Klein Duimpje als operaheld
Integer portret Elvis
in sterke rock-musical
VARA gretig
aan satelliet
deelnemer
experiment
NOS heeft plan voor
uitbreiding zendtijd
Werner Henze componeert voor kinderen
Firato in teken van tv uit het heelal
U J
Grafisch werk van
Escher nu in bezit
Haags museum
Paul Steenbergen
terug bij de
Haagse Comedie
Studio Sport
vroeger op tv
Willi Forst overleden
Dali weer aan het werk
Nieuwe boeken
WOENSDAG 13 AUGUSTUS 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Louwrens Langevoort
MONTEPULCIANO - Het kinder
theater heeft zijn intrede gedaan in
Operaland. Na bijna vier eeuwen
uitsluitend muziekdrama voor vol
wassenen, komen nu eindelijk ook
de kinderen aan hun trekken.
Componisten als Peter Maxwell
Davies en Hans Wemer Henze
schrijven hun nieuwste werkstuk
ken juist voor deze vergeten groep
Ook het Holland Festival 1980 had
hen rijkelijk bedacht en opende
zelfs officieus met een kinderope
ra, „Vertrouw nooit een trol" van
Maxwell Davies.
Natuurlijk zijn er altijd opera s geweest, die
veel kinderen getrokken hebben. Zondag
middagvoorstellingen van Mozarts Zauber-
flöte en Humperdincks Hansel en Gretel
worden voornamelijk door een jong volkje
bezocht, maar in feite werden deze opera's
allerminst voor de kinderkamer ge
schreven.
Tijdens het festival in het Toscaanse
plaatsje Montepulciano deze maand ging
Henze's Pollicino oftewel Klein Duimpje in
wereldpremière. Henze heeft het stuk spe
ciaal voor dit festival geschreven met het
doel zoveel mogelijk kinderen van het stad
je met muziek te laten bezig zijn. Niet alleen
zingen ze rollen op het toneel, maar ook het
hele orkest wordt gevormd door. in dit
geval, enthousiaste kinderen van 6 tot 15
jaar.
Het festival van Montepulciano werd in
1976 voor het eerst gehouden. Het was niet
de bedoeling om toeristen naar het prachtig
geconserveerde renaissancestadje te trek
ken. nee, het moest een gebeuren zijn waar
voornamelijk muziek werd gemaakt voor de
bewoners zelf. Geen uitvoeringsplaats,
maar een plaats waar gewerkt werd aan de
muziekpraktijk: de Cantiere (Italiaans voor
werkplaats) was geboren. Henze en zijn
medewerkers vergaten echter in de eerste
jaren de bewoners in hun ideeën te be
trekken.
De plaatselijke muziekschool bracht uit
komst. Twee jaar geleden begon daar Gas
ton Fournier-Facio met een „schoolorkest"
en knoopte onmiddellijk contacten aan met
het festival. Resultaat: Henze. artistiek lei
der van de Cantiere, zou een opera voor de
stad schrijven
Sprookjes
Henze en zijn librettist Giuseppe Leva ont
leenden hun materiaal aan de vertellingen
van Perrault. Grimm en Collodi. Hun Klein OpWindinQ
Duimpje is een soort collage van de bekend-
ste sprookjes-gegevens zoals arme ouders
met vele hongerige kinderen, mensetende
reuzen, behulpzame dieren en de happy
ending, want de moraal mag niet ontr
breken
maar vol bewondering zijn voor het orkest
van Gaston. Als het moeilijk wordt, bijten
deze kinderen er zich juist in, willen ze alles
op alles zetten om toch iets goeds te produ
ceren."
