Iran komt op voor 'martelaren in VS' Roep om 'open conventie' Democraten neemt toe Dertig drukkers leiden Observer naar ondergang Zuid-Korea zuivert onderwijs en pers Politie Zuid-Afrika 'helpt' vluchtelingen Waldheim 'stapje verder'in Indo-China Tass: geen verse troepen naar DDR 'Brandstofzwendel oorzaak bijnaramp Volgens de leiding van Alidair Scot- met Brits vliegtuig din«10 ,e«* restje a MAANDAG 4 AUGUSTUS 1980 BUITENLAND TROUW/KWARTET TEHERAN (AFP, Reuter, AP) De 192 Iraanse studenten die sinds vorige week zondag gevangen zitten in de Verenigde Staten, zijn de nieuwe martelaren van Iran geworden in de strijd tegen „de grote satan". Van president Banisadr tot „de studenten van de lijn van de iman", van het opperbevel van het leger tot de organisatie de Rode Maan van alle kanten stromen de solidariteitsverklaringen binnen met deze „slachtoffers van de wreedheid van de Amerikaanse politiemannen". Van onze correspondent JOHANNESBURG Kapitein Craig Williamson, een onder een dekmantel werkende Zuldafrikaanse politieman, heeft in. het politieblad Servamus gesteld dat veel van de geheime; ontsnappingsroutes die politieke vluchtelingen voor hun ver trek uit Zuid-Afrika gebruiken, in feite worden geleid door politiemensen. Hij zegt in het eerste van een serie artikelen onder de titel „De N V. Oruststoker" dat agenten van de Zuidafrikaanse politie „politiek lastige" mensen er toe over-, halen om via die vluchtroutes het land te verlaten zodat ze niet meer in de weg lopen. In Teheran is de moskee van imam Hossein sinds zaterdagochtend ver anderd in een actiecentrum voor de nieuwe martelaren. In een zaal voe ren vijftig jongeren een hongersta king om hun gevangen landgenoten in den vreemde bij te staan. Op het binnenplein nemen enkele honder den mensen deel aan een permanente „sit-in". In een niet aflatende stroom komen volksvertegenwoordigers en geestelijken hen aansporen tot de strijd tegen het imperialisme. Een versterker op het dak van de moskee houdt alle buurtbewoners dag en nacht op de hoogte van de gebruikte slagzinnen en leuzen. "Spontaan' onder de arrestanten zitten gevangen aan de Iraanse president Banisadr en in de stad New York, 169 mannen Irans geestelijke leider ayatollah zitten in een gevangenis van de staat Khomeini gevraagd meer begrip te New York en drie studenten zijn in tonen voor de problemen waarmee een ziekenhuis opgenomen. rooms-katholieke scholen in Iran te kampen hebben, zo is in goed-inge- Advocaten van de studenten zeggen lichte kringen in Teheran vernomen, dat de politie hen grof heeft behan- De inhoud van de brieven is niet deld. Iraanse regeringsfunctionaris- openbaar gemaakt Aartsbisschop sen waarschuwden vorige week al dat Hilarion Capucci bracht de brieven de beweerde mishandeling van de be- over. togers nadelig zou zijn voor het lot van de 52 Amerikaanse gijzelaars, die aan hun veertigste week van gevan genschap bezig zijn. Paus Paus Johannes Paulus heeft dit weekeinde in persoonlijke brieven Ayatollah Khomeini hield de aarts bisschop voor dat hij beter met een persoonlijke brief van de paus naar president Carter had kunnen gaan. „Beluistert u de harte kreet van de onderdrukten of die van de onder drukkers", zei Khomeini aan het adres van de paus. „Alles is zaterdagochtend spontaan begonnen na het gebed, met tien of vijftien mensen," zegt een jonge stu dent. „Wij zullen net zo lang hier blijven als nodig is, zolang onze broe ders en zusters worden gemarteld Deze zaEik valt samen met de herden king van het lijden en de dood van Ali, de eerste imam der sjiieten. Vrij dag was het de verjaardag van de verwonding van Ali en zondag was zijn sterfdag. De aanwezigen in de moskee zien duidelijke paralellen „De geschiedenis herhaalt zich." legt een zeer jonge mollah uit. „De Ameri kaanse gijzelaars