Stadskernonderzoek vult
„papieren" kennis aan
S
Telefoon èn koffie verkeerd
Akkoord in Rotterdam
over routes voor LPG
m is c
Eigen bodemonderzoek in oude binnensteden
Markiezenpaar Salvador belooft
in bed vermoord vri^e verkiezingen
Onderwijscontacten
met China steviger
Iraanse gardisten
richten bloedbad
aan in Koerdistan
Schadeloosstelling
voor huurster in
buurt van LPG-tank
M
GÓ
O
cn
s
Zeer nerveuze
Poloegajevski
I
a
lx
m
li
iö
A
S3
A
m
3 A S3
e
e
m
li
g
B ÜH® I
0 ®A®
BB I
ïli 1 I
BAl
B ft
ai
IH
ÜA
\kMW
iiai
m
B
mm
B
E3&
m
A
AB
«1
V
s
■ia
ZATERDAG 2 AUGUSTUS 1980
TROUW/KWARTET
9
door Barend Mensen
's-Hertogenbosch Stads
kernonderzoek Is een nog
maar jonge tak van archeolo
gie die zich bezighoudt met
opgravingen in oude binnen
steden. Verscheidene steden
inden dit oudheidkundig bo-
emonderzoek zo belangrijk
dat zij er eigen archeologen
voor hebben aangesteld. Ook
>Hertogenbosch heeft zo'n
functionaris. Onder zijn lei
ding zijn de laatste jaren ver
scheidene onderzoeken ver
richt. Ze hebben tot interes
sante conclusies geleid en zo
veel tastbaar materiaal opge
leverd dat het Noordbrabants
Museum er van 1 augustus tot
29 september een zomerten-
toonstelling aan wijdt
De steden met eigen archeologen zijn
tot dusver Amsterdam, Utrecht, Rot
terdam, Maastricht, Tilburg en Den
Bosch. BIJ de een heelt de man in
kwestie meer armslag dan bij de an
der, maar per slot van rekening staat
de stadsarcheologie nog maar in de
kinderschoenen. Het is op zichzelf al
verheugend dat het belang van eigen
bodemonderzoek wordt onderkend
en dat er ook van de zijde van de
bevolking grote interesse voor be
staat.
Vergeleken met landen als Engeland
en Frankrijk staan in Nederland van
de geschiedenis van veel steden be
trekkelijk weinig schriftelijke gege
vens ter beschikking. Dat wekt het
verlangen en maakt soms zelfs
Bij archeologische opgravingen wordt meestal veel aardewerk gevonden.
noodzakelijk schaarse archlefgege-
vens aan te vullen uit andere histori
sche bronnen. Die bronnen zijn onder
meer te openen door middel van het
stadskernonderzoek. Men kan van
zelfsprekend een oude binnenstad
niet zo maar overhoop halen om te
kijken wat er ln de boden te vinden ls.
Stadsvernieuwing en de ln het kader
daarvan uit te voeren bouw- en
straatprojecten bieden echter vaak
gelegenheid tijdelijk braakliggende
terreinen te onderzoeken.
In Den Bosch bood de met de restau-
raUe van de Blnnendieze verband
houdende aanleg van een nieuwe rio
lering een gouden kans voor het doen
van een aantal opgravingen. Op de
Markt vond men toen een oude wa
terput en de fundamenten van het
puthuis, dat daarboven stond. Dit
puthuis intussen is naar wat schrale
aanwijzingen op een schilderij van
Jeroen Bosch en ook wel met, zoals
critici zeggen, een beetje gokwerk ge
reconstrueerd.
De resultaten van dergelijk bode
monderzoek zijn natuurlijk vooral
van belang voor de lokale geschiede
nis. ZIJ kunnen echter ook antwoord
geven op vragen van wijdere strek
king waar de „officiële" geschiedvor
sing misschien wel eens overheen
stapt. Vragen die het gewone leven in
vroeger tijden betreffen. Zo komen er
uit stedelijke bodems vooral gege
vens over behuizing, kleding, ge
bruiksvoorwerpen en eetgewoonten,
maar ook over de plattegronden en
de bebouwing, de economie en de
middelen van bestaan.
