Nieuws ais ontspanning li amro bank 'Ik mag lijden dat het morgen grijs is' amsterdam sail'80 Nieuwe boeker Tachtigers van toen I Gorters Sonnetter En dan nog AVRO zendt documentaire uit over politie in San Francisco Goochelaar Fred Kaps overleden Dordtse impressionisten OONDERDAG 24 JULI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET d Het jaar 1980 biedt gelegenheid ten te denken aan 1880, aan de Bewegij der Tachtigers. De jonge dichters v; i; toen, door oudere generaties uit< aard niet voor vol aangezien, bakfo hun critici een poets door onder i schuilnaam Ouido een romantic* I verhaal te doen verschijnen: Juli j| Een verhaal van Sicilië. 1885. Wa n neer de kritiek de parodie niet ongu stig ontvangt, openbaren Kloos 11 Verwey dat zij de auteurs zijn van< grap. De brochure waarin zij d doen. „De onbevoegdheid der H< landse literaire kritiek" <1886» thans bij C. J. Aarts in de reei1 Amsterdamse schotschriften he j drukt, met een nawoord van B. Lugi i die een documentaire editie erva voorbereidt. Hermeneus, het maandschrift vooK de antieke cultuur, schiet zo nu e n dan uit zijn slof. In 1978 verschee een nummer met bijdragen over klai sieke motieven in de Nederlandse 11 teratuur. Artikelen die zich beperke j tot de klassieke invloed op Tacht gers verschenen in de vierde jaargan van Hermeneus (1931-1932». Ze zij thans verzameld verschenen onder d3 titel „De Tachtigers en de klassier ken". In de bibliografie van deze uit gave, verzorgd door Sjoerd van Faat sen. wordt een poging ondernome de sinds 1932 verschenen literatuu ter zake op te sommen Door de cl* sici die bijdragen leveren worden Ca ter. Boeken, Perk, Leopold. Van 6 Woestijne. Boutens en Kloos aan derzoekjes onderworpen. R De Tachtigers en de klassieken. Vi zameling van een aantal artikele oorspronkelijk gepubliceerd in H< meneus. Met bibliografie van Sjoei van Faassen. Reflex, Utrecht 1980.1 blz. 18,-. De onbevoegdheid <k Hollandse literaire kritiek door Wi lcm Kloos en Albert Verwey. Derd druk (gereproduceerd naar het dat Kloos op 7 mei 1886 namens d schrijvers aan Van Deyssel schonk C. J. Aarts. Amsterdam 1960. 62 Bh ƒ10.-. Na zijn epische gedicht Mei (1889) e na zijn sensitivistische Verzen (1890 heeft Herman Gorter, zonder enigi twijfel de grootste dichter voortgeko men uit de kring der Tachtigers, i De Nieuwe Gids sonnetten gepubkl ceerd. 32 in Augustus 1891 en vieri 1893 In de uitgave van zijn poëzie ui 1897 zijn er van deze 36 sonnetten no 31 over. Kritisch als Gorter was e voortdurend bezig zich beweeglij van gewaarwording aan het public te presenteren, heeft hij de in d volgende uitgave (1905» er nog maa 13 gehandhaafd. Ten slotte bevat d uitgave van zijn werk uit 1916 nq maar één sonnet van de totale reeta die door Henr. Roland Holst in 191 betiteld is met „Kenteringsonetten Hoewel de sonnetten nimmer do Gorter zelf afzonderlijk in boekvo» zijn gepubliceerd, is de heruitgave De Boekvink verantwoord, omdat» in de uitgave van 1897 één geh* vormen, èn omdat zij binnen de hu dige belangstelling voor de sonnd vorm voor een luttel bedrag gelega heid biedt de bewering van Hen Roland Holst te controleren: „Achto iedere uitbeelding eener gewaarwot ding wordt de golfslag van het zielek ven hoorbaar, achter iedere uitzet ging van zintuiglijke gevoelens, va? zijn geheimzinnige diepte open ftf Herman Gorter. Kenteringssofind ten. Querido, Amsterdam 1979. Df Boekvink. 40 blz. 9.50. De Rotterdamse Kunststichting, Rotterdam, stuurde ons de volgende boeken: Gedichten van Corrie Har tong (86 blz - 7.50», Veertig etsw 1972-1974 van T van Os 15.