zijn spionnen en toch hebben wij hen goed behandeld. Onze studenten worden echter mis handeld." Naar zijn mening moet de arrestatie van de Iraanse studenten in de Verenigde Staten gevolgen heb ben voor het lot van de Amerikaanse gijzelaars in Iran. Dinsdagavond willen de „studenten van de lijn van de imam" een grote betoging houden voor „het spionage- nest" (de Amerikaanse ambassade). Gisternacht werd daar ook al be toogd, waarbij een pop die president Carter moest voorstellen werd ver brand. De Amerikaanse immigratiedienst wil de 192 Iraanse studenten het land laten uitzetten. Zij werden vorige week zondag in Washington opge pakt nadat een betoging van hen was uitgelopen op vechtpartijen met te genstanders van ayatollah Khomeini en de politie De twintig vrouwen MOSKOU (APP) Het Russische persbureau Tass heeft zaterdag ont kend dat de Sowjet-Unie haar troe pen- en tankmacht in de DDR ver sterkt, zoals NAVO-kringen vrijdag hadden laten weten. Volgens Tass wordt deze „tendentieuze berichtge ving" verspreid om het effect te niet te doen van de Russische troepenver mindering in Oost-Duitsland en om de voorstanders van de harde lijn op de toetsingsconferentie van deze herfst in Madrid te steunen. Iraanse studenten die voor het Witte Huis in Washington uit solidariteit met hun gevangen gezette collega's een hongerstaking houden, zijn er een belangrijke toeristische trekpleister (en uitlaat klep voor Amerikaans ongenoegen) geworden. Williamson keerde eerder dit Jaar te rug uit Genève waar hij het Interna tionale Studentenuitwissellngsfonds had geïnfiltreerd. Het fonds heeft Zuidafrikaanse bannelingen bij hun studie geholpen, maar de Zuidafri kaanse regering beweert dat de orga nisatie zich bezig houdt met „activi teiten die tegen Zuid-Afrika zijn ge richt". Donald Woods, de „gebande" voor malige hoofdredacteur van het blad de Daily Despatch en een van de „onruststokers" die in 1977 „een kol kende rivier overzwom" in een „wan hopige ontsnapping" naar Lesotho, heeft zonder het te weten op de door de kapitein beschreven wijze de repu bliek verlaten. De politiemannen gaan als volgt te werk. Zij infiltreren de vriendenkring van de „onruststoker" of de organisa- tie waartoe hij behoort. Zij overtui gen hem ervan dat het beter is te.-. vluchten en komen vervolgens met een veilige vluchtroute Het artikel van kapitein Williamson zou aanvankelijk al eerder in Serva mus zijn verschenen, maar het werd tijdelijk vastgehouden zodat het hoofd van de politie generaal Mike Geldenhuys zijn goedkeuring kon ge- ven. In volgende artikelen wordt on der meer uit de doeken gedaan hoe de veiligheidsdienst de propagandama chine van het Afrikaanse Nationale Congres (ANC) in handen kreeg en namens het ANC in Zuid-Afrika zelf misleidende pamfletten verspreidde Volgens kennissen van Woods is de_ informatie van Williamson niet juist LONDEN (AP, AFP) De Britse Viscount die ruim twee weken gele den met 62 passagiers en volledig lege tanks een geslaagde noodlan ding maakte nabij Exeter in Zuid- Engeland, is vrijwel zeker bezwen deld op de luchthaven van vertrek, het Spaanse Santander. Dit heeft het Britse zondagsblad Sunday Times gisteren geschreven. De Viscount had in Santander 2700 liter brandstof moeten bijtanken, maar het personeel liet slechts 270 liter in de tanks lopen en pompte de rest netjes in de voorraadtanks te rug. De Spaanse autoriteiten ontken nen de fraude, maar de chartermaat schappij Alidair Scotland, van wie de Viscount is, ontkrachtte dit pro test door in korte tijd dezelfde truc blad slechts een conclusie mogelijk: zwendel. a n 'j i hnd waren de tanks na de noodlan- 0 0 geen aansteker zou kunnen vullen". Normaal verbruikt de Viscount 5500 van de 6500 liters die in een volle tank gaan op een vlucht Londen- Santander-Londen. uit te halen, waarbij