Traditie en experiment
gaan er hand in hand
Jeanne Warners zfet zeemuseum
in Drente als haar levenswerk
Coen Ruivenkamp de motor
van jubilerende volksopera
KLEINE
musea:
Vrijlating Joegoslavisch
kunstenaar gevraagd
Jaarlijks Festival van Avignon
Beierse prijs voor
componist
Bonsel
Meer tv-nieuws voor
gehoorgestoorden
Toegang alleen voor wie welvoeglijk gekleed gaat
IN NEDERLAND
In Drente
MAANDAG 4 AUGUSTUS 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
4
door Lou wrens Langevoort
AVIGNON De meeste stadjes in Zuid-Frankrijk houden er slechts een festival op na om het
plaatselijk prestige te handhaven. Gerenommeerde artiesten of juist een klasse daaronder
hebben in de zomermaanden carte-blanche, te doen en laten wat ze willen. Het gaat er slechts
om toeristen groten getale naar de bewuste streek te lokken en zodoende de plaatselijke
middenstand én de souvenirindustrie op niveau te brengen. Alles groeit en bloeit, kortom:
iedereen is zeer gelukkig als cultuur en plaatselijk belang hand in hand gaan
Aanvankelijk was ook het Festival
van Avigon op die leest geschoeid. Na
de oorlog kreeg een heldere geest het
denkbeeld om in de monumentale
binnenplaats van het Palais des Pa-
pes toneelvoorstellingen te organise
ren. Het Thé&tre National Populaire
van de vermaarde regisseur Jan Vil ar
werd benaderd om de grote Franse
Klassieken in de openlucht op te voe
ren. Met jaar in Jaar uit gingen daar
stukken van Hugo en De Musset, met
Oérard Philippe in de vele hoofd
rollen.
Deze succesformule bleef twintig jaar
gehandhaafd. Jean Vilar zélf leek het
echter verantwoorder ook andere the
atervormen aan te roeren. Volgens
hem moest van een festival juist een
stimulerende werking uitgaan: het
werkplaats-idee. Naast conventionele
produkties moest het ook experimen
ten en nieuwe ontwikkelingen laten
zien. Inmiddels had het „revolutie-
Speciaal vandaag
Waylon Jennings At the
grand ole opry. Waylon Jen
nings ontvangt de grote ster
ren van de country- en western
musiek. Onder de vertolkers
neemt hij een vooraanstaande
plaats in. Niet voor niets staan
momenteel vier Ip's van hem
in de country hot 75 in de Vere
nigde Staten. Jennings wordt
begeleid door Richy Albright,
Sherman Heyes, en Ralph
Monney, Gordon Payne en Re-
nee Wesson.
Ned. 2. 20.27 uur
De vergeten oorlog. De
Noordelijke Ustee, zevende
aflevering van een serie van
dertien documentaires over de
dramatische betrokkenheid
van Rusland bij de Tweede
Wereldoorlog. In een unieke
samenwerking tussen de Vere
nigde Staten en de Sowjet
Unie werd voor het eerst ge
bruik gemaakt van nog nooit
in de westerse wereld ver
toond materiaal nit Russische
filmarchieven.
Ned. I. 21.55 uur
Televitier Magazin be
steedt aandacht aan de hon
gersnood in Oeganda, waar
een eigen ploeg een reportage
maakte. Verder een gesprek
met luitenant Van Re ij, voor
malig minister van leger en
politie in Suriname, die on
langs uit zijn land vluchtte.
Néd. 2 22.10 uur
jaar" 1968 ook in Avignon zijn sporen
achtergelaten in de vorm van het
alternatieve theater. Naast het offi
ciële festival ontstond het „off-off-
festival" waarin het theaterexperi
ment aan bod kon komen. Daarbij
maakte ook het muziektheater zijn
opwachting.
Fris jasje
Avignon 1980 kent nog steeds het
tradionele toneel, maar zelfs die uit
voeringen zijn in een jeugdig fris Jasje
gestoken. Op de binnenplaats van
Palais des Papes werd Shakespeare's
„Conté d'Hiver" (Winter's Tale) in een
enscenering van de Frans-Argentijn
se regisseur Jorge Lavelli gespeeld.
