i
Twee grote restauraties in Dordt
Tekening van een lezer
Trouw
vermakelijk abc van bijgeloof
Commentaar
Uitzendbureaus (1)
3 Uitzendbureaus (2)
a" Uitzendbureaus (3)
Bijna elf jaar in de politiek
is wel genoeg
Stadhuis al onderhanden, met grote kerk kan worden begonnen
erfenis
niet best
bijna aan vliegen toe
DONDERDAG 7 AUGUSTUS 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
Minister Albeda van sociale zaken
wil de uitzendbureaus strengere
voorschriften voor hun activiteiten
geven. De minister vreest dat vaste.'
1 blijvende arbeidsplaatsen in snel
toenemende mate worden ingeno
men door uitzendkrachten.
J Uitzendbureaus vervullen een nut
tige functie Zij helpen bedrijven
die tijdelijk behoefte hebben aan
extra personeel, uit de brand. Zij
ptzorgen aldus voor een stuk noodza-
J kelijke smering in het mechanisme
van de arbeidsmarkt.
Er zitten echter ook enige schaduw-
nt zijden aan de wijze waarop de
uitzendbureaus hun nuttige en
,r> noodzakelijke functie vervullen,
jjj Zo'n schaduwzijde is het stijgende
I, aantal uitzendkrachten dat langer
egt dan drie maanden dezelfde baan
?1« houdt, zonder dat duidelijk is of
het nog wel gaat om tijdelijke werk
zaamheden in het bedrijf. Volgens
(b
Er zit hieraan evenwel een keerzij
de Als het door voorschriften
en moreel beschouwd zo moei
lijk valt werknemers te ontslaan,
zal een ondernemer ook niet licht
vaardig nieuw personeel in vaste
dienst nemen. Op den duur kunnen
dan arbeidsorganisaties ontstaan
met aan de ene kant een vrij be
perkte kern van vast personeel, met
een degelijke rechtspositie, belo
ning en andere rechten zoals op
gebied van medezeggenschap, en
aan de andere kant een grote ano
nieme stroom losse arbeidskrachten
met een zwakke rechtspositie, al of
niet op tijdelijke basis, en met wei
nig of geen medezeggenschap of
verdere binding aan het bedrijf.
Voor de commerciële uitzendbu
reaus zou deze ontwikkeling een
florerende markt opleveren. De
ontwikkeling zal wellicht bovendien
in de hand gewerkt worden door de
op zich om velerlei redenen
Er zit
de bond van uitzendbureaus valt
het nog wel mee met dit verschijn
sel. Het ministerie van sociale za
ken meent evenwel dat het bijna de
spuigaten uitloopt.
Afgezien van dit verschil in inter
pretatie van de feiten is er volop
reden voor het ministerie het uit-
zendwezen in de gaten te houden.
Er zijn in het arbeidsbestel ontwik
kelingen gaande die gemakkelijk de
verkeerde kant op kunnert gaan. In
het algemeen worden werknemers
in Nederland, anders dan bij voor
beeld in de Verenigde Staten, niet
zo gauw ontslagen. Eerst wordt van
alles geprobeerd om ontslagen te
vermijden, bij voorbeeld werktijd
verkorting. Deze toe te juichen
houding in het bedrijfsleven is niet
alleen een gevolg van wettelijke
voorschriften of van actieve vak
bondsbestuurders. Het is meer een
kwestie van algemene mentaliteit,
ook in ondernemerskring.
wenselijke groei van het aantal
banen in deeltijd. Er zou dan onder
de werkenden een nieuwe elite ont
staan en een nieuw „proletariaat",
wanneer het onverhoopt voorna
melijk gehuwde vrouwen met kin
deren worden die de deeltijdbanen
gaan bezetten.
Grote groepen werkenden zouden
in deze ontwikkeling gemakkelijk
vervreemden van hun dagelijkse ar
beid Nu kan men tegenwerpen dat
steeds meer mensen, met name jon
geren, tijdelijke banen aantrekke
lijk vinden en geen verdere binding
met bedrijf of doel van de arbeid
wensen. De vraag is echter of dit
verschijnsel wel toe te juichen is.
Ieder mens is verantwoordelijk
voor zijn of haar doen en laten.