-» en Bob den Uyl beschreven door 14 ver schillende schrijvers gevat in 46 pap na s. Prijs: ƒ7.50. Beknopte geschiedenis van de popiu laire muziek, door H van Westen Uitgegeven door Wolters-Noordhofl Groningen. 142 blz - 17.50. „Japan en de Lage Landen" heel het tijdschrift dat de 8tichting Dv mensie Dichtersgroep vanaf januar. 1981 uitbrengt. Het tijdschrift vet schijnt vier keer per jaar en gaat in of alle aspecten van de Japanse cultuur zoals die in de Lage Landen wordt ervaren. Er zal onder meer aandacht besteed worden aan Japanse kuitft Haiku en andere dichtvormen kera miek. foto's, bonzai. calligrafie «I film. door Jan van Galen HILVERSUM Dat de Verenigdé Staten de thuishaven is voor weirdo's, wino's, creepo's en allerhande fruitcakes zal niemand ontgaan. In een nimmer aflatende reeks speelfilms die ons land sinds jaar en dag bereiken staat de Amerikaan centraal als een individu dat zich onderscheidt van alle andere menselijke wezens van de aardkloot. Het dagelijks leven is er The All American Show. alles is anders en niets is er onmogelijk De tv-maker was daar al tientallen jaren geleden achter gekomen en ook de TR08 weet het sinds enige weken Ed van Kan en Ralf Ingbar, twee hot shots van het medium, presenteren Speciaal vandaag Eerste deel van „Jacques Cousteau op zoek naar Atlan tis", het „verloren paradijs" dat zich in het oostelijk deel van de Middellandse zee zou bevinden Ned. 119.25 Hoogtepunten van de van middag gespeelde partijen om de internationale tenniskam pioenschappen van Nederland op de banen van het Melkhuis- je te Hilversum Ned. 1/20.15 Olympische Spelen sa menvattend verslag met onder meer atletiek en turnen Ned. 1/22.30 In het Westduitse tv-pro- gramma Het kleine televisies pel: films uit de derde wereld. Al irs - de bruiloft, is een Tune sische speelfilm. Dtsl. 2/22.15 Hoogtepunten van het Nort- hsea jazz festival in jazz-spec- trum. Optreden van het sextet van Chico Hamilton en The Mongo Santa Maria Band Hilv. 2/23.15 momenteel het tv-programma Bana- nasplit De inbreng van de HOS is weliswaar nihil, want de scènes zijn gekocht van een Amerikaanse tv- maatschappij, maar JSd en Ralf pra ten de onderwerpen toch leuk aan elkaar In 1980 worden nog steeds aan de lopende band programma's gemaakt over de curieuze Yank Altijd weer vindt men een „originele" invalshoek Wat te denken van de ijscoventer in Harlem, bejaarden in Texas, kinde ren in de politiek of de vrouw als mens. Wicker De Brit Alan Wicker is een tv-maker die al die onderwerpen al eens heeft aangepakt, en wanneer dat nog niet het geval is geweest zal hij het in de toekomst nog zeker doen. Wicker reist de hele wereld af (meer dan 120.000 kilometer per jaar) op zoek naar mensen die anders zijn dan an deren. Een soort van Henri Remmers van Veronica dus. maar dan als een echte professional. Voor Yorkshire Television (een regionale zender van de commerciële omroep ITV) maakte Wicker een tweedelige serie over de politie in San Francisco. Deel 1 gaat over de vrouwen in het korps, in deel 2 gaat hij op zoek naar homofiele agenten. De AVRO heeft de mini serie aangekocht. Vanavond op Ned l om 21 15 uur is het eerste gedeelte te zien. deel 2 op woensdag 6 au gustus Wicker heeft al meer in San Francis co gefilmd en dat ligt voor de hand De stad zit vol vele geheimen. Een vergaarbak van blanken. Chinezen, negers. Portoricanen, Spanjaarden. Japanners en Filippijnen. San Fran cisco was jaren lang hèt hippie-para dijs bij uitstek, de plaats