Deze heeft in operaland een aantal
veel besproken regies op zijn naam
staan van onder meer „Faust", „Pel-
leas et MéLlsande" aan de Parijse
Opéra en voor het festival van Aix-
en-Provence Verdi's „La Traviata",
waarover de meningen nog altijd zeer
verdeeld zijn. Met name het meer
traditioneel gevormde operatheater
kan nog steeds niet aan zijn ideeën
wennen.
In feite staat LavellTs regie-procédé
vast. Hij gebruikt vaak grote doeken,
die door een aantal in uniform gesto
ken figuranten worden gedragen.
Windmachines zorgen voor grillige
vormen, waaruit de meest onver
wachte dingen opduiken. Maar ook
het kille gebruik van handschoenen
voor hoofdrolspelers die alles aanra
ken, alsof het besmet is, en de vele
glimmende of witte wanden vormen
aspecten van Lavelll's bizarre thea
tervisie. In deze Shakespeare heeft
Lavelli zich duidelijk kunnen uitle
ven en dat resulteerde in een vier uur
durend spektakel, dat balanceerde
op de toppen en dalen van zijn inven-
Amerikaanse musici
staken nu ook
LOS ANGELES (AFP) Amerikaan
se televisie- en filmmusici zijn afgelo
pen vrijdag in staking gegaan, nadat
de onderhandelingen over loonaf-
spraken voor de komende drie jaar in
een impasse waren geraakt. De musi
ci sluiten zich hiermee aan bij de
60.000 Amerikaanse acteurs die al elf
dagen staken omdat hun looneisen
evenmin werden ingewilligd.
Evenals de acteurs willen de musici
een salarisverhoging van 30 procent
over drie Jaar. Een andere belangrijke
eis is de vergoeding voor medewer
kers elke keer dat een film opnieuw
wordt uitgebracht.
Langzamerhand laat het zich aanzien
dat door de staking de aangekondig
de filmpremières in het najaar en met
kerst niet door kunnen gaan.
tiviteit. Voor het publiek was de voor
stelling echter boeiend genoeg om tot
twee uur in de nacht de koude mistral
te trotseren. Deze opvoering van
„Conté d'Hiver" wordt in november
in het Parijse Théfitre de la Ville
herhaald.
Drie vrouwen
Van de Zwitser Heinz Holliger gingen
er drie muziektheaterstukken in pre
miere. Holliger is vooral bekend als
fenomenaal hoboïst, wenigen weten
dat hij ook componeert en leerling
van Boulez is. Voor deze muziekdra
matische werkstukken ontleende hij
zijn teksten aan toneelstukken van
Beckett.
In „Va et Vient" zijn het drie vrouwen
die gedrieën schijnbaar voor zich uit
praten, maar, nog geen moment met
zijn tweeën, gaan roddelen. Holliger
heeft Becketts tekst, die ongeveer
tien minuten duurt, drie maal gecom
poneerd voor drie groepen vrouwen
en elk van deze stadia een andere
atmosfeer gegeven.
In de eerste versie loopt alles nog
volgens een normaal patroon. Negen
sopranen worden begeleid door ne
gen instrumentalisten en groepen
van drie fluiten, klarinetten en altvio
len. In de eerste herhaling is het beeld
grimmiger: de zangeressen slikken
medeklinkers in, instrumentalisten
spelen met horten en stoten. De laat
ste herhaaling heeft geen dialoog
meer, het is een zee van fluisteren en
losstaande tonen: de onmogelijkheid
van de conversatie ten top.
Bij Holliger duurt „Va et Vient" een
half uur, die je gespannen ondergaat.
De regie van Bernard So bel is het-
toppunt van eenvoud, maar daardoor
juist doeltreffend.
Bij „Pas Moi" voor sopraan en tape
staat de stem van een vrouw centraal.