Het werken aan Pollicino is allerminst van
een leien dakje gegaan. Vanaf half april
begon de Engelsman Peter Locke met de
repetities voor de solisten. Een twintigtal
kinderen en een aantal volwassenen kregen
de taak de voor hun doen zeer ongebruike
lijke melodische lijnen uit het hoofd te
leren. Elke dag uren aan de plano voor
Locke, die het dan ook regelmatig niet meer
zag zitten en twee weken voor de première
nog het ergste vreesde. „Tegen de tijd dat
regel drie er goed in zat, was men de nuan
ces van de tweede al weer vergeten," ver
zucht hij. „Nu (een paar dagen voor de
première) gaat het gelukkig goed. Het
wordt nu het probleem van Jan Latham-
Koe nig, dirigent) en Willy (Decker, regis
seur)."
De Concentus Poli ti an us het stadsjeugd-
orkest repeteerde enkele weken onder
leiding van Foumier-Facio en de dirigent
Jan Latham-Koenig. Ook hier zorgden de
bizarre klanken van Henze's muziek in de
eerste instantie voor de nodige opwinding.
„Ik ben er bij het schrijven van de muziek
beslist niet van uitgegaan, dat zij door
kinderen uitgevoerd moest worden." aldus
Henze. „Als je dat doet, loop Je het gevaar
juist beneden hun niveau te schrijven. Je
onderschat ze dan. Geen enkel stuk is dus
eenvoudiger gemaakt dan het is en als ik
het resultaat nu hoor. dan kan ik alleen
Henze sloot zich nooit speciaal aan bij een
bepaalde stijl en wie zijn opera's Der junge
Lord en We come to the River na elkaar zou
horen, zou niet zeggen dat beide werken
door één componist geschreven werden.
In Pollicino maakte Henze dankbaar ge
bruik van het Grif-Instrumentarium en van
vrij veel blaasinstrumenten. Interessante
muzikale lijnen zitten in de vijf solo-instru
menten, die overigens door beroepsmusici
worden bespeeld. De tutti-spelers hebben
toch min of meer de functie van een achter
grond, waartegen deze solisten hun caprio
len kunnen vertonen. Een echte vernieuwer
is Henze nooit geweest en ook Pollicino-
partituur treedt niet buiten de paden van
de conventionele compositiekunst la
Britten.
Vertederend
Natuurlijk speelt bij het zien van Pollicino
een soort „vertedering" een grote rol: zo'n
massa kinderen, die spelen en zingen, dan
steekt een toontje hoger of lager niet zo
nauw. Toch ook zonder die vertederings
factor heeft de bevolking van Montepulcia
no een mooie prestatie geleverd. In decors
en kostuums die Peter Nagel had ontwor
pen in samenwerking met kinderen en het
natuurlijke spel dat geleid was door Willy
Decker, overtuigde het sprookje (favola in
musica) en wist het het publiek te boelen.
Of Pollicino een lang leven beschoren is,
valt nog te bezien. Henze heeft zijn opera
wel dire kt in twee talen gepubliceerd (Itali
aans en Duits) en de Opera van Keulen
heeft al voorstellingen gepland in het ko
mende seizoen. Het is echter de vraag of de
sfeer, die onmiskenbaar in het stuk aanwe
zig is, wel te vertalen valt. Toespelingen op
en citaten uit Italiaanse bel-canto opera's
(het stuk zit er vol mee) zullen het in het'
koele Noorden aanmerkelijk moeilijker
doen. Maar geplaatst in Italiaanse sferen is
dit Italiaanse Klein Duimpje een reuzen-
succes.
Repetitiemoment uit de jongste kinderopera Kleinduimpje. Titelrolspeli
Massimo Moccoli (rechts) gaf de jonge held de gestalte van een scherpzinr'
jochie, recht door zee en eerlijk. Dank zij zijn felle sopraanstem werd hij
bejubelde jeune premier van de voorstelling. Links geknield: regisseur
Decker.