de meter van de pomp wel bleef lopen en ook de me ter van het vliegtuig aangaf dat de tanks volliepen. Ook de bewering van de autoriteiten dat onmiddellijk de voorraadtanks zijn verzegeld is door de Sunday Ti mes ontzenuwd, want het is in feite pas vele uren later gebeurd en het personeel heeft alle gelegenheid ge had de sporen van hun fraude uit te wissen. Er is daarom volgens het taker de schuld krijgen van de bijna ramp want hij had met een steek proef moeten vaststellen dat de tank maar half vol was. Maar, schrijft de Sunday Times, welke piloot zal op het idee komen dat hem zijn brand stof wordt ontstolen? Byrri had het afgelopen weekeinde bijtende kritiek op de „amateuristi sche wijze" waarop Carter het schan daal rond zijn broer Billy heeft aange pakt. „Ik geloof niet in famllie-diplo- matie en ik meen dat het een grote' Verplicht juichen in Zimbabwe bij bezoek van Machel SALISBURY (AP) President Samora Machel van Mozambi que zal als hij vandaag als eer ste staatshoofd het drie maan den onafhankelijke Zimbabwe bezoekt door een enthousiaste menigte van honderdduizenden bewoners van Salisbury worden ontvangen. De route waarlangs de stoet gaat zal afgeladen zijn met men sen en ook de voetbalstadions waar Machel zal spreken zullen stampvol zijn. De regering van Zimbabwe heeft het enthousias me bevolen en, zoals minister van huisvesting Eddison Zvob- go gisteren in een vraaggesprek met het blad de Sunday Mail zei: „iedereen die niet komt opdra ven wordt beschouwd als een vijand van het volk." Leiders van de blanke gemeen schap in Rhodesië hebben blan ke schoolkinderen al gezegd dat ze niet aan de manifestatie hoe ven deelnemen. SEOEL (AP, Reuter) De militaire machthebbers van Zuid- Korea hebben de zuivering onder de ambtenaren voltooid: 8,667 mensen zijn ontslagen. Nu is het de beurt van journalis ten, artsen, advocaten, leraren en anderen. Een militaire rechtbank heeft dit weekeinde zeventien mensen veroor deeld tot straffen van één tot drie jaar wegens het ontduiken van de censuur, het verspreiden van onge fundeerde geruchten, en het beleggen van illegale bijeenkomsten en de monstraties. Het waren vier journa listen, twaalf studenten en een mis sionaris Waarnemend premier Park Choong- hoon zei vrijdag dat de zuivering van het ambtenarenapparaat nu is afge sloten en dat er verder geen ontsla gen zullen vallen. Zijn regering heeft nu een aantal hervormingen van het onderwijs voorgesteld. Zo is het voor taan verboden om scholleren privé les te laten nemen als voorbereiding WASHINGTON (Reuter, AP, AFP) De druk op de Amerikaanse president Jimmy Carter om Al, de fraude niet kan warden bewe- de meerderheid van de afgevaardigden naar de Democratische conventie te ontslaan van de iüïï* p'icht hem kis presidentskandidaat aan te wijzen, neemt toe. Als één van de laatste heeft nu ook de invloedrijke leider van de Democratische fractie in de Senaat Robert Byrd gepleit voor een „open conventie". misser is om er zelfs maar over te denken de broer van de president. Billy, naar welk land dan ook te stu ren om daar buitenlandse politiek te gaan bedrijven. En dat geldt hele maal voor Libië." aldus de senator. 1. Een „open" conventie, waar de afge- Z vaardigden dus zonder verplichtln- - gen kunnen stemmen op de man of Z vrouw die naar hun mening het meest - geschikt is als presidentskandidaat, zou naar Byrds idee Carter eventueel een sterker mandaat geven. Zowel de president zelf als de voorzitter van de Democratische partij John White is fel gekant tegen zo'n open conventie. De president zei de afgelopen dagen - in een toespraak tot enkele honder- den „Carter-afgevaardigden" dat een wijziging van de regels voor de con ventie van volgende week in New York een „travestie van het nomina tieproces" zou betekenen Muskie op een