waar vele studentenopstanden begonnen en ook verzamelplaats van religieuze sekten. Minderheden In Frisco mag veel. zeggen de insi ders, men is er uiterst tolerant. De stad staat nu vooral bekend als de ..gay-capital of the world"; de hoofd- stad der homofielen. Naar schattin gen wonen er momenteel 150.000 ..gays" Een minderheid, maar wel een grote. Er zijn vele minderheden en hun tegenstrijdige belangen en ver uiteenlopende gewoonten, maken van Frisco tegelijkertijd ook een zeer onrustige stad Tussen alle partijen in staat de poli tie. Dat deze een moeilijke taak dient te verrichten behoeft natuurlijk geen betoog. Om over deze materie een documentaire te maken is geen origi neel idee. maar er valt wel degelijk iets interessants van te maken. Een vraag die bijvoorbeeld kan worden gesteld is: hoe moet de politie een bevolking met zo'n grote verschei denheid benaderen? En: wat voor soort mensen moet men er voor aan trekken? Enige tijd geleden is het plan ontr staan om vertegenwoordigers van al le minderheden in het korps op te nemen. Sinds kort werken er bij de politie dan ook homofielen, die daar ook op gekozen worden. Sinds vijf jaar werken er vrouwelijke agenten in de straten van San Francisco. Ze heb ben dezelfde taken, hetzelfde salaris en dezelfde opleiding als hun manne lijke collega's. Meerijden mooie beelden, opzienbarende tek sten en van elke vorm van diepgang gespeend. Zo ziet de kijker Wicker meerijden in de patrouillewagen van vrouwelijke agenten op weg naar weer een nieuw delict. Je ziet hem met de agenten achter verdachten aanrennen, om na de jacht hijgend enige vragen te stel len. Wicker al schietend tijdens een training, Wicker aan het front tijdens een schietpartij in een achterbuurt. Gearresteerde verdachten worden zonder scrupules levensgroot in beeld gebracht? Doorvragen is er niet bij. Het moet lekker zijn en niet moeilijk want het gaat uiteindelijk om de kijkcijfers hoog te houden. Daar heeft Wicker niet alleen belang bij als tv-maker. maar ook als zakenman. Hij is name lijk de grootste aandeelhouder van de commerciële .zender Yorkshire, die zijn shows uitzendt. Van een onzer verslaggevers UTRECHT De goochelaar Fred Kaps is in de nacht van dinsdag op woensdag op 54-jarige leeftijd in zijn woonplaats Utrecht overleden Kaps. die verschillende malen wereldkam pioen goochelen was. raakte vooral beroemd door zijn trucs met kaarten Zijn eerste optreden als goochelaar was tijdens zijn militaire dienstplicht in Indonesië. Hij maakte toen deel uit van een studentencabaret en na zijn terugkeer in Nederland werd gooche len zijn beroep Hij gaf verscheidene voorstellingen voor de koninklijke familie, zoals bij het 25-jarig huwelijksjubileum van koningin Juliana en prins Bemhard. Als gevolg van de laatste voorstelling werd hij door de Engelse koningin uitgenodigd in Buckingham Palace op te treden. Kaps. die gast was in de televisie show van Ed Sullivan in de Verenigde Fred Kaps Staten, ontving in dat land een on derscheiding; hij werd erelid van de Magic Castle. Hij is enige tijd ziek geweest en werd begin van dit jaar geopereerd Een paar weken geleden was hij zover hersteld dat hij weer enkele voorstel lingen in Monte Carlo gaf. maar daar na stortte hij weer in. ADVERTENTIE Wicker gaat uitgebreid op deze ont wikkelingen in. Niet als kritisch jour nalist, maar meer als entertainer Wicker is de hoofdrolspeler, de ge interviewden zijn de figuranten. Zij maken deel uit van zijn wereld. Het programma heet dan ook Wickers World en is al jarenlang te zien op de Britse buis Zijn nieuwsshow trekt negentien miljoen kijkers per keer Op zich is dat niet zo verwonderlijk. Nieuws als entertainment, snel. 6-12 augustus Een grootscheeps nautisch evene ment. Een imposant festijn van trotse vier- en driemasters.Van barken en fraaie jachten. Met spiegelgevecht, wedstrijden, exposities en vermaak. 