Stijging stroomverbruik al sterk verminderen Britse regering wil olie-protectionisme 'lan voor een blank 'thuisland' in Zuid-Afrika Bolivia's economie is wankel evenwicht Energietarieven vrij gunstig in Nederland Pandbrief1980per1982/88 Spaarpandbrief 1980/85 ch veel nieüwe centrales nodig Ook benzine in veel landen duurder Wëstiand Utrecht Hypotheekbank Rente Amerika 10,75 procent ^WesUand/Utrecht Hypotheekbank i 25 JULI 1980 FINANCIEN EN ECONOMIE TROUW/KWARTET P13 R17 HS11 j i onze redactie economie l NHEM Het elektriciteitsverbruik zal de komende tien Jaar aanzienlijk minder toenemen JI in de Jaren zeventig. In het elektriciteitsplan 1985-1986 van de Samenwerkende Electrici- s Produktie Bedrijven (SEP) wordt rekening gehouden met een jaarlijkse stijging van 3,2 cent. Het plan is gisteren gepresenteerd. ,1 jEP noemt drie redenen voor de iWere groei in de vraag naar J «n: v zeds meer bedrijven wekken hun riiteit zelf op acties om zuinig te zijn met si pe zullen niet zonder gevolgen en i teruggang in de economie 4) door de tragere groei in de I! tiiciteitsconsumptie zullen de ge- a enlijke bedrijven in 1985/86 nog a overschot van duizend megawatt ben. Toch gaat de groei in lang- 3- d tempo door en in 1990 zal er «£om een tekort zijn van 1400 me- itt en in 1991 zelfs van 3500 me- «•intt. Indien er tenminste geen lire centrales worden gebouwd n bedoeling is echter dat die er wel Daarmee worden niet alleen itige tekorten opgevangen, ziet de SEP in de bouw van eenheden een mogelijkheid het elektriciteitsverbruik te sprei- over meer energiebronnen. Vol- 131 i de SEP moeten er daarom op '2i t termijn grote kolencentrales en. „De zekerheidsstelling van de x erlandse elektriciteitsvoorzie- J wordt op die manier ook ver- aldus de SEP. vorige week liet de 8EP weten a te afhankelijk te willen zijn van Bis energiebron, omdat de leve- in de toekomst niet zeker is en de - sen vertier kunnen oplopen. Daar- is het voor de SEP nodig dat soo trales die voornamelijk op olie '•J ken, toch zodanig blijven inge- it dat ze ook aardgas kunnen ver sa iken. Als gevolg van de energlepo- K (k van de overheid komt aardgas 1 Kis minder in aanmerking voor driclteltsopwekking. Draalde de omopwekking in Nederland in B nog voor 66 procent op aardgas, - 197» was dat percentage al terug- x lopen tot 52. Het verbruik van olie de centrales nam in dezelfde a bde toe van 17 tot 36 procent. enkool is weliswaar goedkoper i olie maar het kostenvoordeel dt door zeer kostbare vooreienin- - i op milieugebied gedeeltelijk te- j t gedaan i euwe eenheden 40 M elektriciteitsplan voorziet in de óf w van de volgende nieuwe pro- aüe-eenheden: een grotendeels hoogovengas te stoken 300 mega- fceenheid in de centrale Velsen ui vóór 1987), een 600 megawatt |ólen»took-produktte-eemheid in de «utile Merwedehaven in Dordrecht (Uur vóór 1987), een grote 500 mega- ntt met kolen te stoken eenheid in dt centrale Hemweg in Amsterdam r voor 1988) en tenslotte 150 me- itt aan vermogen voor stadsver- itallatles en dergelijke. Van onze redactie economie AMSTERDAM Wat betaalt een Fransman voor een liter benzine, wat kost een kilowatt-uur in Duitsland en hoeveel moet een Ier neertellen voor een kubieke meter gas? Nauwkeurig zijn de prijzen onderling niet te vergelijken omdat de elektriciteitstarieven per stad of per landstreek binnen een land kunnen variëren. Bovendien rekent de ene benzine pomp meer dan de andere. Toch geven de prijsvergelijkingen op energiegebied tussen de EO-landen wel een indicatie, aldus Vendex- Press. het personeelsorgaan van Vroom Dreesmann. Het blad haalde de gegevens uit verschillende bronnen en rekende alles om In Neder landse centen, uitgaande van de vreemdgeldkoersen van half Juli. De conclusie Is dat benzine het duurst ls in Denemarken en Italië. Elektriciteit in België en gas in Ierland en Italië Nederland komt er niet slecht af. BENZINE (super.) ELEKTRICI België Denemarken W.