KLEINE taliëtobt met kernenergie t tilde Borculo op Musea in Nederland in Gelderland museaüüü IN NEDERLAND eramatische augustusdag herleeft in simpel zaaltje BINNENLAND STORM- RAMP Paneel met enige oproepen na de stormramp te Borcalo. Rechts bovenaan burgemeester De Muralt met bedelnap. met schalen gecollecteerd. De café houders hadden toestemming vreem delingen 25 procent extra te bereke nen. Ze moesten snel zijn, de belang stellenden. Want Borculo is snel her bouwd. Voordat het puin was ge ruimd, stonden de eerste huizen er al weer. Achteraf bekeken zou men het anders gedaan hebben. Meer stijl-be wust, zogezegd. Er zijn nogal wat vakwerkpandjes, oudere boerderijt jes en smalle straatjes verloren ge gaan. Weliswaar heeft Borculo enkele schil derachtige, sfeervolle elementen uit het verleden overgehouden, vooral rond de eeuwenoude watermolen aan de Berkel, waar op geslaagde wijze werd gerestaureerd, maar voor het overige is het toch eigenlijk een nieuw stadje geworden. Weinig herin nert nog aan de calEuniteit van de twintiger jaren. In ieder geval wel het cycloonkruid, dat men verder ner gens in Nederland vindt. Eigenlijk is het gewoon knopkruid. Men noemt het in Borculo cycloonkruid, omdat het in het voorjaar van '26 overal-in het stadje zo weelderig bloeide. Het gedijt namelijk vooral op verwilderde plekken, op steenhopen, op puin, en dat was er toen genoeg. Ja, en voor het overige is er ter herin nering dus het stormrampmuseum, een kleine tien jaar na de cycloon gesticht, dat tientallen jaren niet meer dan enkele duizenden bezoe kers per jaar trok, maar dat nu samen met het brandweermuseum jaarlijks door een dikke tienduizend mensen wordt bezocht. In het alge meen een nogal statische toestand, uiteraard, maar nog steeds komt er materiaal bij, vooral foto's, deze zo mer nog weer een aantal geslaagde luchtopnamen. Wat de exploitatie be treft, het kan uit. maar daar is het ook mee gezegd. Het museum is alle dagen open van 9 tot 12 en van 2 tot 5 uur, op zondag van 2 tot 4 uur. Van september tot april is het op zaterdagmorgen geslo ten. De toegangsprijs bedraagt twee gulden per persoon en een gulden voor kinderen. Bejaarden hebben vijftig procent korting en groepen boven twintig personen 25 procent. Ïe „Ujst van Nederlandse musea", Itgegeven door het ministerie an CRM, vermeldt de volgende musea in Gelderland: i Aalten: Frerikshuus (Markt 14) Ammerzoden: kasteel Ammersoy- en (04199-1270) Apeldoorn: hist. mus. Marialust (055-216129): rijksmus. Paleis Het Loo (055-212244) Arnhem: gemeentemuseum (085- 431841); hist. mus. Grenadiers en Jagers (085-426441, tst 210); mus i Bronbeek (085-426441, tst 52); •rijksmus. Het Nederlands Open luchtmuseum (085-452065) Barneveld: Veluws Museum Nai- Irac (03420-5666) Bennekom: Kijk en Luister Mu- I seum (08389-4629); nat. hist. mus. Tute Natura (08389-4723) Berg en Dal: Afrika Museum (08895-2044) Borculo: Brandweer Museum (05457-2125); Stormrampmuseum, (Hofstraat 5); Tolboerderij De Lebbenbrugge (05457-1550) Brakel: Slot Loevestein (01832- 1375) Buren: mus. der Kon. Marechaus see (03447-256); Boerenwagenmu seum (Muurhuizen) Culemborg: Jan van Riebeeck- huis (03450-4796) Doesburg: De Roode Tooren (08334-4265) Doetinchem: mus. 't Gevang (08340-35557) Doornenburg (Bemmelj: kasteel (08812-1456) Doorwerth: het Ned. Jachtmu- seum (085-335375) Ede: mus. Oud-ede (08380-19554); mus. Verbindingsdienst (08380- 19110, tst 2306); mus. Wegenbouw Machines (03438-2763) Elburg: gemeentemuseum (05250- 1341); visserijmuseum (05250-1341) Eist: museum onder de herv. kerk (Grote Molenstraat 2) Epe: Hagedoorns Plaatse (05780- 4554) Groenlo: Grolsch Museum (No tenboomstraat 15) Harderwijk: Veluws Museum (03410-14468) Hattem: Museum Oud Hattem (Achterstraat 48); Bakkerijmu seum (05206-1715) *s Heerenberg: Huis Bergh (08346- 1281) Lievelde (Lichtenvoorde): open luchtmus. Erve Kots (05443-1691) Nunspeet: Diorama (03412-3221) Nijmegen: Heilig-Land-Stichting (080-229829); Nijmeegs mus. 