't Programmaboekje Sail '80 is nu te koop voor f 5,- bij alle Amro banken. Een zowel handzame als leerzame wegwijzer. Met achtergrondinformatie en reisverslagen Met alle gegevens over dit geweldige 7-daagse gebeuren. En met een interessant praktisch voordeel. Want in dit boekje is ook de NS-reductiebon opgenomen *50% korting op'n enkele rets. *40% korting op n retour door G. Kruis Daarvoor behoef je alleen maar die twee schilderijtje in de vitrine te be kijken, die hij op zeven en elfjarige leeftijd maakte. En Willy Sluiter, hier vertegenwoordigd door o.a. een virtu oos (in de goede zin van het woord) geschilderde portret van Larij. Door dergelijke portretten, maar vooral door zijn soepele en populaire, veel verbreide tekeningen is hij de minst vergetene van de hier gepresenteerde kunstenaars, 'n Tentoonstelling voor een grijze dag „Ik mag lijden dat het morgen grijs is", Dordrecht» Museum, Museum straat 40, Dordrecht is nog te zien tot 25 augustus 1980. Openingstijden maandag t.m. zaterdag 10-17 uur. zon- en feestdagen 13-17 uur. DORDRECHT „Ik mag lijden dat het morgen grijs is. 't Is heerlijk om rustig buiten te zitten werken. Dan Voel ik mij 't gelukkigst. Zoo naar de Dordtse menschen zijn, zoo lief zijn mij hier de omstreken. O ik weet menig plekje waar heerlijke dingen van zijn te maken Dat schreef Jan Veth, kunstenaar en criticus, in 1887 aan zijn verloofde en niettegenstaande zijn op z'n minst ongunstige mening over de Dordtenaren, hebben ze daar, in Dordrechts Museum, toch de eerste zin maar gebruikt als titel voor een hele fijne „kijk' -tentoonstelling over de Dordtse impressionisten. Een titel, die velen zeker in dit barre jaargetijde misschien wat minder aantrekkelijk voorkomt, vooral als je niet weet welk „grijs" Jan Veth precies bedoelde. Twee kunstenaars vallen een beetje buiten dat thema: „vergeten" Anton 8chotel, niet alleen vanwege zijn fa milienaam (de zeeschilders!), maar veel meer door zijn natuurtalent Elias Bonnen; „Aanlegsteiger in de winter" olieverf/doek 68 bij 101 cm Een van de voormannen, eigenlijk zelfs wel de grondlegger van de Haag se School. Gerard Bilders, legde dat al zeventien jaar eerder, in 1860, in een brief vast: „Ik zoek naar een toon. dien wij „gekleurd grijs" noemen, dat is alle kleuren, hoé sterk ook. zooda nig tot één geheel gebracht, dat ze den indruk geven van een geurig warm grijs". Hij voegde daar nog aan toe dat dit „verbazend moeyelijk" was en dat komt op deze tentoonstel ling dan ook duidelijk naar voren Zonls je er ook merkt, dat voorschrif ten en regels in en voor kunststromin gen altijd maar gedeeltelijk opgaan of opgevolgd worden. Niet zomaar En dat het allemaal maar niet zomaar ging. zo van de romantiek het impres sionisme in alleen de kunst-ge schiedenis kent jaartallen valt hier al direct op als je de schilderijen ziet van Roland Larij (1855-1932), die als eerste Dordtenaar in aanraking kwam (door Theofile de Bock) met de schilderkunst van de Haagse School 't Zijn er maar een paar maar toch geven die al een indruk van de manier waarop deze kunstenaar werkte De. laat ik maar zeggen, „wisselvallig heid" van dit oeuvre bracht de beken de criticus Plasschaert er destijds