De uitkomsten van een stadskernon
derzoek bevestigen soms de geschre
ven geschiedenis. Oude kronieken
zeggen bijvoorbeeld dat Den Bosch
omstreeks 1185 ls gesticht door Hen
drik I. Hertog van Brabant. Schrifte
lijke bronnen evenwel zijn niet altijd
betrouwbaar. Men hoopte dan ook
dat het archeologisch onderzoek
meer zekerheid zou verschaffen over
de vraag of Den Bosch inderdaad ls
gesticht of uit een oudere woonge
meenschap ls ontstaan. Stratlgra-
fisch onderzoek op de Markt toonde
aan dat er pas aan het einde van de
twaalfde eeuw sprake was van een
onafgebroken bewoning. Men vond
weliswaar Romeinse sporen, maar
niets wees op bewoning ln de tussen
liggende periode.
Bij zo'n stratigraflsch onderzoek
graaft men metersdiep en worden de
verschillende „tijdlagen" in de bo
dem afgegraven om sporen van bewo
ning te zoeken. Stratigrafie betekent
dan ook „beschrijving van lagen".
Het onderzoek bewees dus dat wat de
ouderdom van de stad betreft de
schriftelijke bronnen Juist zijn. Wat
de stichting aangaat houdt men met:
,,'s-Hertogenbosch is naar alle waar
schijnlijkheid door de hertog ln of
nabij een bos gesticht" desondanks
nog een slag om de arm.
Tastbaar
Meer dan oude documenten hoe
Interessant en belangwekkend ook
spraken tastbare en te herkennen za
ken uit het verleden tot de verbeel
ding. Zo'n „teruggekomen" waterput
bijvoorbeeld, die nu een verbinding
vormt tussen het leven van nu en de
zich onder de grond bevindende teke
nen van tijden die voorbij zijn. Schoe
nen, daterend uit ongeveer 1580 maar
nog ln verwonderlijk goede staat,
dank zij het feit dat zij hun eeuwen
hebben doorgebracht in de altijd
vochtig gebleven grond waarmee een
stadsgracht werd gedempt. Munten
en andere metalen voorwerpen. Aar
dewerk dat bij opgravingen altijd het
overgrote deel van de vondsten uit
maakt. Flesjes, een tinnen sleuteltje
en een ln een beerput gevonden, fraai
Bij archeologische opgravingen vindt men zelfs schoenen, ln goede
staat.
bewerkte pijpekop. Het zijn allemaal
dingen die met respect worden beke
ken omdat ze uit een andere wereld
komen.
Op de tentoonstelling ln het Noord
brabants Museum (Bethanlestraat 4)
is een groot aantal van dergelijke
voorwerpen ln vitrines uitgestald.
Maar behalve van deze boeiende se
lectie van de bij acht opgravingen
gedane vondsten kan men kennis ne
men van belangwekkende conclusies
die het stadsarcheologisch onderzoek
over de geschiedenis van Den Bosch
heeft opgeleverd.
Het in Nederland op gang komende
stadskernonderzoek geschiedt ln
nauw overleg met de centrale archeo
logische „werkplaats" van het
de rijksdienst
bodemonderzoel
de wetenschappelijke waarde is het
een zinvolle bezigheid omdat het voor
twlntigste-eeuwse stedelingen er bij
bepaalt hoe hun stad historisch ls
gegroeid. Dat maant bij eigentijdse
ingrepen ln het hart van een oude
veste tot behoedzaam en gewetensvol
handelen.
Kop van een vrouwelijke heili
ge, opgegraven bij De Eiken
donk.
AMSTERDAM >anp) Als de
PTT Iemand vol berouw uitnodigt
voor koffie en gebak op haar
hoofdkantoor moet er wel Iets
goed mis zijn gegaan. Dat ging het
ook en het lijdend voorwerp ls ln
dit geval de Amsterdamse studen
te Helena van der Meer.
Eind december van het vorige Jaar
vroeg zij telefoon aan op haar
nieuwe adres ln de Nieuwe Lelie
straat ln Amsterdam. De afdeling
aansluitingen moest haar echter
teleurstellen: er waren „geen ka
bels beschikbaar" in dit deel van
ds Jordaan.
