Nieuws ais ontspanning
li amro bank
'Ik mag lijden dat
het morgen grijs is'
amsterdam sail'80
Nieuwe boeker
Tachtigers
van toen I
Gorters Sonnetter
En dan nog
AVRO zendt documentaire uit over politie in San Francisco
Goochelaar
Fred Kaps
overleden
Dordtse impressionisten
OONDERDAG 24 JULI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
d
Het jaar 1980 biedt gelegenheid ten
te denken aan 1880, aan de Bewegij
der Tachtigers. De jonge dichters v; i;
toen, door oudere generaties uit<
aard niet voor vol aangezien, bakfo
hun critici een poets door onder i
schuilnaam Ouido een romantic* I
verhaal te doen verschijnen: Juli j|
Een verhaal van Sicilië. 1885. Wa n
neer de kritiek de parodie niet ongu
stig ontvangt, openbaren Kloos 11
Verwey dat zij de auteurs zijn van<
grap. De brochure waarin zij d
doen. „De onbevoegdheid der H<
landse literaire kritiek" <1886»
thans bij C. J. Aarts in de reei1
Amsterdamse schotschriften he j
drukt, met een nawoord van B. Lugi i
die een documentaire editie erva
voorbereidt.
Hermeneus, het maandschrift vooK
de antieke cultuur, schiet zo nu e n
dan uit zijn slof. In 1978 verschee
een nummer met bijdragen over klai
sieke motieven in de Nederlandse 11
teratuur. Artikelen die zich beperke j
tot de klassieke invloed op Tacht
gers verschenen in de vierde jaargan
van Hermeneus (1931-1932». Ze zij
thans verzameld verschenen onder d3
titel „De Tachtigers en de klassier
ken". In de bibliografie van deze uit
gave, verzorgd door Sjoerd van Faat
sen. wordt een poging ondernome
de sinds 1932 verschenen literatuu
ter zake op te sommen Door de cl*
sici die bijdragen leveren worden Ca
ter. Boeken, Perk, Leopold. Van 6
Woestijne. Boutens en Kloos aan
derzoekjes onderworpen.
R
De Tachtigers en de klassieken. Vi
zameling van een aantal artikele
oorspronkelijk gepubliceerd in H<
meneus. Met bibliografie van Sjoei
van Faassen. Reflex, Utrecht 1980.1
blz. 18,-. De onbevoegdheid <k
Hollandse literaire kritiek door Wi
lcm Kloos en Albert Verwey. Derd
druk (gereproduceerd naar het
dat Kloos op 7 mei 1886 namens d
schrijvers aan Van Deyssel schonk
C. J. Aarts. Amsterdam 1960. 62 Bh
ƒ10.-.
Na zijn epische gedicht Mei (1889) e
na zijn sensitivistische Verzen (1890
heeft Herman Gorter, zonder enigi
twijfel de grootste dichter voortgeko
men uit de kring der Tachtigers, i
De Nieuwe Gids sonnetten gepubkl
ceerd. 32 in Augustus 1891 en vieri
1893 In de uitgave van zijn poëzie ui
1897 zijn er van deze 36 sonnetten no
31 over. Kritisch als Gorter was e
voortdurend bezig zich beweeglij
van gewaarwording aan het public
te presenteren, heeft hij de in d
volgende uitgave (1905» er nog maa
13 gehandhaafd. Ten slotte bevat d
uitgave van zijn werk uit 1916 nq
maar één sonnet van de totale reeta
die door Henr. Roland Holst in 191
betiteld is met „Kenteringsonetten
Hoewel de sonnetten nimmer do
Gorter zelf afzonderlijk in boekvo»
zijn gepubliceerd, is de heruitgave
De Boekvink verantwoord, omdat»
in de uitgave van 1897 één geh*
vormen, èn omdat zij binnen de hu
dige belangstelling voor de sonnd
vorm voor een luttel bedrag gelega
heid biedt de bewering van Hen
Roland Holst te controleren: „Achto
iedere uitbeelding eener gewaarwot
ding wordt de golfslag van het zielek
ven hoorbaar, achter iedere uitzet
ging van zintuiglijke gevoelens, va?
zijn geheimzinnige diepte open
ftf
Herman Gorter. Kenteringssofind
ten. Querido, Amsterdam 1979. Df
Boekvink. 40 blz. 9.50.
De Rotterdamse Kunststichting,
Rotterdam, stuurde ons de volgende
boeken: Gedichten van Corrie Har
tong (86 blz - 7.50», Veertig etsw
1972-1974 van T van Os 15.-» en
Bob den Uyl beschreven door 14 ver
schillende schrijvers gevat in 46 pap
na s. Prijs: ƒ7.50.
Beknopte geschiedenis van de popiu
laire muziek, door H van Westen
Uitgegeven door Wolters-Noordhofl
Groningen. 142 blz - 17.50.
„Japan en de Lage Landen" heel
het tijdschrift dat de 8tichting Dv
mensie Dichtersgroep vanaf januar.