toe te schrijven dat Larij's werk „nooit dat van een volkomen krachtige per soonlijkheid was" (een andere manier om te zeggen: een tikkeltje slap): maar je kunt het er evengoed op houden dat Larij gewoon en eerlijk zijn stemmingen volgde, zich in de eerste plaats liet leiden door zijn ge moedsgesteldheid. Want soms schil derde hij. zij het in een min of meer impressionistisch aandoende tech niek. fors en voor toen toch zeker wel gedurfd, heel romantische land schappen met koeien en ander vee. maar er hangt hier ook een doek. ..Korenmaaiers" (ca. 1903) in sterke en stralende ongebroken kleuren, dat geen gek figuur zou slaan op een tentoonstelling van Fauvisten. En die beweging van „wilden" ontstond pas enkele jaren later j Willy Sluiter „Portret van Roland Lary, praeses van het Teekenge- j nootschap Pictura te Dordrecht", olieverf/doek 145 bij 90 cm Cor Noltee: „Riedijkshaven in de sneeuw", olieverf/doek 99 bij 143 cm Het „plein-air"-, in de open lucht, op de plek zelf-schilderen. was ook een van de kenmerken van het impressio nisme. Wat uiteraard (weer) niet in houdt, dat alle aanhangers van die richting dat deden. Dikwijls genoeg werd er buiten geschetst en binnen geschilderd Buiten schilderen En nóg anders deed Bernard M. Kol- dewey (1859-1898) het. Die was veel te ongedurig om het lang op de Ant werpse academie uit te houden. Misschien dat hij daardoor nooit echt een „routinier" werd. Zijn schilderij en zelfs de hele grote, die van meer bij een en anderhalve meter zette hij op in zijn atelier aan de hand van schetsen, maar hij nam ze later toch weer mee naar buiten om ze af te maken„dat was", schreef zijn vriend Larij. „dan ook zijn kracht, gaf oprechtheid aan zijne kunst". Zijn topstuk op deze expositie vind ik „Het Zwijndrechtse veer": let op die prachtige wolkenhemel. Marinus Pieter Reus' (1865-1938) wer ken, kleurrijk en warm-levendig, zijn niet bepaald een afspiegeling van diens onevenwichtige leven, vol de pressies en nerveuze inzinkingen. Zijn aanpak was direct, geeft ook de indruk van zelfverzekerdheid, zijn kleurgebruik helder en zelfs fel. Plas schaert (om hem kun je niet heen wat deze periode betreft) noemde hem een impressionist van talent, maar waarschijnlijk was dat talent toch niet helemaal toereikend voor wat Reus werkelijk wilde en heeft hij die betrekkelijk korte periode dat hij werkelijk actief was te veel op zijn tenen gelopen. De laatste achttien jaar van zijn leven heeft hij dan ook geen streek meer op het linnen kun nen zetten. Van Herman Gunneweg (1846-1904) je ontkomt bij een dergelijke ten toonstelling niet aan opsommingen zijn vooral de aquarellen een grote verrassing. Pure impressies, direct gedaan, heel bewogen van licht. In het voorwoord tot de catalogus wordt die periode van 1880-1940 als een enigszins „vergeten" periode in de Dordtse schilderkunst aangeduid. Op deze expositie word je meermalen met je neus op het feit gedrukt, dat er dan heel wat „niet-vergeten" kunste naars zijn, wier werken niet aan de toppers van deze tentoonstelling kunnen tippen Raadsel Het raadsel van de populariteit Kijk eens naar zo'n „Waterrijk land schap" van Elias Boonen (1860-1931). zo'n sober maar sterk geschilderd „Gezicht op de Grote Kerk" van Bas Veth (1861-1944). de kleine winter-pa- neeltjes van Steef Wijnhoven (1898- 1969), dat „Gezicht op Dordrecht" van Daan Mühlhaus (1907), of de „Bouwput van de Boombrug" van Cor Noltee. de „Dordtse Breitner", maar dan wel een heel eigenzin nige

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4