En dag later probeerde ze het op
nieuw en kreeg toen tot haar
stomme verbazing te horen dat er
geen vuiltje aan de lucht was: „Als
uw ouders maar de aanvraag in
dienen, want u bent minderjarig".
Helena schakelde dus haar vader
in, maar deze kreeg weer Iets heel
anders te horen: „Met u doen we
geen zaken, uw dochter moet zelf
maar bellen".
Al aardig tureluurs geworden ge
hoorzaamde Helena en waarach
tig na een maand had ze telefoon.
Een week later echter bleek de lijn
dood. De storingsdienst, die na
talloze telefoontjes en weken
wachten kwam opdagen kon
„niets vinden" en stelde haar ln
het vooruitzicht dat de straat
opengebroken moest worden .toen
Helena vervolgens weer eens naar
de telefooncel sjokte om te infor
meren hoe lang dat nog zou duren,
deelde een dame op het hoofdkan
toor haar mee dat er „van een
storing in het geheel geen sprake
was". „Uw toestel", vervolgde de
dame, „ls afgesloten wegens wan
betaling".
Het hoeft geen betoog dat Helena
er toen helemaal geen snars meer
van begreep. Dus maar weer eens
naar de cel gelopen om uiteinde
lijk uit te vinden dat er een foutje
was gemaakt: een andere abonnee
had Heiena's telefoonnummer
toegewezen gekregen en blijkbaar
had die niet betaald.
Dat kan gebeuren maar vervol
gens kreeg ze ook nog te horen dat
een nieuw nummer nog wel een
week of zes kon duren. Voor het.
eerst werd onze studente nu echt
kwaad en zocht het hogerop ln de
PTT-hierachle. Toen bleek dat het
best sneller kon: binnen een uur
had ze aansluiting.
Een week later kwam de rekening
voor de aansluitkosten, echter on
der vermelding van het oude en
dus foutieve telefoonnummer.
„Weer een vergissing" bekende de
PTT tegenover de nu langzaam
woedende Helena, „stuurt u ons
de acceptgiro maar terug en
wacht op een nieuwe". Aldus ge
schiedde, maar veertien dagen la
ter ontving Helena even zo vrolijk
een aanmaning dat ze zou worden
afgesloten als ze niet heel snel
betaalde. BIJ de PTT bleek na nog
talloze telefoontjes tenslotte één
werknemer te vinden die haar re
laas begreep en haar de raad gaf
alle foutieve accept-giro's terug te
sturen.
Tot op de dag van vandaag doet ze
dat trouw, want de fout is nimmer
rechtgezet. Ook de koffie met ge
bak zullen dat niet kunnen verhel
pen, want computers houden daar
niet van.
MADRID (AFP, AP) De markies en
markiezin van Urquljo zijn gisteren
vermoord ln bed aangetroffen in hun
;.wönlng in Madrid. Het echtpaar, dat
behoort tot een vooraanstaande ban
kiersfamilie, was eerder door de Bas-
klsche afscheidingsbeweging ETA
bedreigd. Oeen van beiden was ech
ter politiek actief.
De politie verklaarde aanvankelijk
dat het waarschijnlijk ging om ordi
naire inbrekers, die de markies had
den gewurgd en de markiezin een
kogel door het hoofd hadden gescho
ten. Toen er ln het huls echter niets
vermist bleek te zijn, stapte de politie
van dit standpunt af. De Banco de
Urquljo, waarn de familie van de mar
kies een groot aandeel heeft, ls een
van de tien grootste banken van
Spanje.
8AN SALVADOR (Reuter, AFP)
De regering van het op de rand van
een burgeroorlog verkerende El Sal
vador zal vrije verkiezingen houden,
zodra de rust in het land is weerge
keerd.
Het hoofd van de uit burgers en mili
tairen bestaande Junta in het land,
kolonel Outlerrlez, kondigde gisteren
aan dat hij liever de macht over
draagt aan een democratisch geko
zen regering. De vijf leden tellende
Junta kwam ln oktober van het vorig
Jaar aan de macht, nadat een groep
jonge officieren de extreem-rechtse*
dictator Romero naar huis had ge
stuurd. De junta kon echter niet de
kracht opbrengen het gewelddadige
optreden van het leger en de reacties
daarop van de bevolking in te tomen.