-Duitsland Engeland Fra nkrijk Ierland Italië Luxemburg Nederland cent per liter 166 172-181 118-133 133-147 169 149 175 129 149 TE IT cent per kWU 25 15 23 16 21 13 15 g opg 21 OAS cent per m' 39 59 49 36 42 71 71 33 Een boor- en produktieplatform op het Bent-veld In het Engelse deel van de Noordzee. Van onze redactie economie LONDEN Het Engelse ministerie van energiezaken heeft afgelopen week een ernstige waarschuwing laten horen aan het adres van de Britse regering. Als niet op korte termijn maatregelen worden genomen, dreigt het land tegen 1990 volledig door zijn olievoorraad heen te zijn met het resultaat dat Engeland vanaf dat jaar weer aanzienlijke hoeveelheden olie moet gaan Importeren. De hierboven genoemde centrale ln Velsen die op hoogovengas en een klein beetje op olie gaat draaien moet' in 1986 klaar zijn, schrijft de directie van het eveneens gisteren verschenen jaarverslag van het Provinciaal Elec- triclteitsbedrijf Noord-Holland. (PEN). Zou de centrale pas ln 1987 klaar zijn, dan zou een jaar lang het toegenomen aanbod van hoogoven- gas ln de vrije lucht moeten worden verbrand wat een aanzienlijke ener gieverspilling betekent. Kolen komen in Velsen niet in aammerking omdat die niet passen in het provinciale milieubeleid. Wel denkt het PEN eni ge door kolen opgewekte elektriciteit te kunnen betrekken als uitvloeisel van uitwisse lingsovereenkoms ten met andere energiebedrijven. De om vang zal echter gering zijn, aldus het jaarverslag. De PEN-dlrectie ver wacht namelijk dat het bouwen van koleneenheden slechts bij een be perkt aantal bedrijven mogelijk ls. Wat het Elektriciteitsplan van de SEP verder betreft, de plannen voor de bouw van nieuwe eenheden zullen vermoedelijk nog niet voldoende zijn om de vraag naar stroom aan het begin van de negentiger Jaren te dek ken. De SEP houdt rekening met een tekort over tien Jaar van ongeveer 1200 megawatt. In het uitbreidings schema zijn daarom nu al lange-ter- mij nplannen opgenomen voor de bouw van twee produktie-eenheden van 600 en 1000 mw. Voor die 1000 mw denkt de SEP eventueel aan een ker nenergiecentrale, maar dat ls afhan kelijk van de uitkomst van de maat schappelijke discussie over kernener gie. Mocht er geen kercentrale ko men, dan moet de benodigde 1000 mw worden opgewekt door twee met fos siele brandstoffen (kolen, olie) ge stookte eenheden. Het plan voorziet verder ln stadsver warmingsprojecten ln Enschedé, Hengelo, Helmond, Almere en Pur- merend. Het PEN-verslag noemt ver der Hoorn terwijl een studie over Am sterdam-Bijlmermeer ln een verge vorderd stadium ls. Een nadere stu die wordt ook verricht naar het ge bruik van afvalwarmte van de centra le ln Velsen voor stadsverwarming ln Haarlem, Velsen en Haarlemmerlie- de/Spaamwoude. Stadsverwarming kan tot flinke energiebesparing lei den, aldus de PEN. Volgens de Financial Times van gis teren. bestaan er plannen bij de Brit se regering om de exploitatie van nieuwe Noordzee-ollevelden sterk te vertragen. Het doel ervan ls, de olle- produktle te spreiden over de komen de tien jaar. De Britse minister van energiezaken, D. Howell, deelde dezer dagen mee dat nu reeds wordt ge sproken over het uitstellen van pro jecten die twee „offshore" boormaat- schappijen ln de Noordzee willen uit voeren. Die twee maatschappijen zijn de „Philips Oroep" die het zogenaam de „T-blok" in de Noordzee wil gaan ontginnen, en de „Britse Nationale Olie Corporatie", die een vergunning heeft aangevraagd voor de exploita tie van