Een monoloog van iemand die Jaren
niet gesproken heeft, nu opeens is
losgekomen en niet meer kan ophou
den. Indertijd werd alleen de mond
getoond, maar bij Holllgers versie is
het het gat waarin de vrouw indertijd
gevallen is haar levenslange obses
sie het voorwerp op het toneel,
terwijl de zangeres, Phyllis Bryn-Jul-
son, in de zaal converseert met haar
opgenomen stem, die door vier luid
sprekers klinkt. Ze hoort zich steeds
weer opnieuw en kan het zich niet
voorstellen: ,Jk ben het niet" („pas
moi").
Originele vondsten
„Uto to polis", opera ambulant van
Claude Prey, geschreven voor een
theater in een rijnaak zat vol met
originele vondsten. Twee mannen
houden een vraag-antwoord-spel af
gewisseld met enkele muzikale num
mers, gebaseerd op uitersten: rock
tegen folk, het Ja tegen het nee Toch
is Prey nog in veel dlaloogwerk blij
ven steken. Gegevens als drugs en
maatschappijkritiek werden er te
overdadig bijgesleept en de muziek
was te weinig sprekend. Daarbij is
het op zijn minst bevreemdend een
popgroep gedirigeerd te zien
In het „off-off-festlval" was per dag
een aanbod van zo'n zestig voorstel
lingen. De spelers zelf maakten hun
reclame: in alle hoeken en gaten van
Avignon kreeg Je pamfletten uitge
reikt. Het niveau van al deze produk
ties was nogal wisselend en de door
mij bezochte voorstellingen beneden
een festival-niveau. De atmosfeer van
een zuidelijk Festival of Fools is in
Avignon overal aanwezig, maar dan,
in tegenstelling tot Amsterdam, écht
gezellig.
WUERZBURG (ANP) De compo
nist Adriaan Bonsel uit Hilversum
heeft vrijdag, samen met de West
duitser Hans-Ludwlg Schilling, in
Wueizburg de tweede prijs gekregen
in een concours voor eigentijdse com
posities voor amateur-orkesten. De
prijs bedraagt 1.500 mark (ruim 1.500
gulden).
In de door de Beierse Vereniging van
Amateur-Orkesten uitgeschreven
wedstrijd werd geen eerste prijs toe
gekend. De derde prijs ging naar de
Westdultse Relnha^d Schuhmann en
de vierde naar Gunter Waldek uit
Salzburg. De bekroonde werken wor
den op 26 oktober in Bad Brueckenau
in Beieren voor het eerst uitgevoerd.
HILVERSUM (ANP) Minister O ar
deniers van CRM heeft de NOS meer
zendtijd gegeven voor de dagelijkse
uitzendingen op de televisie van
nieuws voor gehoorgestoorden. Daar
door is het mogelijk om met ingang
van 5 oktober dagelijks op drie tijd
stippen dat nieuws te brengen.
De uitzending om 13.00 uur blijft, die
van 18.00 uur verhuist naar 18.25 uur
en nieuw wordt een uitzending op
belde netten direct na het late avond-
journaal. Een en ander geldt totdat
de ontwikkelingen op het gebied van
de visuele media, bij voorbeeld die
van teletekst, zo ver zijn gevorderd
dat de extra nieuwsuitzendingen
eventueel niet meer nodig zullen zijn.
De NOS zal de meerdere kosten van
het nieuwe zendschema in de eigen
begroting moeten zoeken. Het gaat
hierbij volgens de NOS niet om grote
bedragen.
door Adr. Mager
DEN HAAG Dank zij de muzikale bezetenheid, de werklust, het doorzettingsvermogen en
het onblusbaar heilig opera vuur van directeur-dirigent Coen Ruivenkamp bestaat de Stich
ting Haagse Volks Opera dertig jaar.
Opera is voor Ruivenkamp Italië en
zodoende kon de jubileumuitvoering
aar op één wijze plaats vinden: een
nachtvoorstelling in het openlucht
theater Zuiderpark la het open
luchttheater Verona.
Een vriendelijke Jongeman bij de in
gang wenste de bezoekers een „goede
nacht" (de voorstelling begon om
23.00 uur) en een charmante Jongeda
me overhandigde aan al die Ruiven
kampvrienden een kaars. Een lich
tend decor aan de andere zijde van
het podium.