Alleen dit Jaar al vielen er naar schat
ting meer dan drieduizend doden ten
gevolge van politiek geweld.
Van onze parlementsredactle
DEN HAAG Nederland en China
zullen hun wederzijdse contacten op
het gebied van onderwijs en weten
schappen gaan uitbreiden. Minister
Pais heeft hiertoe gisteren in Peking
een drietal overeenkomsten met zijn
Chinese collega Jang Nanxlang en de
vice-presidenten van de Chinese aca
demie van wetenschappen en van de
Chinese academie van sociale weten
schappen getekend.
Er komt voor 1 oktober een gemeen
schappelijke werkcommissle, be
staande uit vertegenwoordigers van
het ministerie van onderwijs en we
tenschappen, de koninklijke acade
mie van wetenschappen en beide Chi
nese academies.
ATHENE (ANP) Orlekenland zal ln
Nederland mogelijk twee fregatten
bestellen voor de Griekse marine. Dit
la ln Athene van een ministeriële
zegsman vernomen.
De Iraikkerclub De Ovale Stuiter beeft gisteravond in Noordeloos
voor de vierde maal nationale kulltjeknlkkerwedstrijden gehou
den. Tot de vele deelnemers behoorde het VVD-Kamerlld Nijpels,
een van de vele politici die «aren uitgenodigd.
Van een onzer verslaggevers
ROTTERDAM De gemeen
te Rotterdam en de Vereni
ging van de Nederlandse
Aardolie-Industrie hebben
overeenstemming bereikt
over een route voor het ver
voer van LPQ-autobrandstof
langs en door Rotterdam,
waaraan men zich vrijwillig
zal houden. Daardoor wordt
het vervoer van dit vloeibaar
gas door woonkernen tot het
minimum beperkt.
De routes zijn voorlopig voor een Jaar
vastgelegd. Als deze Rotterdamse
aanpak een succes is, bestaat de mo
gelijkheid dat het ministerie van ver
keer en waterstaat dit overneemt in
de aangekondigde wettelijke maatre
gel voor het vervoer van LPG.
De autogasleveranciers van LPG-
tankstations ln Rotterdam rijden in
middels al langs de vastgestelde rou
tes. De regeling houdt ln dat LPO-
tankwagens niet langer langs een wil
lekeurige route naar een autogassta-
tlon rijden, maar dit doen vanaf pun
ten ln de „ruit" om Rotterdam, die zo
dicht mogelijk bij het desbetreffende
station liggen. Waar mogelijk worden
de bestaande routes voor gevaarlijke
stoffen gevolgd, waar die niet zijn
heeft de politie de directste en veilig
ste route vastgesteld.
Moet een tankwagen meerdere sta
tions bevoorraden, dan mag de chauf
feur niet langer de kortste weg tussen
TEHERAN (AFP) In Iraans Koer-
dlstan zijn donderdag meer dan hon
derd mensen gedood, heeft de Iraan-
se radio gisteren bekend gemaakt.
Volgens de radio hadden revolutio
naire gardisten, gesteund door het
Iraanse leger donderdag een „groot
en geheim kamp van contrarevolutio
naire partizanen van de Komaleh
(een marxlstlsch-lenlnlstlsche groe
pering) ontdekt". Het kamp lag ln de
buurt van de. stad Baneh ln Iraans
Koerdistan. Meer dan honderd „con
trarevolutionairen" werden gedood
en een groot aantal anderen gewond,
terwijl een Iraanse soldaat om het
leven kwam en drie leden van de
revolutionaire garde ook gewond
raakten, aldus de radio.
In het oosten van Iran werd gisteren
een man gestenigd, nadat hij was
beschuldigd van pedofilie met een
achtjarig jongetje, dat hij daarna om
het leven bracht. De man had volgens
de rechters bekend, waarna rechter
Kermanl de eerste steen wierp, ge
volgd door anderen van de ongeveer
150 omstanders. Kermanl veroordeel
de dezelfde dag iemand die beschul
digd werd van roofovervallen tot de
dood. Hij vond de dood voor het
vuurpeloton.
