Een film rondom
Liefde en leegte
Gappen en kapen in vakantiefilms
Joseph Strauss
3 in klassieke Italiaanse films
Der Kandidat
La Strada en L'Awentura
Prolongaties
en reprises
Tiel telefonisch
van buitenwereld
afgesloten
wJDAG 1 AUGUSTUS 1980
TROUW/KWARTET
4
door W. Wielek-Berg
Franz Joseph Strauss, de verschrikkelijke Beier, is niet weg te branden uit de Duitse politieke
scène In 1969 werd in een commentaar in „Trouw" onder de kop „Levensgevaarlijk" in niet
mis te verstane verwoordingen angst en afschuw voor Strauss geuit. Maar het is op zichzelf al
een griezelig mirakel dat hij toen nog als politicus bestond, want op z'n laatst in 1962 had hij
na een reek? van schandalen, waarvan het „Spiegel"-schandaal het hoogtepunt vormde
(Strauss had als minister van defensie alle wetten van de rechtsstaat aan zijn laars gelapt om
het gehate weekblad monddood te maken, hij stopte zelfs Ahler en Augstein zonder een schijn
van bewijs in de gevangenis op verdenking van hoogverraad) zijn politieke nek behoren te
breken
Franz Joseph Strauss bij Pinochet in Chili.
Deze week wordt ons de gelegenheid geboden, twee films te zien waarmee Italiaanse
regisseurs beroemd werden( „La Strada" van Federico Fellini en „L'Awentura" van Michelan
gelo Antonioni. Bij de première (respectievelijk in 1954 en 1959) lokten ze tegengestelde
reacties uit: „La Strada" stormen van enthousiasme zowel bij kritiek als publiek (waarin enige
stemmen die meenden dat Fellini het „neo-realisme verraden" zou hebben alras ondergingen),
„L'Awentura" radeloosheid bij een deel van de kritiek, die geen raad wist met de beeldtaal
van de film en onverschilligheid bij het publiek.
Bij terugzien, na vele jaren, blijkt „La
Strada" nog recht overeind te staan,
terwijl „L'Awentura" de argwaan
vergrootte die ik allengs ben gaan
koesteren tegen de substantie van
Antonioni's talent.
Tuisen de milieu's waarin de films
spelen gaapt een diepe kloof: Fellini
houdt zich bezig met mensen uit de
alleronderste lagen van de maat
schappij. Antonioni beweegt zich.
zoals zijn gewoonte is, tussen de
„beautiful people", het mooie en rijke
volkje dat met tijd en geld geen raad
weet. Ze gaan allebei over gevoelens
die niet tot rijping en uitdrukking
kunnen komen, maar bij Fellini zijn
dat de allerprimitlefste die tegelijk de
allerdiepste zijn, bij Antonioni zijn ze
van louter verfijning opgestegen tot
in het luchtledige.
Gelsomina
„La Strada" is het verhaal van het
geestelijk achtergebleven meisje Gel
somina, dat voor tienduizend lire als
hulpje wordt verkocht aan de „sterke
man" Zampano, die in zijn vreemde
voertuig (half motorfiets, half woon
wagen) de kermissen afreist. Ze wordt
door hem op alle mogelijke manieren
bijna vanzelfsprekend misbruikt,
toch groeit in haar de liefde en na een
gesprek met „II Matto", een tédere,
dwaze koordanser, gelooft ze dat ze
voor hem betekenis heeft, al is het
alleen maar omdat ze bij hem blijft.
„II Matto" wordt door Zampano in
een gevecht gedood, Gelsomina ver
liest haar verstand en wordt door
Zampano aan het strand achtergela
ten. Maar als hij na jaren hoort dat ze
gestorven is, breekt bij de primitieve
bruut het besef door van zijn een
zaamheid en hij huilt.
Fellini heeft op „La Strada" onmis
kenbaar zijn signatuur gedrukt, maar
die is nog niet zo overdadig versierd
als in zijn latere films. Het circus
speelt er een rol in, er waren monsters
rond, een eenzaam droompaar, non
nen en paters in vol ornaat, maar de
eentonigheid en de trestesse van het
milieu geeft hij realistisch weer. „La
Strada" is bovendien (dat is de grote
kracht van de film) een eenvoudige
en ontroerende metafoor over de een
zaamheid en onbehulsdheid van de
mens. Het sublieme spel van de
hoofdrolspelers (Giulietta Masina,
Richard Basehart en vooral Anthony
Quinn) heeft in het geheel een onmis
bare functie.