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM Jan de Troye, com
missaris tv van de NOS, zei gisteren
tijdens de persconferentie van de Fi-
rato, dat het bestuur van de NOS in
oktober een plan van de Raad van
Beheer krijgt waarin ruime uitbrei
ding van zendtijd wordt bepleit. Het
ligt in de bedoeling om tv-program-
ma's te gaan uitzenden van de vroege
middag tot middernacht
De Troye zei dat de omroep niet bang
hoeft te zijn voor de komst van satel-
liet-tv, maar dan is zendtijduitbrei
ding wel noodzakelijk. „Als Hilver
sum de strijd wil aanbinden tegen het
buitenland dan moet dat wel gebeu
ren met gelijke wapens. Zonder de
VARA wijst op recht dag-tv
steun van de overheid kunnen we de
winkel wel sluiten. Als je overdag nee
moet verkopen lopen de klanten van
zelfsprekend naar de concurrent." De
Troye doelde daarmee met name op
Duitsland waar wel middag-tv be
staat.
De Troye wees er verder op dat de
minister van CRM dit jaar nog de
bescheiden aanvraag van anderhalf
uur extra zendtijd heeft afgewezen.
..Zonder middaguitzendingen is de tv
in ons land na dertig jaar nog atlijd
niet volwassen." aldus de NOS-com-
missaris. VARA-voorzitter Van den
Heuvel bleek het gisteren volledig
eens te zijn met De Troye. Van den
Heuvel zei dat satelliet-tv er al is. zij
het in experimentele vorm en dat
daarmee de mogelijkheden van dag-
tv nu echt voor de deur staan. Vrijwel
alle zendgemachtigden hebben bij de
overheid aangedrongen op uitbrei
ding van zendtijd, omdat er overdag
een groot deel van de bevolking thuis
is en recht heeft op ontspanning en
instructie, aldus Van den Heuvel.
Net als zijn collega van de NOS waar
schuwde de VARA-voorzitter voor
het gevaar dat kijkers door het ge
brek aan aanbod overlopen naar bui
tenlandse zenders, met name Duitse.
„De VARA meent daarom dat rege
ring en volksvertegenwoordigers
haast moeten maken met de
zendtij dui tbreiding
door Stan Rijven
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM Het meest
opvallende nieuws dat er dit
jaar van de internationale au-
dio-visuele tentoonstelling Fi
rato te melden valt is een ex
periment met een tv-satelliet.
Gedurende de 21ste Firato
die in de Amsterdamse RAI
gehouden wordt van 29 au
gustus tot en met 7 septem
ber, zal de plaatselijke bevol
king via de kabel de Franse
tv-zender Antenne 2 kunnen
ontvangen.
Behalve de uitzendingen van de NOS
en de gezamenlijke omroepen zullen,
op de tentoonstelling zelf. nog twee
buitenlandse zenders via de satelliet
te zien zijn: de RAI uit Italië en
Thames Television, een Engelse com
merciële zender. De VARA heeft,
zoals zij dat zelf zegt, de gelegenheid
met beide handen aangegrepen om
deel te nemen aan het satelliet-expe
riment tijdens de Firato. De VARA
verzorgt de programmatische kant.
de firma Estec levert het materiaal en
Kabeltelevisie Amsterdam staat ga
rant voor de ontvangst.
De VARA blijkt plotsklaps zeer geïn
teresseerd te zijn in de satelliet. Niet
zo erg lang geleden nog maakte de
omroep, net als alle andere geprofi
leerde omroepen, er geen geheim van
dat de satelliet de ondergang zou
betekenen voor deze omroepen. Nu
meldt de nieuwe VARA-voorzitter Ai-
bert van den Heuvel dat het onzin is
bang te zijn voor de technologische
ontwikkelingen die op omroepland
Speciaal vandaag
AMSTERDAM Aanstaan
de zaterdag is het precies drie
jaar geleden dat Elvis Presley
overleed. Het spreekwoord
„De een zijn dood is een ander
zijn brood" is vooral van toe
passing wanneer het popster
ren betreft. Zeker in het geval
van Elvis Presley die tijdens
zijn leven al een legende was.