Wat betreft de kwestie van de Ameri
kaanse gijzelaars lijkt er een klein
lichtpuntje te zijn, nadat de voorzit
ter van het Iraanse parlement, aya
tollah Rafsanjanl liet weten dat de
brief van 184 Amerikaanse Congresle
den ais uitgangspunt genomen zou
kunnen worden voor de bestudering,
van de gijzelingskwestie.
twee stations nemen. Hij moet dan
vla de aangegeven route terug naar
de „ruit" of naar een route voor ge
vaarlijke stoffen en via die wegen
langs een zo kort mogelijke weg naar
het volgende station rijden.
Omdat dit een overeenkomst ls op
basis van vrijwilligheid heeft de ge
meente geen mogelijkheid tot het ne
men van maatregelen als men de af
spraken niet nakomt.
De gemeente blijft daarom bij het
rijk aandringen op een wettelijke
maatregel.
DEN BOSCH (ANP) - De huurster
van een Illegaal tot appartement ver
bouwde garagebox op een afstand
van minder dan 25 meter van een
LPG-gastank van 18.000 liter ln Eind
hoven, zal die woning op korte ter
mijn verlaten. De eigenaar van zowel
de LPG-tank als het appartement zal
haar ln principe een schadeloosstel
ling betalen.
Dit compromis werd gisteren bereikt
tijdens de behandeling van het kort
geding aangespannen door eigenaar
Schoenmakers tegen zijn huurster.
Marlska Dekkers. Het geding diende
voor de president van de rechtbank
ln Den Bosch, mr M. Cremers.
Schoenmakers kreeg in 1978 van de
gemeente een hinderwetvergunning
voor de bouw van een benzinestation
voor de bouw van elf garageboxen en
een kleine werkplaats. Afgelopen
dinsdag werd ontdekt, dat Schoen
makers zijn garageboxen had ver
bouwd tot kleine appartementen.
HIJ verhuurde er zeven voor 250 gul
den per maand. Enkele van deze ap
partementen liggen op minder dan 25
meter van ds LPG-gastank. Een vol
gens de hinderwet „levensgevaarlijke
situatie". De gemeente stelde
Schoenmakers voor de keus om on
middellijk een einde te maken aan de
bewoning of om de LPG-tank af te
sluiten.
E
O.
X
2
•o
Ongetwijfeld is de Rus Lev Poloe-
gajevskl een groot talent met een
fijn tactisch en strategisch In
zicht, maar om de een of andere
reden is hij er nooit ln geslaagd
spelers als KortsjnoJ, Spasski, Tal
of Karpov voorbij te streven. Het
zwakke punt van Poloegajevskl ls
een zeker gebrek aan hardheid.
Hij ls zeer nerveus van aard en die
eigenschap heeft hem op kritieke
momenten, als de spanning in een
partij naar zijn hoogtepunt is ge
groeid, dikwijls parten gespeeld.
Poloegajevski is het type van de
blunderaar, de schaker die plotse
ling kan worden overvallen door
zijn grootste vijand: de schaak
blindheid. Iedere schaker, hoe
sterk ook, kent dit moment van
vervreemding. Je doet een zet,
waarvan je achteraf zelf nauwe
lijks kunt geloven dat je hem ge
daan hebt Verstandsverbijste
ring. Ben ik het werkelijk geweest
die in deze schitterende stelling
een stuk heeft weggegeven? De
schaker slaat zich voor het hoofd,
hij voelt zich ziek en volgens Don-
ner is er zelfs een speler die zich
zelf heeft bezworen de haren uit te
rukken, toen hij het slachtoffer
werd van een moment van schaak
blindheid.
Het was trouwens ook Donner, die
in De Volkskrant meende dat Po
loegajevskl in zijn vierde partij
tegen KortsjnoJ weer zo'n vreselij
ke blunder maakte, die een een
voudige remise wegsmeet. Die op
merking van Donner is volkomen
juist, Het gaat om deze stelling bij
de 61e zet van wit (Poloegajevski).