Het Wereldje
Of „L'Awentura" de metaforische
kracht heeft die vele critici hem (vaak
achteraf) toegeschreven, valt nog te
bezien. De (Sobere) intrige bestaat,
uit de speurtocht naar een geheim
dat niet wordt opgelost: tijdens een
boottocht verdwijnt een meisje en
wordt niet teruggevonden. Haar min
naar wordt alras verliefd op haar
vriendin, maar laat zich reeds in het
begin van de verhouding verleiden
door een sletje Antonioni weeft een
Strauss schoof toen wel een beetje
naar de achtergrond, maar hij kwam
terug, hij kwam steeds dreigender
opzetten Nu. in 1980, is hij als leider
van de Verenigde CDU/CSU kandi
daat voor het Bondskanselierschap
De kans dat hij gekozen wordt is
klein, maar het ongeluk zit dan ook in
een klein hoekje
Vier films in een
Het is natuurlijk alleszins de moeite
waard om over dit macabere Duitse
fenomeen een film te maken. Vier
cineasten togen aan het werk (Rainer
Werner Fassbinder trok zich op het
laatste ogenblik terug) en zij maak
ten met omcirkelende bewegingen
ja. wat eigenlijk? Een portret van
Strauss? Nauwelijks. Een sfeerbeeld
van de angst in Duitsland a la
Deutschland im Herbst"? Daartoe
zijn wel aanloopjes genomen, maar
de aanhoudende druk, die voor zo'n
atmosfeer nodig is. wordt niet be
reikt. Een vlammende aanklacht te
gen de man en zijn verderfelijke
denkbeelden, een „J'Acuse"? Geens
zins.
Het lijkt alsof de makers, uit angst
Monica Vitti in „L'Awentura".
Speciaal vandaag
Hier en na besteedt aan
dacht aan de beslissing van
het Israëlische parlement om
Jeruzalem als hoofdstad te be
schouwen. Voorts een film
over de methodes van de Ame
rikaanse en Oostduitse zwem
mers en zwemsters om tot op
timale prestaties te komen.
Ned. Z 21.25 uur
Cliff Richard. Show rond
om deze rock and roll-ster die
al 25 jaar in de muziekwereld
zit. Vanavond laat hij zien dat
hij het swingen nog niet ver
leerd is.
Ned. 1 21.50 uur
Terugluisteren in de tijd: de
jaren 50. Een overzicht van ac
tualiteiten, wetenswaardighe
den, politiek, muziek en alles
daaromheen in de jaren tussen
50 en 60.
Hilversumn I 12.03 uur
om voor paniekzaaiers te worden uit
gekreten of voor platte pamflettisten
(wat is er tegen een goed pamflet?) de
pas danig hebben ingehouden. Nu
moet men wel weten dat alle vier
(Volker Schlöndorff. Alexander Klu-
ge. Alexander von Eschwege. Stefan
Aust) het met Strauss hevig aan de
stok hebben gehad, om over Aug
stein, een van de financiers van de
film. maar te zwijgen. Misschien gin
gen ze zo omzichtig te werk om elke
schijn van vooringenomenheid te ver
mijden. Maar de onevenwichtige in
druk die de film maakt ligt ook en
vooral aan de diversiteit van de ma
kers: de ingewikkelde en onbereken
bare collages en montages van
Alexander Kluge. de documentaire
stijl van Volker Schlöndorff, de tele
visie-journalistiek van Aust en von
Eschwege. dat rijmt niet.
..Der Kandidat" is met zijn 130 minu
ten te kort en te lang. Van deze film
zouden (als de omstandigheden er
naar waren) vier films gemaakt kun
nen worden, die ieder op zich een
gesloten geheel vormden.
Maar toch, maar toch moet iedereen
Op 9 en 10 augustus wordt in Zun-
dert voor de twaalfde keer de mani
festatie „Autour de Vincent" gehou
den. opgebouwd rond de in Zundert
geboren schilder Vincent van Gogh.
In het kader van de manifestatie is er
ondermeer een oude kunst- en am
bachtenmarkt. terwijl tevens de
World Press tentoonstelling te be
zichtigen is.