Na zijn dood. Is er alles aan gedaan
om via platen en relikwieën (brokjes
grafsteen, stukjes kleding) de geld
kraan open te houden. Sinds twee
Jaar loopt in het Londense Astoria-
theater met veel succes de rock-musi
cal Elvis. Een vluchtig waarnemer
zou hierin het zoveelste hompje
brood kunnen zien dat aan hem
wordt verdiend. Afgelopen maandag
vond in de Amsterdamse Stads
schouwburg de Nederlandse premiè
re plaats. Een verrassend spektakel,
dat zowel een integere als geslaagde
poging genoemd kan worden om het
fenomeen Presley te benaderen.
Integer, omdat kosten nog moeite
zijn gespaard een zo zuiver mogelijk
beeld te geven van zijn leven. Dat wil
L tWrr- -g
m
zeggen alle beeld- en geluidsmateri
aal dat voorhanden was, is zorgvuldig
geanalyseerd en geselecteerd. Ge
slaagd, aangezien samenstellers Ray
Cooney en Jack Good zich niet heb
ben laten verleiden tot het creëren
van een geromantiseerd beeld waarin
triviale gebeurtenissen worden opge
blazen tot Privé-niveau.
Elvis is muziek. Van die gedachten
uitgaand hebben zij gekozen voor
zijn songs die door drie hoofdrolspe
lers worden gebracht. De jonge Elvis
in zijn Sun-jaren (David Ballard), de
rock roll zanger op zijn hoogtepunt
(Bo Wills) en de zwaarlijvige Elvis in
zijn nadagen (Vince Eager). Alle drie
zijn zowel qua uiterlijk als in stem
zeer raak getypeerd en zeker de laat
ste twee weten soms een verraderlij
ke echtheid met bijbehorende emo
ties op te roepen.
Belangrijkste momenten
Aangezien het een theaterstuk be
treft hebben Good en Cooney voor
een verhaal gekozen waarin de be
langrijkste momenten min of meer in
chronologische volgorde worden be
handeld. Zijn geboorte, de contacten
met het Sun-label, optreden in de Ed
Sullivanshow, diensttijd, dood van
zijn moeder, concurrentie van de
Beatles, zijn rentree als crooner in
Las Vegas en zijn dood.
Met behulp van twaalf projectoren i
8 acteurs die tevens dans- en zangj
deelten voor hun rekening nemt
wordt zo een decor geschapen d a)
voor de toeschouwer een herkenbai
tijdsbeeld geeft. De zeventig not:
stop gezongen Presley-liederen wa
den door de drie verschillende Elvlu^
typen ln steeds wisselende volgordi
gebracht, een montagetechniek dk
zeer verrassend werkt.
De acht mans-band, onder wie via
blazers speelt bijzonder hecht en to1
the point, zodat alle verschillend» a
stijlen zeer waarheidsgetrouw Win-1
ken. Dat is mede te danken aan vijl
speciale technici die iedere stijl van
de juiste klankkleur vooralen. De toe- 1
schouwer heeft na ruim anderhalf uui
een spektakel gelezen waarin veel
vaart, uitgekiende belichting en
mooie theatrale vondsten zijn ver-
werkt
Muziekhistorisch maakt hij kennu
met 25 jaar popmuziek, die zowel df
als elastiek rockende Elvis omvat alt
ook diens prachtige doo woo-inter
pretaties en tenslotte een Presley dr
afgetakeld en opgedirkt met Lee-T
wers-stem zijn einde tegemoet f
Liefhebbers van Elvis en
iedereen die van een sterke r
sical houdt kan nog tot en i
augustus terecht in de Amsfc
Stadsschouwburg.
De OTS-satelliet die tijdens de Firato gebruikt zal worden voor experimentele satelliet-uitzendingen.
afkomen. „We moeten de satelliet
niet zien als een bedreiging maar als
een uitdaging." zegt Van den Heuvel
Matig
Het Paard van Troye be
steedt dit keer aandacht aan.
de rol die mannen, vrouwen en
kinderen al dan niet ge
dwongen spelen in onze sa
menleving. Hoe staat het van
daag de dag met de vooroorde
len tegen vrouwen en
Ned. 2 18.59 uur
Info gaat in op de eventuele
ontruiming van bet kraak
pand aan de Prins Hendrikka
de in Amsterdam, ruilhandel
per computer en de „wederop
bouw" van Scheveningen.