'Com- manderie van St. Jan" (080- 229193); rijksmus. G. M. Kam (080- 220619) Oosterbeek: Airborne Museum (Utrechtseweg) Otterlo: rijksmus. Kröller-Müller (08382-241); Tegelmuseum It No- flik Sté (08382-519) Rozendaal: mus. van het Internat. Kastelen Instituut (085-634853) Tiel: Streekmuseum De Groote Sociëteit (03440-14416) Vaassen: kasteel De Cannen- burgch (05788-1292) Velp: historische Kruidenierswin kel anno 1882 085-6189341 Wageningen: internat, bodemkun- dig mus. (08370-19063) Winterswijk: museum Freriks (05430-6135) Wijchen: oudheidk. museum .Frans Bloemen (08894-2121) Zaltbommel: Maarten van Ros- summuseum (04180-2617) Zeddam: mus. van Zwerfstenen „In de Rosmolen" (08345-1346) Zevenaar: Peter Stuyvesant Stichting (08360-24550) Zutphen: Librije der 8t. Walburgs- kerk (05750-14178); mus. Henriette Polak (05750-16878); Sted. Mus. voor Zutphen en de Graafschap (05750-16878). D* centrale in Caorsoen de mening daarover van een. (kennelijk communistische) anony mus: Caorso dood. komt als de Italiaanse kernenergiewet naar de letter wordt uitgevoerd. Die immers ver biedt de bouw van centrales in gebieden met een vliegveld, autosnelwegen, spoorwe gen, natuurparken, toeristencentra of mili taire complexen, of in gebieden waar zich aardbevingen kunnen voordoen. Eigenlijk kan er dus bijna nergens kernenergie wor den opgewekt. In de jaren vijftig ging het project nog zo voorspoedig van start met de experimente le reactor in Latina, vlakbij Rome. Een kleine reactor leverde honderdzestig Mega watt en pas dit jaar is deze centrale stopge zet. Maar na ruim twintig jaar functioneren raakt dan ook zelfs de beschermingskoepel van de kerncentrale radioactief besmet. Hetzelfde geldt voor de experimentele reac tor van Gorigliano bij Napels, die vier jaren geleden is stilgelegd. De echte problemen met de kernenergie kreeg Italië pas met de bouw van de grotere centrales, zoals die in Trino-Verzellese (drie honderd Megawatt), vlakbij Turijn. Deze centrale begon in 1971 elektriciteit te leve ren, maar moest drie jaar geleden na een ongeluk worden stop gezet. Over de details van dat ongeluk zwijgt het staatselektrici- teitsbedrijf ENEL in alle talen. Een maand geleden zijn de technici van ENEL begon nen de centrale weer op te starten. De centrale in Caorso had het pronkstuk van het hele programma moeten worden, maar daarmee is het nu dus ook al drie jaar tobben. Eiland Een van de weinig onomstreden punten in de Italiaanse kernenergieplannen is de keus van het onbewoonde eilandje Pianosa bij Elba als plaats voor een kerncentrale. Het is eigenlijk de enige plaats die in aanmerking Vondst Of er van al deze plannen iets terecht komt. blijft de vraag. Want de bouw van de tweede grote kerncentrale bij Montalto-Castro. die in 1977 begon, is stilgelegd. Vorig jaar stuit te men bij afgravingen op het bouwterrein .op de resten van een oude Etruskische stad. Om deze vondst te behouden, heeft de ge meente Florence een proces aangespannen tegen het staatselektriciteitsbedrijf ENEL. De aanklacht luidt formeel: ENEL heeft niet voldoende onderzocht of een mogelijke aardbeving gevaar oplevert voor de centra le en daarmee voor de omwonenden. Tegenstanders van de kernenergie wachten 'met spanning de uitslag van het proces af. En intussen heeft de regering, bang dat andere gemeenten het voorbeeld van Flo rence zullen volgen, alls besluitvorming over plaatsing van kerncentrales twintig maanden uitgesteld. In die tijd zal er meer onderzoek worden verricht naar aardbe vingsgevaar in de nu aangewezen gebieden. Voor de inwoners van Caorso komt dat allemaal te laat. Op vijf minuten lopen van de kerncentrale kunnen