Zie diagram I
Poloe speelde hier: 61. Tbl-dl en
verloor na 61. b2! snel. Met het
door Donner aangegeven 61. d6!
was het nog altijd remise: 61.
Kc6 62. Ke 5 Td3 63. Tel Kb5
(Helemaal niets is: 63. .Kd7 64.
Td7+ Kd8 65. Tb7.) 64. Tbl Kc4 65.
Tcl en zwart komt niet verder.
Op 65. Tc3 volgt namelijk 66.
d7!, terwijl ook 66. Tbl waar
schijnlijk nog wel zal houden.
Zulke vergissingen zijn kenmer
ken voor het spel van Poloegajev
ski. Wie herinnert zich bijvoor
beeld niet zijn nederlaag tegen
Hort in het interzonale toernooi
van Manilla *76, waardoor de Rus
nog bijna werd uitgeschakeld.
Zie diagram II
Met superieur spel had Poloe zijn
tegenstander geheel van het bord
gedrukt en hij had de partij kun
nen bekronen met: 33. g3! Tel+ 34.
Kg2 De8 35. Ld5x 36. Db5x De4 37.
De4x Te4x 38. Tc4 en hoewel er
nog een moeilijk eindspel voor de
boeg staat moet wit winnen. In-
plaats daarvan liep Poloegajevski
iB^ll
Diagram I
in de volgende opzichtige val: 33.
Dd6-d7?? Te8-el 34. Kgl-h2 Tel-
cl (Een penning, niet gezien). 35.
g2-g3 Tclxc7 36. Dd7-d6 Tc7-b7 en
wit gaf op.
Ook uit het volgende partij frag
ment blijkt hoe Poloegajevski
soms door een vlaag van angst
kan worden overvallen. Het gaat
Diagram II
Diagram II
om zijn partij tegen Sax uit het
AVRO-toemooi van 1973.
Zie diagram III
Met zwart staat Poloegajevski ge
weldig. In de eerste plaats dreigt
er mat op g2. Het antwoord van
wit (Sax) ls dus welhaast gedwon
gen 16. Tfl-fS h7-h6 17. Pg5-e4
(Geen zin heeft 17. e6 hg5x 18.
d7x+ Dd7x en wit verliest een
kwaliteit) 17Pc5xd3 18. c2xd3
Pd7xe5 19. Lf4xe5 Lg7xe5 20. Tal-
el Dc6-b6 21. a2*a4 Ta8-c8 (Vanaf
nu gaat Poloe zeer wijfelachtig
spelen. Veel sterker was 21b4)
22. a4xb5 a6xb5 23. Tal-dl b5-b4
24. Pc3-a4 Db6-d4 25. Tf3-«3 0-0.
(Hier was 25. Lf4 wel zo krach
tig geweest.) 26. Pe4-c5 Le5-f4 27.
Te3xe7 Lb7-d5 28. Pc5-e4 Ld5-b3
(Het lijkt uit: 29. Tal La4x 30 Ta4x
Tel,, maar Sax begint duchtig te
schwindelen). 29. Te7-d7 Dd4-e5?
(Weer mis! Na 29. De3 had hij
een stuk gewonnen.) 30. d3-d4
De5-g7 31. Pa4-c5 Lb3 dl 32.
Delxdl Tenslotte heeft zwart toch
aan kwaliteit gewonnen, maar zijn
volgende zet is weer even onbe
grijpelijk.) 32. .Tc8-d8? 33. g2-
g3! Lf4-e3 34. Pc5-e6 f7xe6 (In het
toe rn ooiboekje schrijft Böhm
Men acht het niet voor mogelijk,
maar ik zweer dat ik niet sta te
liegen: Poloegajevski is er na elf
blunders in geslaagd tenslotte een
verlieszet te vinden 35. Te7xg7
Kg8xg7 36. Pe4-c5 Td8-e8 37. Ddl-
b3 Tf8-fl (Nog een kans was 37.
Ld4x 38 Pe6- Te6x 39. De6x
Lb2x, maar kennelijk wilde zwart
niet méér,) 38. Khl-g2 en na nog
veertien onbeduidende zetten gaf
Poloegajevski het op.