het „Clyde-veld". De plannen vormen een onderdeel van een heel pakket van maatregelen dat ertoe moet leiden dat de piek die de komende Jaren ln de curve van de Britse olieproduktie zal ontstaan, da nig wordt afgeplat. Een andere maat regel die wordt overwogen ls een drastische beperking van de olie-ex port Op deze manier hoopt Engeland zichzelf ook ln de Jaren negentig nog met olie te kunnen bedruipen. Het ministerie van energiezaken heeft uitgerekend dat als alle olie bronnen hun maximale produktleca- paciteit hebben bereikt, er ln de Jaren tachtig een overschot ontstaat van 250 miljoen ton olie, wat gelijkstaat aan drie Jaar Engels binnenlandsver- bruik. Howell wees met klem op de noodzaak, van dat overschot een roy aal gedeelte achter de hand te hou den, om Engelands zelfvoorziening zo lang mogelijk in stand te houden. Uitstel Vast staat al, dat de regering de ex ploitatie van na 1975 ontdekte olie bronnen in de Noordzee geruime tijd wil uitstellen. Het „Clyde-veld" en het „T-blok" zijn de eerste commer ciële projecten, die onder deze maat regel vallen. Het Clyde-veld, dat de Britse Nationale Olie Corporatie wil gaan ontginnen in samenwerking met Exxon en Shell, zou tussen de 40.000 en de 45.000 vaten (van 159 liter) per dag kunnen opleveren. Ge schat wordt dat uit het T-blok. dat Philips wil gaan exploiteren samen met Aglp, Century Power and Light, Oil Exploration en Petroflna. zo'n 150.000 tot 200.000 vaten per dag naar boven kunnen worden gebracht Volgens het ministerie van energieza ken kunnen maatregelen als voor noemde ervoor zorgen dat de produk tie de komende Jaren niet ver boven het binnenlands verbruik uitstijgt. Engeland consumeert ongeveer 85 miljoen ton olie per Jaar. De Financi al Times wijst in een commentaar op de mogelijkheid de olieproduktie flink te spreiden met hulp van de staat, oliemaatschappijen niet tegen stribbelen: 12,5 procent van alle olie. dat ls het percentage waarop de staat door middel van royalties recht heeft, in de bodem laten zitten. De oliemaatschappijen zijn niet zo erg ingenomen met de plannen van de regering. Uitstellen van de exploi tatie van enkele grote olievelden leidt er voor hen alleen maar toe dat de ontwikkelingskosten hoger worden. Door een stijgende Inflatie zal dat stevig ln de winst hakken. ADVERTENTIE 0| 40/ Pandbrief, looptijd maximaal 8 jaar. Huidig E^/0 rentepercentage huidige afgifteprijs f 1.010,- V JP opgelopen rente vanaf 15 januari 1990 (effectief ren- WÊnm mm dement 10,17%)Jaarlijkse rente-uitkering f 105,-. Aan toonder. Tussentijds verhandelbaar op de effekten beurs. Verkrijgbaar bij de kantoren van Westland/Utrecht Hypotheekbank, of bij uw bank of commissionair in effekten. Hoofdkantoor: Amsterdam, Sarphatistraat 1,020-26 3131 ADVERTENTIE NEW YORK (AFP, AP) De Chase Manhattan Bank, de op twee na grootste bank van de Verenigde Sta ten, heeft als eerste de prime rate verlaagd van 11 tot 10,75 procent. De prime rate is de rente die de Ameri kaanse banken vragen van hun groot ste klanten. De rente, die half april nog op 20 procent stond, heeft door de maatregel van Chase Manhattan de laagste stand bereikt sinds novem ber 1978. Algemeen wordt verwacht dat de andere banken zullen volgen. Amerikaanse bankkringen houden er ook rekening mee dat het disconto, gehanteerd door de Federal Reserve Board, het Amerikaanse stelsel van centrale banken eveneens omlaag gaat. Het staat nu op 11 procent. Dezelfde bankkringen verwachten verder dat de rente nog verder gaat dalen als gevolg van de recessie ln de VS. De kredletbeperkende maatrege len in de VS zouden daar niets aan kunnen veranderen. Aan het voornemen van de Britse overheid, de rente in Engeland op het hoge percentage van zestien te laten, ls het waarschijnlijk te danken dat het pond sterling gisteren opnieuw in waarde is gestegen. Voor het pond werd 2,399 dollar betaald op de Euro pese wisselmarkt, een hoogte die in vijf jaar niet meer werd behaald. 