Situaties die ertoe uitnodigen die
verantwoordelijkheid uit de weg te
gaan. dienen niet te worden bevor
derd.
zitten nog meer schaduwzijden
Jj aan commercieel werkende uitzend-
g, bureaus. Zij moeten nu eenmaal
winst maken, en zullen dus niet
werken met uitzendkrachten die
moeilijk plaatsbaar zijn. Op die
jmanier wordt de markt van werk
zoekenden afgeroomd, en blijven
I* de arbeidsbureaus zitten met een
r overdosis moeilijk bemiddelbare,
vaak langdurig werkloze werkzoe
kenden. Het is dan geen wonder
1 meer dat de arbeidsbureaus bij een
j aantal ondernemers die om perso-
i neel zitten te springen, niet zo'n
beste naam hebben.
Nu zou je kunnen doen als met de
„posterijen, waar de PTT van staats-
j wege het landelijke monopolie voor
openbare postbestelling bezit. An-
i ders zouden particuliere postbedrij
ven de krenten uit de pap de
Veder-Smit:
8CHIPHOL (ANP; (ANP) ,Jk heb
er nu bijna elf jaar opzitten. Ik geloof
dat ik mijn taak wel gedaan heb." Dit
Izel staatssecretaris Veder-Smit van
volksgezondheid in een reactie op
I haar besluit niet meer in de Tweede
Kamer terug te keren na de volgende
verkiezingen. Zij zei verder dat zij
ook niet zeker wist of zij een eventue
le periode van vier jaar weer zou
door Barend Mensen
DORDRECHT Als zij den
ken ergens lang op te moeten
wachten dan verzuchten ou
dere Dordtenaren dat „er nog
heel wat water door de Mer-
wede zal stromen" voor hun
wens zal worden vervuld. De
stads- en kerkbestuurders die
jarenlang In de zorg hebben
gezeten over het verval van de
grote kerk en het stadhuis
hebben erg veel water langs
Dordt zien stromen voor ze
van het rijk de steun toege
zegd kregen die restauratie
van deze historische gebou
wen mogelijk maakt.
Het oude stadhuis van Dordrecht is
inmiddels al onderhanden. De „kale"
kostenraming van de restauratie van
dit interessante gebouw loopt ln de
elf miljoen gulden. Daar komt echter
nog heel wat bij aan kosten die moe
ten worden gemaakt met het oog op
de „herziene" functie die het als be-
stuurs- en representatief centrum
gaat krijgen. De restauratie gaat vijf
Jaar duren. Wie het Dordtse stadhuis
met zijn neo-classisistische gevel be
kijkt kan niet vermoeden dat achter
die facade een middeleeuwse gevel
schuil gaat. Het gebouw ls namelijk
in 1383 gebouwd als stedelijke Laken
hal. Juister is het te zeggen dat het
diende als Lakenhal van Holland. Als
oudste stad van dit gewest deelde
Dordrecht namelijk lang de „lakens"
uit en dit niet alleen op politiek ge
bied maar vooral in de belangrijkste
sectoren van de handel ln die tijd.
Het stadhuis is het oudste profane
(dus geen kerkelijke functie hebben
de) gebouw dat in Holland te vinden
is, tenminste als men de kastelen-
bulten beschouwing laat.
De Dordtse Grotekerk met haar stompe toren die twee keer zo hoog had moeten zijn. Het flatgebouw
links van de toren ligt aan de overkant van de Oude Maas in Zwijndrecht.
Lakenhal
In 1544 besloot het stadsbestuur de
Lakenhal als stadhuis te gaan gebrui
ken. Het gebouw werd toen vrij aan
zienlijk uitgebreid. Op de zolder zijn
nog uit de zeventiende eeuw dateren
de cellen te vinden, gebouwd omdat
de in de onderliggende verdieping
beschikbare ruimten waarin gevan
genen aan de ketting werden gelegd
niet toereikend waren om het kenne
lijk mime aanbod op te vangen. Eerst
bij een restauratie in 1840 kreeg het
stadhuis zijn neo-classisistische ge
vel. Het was een, nu onbegrijpelijke
aanpassing aan de in die tijd heersen
de mode. Vóór de nu begonnen res
tauratie is even overwogen het ge
bouw zijn middeleeuwse aanzien te
hergeven. Omdat inmiddels de huidi
ge gevel met zijn zuilen en op hoge
sokkels rustende bronzen leeuwen
echter ook een monument is gewor
den heeft men daar van afgezien.
Het overgrote deel van de oorspron
kelijke bouw ls inwendig nog aanwe
zig. De uitgangspunten van de res
tauratie zijn: dit met het grootste
respect te benaderen en in goede
staat te brengen, te corrigeren wat in
de loop der eeuwen met aan- en ver
bouwingen verkeerd is gegaan en ten
slotte de indeling zodanig aan de toe
komstige functie van het gebouw aan
te passen dat aan het eigen karakter
ervan geen geweld wordt gedaan.