Ned. 2 22.25 uur
Studio Sport Extra. Aan
dacht voor de Haarlemse
honkbalweek en internationa
le atletiekwedstrijden in Zü-
rich.
Ned. 1 22.25 uur
Een klap op je kop. Pro
gramma door en voor kin
deren.
Hilversum 1 13.30 uur
Voor de pers verzorgden de VARA
Estec en Kabeltelevisie Amsterdam
gisteren de eerste experimentele sa
telliet-uitzending. Aanwezigen in het
RAI-Congrescentrum konden via een
straalverbinding vragen stellen aan
voorzitter Van den Heuvel, presenta
tor Joop Daalmeyer directeur Hans
Jacobs van kabel-tv Amsterdam en
satellietexpert Denis Brown, die zich
op dat moment in de Thames-tv-stu-
dio in Engeland bevonden. Zowel
DEN HAAG (ANP) - Het Haagse
Gemeentemuseum is met de aan
koop van een verzameling prenten,
tekeningen en andere documentatie
eigenaar geworden van het complete
grafische werk van M. C. Escher. Voor
een bedrag dat aanzienlijk onder de
werkelijke waarde ligt heeft het mu
seum de verzameling overgenomen
van de familie van de bekende grafi
cus, die in 1971 overleed.
Overeenkomstig de wens van Escher
gaf diens familie in 1968 en latere
jaren het grootste deel van de nala
tenschap voor beperkte tijd in bruik
leen aan het Gemeentemuseum. Hier
zijn de tekeningen, voorstudies en
objecten beheerd, beschreven en uit-
eindelijk aangekocht.
Escher werd onder meer bekend door
zijn ingenieuze ruimtelijke construc
ties.
beeld als geluid was matig van kwali
teit. Tijdens de Firato hopen de initi
atiefnemers op een beter resultaat.
Het doorgeven van het Franse net
Antenne 2, tijdens de Firato, aan de
Amsterdamse kabelbezitters, ge
schiedt via een grote drie meter para
bool-antenne, welke geplaatst is op
het dak van het RAI-Congrescen
trum. De schotel seint de signalen
door aan het kabelnet. De OTS-2 sa
telliet, die het eigendom is van het
European Space and Technology
Centre, zweeft in een geostatische
baan boven de aarde en geeft het
programma van France 2 reeds door
aan een aantal Noord-Afrikaanse
landen.
Snufjes
De organisatie van de Firato ver
wacht verder dat vooral veel jonge
mensen de tentoonstelling zuilen be
zoeken om met name de nieuwste
snufjes te zien op het gebied van de
MARC-apparatuur. Sinds 3 maart de
Machtiging Algemene Radio-Com
municatie van kracht is hebben al
ruim 130.000 „tokkelaars" een „bak
kie" aangeschaft
DEN HAAG (ANP) Acteur en regis
seur Paul Steenbergen (73) is terug
bij de Haagse Comedie. Hij verliet dit
gezelschap, waaraan hij vanaf 1933
verbonden was, drie jaar geleden. Het
ensemble telt voor het nieuwe seizoen
42 namen. Van deze acteurs en actri
ces zijn ook Jules Roy aards en Ellen
Vogel „terug van weggeweest".
De Firato zal ook veel aandacht be
steden aan de ontwikkeling van vi-
deo-apparatuur, maar voornamelijk
ook de nieuwe informatiebronnen Te
letekst en Viewdata.
HILVERSUM (ANP) De uitzending
van Studio Sport 2 op de zondag
avond komt de komende winter vroe
ger op het scherm, namelijk van 19.00
tot 20.00 uur op Nederland 2. De uit
zendingen beginnen nu om 19.20 uur
en duren tot 20.30 uur. De sportuit-
zending wordt dus tien minuten kor
ter. De tien minuten echter wil men
laten verhuizen naar de zaterdag
avond voor een gezamenlijk sport
programma van KRO en NOS. Een
beslissing daarover is nog niet ge-
Het vervroegen van de uitzendingen
op zondagavond heeft te maken met
een NOS-plan om met journaal in
plaats van om 20.35 uur ook op zon
dag om 20.00 uur op het scherm te
brengen.