De komende tijd is er weer een
aantal orgelconcerten op verschillen
de plaatsen in ons land. Als onderdeel
van de reeks „250 Jaar orgelsonates"
wordt op 2 augustus half vier in de
Domkerk te Utrecht een concert ge
geven door Domorganist Stoffel van
Vliegen. In de Grote Kerk te Hasselt
speelt diezelfde dag Jan van de Berg
om 20.00 uur naast eigen werk. com
posities van Bach, Bossi. Krebs en
Widor. Zondagmiddag 3 augustus om
drie uur voert Wim Daim werk van
Sweelinck en Frescobaldi uit op het
orgel van het Teyler*s Museum in
Haarlem En in de Grote of Sint Lau
renskerk te Rotterdam concerteert
de Kamper organist Klaas Jan Mul
der op 11 augustus om 20.15. Hij
speelt werk van eigen hand. maar ook
van Back Franck en Reger
die belangstelling heeft voor politiek
(en zoals men weet heeft de politiek
belangstelling voor iedereen) deze
film gaan zien. Hij brengt geen nieu
we feiten naar voren, hij zwijgt over
Strauss' nazi-verleden aLs „Offizier
für wehrgelstlge Führung" in de oor
log (misschien gingen de makers
zuchtend uit van de gedachte dat ze
met zo'n Bondspresident warempel
wel aan de gang konden blijven),
maar het bijna een uur durende mid
denstuk geeft nuttige en nodige infor
matie over het recente verleden, over
de periode Adenauer. Het schenkt
ouderen de gelegenheid om hun ge
heugen op te frissen, jongeren om
kennis te nemen van een stuk buur
land-geschiedenis dat voor hen mis
schien even ver weg lijkt als de mid
deleeuwen
Voor wie aanvulling wenst hier nog
een paar citaten van Strauss die niet
in de film zijn opgenomen (en al heeft
de Duitse televisie geen meter film
materiaal afgestaan, al stonden de
filmers bloot aan allerlei chicanes: zo
werd bijvoorbeeld Volker Schlön
dorff bij een openbare vergadering in
Passau waar Strauss sprak uit de zaal
't Is in de gewone bioscopen
wat de kwaliteit van de films
betreft nog steeds voorname
lijk huilen met de pet op. Er
heerst in den lande een ware
„Zombie"-rage, de mensen
blijken verzot op dit soort
griezelfilms. De filmliefheb
ber moet, nu al een reeks van
weken, zijn heil zoeken bij de
reprises van Film Internatio
nal dat, zoals reeds eerder is
gesignaleerd, een formidabel
zomerprogramma brengt.
De drie ultverlcoopfUms die we op een
hoop gooiden hebben wet onderwerp
betreft weinig met eUtaar gemeen,
maar opmerkelijk la, dat ln alle drie
wordt gegapt, gepikt en gekaapt dat
het een Ueve luat lauit andere
fllma, wel te verstaan
De Losbol
In „Le Gulgnolo" („De Losbol") van
George Lautner weert Jean-Paul Bel-
mondo zich danig als gentleman-
boef. Zoals een leder nu langzamer
hand wel weet versmaadt hij de dien
sten van stuntmannen en stort hij
zich voor en na zelf in het gevaar. Dat
ls prijzenswaard maar het neemt niet
weg, dat „De Losbol" een film ls, die
het ene oog ln, het andere uit gaat: na
een dag of twee is hij al onherroepe
lijk gesmoord ln het troebele moeras
dat de ondergrond van ons geheugen
vormt.
En wat pikken betreft: wie de laatste
James Bond-film heeft gezien kan
zich de moeite van een bezoek spa
ren, want hierin wordt alles nog eens
dunnetjes overgedaan. Tot en met
het klapstuk: het geraas over het
Venetiaanse San Marco-pleln in een
daartoe niet geëigend vervoers
middel.
Amsterdam-Tuschinski 1; Den Hu|-
Passage; Botterdam-Thalia en ver
der in 20 theaters overal in het land.
a.l.