Het stadhuis intussen mag de bur
gers van Dordrecht na aan het hart
liggen, meer nog houden ze van de
grote kerk, waarvan de in de Jaren
zeventig fraai gerestaureerde stompe
en anderhalve meter uit het lood
staande toren in de volksmond „de
Dordtse dom" heet.
De grote kerk, ln het binnenhavenge-
bied en dus eigenlijk bulten het oude
stadscentrum liggend, ls het beeld
merk van de stad. ZIJ domineert haar
silhouet dat gracieus uit het water
schijnt op te rijzen. De grote kerk is
er voor de Dordtenaren altijd geweest
en zij zal naar hun gevoel altijd blij
ven. Maar de tijd slijt en als zoveel
van die oude, onaantastbaar lijkende
historische gebouwen ls zij, na ln 1924
voor het laatst echt te zijn gerestau
reerd, wederom op het punt gekomen
dat zij van wege een precaire bouw
kundige toestand gevaar loopt. Er is
dringend herstel nodig van daken,
goten, gewelven, muren en ramen en
van constructies aan de westzijde, die
door het, nu tot staan gebrachte
„wringen" van de toren schade heb
ben opgelopen. De kerkvoogdij van
de hervormde gemeente en de stich
ting behoud grote kerk zijn al jaren
bezig fondsen te werven om het „ei
gen aandeel" in de verder door rijk,
provincie en gemeente te betalen res
tauratiekosten te kunnen leveren.
Daar is twee miljoen gulden voor
nodig, die er ondanks de vrijgevig
heid van de Dordtse burgerij nog lang
niet zijn.
Maar goed, staatssecretaris Wallis de
Vries heeft desondanks het voorlopig
„subsidiabel" (dus te vergoeden) be
drag van de kosten vastgesteld op
veertien miljoen gulden. Dat bete
kent dat eindelijk met het werk kan
grote steden wegsnoepen en
bleef de PTT achter met de onren
dabele taken.
Zo ver is het met het uitzendwezen
nog niet. „Nationalisatie" daarvan
zou ook een zeer ingrijpende maat
regel zijn. Wel is het ministerie van
sociale zaken twee jaar geleden be
gonnen met een eigen uitzendbu
reau voor moeilijk plaatsbare werk
lozen, START geheten. Werklo
zen, in dienst zijnde van Start,
worden geplaatst in een bedrijf met
de opzet dat het bedrijf hen uitein
delijk in eigen dienst neemt. Het is
verheugend dat dit initiatief is aan
geslagen, en dat Start in steeds
meer steden en streken actief
wordt. Op deze wijze wordt een
stukje goedgemaakt van wat het
particuliere commierciële uitzend
wezen laat liggen.
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat. sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
volmaken. Daarom is in overleg met
haar partij besloten de staatssecreta
ris niet op een verkiesbare plaats te
zetten.
„Bij mijn besluit heeft ook meege
speeld dat het niet gemakkelijk ls om
na de functie van staatssecretaris
weer deel te gaan uitmaken van de
Tweede Kamerfractie", aldus me
vrouw Veder-Smit.
worden begonnen. Of het een restau
ratie ineens gaat worden of dat vol
gens een beheersplan elk jaar een
bepaald onderdeel van het grote kar
wei zal worden aangepakt hangt af
van het bestek dat aan de staatsse
cretaris en de rijksdienst voor monu
mentenzorg moet worden voorgelegd.
„Kerkepad"
De schoonheid van de grote kerk zal
samen met die van drie andere
Dordtse kerken, de Augustijnenkerk,
de Trinitatiskapel en de Waalse kerk
op vrijdag 8 augustus belicht wor
den in NCRV's tv-rubriek „Kerke
pad". In aansluiting daarop zijn vier
kerken op de zaterdagen 9 en 16 au
gustus te bezichtigen. De grote kerk
zal in de tv-uitzending het leeuwedeel
van de belangstelling voor zich opei
sen. Dat is geen wonder, want dit
fraaie voorbeeld van laat-Brabantse
gotiek, waarvan de wordingsgeschie
denis tot 1064 terug gaat. is een even
voornaam als indrukwekkend Gods
huis met een boeiende historie. Tal
van figuren uit de vaderlandse ge
schiedenis zijn er in ter kerke ge
weest. Prins Willem I, de vader des
vaderlands, bijvoorbeeld nam hier in
.1574 aan het Heilig Avondmaal deel.
toen overigens het rooms-katholieke
altaar nog in al zijn luister aanwezig
was. In deze kerk ook werd in 1618 de
Dordtse synode geopend.