En zo werden op die uitzonderlijke
on-Nederlandse zomernacht (een
echt jubileumgeschenk!) vogels en in
secten in hun nachtrust gestoord met
de klanken van de zwakke opera „Me-
fistofele" van Arrigo Boito. Aan
staande vrijdag zullen zij weer wak
ker worden gehouden, dan brengen
Ruivenkamp en de zijnen het Re
quiem van Verdl (overigens op een
„christelijker" tijdstip, 20.30 uur).
Waarschijnlijk is het typisch Neder
lands een jubileum te vieren met een
requiem.
Terug naar Boito. Na de mislukte
première van zijn Meflstofele heeft de
componist nogal wat aan het werk
gesleuteld. Zonder resultaat overi
gens, daarvan kon men zich vrijdag
nacht overtuigen. Al zijn inspiratie
verschiet hij in één keer in de proloog,
letterlijk een hemelse scène. Naast
Gounod's Faust over hetzelfde Goe-
the-onderwerp is bij Boito sprake van
een bleek aftreksel.
Eigenlijk zonde en jammer van alle
tijd die Ruivenkamp in dit werk heeft
gestopt. Toegegeven, men moest met
een welwillend oor luisteren om niet
al te zeer op de vele tekortkomingen
bij koor, orkest en solisten te letten,
maar dat neemt niet weg dat al die
uitvoerenden zich geïnspireerd wis
ten door Ruivenkamp, een muzikale
motor met een hoog toerental. Nooit
aflatend iedere noot te vooralen van
een vlammende expressie.
De voornaamste rollen werden gezon
gen door Cees Berger (Meflstofele),
Guiseppe Campora (Faust) en Maya
Flagello (Margherita). Zij zullen ook
een aandeel leveren in Verdi's Re
quiem, een werk waarin Ruivenkamp
zijn geestdrift royaal kwijt kan.
Van onze kunstredactie
AMSTERDAM De Federatie van Kunstenaarsverenigingen
heeft bij de Joegoslavisch autoriteiten gevraagd om de vrijla
ting van de 42-jarige graficus Dragutin Trumbetas. Dit ge
beurde in het kader van een „Urgent Action" van Amnesty
International.
Trumbetas heeft jarenlang ln West-
Dultsland gewerkt, waar hij bekend
werd door zijn illustraties van boeken
over en voor gastarbeiders. Toen hij
in mei van dit jaar met zijn gezin naar
Joegoslavië terugkeerde werd hij
kort daarop gearresteerd in verband
met kritische tijdschrijften die Joe
goslavische gastarbeiders in het bui
tenland uitgeven. Trumbetas wordt
wegens zijn medewerking aan die uit
gaven beschuldigd van „staatsge
vaarlijke activiteiten."
In de brief worden de Joegoslavische
autoriteiten erop gewezen dat dit
land in 1971 het Internationale Ver
drag inzake Burgerrechten en Politie
ke Rechten heeft ondertekend, doch
nu burgers vanwege hun politieke
overtuiging veroordeelt.
door Jan Sloothaak
FREDERIKSOORD „Op
Mallorca vond ik een schelp
die mijn ziel getroffen heeft.
Dit onbegrepen wonder
moest ik voortzetten." Het
klinkt wat melodramatisch,
maar als juffrouw Jeanne
Warners het zegt, krijgt het de
inhoud van een gedicht. Zoals
van WUlem Kloos. „De zee, de
zee klotst voort in eindeloze
deining, De zee waarin mijn
ziel zich zelf weerspiegelt ziet,
De zee is als mijn ziel in wezen
en verschijning
Bovendien is maar al te zeer gebleken
dat juffrouw Warners recht van spre
ken heeft. Die éne schelp werd het
fundament van een zeemuseum. Drie
en twintig Jaar geleden vond ze de
schelp, halverwege de jaren zestig
vestigde ze het museum Miramar in
het Drentse Frederiksoord en sinds
dien ontving ze duizenden bezoekers.