10 4Q/ Spaarpandbrief, groeit in 5 jaar naar f1.650,-. Bi/O Huidig rentepercentage 10)5%; huidige afgifteprijs 10 JO f1.000,- opgelopen rente vanaf 28 januari 1980 ■Wr mm (effectief rendement 10,47%) Aan toonder. Tussentijds verhandelbaar op de efïektenbeurs. Verkrijgbaar bij de kan toren van Westland/Utrecht Hypotheekbank, of bij uw hank of com missionair in effekten. Hoofdkantoor: Amsterdam, Sarphatistraat 1,020-26 3131 WASHINGTON (IPS) Boli via heeft een economie die zeer gevoelig is voor interna tionale druk. De generaals, die vorige week door middel van een staatsgreep de macht grepen, zouden het door eco nomische pressie van het bui tenland zeer moeilijk kunnen krijgen. Dit blijkt uit een onderzoek van de Amerikaanse Raad voor studies op het westelijk halfrond. Volgens de raad kan de militaire Junta onder leiding van generaal Garcia Meza het niet lang uithouden zonder steun uit het buitenland, met name de Verenig de Staten. De regering ln Washington heeft uit protest tegen de staatsgreep de hulp aan Bolivia voorlopig stop gezet. De Boliviaanse export bestaat voor meer dan de helft lilt tin. De Verenig de Staten hebben enorme, zogeheten strategische voorraden tin, die ze nu op de wereldmarkt zouden kunnen aanbieden. Een dergelijke dumping zou een voor Bolivia desastreuse da ling van de tinprijs tot gevolg heb ben, waardoor de militaire junta geen lang leven meer beschoren zou zijn. De regering van president Carter heeft al eerder laten blijken van de tlnvoorraden af te willen. De Verenigde Staten hebben echter in het verleden beloofd de 36.000 ton grondstof niet in één keer op de markt te dumpen. De Wereldbank heeft berekend dat in een dergelijk geval de tinprijs met minstens der tien procent zou dalen. Dit zou Boli via 120 miljoen gulden aan inkom sten kosten. Door een daling van de produktie, die op zo'n dumping zoü volgen, loopt dat verlies op tot twee- honderd miljoen gulden. In 1958 ver oorzaakte de verkoop van een grote hoeveelheid tin door de 8owJet-Unie grote onrust in de Boliviaanse eco nomie. Onder kostprijs Tussen 1973 en 1977 ls de prijs van tin met meer dan tweehonderd procent gestegen. Begin dit jaar zorgden de berichten over de op handen zijnde Amerikaanse verkoop voor een scher pe daling. Na protest van Bolivia werd de verkoop uitgesteld tot juli van dit Jaar en vanaf nu zou iedere week 500 ton Amerikaans tin op de markt worden gebracht. Boliviaanse economen voorspelden dat de tin prijs wel eens tot onder de kostprijs in Bolivia kan dalen. Buitenlandse schuld Bolivia zit Intussen ook met een enor me buitenlandse schuld. Veertig pro cent van de Inkomsten uit de export wordt Jaarlijks gebruikt voor de af lossing van die schuld. De economie is daardoor zeer zwak geworden. Na een bezoek van een delegatie van het Internationale Monetaire Fonds maakte de toenmalige interim-presi dent, mevrouw Gueller, een aantal strenge maatregelen bekend ter be strijding van de inflatie. Een devalua tie van de peso lijkt onvermijdelijk, met alle nadelige invloeden op de levensstandaard van dien. Bolivia moet veel van de eerste levensbehoef ten Invoeren en men verwacht dan ook dat de militairen zullen proberen buitenlandse investeerders aan te trekken. Dit laatste lijkt een zware opgave, mi de staatsgreep over de hele wereld sterk is veroordeeld en vakverenigin gen in Latijns-Amerika, Europa en de Verenigde Staten hebben opgeroepen tot een internationale handelsboycot van Bolivia. BUfTENLAND