universitaire studie. Het doel van de maatregel ls tweeledig: „Over verhitte studie buiten de school om" zou zo kunnen worden voorkomen en het onderwijs zou zo „in het juiste spoor" worden gebracht. Ambtena ren of werknemers van staatsbedrij ven zullen worden ontslagen als ze hun kinderen bijles laten geven, an deren worden met „passende maatre gelen" bedreigd. Het privé-onderwijs wordt beschouwd als een factor die bijdroeg tot vergroting van de kloof tussen rijk en arm. De regering heeft 172 periodieken verboden wegens corrupte, obscene of verdraaide berichtgeving. Ook de publlkaties van de Journalistenbond mogen niet meer verschijnen. Een onderzoek van het Amerikaanse Z weekblad Newsweek heeft uitgewe- - zen dat als men Carter inderdaad wil laten vallen de afgevaardigden het beste de minister van buitenlandse zaken Edmund Muskie kunnen aan wijzen als hun man. Bij verkiezingen nu zou Muskie 31 procent van de stemmen krijgen tegen Reagan 45 en Anderson 16. Carter zou drie procent op Muskie achterliggen en de presi- dent is weer populairder dan Kenne- - dy, Mondale en senator Henry Jack- son, de man die ook wel wordt ge noemd als minister van defensie in HANOI (AFP, Reuter) Kurt Waldheim, secretaris-gene raal van de Verenigde Naties, signaleerde gisteravond „eni ge vooruitgang" bij zijn po gingen de spanningen tussen Thailand en Cambodja uit de wereld te helpen. Op zijn rondreis door het gebied werd Waldheim gisteren in Hanoi ontvangen door de Vietname se leider Le Doean. VN-func- tionarissen vonden het een goed teken dat Le Doean in tegenstelling tot eerdere ver wachtingen de tijd had geno men om Waldheim te ont- vangen. De verhoudingen in Indo-China zijn zeer gespannen sinds begin vori ge maand een Vietnamese troepen macht zich korte tijd op grondgebied van Thailand had opgehouden. De Vietnamesen kwamen uit Cambodja De secretaris-geneaal moe trachten een compromis te vinden tussentwee vredesvoorstellen. Hanoi en dus Cambodja ook wil een gedemilita riseerde zone tussen Cambodja en Thailand aan weerszijden van de grens. Thailand en zijn niet-commu- nistische bondgenoten wijzen dat af, omdat de strijd zich niet afspeelt op Thais grondgebied, maar in Cambod ja zelf. Deze landen ophun beurt, ver enigd inde Zuidoost-Aziatische Ver-' dragsorganisa tie ASEAN, willen een- gedemilitariseerde zone op Cambod- jaans grondgebied, met aan de Thai se kant van de grens VN-waarnemers. Vietnam en Cambodja hebben dit- voorstel gisteren afgewezen, omdat het slechts een dekmantel zou zijn voor infiltraties van .reactionaire Cambodjanen" uit Thailand. De ASEAN heeft gisteren de Verenig de Naties verzocht meer ernst te ma ken met een„nietrdiscriminerende" hulpverlening aan Cambodja. Vol gens de ASEAN sluit Vietnam de Th ais-Cambodjaanse grens om de hulporganisaties te dwingen alle hulpgoederen via Phom Penh te laten lopen Billy Carter wist het afgelopen weekeinde, ondanks „Billygate", tijd vrij te maken voor een partijtje golf. een eventuele regering-Reagan. De jongste blunder van de president in de BiUygate-affaire heeft het Witte Huis het afgelopen weekeinde moe ten toegeven. Er was namelijk sprake van dat de president zijn broer inzage had gegeven in vertrouwelijke tele grammen van het ministerie van bui tenlandse zaken. Eerst werd dat ontJ- kend, later zei Carters woordvoerder Powell dat de president het niet meer wist en nu is bewezen dat er wel1 degelijk sprake was van inzage Po- well zegt dat ook nu niets onwettigs is gebleken, want een president kan te j allen tijde de vertrouwelijkheid van documenten opheffen en had dat in feite dus gedaan met het ter inzage geven van de telegrammen aan zijn broer. door Bert van Panhuis Fleet Street, de Londense krantenstraat, beleeft weer een van zijn regelmatig terugkerende crises. Stond de vorige keer