zij de metalige stem horen die onverstaanbare aanwijzin gen geeft hoe technici van ENEL het kern- proces zo snel mogelijk op gang kunnen krijgen. De centrale zal weer elektriciteit leveren, zolang als het duurt lljpAG8 AUGUSTUS 1980 TROUW/KWARTET P 6 - RHS 11 Michiel Koolbergen Is er in de kerncentrale van het aliaanse dorp Caorso bij Piacen- „een minder ernstig ongeluk" 'beurt, krijgen de inwoners van directe omgeving een rood biljet tgereikt. „Blijf kalm. Er is niets nstigs gebeurd. De kerncentrale eeft een kleine hoeveelheid stof itgestoten die enige schade zou linnen veroorzaken indien u die ing inademt. Het is mogelijk dat ehadelijke deeltjes op uw kleding handen zitten. U moet de aan- gen van brandweer, politie militairen volgen. Volg de in teracties om naar de medische con- fole-posten te gaan. Eet niet vóór Ie controle, rook niet en, indien pogelijk, drink niet." Bensen die op tien kilometer van de centra- k wonen krijgen een geel pamflet. Er is leen gevaar, mits u in huis blijft en niet naar de centrale gaat, zo wordt verzekerd, „Eet geen vlees, brood en moeilijk afwas- baar voedsel dat aan de buitenlucht is blootgesteld. Breng geen dieren naar de weide." In een strook op twintig kilometer afstand worden de bewoners met een wit affiche nog slechts gewaarschuwd niet in de buurt van het afgezette gebied bij de kerncentrale te komen. Als laatste is er een hemelsblauw biljet voor mensen die nog verder wonen. „We hebben alles onder controle. U kunt naar uw huizen terugkeren, want er is geen enkel gevaar meer. Eet geen voedsel dat moeilijk afwas- baar is en aan de buitenlucht heeft bloot gestaan. Geef geen vers voer aan vee buiten." Blauwdruk Het uitlekken van deze blauwdruk voor overheidsoptreden bij een ongelukje in de kerncentrale heeft de bewoners van Caorso bepaald niet gerustgesteld. „Het lijkt er op." zegt een boer, „dat de overheid bij een ongeluk in de centrale de mensen liever binnen het besmette gebied houdt dan hen te evacueren. Maar waar moet je in dit afgelegen dorp ook zo snel alle militairen en hulpdiensten vandaan halen die nodig zijn om de mensen te evacueren?" Met gemengde gevoelens zien de bewoners toe hoe de technici van het Italiaanse elek triciteitsbedrijf ENEL bezig zijn de eerste grote kerncentrale van het land weer op te starten. Zal de centrale na vier jaar proble men nu eindelijk feilloos stroom gaan leve ren? De op een muur gekalkte leus „Siamo stati cattivi, mangeremo polli radioattivi" (we hebben gezondigd, we zullen radio-ac tieve kippen eten) getuigt niet van een groot vertrouwen. Op de vraag of het hem bekend is dat volgens drie Amerikaanse ex-technici van General Electric de kerncentrale van Caor so niet voldoet aan de Amerikaanse veilig heidsnormen, zegt hij dat dit hem niet zou verrassen. „Maar als het waar is, ontkent ENEL het toch," zegt hij. „De technici van ENEL hebben ook gezegd dat de gemeente en de regio het laatste woord hebben als er een ongeluk gebeurt. Maar zij zullen ons moeten informeren over de ernst van het ongeluk. Daar bestaan formeel geen duide lijke afspraken over." Dat vertrouwen is er niet groter op gewor den na het ongeluk in Harrisburg. En het TrOOSt feit dat de centrale drie Jaar geleden gereed was voor gebruik maar in al die tijd slechts vier maanden zonder problemen heeft ge functioneerd van oktober vorig jaar tot februari heeft evenmin geruststellend gewerkt. „De mensen hier zijn bang," verzekert de gemeentesecretaris van Caorso. „Toen de centrale na vier maanden draaien in februa ri moest worden stilgelegd wegens allerlei technische problemen, reageerde men hier opgelucht. Zo van, het is afgelopen met de kernenergie in Caorso. Maar nu is het toch weer begonnen. Daar hebben de bewoners hier zo hun bedenkingen over." De bewoners van Caorso hebben een schra le