TROUW/KWARTET or Hennle Serfonteln IHANNESBURO In Zuid-Afrika is een nieuwe oplossing aangedragen voor het apart- Msprobleem. Het Zuidafrikaanse bureau voor rassenzaken (SABRA) heeft voorgesteld een Iver blank „thuisland" in te stellen, waar geen zwarte mag wonen of werken. Het voorstel «It gebracht als een belangrijke stap in de oplossing van de rassenkwestie. SABRA is niet zomaar een bu ut maar een invloedrijke organisa tie voor apartheid is en 33 jaar Wen werd opgericht door be lan g- Afrikaner academici, kerklei- en aanhangers van de Nationale ffl. 8ABRA heeft al die jaren een «wende rol gespeeld als het intel- ueie brein dat de weg effende voor avaarding en uitvoering van de irtheidspolitiek, de politiek van de afhankelijke thuislanden", de af scheiden stadsgebieden en de pas- Wetten. •tere nieuwe opmerkelijke voor wen van de 8ABRA zijn: Blanken moeten hun kinderaantal "dubbelen tot vijf kinderen per ge- om de blanke beschaving te ^Honderdduizenden zwarten uit de moeten op grote schaal wor- verwijderd naar hun „thuislan- Vervolgens moeten zij dagelijks Pote treinen worden getranspor- naar hun werk in de blanke toieden. agdromerij' WfcMte regeringsgezinde kranten ^sommige parlementariërs hebben W tegen deze voorstellen ge keerd. Ze noemden ze onpraktisch in het licht van de huidige afhankelijk heid van zwarte arbeid ln Zuid-Afrika en omdat de bevolking momenteel wel door elkaar woont al is het dan in afgescheiden gebieden. Het „blanke-thuislandplan" werd be lachelijk gemaakt in termen als „middeleeuws", „dagdromerij", en het „uit de weg gaan van de werke lijkheid" Hoe onrealistisch deze voorstellen voor de meeste Zuidafri kanen ook lijken, ze kunnen niet zon der meer worden afgedaan als „irrele vant" en „excentriek" De SABRA ls allereerst een door de meeste regeringsaanhangers zeer ge respecteerde organisatie Veel van de leden van de SABRA behoren tot de Afrikaner Broederbond, een geheime organisatie met 12.000 leden die ln feite de macht heeft in Zuid-Afrika. De voorzitter van de organisatie is professor Carel Boshoff. hoogleraar theologie aan de universiteit van Pre toria. Hij is schoonzoon van de „ar chitect van de apartheid" dr. Hendrik Verwoerd. Een aantal leiders van de machtige en politiek invloedrijke Ne derduits gereformeerde kerk. waar toe ongeveer tachtig procent van alle Afrikaners behoren, zijn ook voor stander van de blanke „thuisland"- droom en de voorgestelde geboorte golf. Eén van hen is dominee H. F. Verwoerd, de zoon van dr. Verwoerd. Achilleshiel Ten tweede zijn hun gezichtspunten een weerspiegeling van de vrees van de meeste blanken dat ze uiteindelijk door een zwarte meerderheid worden overspoeld. In de derde plaats richten de „thuls- land"-dromen de directe aandacht op de achilleshiel van de regeringspoli- tiek en de toekomstige grondwettelij ke voorstellen. Het feit dat. ongeacht de negen voorgestelde „onafhankelij ke thuislanden" voor de meer dan 20 miljoen Afrikanen, blanken altijd een minderheid zullen blijven, omdat de meeste zwarten zullen blijven wonen in de door blanken beheerste gebie den. Op dit ogenblik leven ongeveer 16 miljoen zwarten in „blank" Zuid- Afrika samen met 4 miljoen blanken, 2Vi miljoen kleurlingen en 750.000 In diërs. Ten vierde houden deze berekenin gen in dat de plannen van de rege ring, die 20 jaar geleden al werden aangekondigd en die er op gericht waren rond 1978 een eind te maken aan de .zwarte stroom" naar de blan ke steden, volledig mislukt zijn. De regering ziet nu de „oplossing" in de verlegging van de grenzen van de zwarte thuislanden zodat ook de stadsgebieden waar zwarten wonen tot de thuislanden gaan behoren. Dat zou Inhouden dat de thuislanden zich zouden