het voortbestaan van de legendarische Times en zijn jongere zondagse zuster de Sunday Times op het spel, nu luiden de doodsklokken over het oudste zondags blad van Groot-Brittannië, de Observer. Tenzij het conflict de komende weken wordt opgelost verschijnt zondag 19 oktober het laatste nummer onder financiële verantwoordelijkheid van de Amerikaanse eigenaar Atlantic Richfield. In de schaduw van de proble men bij de Observer spelen nog twee arbeidsconflicten In de Britse nieuwswereld. Bij Express Newspapers, uitgeef ster van de Daily Express en de Sunday Express voert het personeel actie tegen het plan om het aantal werknemers bij de Schotse vestiging in Glas gow te halveren tot zeventig. De leiding van de Expressbla den is daartoe overgegaan om dat de grafische bond in Schot land niet wil toestaan dat de Schotse editie van de Daily Express in het noorden van dit Britse gebiedsdeel zal worden gedrukt. De grafici baseren hun vereet op beweerde gebro ken beloften in 1974, die leid den tot de sluiting van de drukkerij in Glasgow, de op heffing van het Expressblad Scottish Daily News en het voortaan produceren van de Scottish Daily Express in Manchester. Bij het persbureau Reuter zijn de tweehonderd journalisten in de Verenigde Staten en op de thuisbasis in Londen na een staking van ruim een week gis teren weer aan het werk ge gaan. Administratief perso neel staakt echter door. Het begon onlangs in de VS waar de Reuters-journalisten in sta king gingen om looneisen kracht bij te zetten. Er bleef „besmet" werk uit New York naar het hoofdkwartier komen en toen enkele medewerkers in Londen dit weigerden af te handelen werden ze op non- actief gesteld. Daarop legden alle tweehonderd journalisten in de VS en Londen het werk neer en sportverslaggevers bij de Olympische Spelen in Mos kou kregen, na met de actie mee te zijn gaan doen, op dracht van de leiding terug te komen. De Britse journalistenvak bond NUJ had het stakende Reuterspersonee! zijn steun toegezegd en heeft via bemid deling beide partijen weer tot elkaar gebracht. De Ameri kaanse Reuter-jouraalisten zullen morgen weer gaan on derhandelen over hun eisen. Zolang daarover geen akkoord bestaat blijft werk uit de VS voor „Londen" besmet. Zowel de uitgever als de grafische bonden hameren er op dat het geschil gemakkelijk is bij te leggen. Maar maandenlange onder handelingen hebben vrijwel niets opgele verd. Ofschoon men geneigd is een parallel te trekken met het beruchte conflict dat de bladen van de Timesgroep maandenlang van de straat heeft gehouden, is de vergelij king niet helemaal op zijn plaats. Bij de Times was het een zaak van principiële aard wie is de baas en wie beslist er over vernieuwing van de technische middelen De moeilijkheden bij de Observer gaan in wezen over het loon Tot krap vier jaar geleden deelde de Obser ver in het lot van veel Britse kranten. Het beheer was uiterst onzakelijk maar naam en faam tilden het in 1791 opgerichte blad telkens weer door de crises heen. Dat was vooral te danken aan de eigenaar, de familie Astor die net als de Thompsons met de Times miljoenen in het verliesgevende be drijf bleven pompen, vooral uit overwegin gen van prestige. Het door en door Britse blad de Observer voert in zijn wapen het devies van de orde van de Kousenband. „Honi soit qui mal y pense (Wee degene, die er kwaad van denkt), en dat van het Britse koningshuis „Dieu et mon droit" (God en mijn recht) verwoordt vanouds radicaal- liberale opvattingen. Op diezelfde lijn zit de huidige algemeen hoofdredacteur, de Ierse diplomaat-policticus Conor Cruise O'Brien, nog steeds. Geld Maar in 1976 kon en wilde de familie Astor niet langer opdraaien voor de geldverslin dende handel en wandel van de Observer. Voor het symbolische bedrag van één pond sterling ging het bedrijf