdurig bij Millenaar heeft gewerkt, is volgens mr. Van den Haak niet definitief vast te stellen. Wat voor bewijzen moeten we nog aandragen om wél gelijk te krijgen? zeggen de vrienden van Achmed vertwijfeld. Het recht werkt in het voordeel van de sterkste en absoluut in het nadeel van de zwakkeren, reageert Johan Blaauw. remonstrants predikant in Amsterdam. „In mijn ogen zijn het vrij unieke bewijsstukken, die we hebben verzameld. Het blijkt dat werkgevers veel meer mogelijkheden hebben om hun gelijk te krijgen. Het is toch uiterst kwalijk dat zo'n advocaat in de eerste zitting durft te zeggen dat ze Achmed nog nooit hebben gezien en in de tweede die verklaring weer intrekt." De advocaat van Achmed heeft inmiddels hoger beroep aangetekend. De groep die de jonge Marokkaan steunt, wil Achmeds zaak tot een symbool maken van het onrecht dat vele honderden illegale buitenlanders overkomt. De 1 november-wet. die bedoeld ls om de arbeid van buitenlanders te regelen, treft slechts de buitenlanders, terwijl de werkgevers buitenspel blijven, zeggen Achmeds vrienden. De rubriek „Sociaal Berecht", die gewoonlijk op deze plaats staat, ontbreekt in verband met de vakantie van de auteur Huub Elzerman. Een lichte teleurstelling bevangt me als ik vlak bij de markt van het oude stadje Tholen voor de deur van de monumentale Onze Lieve Vrouwe of Grote Kerk sta. Dank zij een terzijde van de kerkdeur bevestigd bord weet ik de naam van het gebouw zo pre cies en ik lees ook dat de kerk in haar oudste vorm uit de dertien de eeuw dateert en de toren (waarop ik een kwartier of wat geleden vanaf de brug over het Schelde-Rijnkanaal een prach tig uitzicht had) uit 1375. Maar het treft me onaangenaam dat de deur stevig op slot zit en op deze nogal warme dag zie ik er tegenop het adres te gaan zoe ken waar zich blijkens een mede deling op een ander bord de sleu tel moet bevinden. Waarom kun nen. mopper ik bij mezelf, de protestanten niet het voorbeeld van hun roomse mede-christe nen volgen en hun kerken ook op werkdagen openstellen voor ie der die er om wat voor reden dan ook naar binnen wil? Terwijl mijn gedachten misprij zend bij deze onvolkomenheid verwijlen, valt mijn oog nog maals op de mededeling over de plaats waar de sleutel van de kerk moet zijn. Het bordje is in fraai oud-Hollandse letters uit gevoerd, sterk gelijkend op de letters in de kop van het vroege re dagblad De Standaard, en aan het woord „kerk" is vóór de laat ste k een c toegevoegd: „kerck" staat er dus. Het bord maakt niet de indruk eeuwenoud te zijn, het erop vermelde adres zal wel in het Tholen van 1980 te vinden zijn, en vanwaar dan die c? Er loopt geen Tholenaar in de buurt die me uit de droom kan helpen en als ik mijn boéiende ontdekkingstocht door het stad je en over het eiland vervolg denk ik nog wat na over de vraag of het gebruik van die lang ver dwenen spelling niet een mis plaatste poging is om tegemoet te komen aan de wat oppervlak kige belangstelling voor alles wat met „vroeger" te maken heeft. Als er gewoon „kerk" ge staan had, was dat niet echter en eerlijker geweest? Over het probleempje raak ik niet spoedig uitgedacht, want

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 23