troost: ze zijn niet de enige uitverkore nen, het kernenergie-programma van de centrale regering in Rome is omvangrijk. In 1975 besloten de bestuurders in Rome dat de kernenergie in de toekomst zestien duizend Megawatt zou moeten bijdragen om de energiebehoefte van het land te be vredigen. (De Nederlandse kerncentrales in Borssele en Dodewaard leveren ongeveer een twintigste daarvan). Drie jaar geleden werd dat streefgetal teruggebracht tot twaalfduizend Megawatt. Het blijven opti- Maar de regering in Rome neemt het met deze voorwaarden niet zo nauw, zoals blijkt uit de plannen. De regering wil bij voor beeld drie centrales laten bouwen in Friuli, een gebied dat vier jaar geleden nog werd getroffen door een zware aardbeving. Vijf centrales zouden er verrijzen in Puglia. een toeristenstreek in de „hak van de laars". De oude centrale bij Trino-Verzellese, in de buurt van een vliegveld, zou vervangen moeten worden door een nieuwe. Niet ver van Caorso. in Viedana. moet een centrale van tweeduizend Megawatt komen, waar voor de plannen voor een recreatiegebied daar misschien moeten wijken. Ten slotte zouden er twee centrales moeten komen in Molise, een streek met veel spoor- en auto wegen. - nipt. knn zineen. I Jac. Lelsz ICULO Een oorverdo- gerucht, een helse kako- van geluld, was over •ulo losgebarsten, die id van de tiende augustus '35 Vijf. zes minuten had j geduurd, niet langer. sen werd het onwezenlijk I in het stadje. De toren- ,ts van de oude hervormde art stond ineens op een heel perceel, de huizen had geen daken meer, de had hun de hoed met enorme ruk van het hoofd laaid, en het zag er alle- uit als één onmetelijk ialistisch schilderij. leen van de Borculose woningen 1 een onderwijzer juist zijn loon eurd. Het lag in een zakje op de li jorsteenmantel. Toen hij en zijn i iw uit de verdoving ontwaakten, het weg. Hun eerste gedachte „Waar is het geld?" maar ze iseerden zich niet dat ze door het ond heen zo de inmiddels opge- ^■rde, blauwe lucht konden zien soort verhalen vindt men niet ig in het aan de cycloon van 10' ustus 1925 gewijde museum. Men i! ït ze horen van de mensen, die de 0 »p zelf hebben meegemaakt, of hen, die het weer van anderen nomen hebben. Overigens geeft 10stormrampmuseum in Borculo el wetenswaardige informatie over cycloon. Beknopt en ongekun- want het is een der kleinste en jlate tentoonstellingsgelegenhe- van Nederland. Het stormramp- >um is ondergebracht in één ver- van niet meer dan vijf bij zes in een afgedankte school waar- het veel grotere Brandweermu- rum is gehuisvest. - die maandagavond, nu 55 jaar len, was de hemel boven Neder- één en al onrust. Het had al zo'n lur gespookt. De directeur van het te De Bilt verzocht naderhand te om toezending van schets- van het noodweer dat van ivond tot maandagavond in delen van ons land had ge- Een van de dezer dagen boven water gekomen luchtopnamen van Borculo-kort-na-de-cycloon. Het grote gebouw rechts is het gemeentehuis, het water is de Berkel. woed. Maar maandagavond ontwik kelde een en ander zich tot een cy cloon. Het gebied waarin deze zich voortbewoog, lag ongeveer tussen het plaatsje Zeeland in Noord-Brabant en het Overijsselse Oldenzaal. Twee geweldige luchtstromen, die tegen el kaar ingingen en die elkaar in de Gelderse Achterhoek bij Borculo ont moetten. Een angstaanjagende slurf die zich als het ware stuiterend door het he melruim verplaatste, totdat hij boven Borculo neerdaalde om vervolgens het centrum van dit middeleeuwse stadje op te tillen, als een veertje bij wijze van spreken. De regen stroom de neer, het onweerde en het was zó donker dat de kippen op stok gingen. In minder dan tien minuten was het voorbij. Wonder boven wonder waren er slechts drie doden, het aantal ge wonden echter was aanzienlijk hoger en een twintigtal was er zo erg aan