Grote brand
De grote kerk in haar huidige gedaan
te dateert van na „de grote stads
brand te Dordt" in 1457, die vijf da
gen duurde en waarbij een niet te
overkomen ramp voor een midde
leeuwse stad 650 huizen werden
verwoest. Ook de kerk werd zwaar
beschadigd. Ze moest in feite op
nieuw worden opgebouwd. Dat „de
Dordtse dom" stomp is en niet, zoals
de bedoeling was, twee keer zo hoog
en vooizien van een spits komt door
dat reeds in de vijftiende eeuw. als
gevolg van het graven van een haven
tje in de nabijheid, de toren ging
verzakken. Men hield hem toen maar
zoals hij nu is, maar het proces ging
wel door. Bij de restauratie van de
toren werden de „Koeiehuiden"
waarop hij gefundeerd is (lees: enor
me zakken van leer waarin brokken
steen bijeen werden gehouden tot ze
zich zo gezet hadden dat ze een vaste
massa vormden) versterkt met een
betonnen kraag. Die voorkomt een
verder neigen van de stenen kolos.
het stadhuis van Dordrecht met zijn neo-klassisistische gevel.
Gebouwd als lakenhal is het het oudste „profane" gebouw van
Holland.
Als drie zwanen samen overvlie
gen, berg je dan maar: dan is er
een nationale ramp op komst.
Waaraan we meteen moeten toe
voegen: alleen in Schotland ge
lukkig, want dat is het enige land
waar ze (bij-)geloof aan dat ver
schijnsel hechten. Wandelt een
vlekkeloze zwarte kat uw huis
binnen, jaag hem dan niet weg.
Integendeel: hij brengt geluk,
dus houd 'm in elk geval vast tot
u wat bloed uit zijn start te pak
ken hebt, want daar genezen
pijnlijke plekken mee. Veel Duit
se vrouwen zouden een sok van
hun man bij zich dragen om te
voorkomen dat hun kind te vroeg
geboren wordt. Bijt u onder het
eten op uw tong, dan zeggen ze
in Amerika en Europa tenminste
hebt u even tevoren zitten lie
gen. Een Indiaan niet; bijt die op
z'n tong. dan is hij ervan over
tuigd dat er gauw goed nieuws óf
iets lekkers komt.
Sterk plaatsgebonden dus, dat
bijgeloof. Wie hier drie zwanen in
gesloten gelederen ziet overvlie
gen, hoeft daar niets meer achter
te zoeken dan dat er een paar
zwanen overvliegen, die ouwe sok
haalt hier niets uit en een Afri
kaan die op zijn tong bijt roept
alleen maar au. Philippa Waring,
zelf afkomstig van de niet van
onverklaarbare gebeurtenissen,
gespeende Bermuda-eilanden,
heeft een paar honderd bijgelo
vigheden uit Amerika, Engeland
en de rest van Europa verzameld
en alfabetisch gerangschikt.
Twee jaar geleden kwamen ze
gebundeld in de Verenigde Sta
ten uit en nu heeft uitgeverij De
Kern in Buss urn er een boek van
uitgebracht onder de titel „Voor
tekenen en bijgeloof" 22,50).
Het opvallende omslag zal er wel
veel mensen toe verleiden om in
te kijken. Francien van Weste
ring maakte er een intrigerend,
pikzwart kaftje van, waarop al
leen de felle ogen van een uiter
aard zwarte kat je aanstaren. Die
kat komt vanzelfsprekend tussen
de andere K's met een bijgelovig
luchtje aan de orde, net zo goed
geldelijk gewin als slecht weer
brengen zegt men. Muizen zou
den volgens sommigen reïncar
naties van om hals gebrachte
personen zijn, maar kinderen
brengen ze niets dan goeds: tegen
ziekten als mazelen, kinkhoest en
zelfs tegen bedwateren bestaat
geen beter middel dan een ge
roosterde, gebakken of gebraden
muis.
Een vermakelijk abc, dit „Voor
tekenen en bijgeloof". Maar meer
moet je er dan ook niet achter
zoeken. Dat kan niet eens. Philip
pa Waring werkt erg veel met
vaagheden als „men" en „in veel
Europese landen", „ln verschil
lende streken", net als je zou wil
len weten waar ze nou precies zo
gek denken of doen. En ais een
land met name genoemd wordt
gaat het bijna altijd om een oud
gebruik, dat (misschien) nog wel
ergens op het platteland in
zwang is, maar vast nooit in de
steden bekend geweest is. En het
mag zeker waar zijn dat heel
vroeger zulke oude gebruiken
vaak hun nut hadden en het bij
geloof in zijn originele toestand
soms wel ergens op gebaseerd
kan zijn geweest (waarvan overi
gens in deze vorm niets meer
terug te vinden is), wat de schrijf
ster in haar inleiding zegt, is veel
te hoog gegrepen: „Er zijn dingen
waarvan wij het bestaan nog niet
(of niet meer) weten, maar waar
voor op een gegeven ogenblik we
tenschappelijke bewijzen worden
geleverd." Allemaal goed en wel.