De herrezen Heerseres
„The Awakening" van Mike Newell,
losjes gebaseerd op een boek van
Dracula-auteur Bram Stoker, is er
een uit de schier oneindige reeks van
bovennatuurlijke spook- en grlezel-
Strauss over Auschwitz: „Een volk
dat deze economische prestaties
heeft geleverd, heeft er recht op van
Auschwitz niet meer te willen horen"
Strauss in Chili: (in de film komt wel
zijn bezoek aan massamoordenaar
Pinochet voor. hij werd bij die gele
genheid professor causa van de
staatsuniversiteit van Chili, docht dit
citaat ontbreekt): „Chili is een vrij en
democratisch land, dat in de laatste
vier jaren ook de belangrijkste aspec
ten van de Duitse democratie heeft
overgenomen: discipline, respect en
vlijt"
Strauss over zichzelf: „Ik ben Duits-
nationaal en els onvoorwaardelijke
gehoorzaamheid
Strauss over zijn tegenstanders: „Zij
moeten worden uitgeroeid als ratten
en strontvliegen Wat wij hier in
het land nodig hebben is de moedige
burger die de rooie ratten daarheen
jaagt waar ze horen in hun ho
len" „En we houden zo'n oprui
ming, dat voor de rest van de eeuw
geen van deze bandieten het nog
waagt in Duitsland zijn mond open te
doen"
U ziet het, onverbloemde nazi-termi
nologie. Als het, zoals in de film tel
kens weer terecht wordt gesugge
reerd en gezegd, om Duitsland en de
wereld gaat, had de waarschuwing
wel wat harder mogen klinken.
Amsterdam-Movies; Utrecht-Spring-
haver, 16 jaar.
verhalen, zwaar leunend op „The
Omen". Egyptische raadselen zijn
aan de orde, het gaat niet over het
geheim van de Farao maar over het
geheim van een puur slechte koning
in, die niet wil rusten ln haar mum
mie-windselen en op wedergeboorte
aast. Na meer dan tweeduizend jaar
lukt het haar warempel, door toedoen
van een archeoloog „uit het Noorden"
(zoals was voorspeld) die zijn werk
boven zijn persoonlijk leven stelt. Al
tijd mis. hij komt dan ook lelijk te
pas
Ik voor mij houd van dat soort verha
len en films (ook al speelt Charlton
Heston met de houten kop er de
hoofdrol ln), ze kunnen zo slecht niet
zijn of lk zit er nog smakelijk bij te
griezelen, maar voor mensen die niet
met deze afwijking zijn behept is het
nu niet bepaald een film om 't een of
't ander, wat dan ook, voor op te
offeren.
Amsterdam-City 2 en Cineac Damr.
1; Den Haag-Metropole; Rotterdam-
Lumière 2; Eindhoven-Rembrandt 1,
12 jr.
Diepzeemonsters
Om te halen wat er te halen valt uit
de zombie-rage voornoemd hebben
de uitbrengers „Humanoids from the
Deep" eerst „Diepzee Zombies" ge
noemd. maar later vinden ze dat (te
recht) waarschijnlijk toch te gek en
werd het „Diepzeemonsters" Vreem
de, half menselijke mutaties duiken
op in een kustplaatsje dat het toch al
niet gemakkelijk heeft, want er is
heibel over een vlsverwekingsindus
trie in oprichting, er wordt een Indi
aan gekoeioneerd en zoal meer De
web van observaties, stemmingen,
analyses; met een overvloed aan
beeld-details worden de verhoudin
gen tussen de mensen, hun onmacht
om lief te hebben, hun malaise als het
ware doorgelicht Woorden komen
daarbij nauwelijks te pas
Antonioni is een zeer persoonlijk re
gisseur, als je onverhoeds voor een
van zijn films wordt gezet weet je al
na tien minuten dat die van hem
moet zijn, van niemand anders kan
zijn. Dat maakt hem tot een cineast
van klasse, maar je vraagt je wel eens
af of, gezien de onderwerpen en de
figuren die hij kiest de moeite die hij
zich getroost niet beter besteed zou
kunnen worden.
De leegte der gevoelens die hij sugge
reert en overbrengt (je zou hem „de
meester van de leegte" kunnen noe
men, maar is dat eigenlijk wel een
eretitel?) blijft beperkt tot een be
paalde klasse, die der overmatig be
voorrechten. Van sociale kritiek is
niet of nauwelijks sprake: daarvoor ls
hij veel te verliefd op „het wereldje"
met zijn mooie Interieurs en zijn
mooie vrouwen.