Als de NCRV een oplossing vindt
voor programmatische problemen
komt er met ingang van het nieuwe
winterseizoen (5 oktober) ook op de
avond van elke werkdag om 22.00 uur
op Hilversum 1 een sportradiopro
gramma. Dergelijke programma's be
stonden van de AVRO op dinsdag,
van de NOS op woensdag en zaterdag
en van de KRO op vrijdag. Vast staat
nu al dat de TROS op maandag
avond gaat meelopen, zodat alleen de
NCRV nog op donderdag moet
volgen.
De jonge als elastiek rockende Elvis in de gelijknamige musical, die tot en met 24 augustus in de Am
sterdamse Stadsschouwburg wordt opgevoerd.
WENEN (AP) „Willi Forst, ver
maard acteur en regisseur in de Duit
se en Oostenrijkse filmwereld van de
jaren '30 en '40, Ls maandagavond te
Wenen overleden. Forst werd 77 jaar.
Na jaren in Wenen bij het toneel te
hebben gewerkt, ging Forst naar Ber-
lijn waar hij na zijn eerste geluidsfilm
in 1929 al snel beroemd werd. Het
meeste succes oogste hij met lucht
hartige en romantische films over het
muziekleven en de operette. Vaak
schreef hij zelf het draaiboek, speelde
de hoofdrol en vertolkte de liedjes die
meestal heel populair werden.
Tot de films waarin hij optrad en die
•zeer in trek waren, behoorden „Blon
de droom" „Ik ken je niet maar ik hou
van Je", „Maskerade in Wenen" en
„De herberg van het witte paard"
Forst die zich kort voor en ijdens de
oorlog met succes aan „de politiek"
heeft kunnen onttrekken, trachtte na
de oorlog een comeback te maken
maar hij heeft nooit meer zijn succes
van weleer kunnen evenaren. Tegen
het einde der jaren '50 trad hij niet
meer op, en leidde hij, in Zwitserland,
een zeer teruggetrokken leven.
BARCELONA (AFP, Reuter) De
Spaanse surrealistische schilder Sal
vador Dali, die de laatste tijd nogal
met zijn gezondheid tobde, heeft be
kendgemaakt dat hij aan de beteren
de hand is en zijn werk weer heeft
hervat. In een interview met het dag
blad „El correo Catalan", dat gisteren
werd gepubliceerd, zei Dali dat hij
een zenuwinzinking heeft gehad,
maar dat hij zich nu weer beter voel
de.
Hij tekende weer, werkte aan een
toneelstuk, maar voelde zich nog te
moe om te schilderen. Dali is dit jaar
twee keer in het ziekenhuis behan
deld. Een keer voor influenza en een
maal voor een zenuwinzinking.
Charter naar Bangkok door Albert
Stol. Uitg. Ordeman, Rotterdam, 160
pag., geïllustreerd, geen prijsopg. On
dertitel: sextoerisme, Thailand en de
derde wereld. Relaas over de exploi
tatie van de vrouw in Thailand en
over de (economische) achtergronden
ervan.
Zo de ouden zongendoor S. Vest
dijk. Uitg. Nijgh Van Ditmar, Den
Haag, 271 pag., prijs 41,25. In de
reeks Verzamelde romans van Vest
dijk
Samen en allen door Ben Bos. Uitfrl
Kooyker, Rotterdam, 124 pag., prijs
18.50. Vertelboek over therapie. in-|
geleid door prof. Kees Trimbos.
Gemeente en geluidshinder, uitgave
van de Vereniging van Nederlandse
gemeenten, 200 pag., prijs 29,50. De r
uitgeverij van de vereniging is geves
tigd te Den Haag (Nassaulaan 12).