Juffrouw Warners kan het museum
met recht haar eigen schepping noe
men. De duizenden schelpen, voor
werpen, geraamten, opgezette dieren
en wat al niet meer. heeft ze op diver
se wereldreizen zélf bijeengezocht.
Bovendien bouwde ze het museum
geheel op naar eigen Inzicht.
Dat blauw overheerst Is geen toeval
„Dat hangt samen met mijn visie op
kleurengolflengte. Blauw en ultravio
let zijn de enige kleuren die doordrin
gen tot in de diepte (achtduizend
meter) van de zee. Blauw raakt ook
het zieleleven."
Juffrouw Wamere benadrukt dat er
voor haar een band bestaat tussen
zee en zieleleven. „Zo heb ik allerlei
theorieën opgebouwd, waar niemand
Interieur van het museum Miramar in Frederiksoord.
begrip voor heeft", verzucht ze. Feit
is in ieder geval dat Jeanne Wamers
een eigen sfeer in het museum heeft
weten te brengen. Een sfeer en een
stijl die ze met hart en ziel verdedigt
Bij de ingang staat dat onwelvoeglij
ke kleding niet ls toegestaan. En
waag het niet deze bepaling niet seri
eus te nemen. Dan vergaat het u als
die schoolmeester die zijn kinderen
met ontbloot bovenlijf wilde voor
gaan het museum in. Jeanne Wamers
versperde de ingang en gebood hem
eerst een overhemd aan te trekken.
Of die vier meisjes die in bikini naar
binnen wilden. Die dropen weer af
nadat ze weigerden eerst kleren aan
te trekken. „Als je alles maar toe laat
zou het de sfeer in het museum ver
pesten. Het past niet bij mijn stijl",
zegt mej. Wamers.
Voor wie zich aanpast en wel naar
binnen gaat, ontvouwt zich de blau
we wereld van de zee die nogal merk
waardig afsteekt tegen de Drentse
omgeving. Hoe komt een zeemuseum
terecht in onze nationale helde-pro-
vincie? Jeanne Wamers had het zelf
ook liever anders gezien. „Een zeemu
seum in de bossen werkt als een rem",
zegt ze. Indertijd was het evenwel
niet gemakkelijk onderdak voor haar
verzameling te vinden. Aan de kust
kon ze nergens terecht. Toen ze met
een reizende tentoonstelling Drenthe
aandeed en de kans kreeg zich daar te
vestigen, greep ze die kans. Wel doet
Juffrouw Wamers tot op de dag van
vandaag pogingen in de kuststreek te
komen. Ze is verbolgen omdat vol
gens haar zeggen Inmiddels anderen
haar voorbeeld hebben gevolgd en
„plagiaat" hebben gepleegd door zee
musea te stichten, waarin maar al te
vaak haar ideeën zijn terug te vinden.
Mej. Wamers maakt zich zorgen over
het voortbestaan van haar museum.
Ze is over de 65 Jaar. „De gemeente
wil het museum niet houden. Ze wil
len het zelfs niet erven. Ook de pro
vincie en het rijk laten zich er niets
aan gelegen liggen. Ik vind dat erg
dramatisch. Mijn levenswerk moet
worden voortgezet. Anders wordt
mijn verzameling te grabbel gegooid
en bij delen verkocht"
Voor Juffrouw Wamers te meer reden
om stad en land aan te schrijven, op
zoek naar een plaats waar haar mu
seum kan voortbestaan. Zij het dat ze
niet met alles genoegen neemt „De
heb Zandvoort afgezegd. Het zou
daar anders onderdeel worden van
een soort pretpark"
'Les'
Jeanne Wamers heeft haar verzame
ling opgebouwd als «én geheel. Je
kunt er alléén ronddolen, maar ook
aangekondigd ln groepjes. Mej. War-
De „lijst van Nederlandse musea",
die uitgegeven is door het ministe
rie van CRM, vermeldt de volgen
de Drentse musea:
Assen: Automuseum (05920-
16563); Provinciaal Museum
(05920-12741).
Barger Compascmun (Emmen):
Veenmuseumdorp 't Aole Compas
(05913-9228).
Borger: 't Flint'nhoes (05998-
4302).