uitstrekken tot op 15 kilome ter van steden als Pretoria en Dur ban, en het geeft aan dat de regering zichzelf voor de gek houdt. In de zesde plaats brengen de voor stellen het morele dilemma van de regering weer eens onder aandacht: hoe rechtvaardigen we de voortgang van de macht van een blanke minder heid over een steeds groter wordende zwarte meerderheid. En dat op een ogenblik waarop die regering zegt af stand te willen nemen van rassendis criminatie en rassenoverheerslng. Tenslotte zijn zowel „verkrampte" als „verligte" nationalisten voorstan der van de dromen van 8ABRA. Stad voor blanken Dr. Willem van Heerden die de SA- BRA-droom bijna een maand gele den lanceerde, verklaarde dat de eer ste stap zal zijn een stad voor blan ken te bouwen in een speciaal gebied en dit gebied dan uit te breiden. Dit wordt dan de kern van het toekomsti ge blanke „thuisland", dat uiteinde lijk een afzonderlijke provincie moet worden. Volgens Van Heerden gaat SABRA een maatschappij oprichten die dit zogenaamde „oranje-project" gaat opzetten. SABRA zou al de voorlopi ge steun van de regering hebben. De organisatie zoekt naar een dun be volkt gebied om „verhuizing op grote schaal van de zwarten te voorko men". Het moet dichtbij water-, elek triciteit- en transportvoorzieningen liggen. Het gebied dat SABRA op het oog heeft ligt ln het droge gebied van de Oranje-rivier tussen de Kaapprovin cie en de Vrijstaat ln de buurt van de Hendrik Verwoerddam. Het gebied moet een levensvatbare economie hebben, zowel op het gebied van in dustrie als van landbouw De infra structuur moet steunen op mechani satie en moet kunnen concurreren met goedkope zwarte arbeid. Al de ongeschoolde arbeid ook het schrobben van een vloer en het vegen van de straat moet door blanken worden gedaan. Zwarten mogen er niet wonen of werken, maar wel deel nemen aan culturele- en sportgebeur tenissen. Volgens Van Heerden is het nationale gevoel van het volk de drijvende kracht achter het project. Hij noemt het blanke thuisland essentieel voor de blanke ziel. „Ik kan geen toekomst zien waarin zwart en blank zich vrij onder elkaar kunnen begeven." Van Heerden verwacht niet dat de zwarte gemeenschap protest zal aantekenen tegen het Idee van SABRA. Maar de Ironie wil wel dat ln het beoogde gebied bij de Oranjerivier tachtig procent van de bevolking niet-blank is. Zwakke plekken De secretaris van de SABRA, dr C. J. Jooste, wijst op de zwakke plekken van de huidige regeringspolitiek. „Volgens ons waardesysteem kan een minderheid niet eindeloos blijven heersen over een meerderheid. Daar om zullen de blanken worden ge dwongen te kiezen voor een integra tiepolitiek, tenzij de blanken de meerderheid van de bevolking gaan uitmaken," aldus Jooste. In feite waarschuwen deze blanke- thuislandldealisten ervoor dat de blanken uiteindelijk een meerder heidsregering zullen moeten aanvaar den. Ze vinden de politiek van Preto ria onrealistisch en onwerkbaar op de lange duur. als er tenminste geen geweld wordt gebruikt om de blanke suprematie te handhaven. Het debat tussen de regering en deze indealistlsche aanhangers toont tra gisch genoeg aan dat blank Zuid- Afrika, zelfs nu nog na de overwin ning van Mugabe ln Zimbabwe, door gaat met een politiek die de werke lijkheid ontvlucht. Net als de blanke Rhodesiërs weigeren ze de realiteit van een onvermijdelijke meerder heidsregering onder ogen te zien. Het debat geeft tevens duidelijk en op een tragische manier aan hoe diep de angst zit van de blanke Zuidafrika nen voor de twintig miljoen zwarte medeburgers, die ze beschouwen als vijanden en als een dodelijke bedrei ging van hun veiligheid en toekomst

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 11