over in handen van de Amerikaanse oliemaatschappij Atlantic Richfield. Voor de leiding van Atlantic is de Observer een prestige-object, maar na vier jaar worden de aanhoudende verliezen ook haar te veel. Eind vorig jaar was de ver wachting dat de Observer wél zou varen bij het langdurig niet verschijnen van de Sun day Times. Dat was zeker het geval waar het gaat om de oplage. In de periode okto ber "79-maart '80 rolden er per weekeinde gemiddeld 1.010.374 exemplaren van de per sen tegen 955.773 in dezelfde periode een jaar eerder. Op zijn beste zondagen haalde het zelfs het dubbele van de oplage van voor het vertrek van de Sunday Times. De Ob server was overigens de enige zondagskrant die goed boerde. De Sunday Telegraph ging met 60.000 terug tot tegen het miljoen en massa Sundays" als News of the World en de Sunday Express kelderden met 200 000 of zelfs meer Verouderd De Observer bleef ondanks die goede voor uitzichten met grote verliezen draaien. Daar was de nog steeds oneconomische bedrijfsvoering debet aan. De apparatuur was verouderd en de advertentieafdeling wist de groei van de oplage niet te benutten. De eigenaren gingen nu helemaal stellen dat er winst moest worden gemaakt en dus diende de krant op eigentijdse manier te worden vervaardigd. Na moeizame onder handelingen tussen de leiding en de twee grafische bonden, de grote Sogat en de kleinere NGA, kwam er een akkoord over de invoering van het fotografisch zetten en het op zaterdag drukken van de hele krant met het maximum haalbare aantal pagina's van 64. Tot nu toe werd een deel van de krant de minder aan de hete actualiteit gebonden pagina's 's woensdags al gemaakt. Kamikaze Toen begon voor de Observer de ellende. Dertig drukkers een groep die tot 48 zal worden uitgebreid eisten 240 gulden per zaterdag meer dan de bedrijfsleiding bereid is te betalen. Haar voorstel is: 400 gulden voor een krant van 48 pagina's en 15 gulden voor iedere extra pagina. De drukkers wil len dat dit extra 30 gulden per pagina wordt De directie van de Observer heeft nog geprobeerd dat extraatje uit te keren in vakantiedagen en andere niet-materiéle za ken,maar de drukkers houden voet bij stuk. Dat heeft tot grote verbittering geleid onder het overige grafische personeel en de redac- tionale en administratieve werknemers van het bedrijf. Sogat-vertegenwoordigers noemden de dertig drukkers „de kamikaze piloten van de industrie" Veertien dagen geleden kregen alle werkne mers mondeling ontslag aangezegd Bedrij ven met meer dan honderd werknemers zijr. namelijk verplicht dat negentig dagen voor het sluiten van dat bedrijf te doen. Inmid dels is met behulp van de ACAS. de bemid- deligsorganisatie uit de Britse industrie, verder onderhandeld. Het heeft tot nu toe niets uitgehaald en daarom zijn midden vorige week de ontslagbrieven met daarin de datum van 19 oktober de deur uitgegaan. De hoop is nu nog gevestigd op Len Murray, de leider van de overkoepelende vakcentra le TUC. De leiding van de Observer meent dat er niets anders op zit dan dat de grafi sche bonden disciplinaire maatregelen ne- men tegen de dertig drukkers. Sluit Atlantic Richfield op 19 oktober de poorten van de Observer er zijn overigens maar weinig mensen die denken dat het zover zal komen dan betekent dit vrijwel zeker niet het definitieve einde. Nu al zijn er enkele liefhebbers onder de moderne pers baronnen. die graag goede sier willen ma ken met een kwaliteitsprodukt. Eén van hen, Robert Maxwell van Pergamon Press. zei onlangs tegen het blad Now, het presü- geproject. van de nouveau riche-magnaat - Sir James Goldsmith: „Tja, als de Observer te koop wordt aangeboden heb ik misschien wel belangstelling Ik heb altijd al graag een Fleet Streetkrant willen hebben

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 5