Diever: Oud Drente (05219-1290).
Drouwen: Natuur- en dierenpano-
rama Drouwenerzand (05999-
4303).
Emmen: Oudheidkamer de
Hondsrug (De Markt).
Exloo: Museumboerderij Bebing-
hehoes (05919-9182).
Frederiksoord: Klokkenmuseum
(05212-1577): Zeemuseum Mira
mar (05212-1300/1500).
Hoogeveen: Hoogeveens Museum
(0528047911. tat 137).
Orvelte (Westerbork): Bruntinger-
hof (05934-239).
Roden: Nederlands Museum Kin
derwereld (05908-18851).
Roderwold: Olie- en Korenmolen
Woldzigt (05908-32198).
Ruinerwold: Museumboerderij
(05222-1447).
Schoonoord: Openluchtmuseum
De Zeven Marken (05918-679).
Vries: Klokkengieterijmuseum
(Brink 3).
Westerbork: Nederlands Museum
van Knipkunst (05933-1553).
ners geeft dan „les". Ze vertelt over
de zee. voor een deel uit eigen erva
ring. Bij de ingang hangt een wereld
kaart. Lampjes duiden de plaatsen
aan waar ze op haar vele reizen is
geweest en vondsten heeft gedaan. In
alle werelddelen en tot op eilandjes ln
de oceanen branden haar lampjes.
Mej. Wamers zegt waaghalzerij niet
geschuwd te hebben om plaatsen te
bereiken waar ze dacht uniek materi
aal te kunnen vinden. „Ik heb soms
gevaarlijke tochten gemaakt op de
rotsen en bijvoorbeeld een boottocht
door Noord Borneo." Haar vondsten
heeft ze overigens niet per werelddeel
ingedeeld. ,Jk heb ze ingedeeld naar
families. Dat is duidelijker. Je krijgt
dan ook een beeld hoe een familie
over de wereld verspreid is".
Ook landdieren
Het museum houdt zich overigens
niet altijd strikt aan de zee zelf. Er
zijn ook landdieren en opgezette vo
gels te zien. Nieuw is onder meer een
panorama over: „Waar zee en land
elkaar raken". Het overgrote deel van
de collectie is echter wèl afkomstig
uit de zee. Duizenden schelpen van de
meest uiteenlopende kleur en vorm,
koralen, sponzen, zeesterren, gepre
pareerde zeedieren, geraamten (van
bijvoorbeeld een haal). Zwaarden van
zwaardvissen, vissen op „sterk wa
ter". kreeften, krabben en noem maar
op. Te zien ls ook hoe de zee is doorge
drongen in de meest uiteenlopende
culturen. In de hal van Miramar zijn
bijvoorbeeld afbeeldingen. „Het huis
met de schelpen" uit het Spanje van
begin zestiende eeuw is er te zien
naast een Chinese schaal met schel
penmotief.
'Pionier'
Jeanne Wamers beschouwt zichzelf
als de pionier op het gebied van de
zeemusea. Aan haar doelstelling voor
een „democratische" opzet houdt ze
strak vast De entree moet laag blij
ven opdat ieder frpn kennismaken
met wat haar zo boeit en wat ze heeft
bijeen gezocht. Ze heeft er graag een
sober leven voor over. Toen ze met
verzamelen begon gaf ze haar baan
als docente psychologie aan de Volks
universiteit in Arnhem er aan. De
entreegelden van het museum draagt
ze af aan de gemeente ais huur voor
het gebouw. Zelf neemt ze genoegen
met een honorarium van zevenhon
derd gulden per maand. „Hpt mu
seum is mijn levenswerk. Daarom
vind ik het zo jammer dat de overheid
er zo weinig belangstelling voor
heeft."
Het museum Miramar staat aan de
Vledderweg in Frederiksoord. Entree
2.50; kinderen 1.-. Openingstijden
dagelijks 9 tot 5 (seizoen). Vrijdag,
zaterdag en zondagmorgen gesloten.
Drie groepen van drie roddelende vrouwen in Holligers versie van Beckett's „Va et vient" ongevoerd
tijdens het Festival van Avignon.