maar in dit geval slaat deze diep
zinnige uitspraak echt nergens
op. Hoogstens kun je stellen dat
voor sommige mensen bijgeloof
nog zoiets is als Sinterklaas: je
weet dat het onzin is, maar als
puntje bij paaltje komt, doe je
voor alle zekerheid liever even
alsof.
eisen zo hoog, dat hij nooit ie
mand zal vinden die aan al die
gewenste eigenschappen voldoet.
Dat wordt dus niets," zei de gra-
fologe beslist. De schrijver van
het regeltje was volgens haar een
man van tussen de twintig en
veertig jaar, „helemaal niet mijn
type, want hij is hoogmoedig en
voelt zich boven de hele wereld
verheven". Mevrouw Simpson
noemde haar „patiënt" verder ar
rogant. iemand die compromis
sen haat en zelfs een discrimine
rende houding tegenover ande
ren aanneemt. Hij heeft wel be
hoefte aan mensen om zich heen,
maar zijn connecties zouden
meestal niet zonder conflicten
verlopen, omdat hij geneigd is
meteen met mensen te breken
die hem niet voor honderd pro
cent bevallen. Wispelturig is hij
altijd al geweest en hij kan furi
eus worden als anderen zich met
zijn zaken bemoeien.
Mevrouw Simpson die haar spo
ren ruimschoots verdiend heeft
met haar rake adviezen aan fir
ma's bij de aanstelling van hoger
personeel, zag ook nog wel iets
goeds in de eigenaar van het
handschrift. „Hij kan snel hande
len en beslissen zonder noemens
waardige voorbereiding. hij
houdt van het uitgaansleven, is
cultureel geïnteresseerd en voelt
zich tot de kunst aangetrokken.
Hij zou een perfecte binnenhuis
architect kunnen zijn."
Achteraf pas hoorde mevrouw
Simpson over wie zij haar oordeel
gegeven had: het regeltje was ge
schreven door de Engelse kroon
prins Charles.
Toen hij een jaar geleden stief,
liet een Engelse boer een erfenis
van 1,8 miljoen gulden na. Er was
geen testament, en zijn broer en
tweelingzuster rekenden erop dat
zij het geld zouden krijgen. Maar
een andere vrouw maakte er ook
aanspraak op. ten gunste van
haar zoon. Zij had de boer zeven
jaar tevoren leren kennen en
kreeg een kind van hem. Hoewel
haar man verscheidene pogingen
gedaan had haar de relatie met
de vader van het kind te laten
beeïndigen, had ze de vriend
schap tot aan diens dood voort
gezet. Het jongetje is nu zes en de
rechter heeft bepaald dat het
kind recht op al het geld heeft,
omdat hij de boer altijd als zijn
echte vader beschouwd heeft en
hem ook „pappie" noemde. De
zuster en de broer krijgen niets.
Schweitzermcdaille Voor
het eerst sinds de instelling van
de onderscheiding in 1954 heeft
het Amerikaanse instituut voor
dierenbescherming de Albert
Schweitzermedailie aan een Azi
aat uitgereikt. De eer viel te
beurt aan de Indiase oud-minis
ter van financiën Patel, omdat
hij in eigen land zoveel voor de
bescherming van wilde dieren
heeft gedaan.
„Hoe dan ook, ik hoop echt
Toen de Britse handschriftkundi
ge mevrouw Diana Simpson uit
Chester deze in het Engels ge
schreven woorden onder ogen
kreeg, zei ze onmiddellijk: „Wie
dit geschreven heeft, zal nooit
trouwen". Ze wist niet van wie
dat onafgemaakte zinnetje af
komstig was, en evemmin wat de
schrijver ervan hoopte. Daar ging
het ook niet om. Ze moest alleen
haar oordeel geven over het ka
rakter van die schrijver en dat
deed ze dan ook zonder enige
terughoudendheid. „Hij stelt zijn
Als alles goed gaat, zullen deze en getogen in Schoonrewoerd,
vier jonge ooievaars nog deze bovenop het gemeentehuis, en
week uitvliegen. Ze zijn geboren zijn nu een week of zeven oud.