LA STRADA: Amsterdam-Alhambra
I; Den Haag-Odeon 5, 12 jr. L/AV-
VENTURA: Amsterdam-Kriterion,
16 jr.
monsters (ontstaan door menselijk
gewroet in de genen, er wordt me wat
in die film overhoop gehaald) maken
met dit gekissebis korte metten; ze
verscheuren de manmensen, ver
krachten de vrouwmensen en zorgen
aldus voor een bloederig einde, zon
der noemenswaardige verandering
overgenomen uit „Allen"
Een vrouw (Barbara Peeters) heeft
het enge geval geregisseerd. Nu, wat
zou het? Van mij mogen ze alles: er is
er ook al een die keiharde pronofilms
maakt, dus een tikje plagiaat kan er
nog wel bij
W.W.B.
Manhattan Woody Aliens laat
ste film, een ode in zwart-wit
aan zijn geliefde stad New
York. De gehele week in Al-
hambra 1, Vlissingen.
Die Blechtrommel Film van
Volker Schlöndorff naar de ro
man van Günter Grass met een
unieke inbreng van David Ben-
nent als Oskar, de kleine trom
melaar. De gehele week in Fo
rum, Sittaard; City 6. Amster
dam; Luxor, Brielle
Last Tango in Paris Ontroe
rende en navrante film van
Bernardo Bertolucci met Mar
lon Brando en Maria Schneider
in de hoofdrollen. De gehele
week in Cineac 3, Den Haag.
Satyricon Fellini's bizarre ver
beelding van leven in het oude
Rome. De gehele week ln Cine-
center, Amsterdam
Umberto D Een van de hoogte
punten van het Italiaanse neo
realisme, het verhaal van de
fatsoenlijke en wanhopige ar
moede van een oude heer, gere
gisseerd door Vittorio de Sica.
De gehele week in Filmhuis
Delft; 1 en 2 aug. 't Hoogt,
Utrecht.
Stalker Geheimzinnig meester
werk van Andrei Tarkoswki,
een Sovjet-Russische regisseur
die in zijn eigen land niet wordt
geëerd. 6 en 7 aug. 't Spulgat,
Dordrecht.
La Notte De film waarmee Mi
chelangelo Antonioni twintig
jaar geleden beroemd werd,
met in de hoofrollen Marcello
Mastroianni, Jeanne Moreau
en Monica Vitti.
Rashomon Wereldberoemde
film uit 1950 van de Japanse
meester Akira Kurosawa, over
de relativiteit van de waarheid.
De gehele week in Liga '68.
Groningen.
Ugetsu Monotagari Film vol
tederheid en poëzie uit 1953
van de Japanner Kenji Mizogu-
chi. De gehele week in Cinecen-
ter. Amsterdam.
Prima della Rivoluxione Film
over onvervuld bourgeois-ver-
langen naar de revolutie in de
jaren zestig, geregisseerd door
Bernardo Bertolucci.
TIEL (ANP) Sinds gistermiddag is
Tiel telefonisch van de buitenwereld
afgesloten. Oorzaak daarvan ls een
brand ln de PTT-centrale. Het ge
meentebestuur en de politie van Tiel
kunnen gebruik maken van de cen
trale verbindingen van de Bescher
ming-Bevolking. Voor de overige in
woners van Tiel zal het echter nog wel
even duren voordat zij hun telefoon
voor gesprekken naar buiten kunnen
gebruiken.
Omdat de getroffen centrale een
knooppuntcentrale ls, zijn ook de
abonnees ln de omliggende plaatsen
telefonisch niet te bereiken. Het be
treft ondermeer Ophemert, Wade-
noljen, Buren, Zoelen, Maurik, Llen-
den, Ochten. De abonnees in deze
plaatsen kunnen wel in de stad met
elkaar bellen maar niet daarbuiten
De oorzaak van de brand is nog niet
bekend
TWELLO (ANP) In de recreatie-
plas Bussloo bij het Gelderse Twello
is gistermiddag een ongeveer 20-jari-
ge man verdronken. De rijkspolitie
heeft de identiteit van het slachtoffer
nog niet kunnen vaststellen. De man
kwam volgens de rijkspolitie in moei
lijkheden toen hij de recreatiepias
wilde overzwemmen. Zwemmers die
op zijn hulpgeroep afkwamen, kon
den het slachtoffer niet meer redden
Amsterdam-Rembrandtpl.th.; Rot
terdam- Arena 1; Den Haar-Odeon 1,
Leiden-Lldo. 1, 16 Jr.