toe dat ze naar het ziekenhuis moesten. De binnenstad was één puinhoop, waarbij het opviel, dat van de meeste huiz&n het dak gewoon was wegge blazen. In hoofdzaak via foto's, officiële me dedelingen en krantenknipsels wordt in het museum een indruk gegeven van de ramp en van de dagen die volgden. Verder zijn er wat voorwer pen, die op het gebeuren betrekking hebben. Tot en met de grote houten kast. enigszins in de vorm van een huis, die in Bussum was opgesteld. Voor een paar dubbeltjes mocnt men daar spijkers in drijven. „Heil den Gevers" stond er opgeschilderd. En ook de regels: Een zwaai met den hamer/ Een klop van Uw hartEen druk op den spijker/ Vermindring van smart. Het was een van de honderden inzamelingsacties die in heel Neder land en ver daarbuiten voor Borculo werden gehouden. Bijna iedereen kwam voor Borculo in het geweer. Allerwege werden coml- té's opgericht die initiatieven ontwik kelden. Dat werd vooral gestimuleerd nadat koningin Wilhelmina, prins Hendrik en prinses Juliana het ramp gebied hadden bezocht. Omringd door mannen met gleufhoeden, gari baldi's. strohoedjes en soms ook pet ten baanden ze zich een weg door de chaos en ook spraken ze met slachtof fers. In Amsterdam gaf het hoofdstede lijk politiekoor een optreden ten bate van Borculo. Clinge Doorenbos dicht te dat hij altijd gedacht had dat een agent een boeman was, die beslist niet kon zingen, ,,'k Dacht dat hii alleen maar brommen/ En bekeuren kon en zooJ 'k Wist niet dat hij ook wou helpen/ aan wat geld voor Borcu lo." Een geweldige man In die tijd, een soort rots in de branding, was de toenmalige burgemeester van Borcu lo, Jhr ir R. R. L. de Muralt. Op een van de tekeningen zien we hem met de bedelnap. Vurig waren zijn oproe pen aan volk, vaderland en over heidsdienaren om steun. Ze bleven niet onbeantwoord: er kwamen zelfs enige miljoenen meer binnen aan voor Borculo nodig was. Met dat res tant is naderhand de basis gelegd voor het Nationaal Rampenfonds. De burgemeester meende dat het geld allemaal voor Borculo was, daar voor was het ten slotte door de men sen bijeengebracht. Hij kreeg daar over zelfs hevige herrie met de com missaris der koningin in Gelderland, die er anders over dacht. Gezegd wordt dat het des burgemeesters kop gekost heeft. Bij de eerstvolgende gelegenheid werd hij niet herbe noemd. De burgemeester had in alle opzichten de touwtjes goed in han den, en dat was in die situatie ook nodig. Er deden zich in die tragische omstandigheden wat men noemt „kleine onregelmatigheden" voor, bij voorbeeld bij de kosteloze uitdeling van schoenen, waarvan sommigen probeerden er twee paar te bemachti gen. De burgemeester richtte toen een schandbord op en liet de burgerij weten dat de namen van enventuele zondaars daarop zouden worden be kend gemaakt. Drie dagen nadat de cycloon over Borculo was geraasd, hield de burge meester in de gemeenteraad een in drukwekkende toespraak. Deze is la ter gecalligrafeerd, werkelijk een fraai werkstuk. Het is in het museum te zien. De burgemeester besloot zijn speech met psalm 27 vers 7 te citeren: Zoo ik niet had geloofd dat in dit leven/ mijn ziel Gods gunst en hulp genieten zou/ Mijn God. waar was mijn moed en hoop gebleven?/ Ik was vergaan in al mijn smart en rouw. Kijkers 'In de dagen, die volgden, hebben zich tienduizenden Nederlanders naar Borculo gespoed. Per fiets, per auto, per touringcar enz. Zelfs was het mo gelijk boven het stadje te vliegen voor een sight-seeing. Op straat werd De in Bussum geplaatste geldkas waarin men ten behoeve van Borculo tegen betaling van enkele dubbeltjes spijkers mocht drijven. BtSTflANOt KCKMCENTAALE. GtPtONDt HERMCENTHAtt mistiscne plannen, want het wil met de kernenergie in Italië niet zo lukken. STEUNT StoWffÉde

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 11