1981 uitbrengt. Het tijdschrift vet
schijnt vier keer per jaar en gaat in of
alle aspecten van de Japanse cultuur
zoals die in de Lage Landen wordt
ervaren. Er zal onder meer aandacht
besteed worden aan Japanse kuitft
Haiku en andere dichtvormen kera
miek. foto's, bonzai. calligrafie «I
film.
door Jan van Galen
HILVERSUM Dat de Verenigdé Staten de thuishaven is
voor weirdo's, wino's, creepo's en allerhande fruitcakes zal
niemand ontgaan. In een nimmer aflatende reeks speelfilms
die ons land sinds jaar en dag bereiken staat de Amerikaan
centraal als een individu dat zich onderscheidt van alle
andere menselijke wezens van de aardkloot. Het dagelijks
leven is er The All American Show. alles is anders en niets is er
onmogelijk
De tv-maker was daar al tientallen
jaren geleden achter gekomen en ook
de TR08 weet het sinds enige weken
Ed van Kan en Ralf Ingbar, twee hot
shots van het medium, presenteren
Speciaal vandaag
Eerste deel van „Jacques
Cousteau op zoek naar Atlan
tis", het „verloren paradijs"
dat zich in het oostelijk deel
van de Middellandse zee zou
bevinden
Ned. 119.25
Hoogtepunten van de van
middag gespeelde partijen om
de internationale tenniskam
pioenschappen van Nederland
op de banen van het Melkhuis-
je te Hilversum
Ned. 1/20.15
Olympische Spelen sa
menvattend verslag met onder
meer atletiek en turnen
Ned. 1/22.30
In het Westduitse tv-pro-
gramma Het kleine televisies
pel: films uit de derde wereld.
Al irs - de bruiloft, is een Tune
sische speelfilm.
Dtsl. 2/22.15
Hoogtepunten van het Nort-
hsea jazz festival in jazz-spec-
trum. Optreden van het sextet
van Chico Hamilton en The
Mongo Santa Maria Band
Hilv. 2/23.15
momenteel het tv-programma Bana-
nasplit De inbreng van de HOS is
weliswaar nihil, want de scènes zijn
gekocht van een Amerikaanse tv-
maatschappij, maar JSd en Ralf pra
ten de onderwerpen toch leuk aan
elkaar
In 1980 worden nog steeds aan de
lopende band programma's gemaakt
over de curieuze Yank Altijd weer
vindt men een „originele" invalshoek
Wat te denken van de ijscoventer in
Harlem, bejaarden in Texas, kinde
ren in de politiek of de vrouw als
mens.
Wicker
De Brit Alan Wicker is een tv-maker
die al die onderwerpen al eens heeft
aangepakt, en wanneer dat nog niet
het geval is geweest zal hij het in de
toekomst nog zeker doen. Wicker
reist de hele wereld af (meer dan
120.000 kilometer per jaar) op zoek
naar mensen die anders zijn dan an
deren. Een soort van Henri Remmers
van Veronica dus. maar dan als een
echte professional. Voor Yorkshire
Television (een regionale zender van
de commerciële omroep ITV) maakte
Wicker een tweedelige serie over de
politie in San Francisco. Deel 1 gaat
over de vrouwen in het korps, in deel
2 gaat hij op zoek naar homofiele
agenten. De AVRO heeft de mini
serie aangekocht. Vanavond op Ned
l om 21 15 uur is het eerste gedeelte
te zien. deel 2 op woensdag 6 au
gustus
Wicker heeft al meer in San Francis
co gefilmd en dat ligt voor de hand
De stad zit vol vele geheimen. Een
vergaarbak van blanken. Chinezen,
negers. Portoricanen, Spanjaarden.
Japanners en Filippijnen. San Fran
cisco was jaren lang hèt hippie-para
dijs bij uitstek, de plaats waar vele
studentenopstanden begonnen en
ook verzamelplaats van religieuze
sekten.
Minderheden
In Frisco mag veel. zeggen de insi
ders, men is er uiterst tolerant. De
stad staat nu vooral bekend als de
..gay-capital of the world"; de hoofd-
stad der homofielen. Naar schattin
gen wonen er momenteel 150.000
..gays" Een minderheid, maar wel
een grote. Er zijn vele minderheden
en hun tegenstrijdige belangen en ver
uiteenlopende gewoonten, maken
van Frisco tegelijkertijd ook een zeer
onrustige stad
Tussen alle partijen in staat de poli
tie. Dat deze een moeilijke taak dient
te verrichten behoeft natuurlijk geen
betoog. Om over deze materie een
documentaire te maken is geen origi
neel idee. maar er valt wel degelijk
iets interessants van te maken. Een
vraag die bijvoorbeeld kan worden
gesteld is: hoe moet de politie een
bevolking met zo'n grote verschei
denheid benaderen? En: wat voor
soort mensen moet men er voor aan
trekken?
Enige tijd geleden is het plan ontr
staan om vertegenwoordigers van al
le minderheden in het korps op te
nemen. Sinds kort werken er bij de
politie dan ook homofielen, die daar
ook op gekozen worden. Sinds vijf
jaar werken er vrouwelijke agenten in
de straten van San Francisco. Ze heb
ben dezelfde taken, hetzelfde salaris
en dezelfde opleiding als hun manne
lijke collega's.
Meerijden
mooie beelden, opzienbarende tek
sten en van elke vorm van diepgang
gespeend.
Zo ziet de kijker Wicker meerijden in
de patrouillewagen van vrouwelijke
agenten op weg naar weer een nieuw
delict. Je ziet hem met de agenten
achter verdachten aanrennen, om na
de jacht hijgend enige vragen te stel
len. Wicker al schietend tijdens een
training, Wicker aan het front tijdens
een schietpartij in een achterbuurt.
Gearresteerde verdachten worden
zonder scrupules levensgroot in beeld
gebracht?
Doorvragen is er niet bij. Het moet
lekker zijn en niet moeilijk want het
gaat uiteindelijk om de kijkcijfers
hoog te houden. Daar heeft Wicker
niet alleen belang bij als tv-maker.
maar ook als zakenman. Hij is name
lijk de grootste aandeelhouder van de
commerciële .zender Yorkshire, die
zijn shows uitzendt.
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De goochelaar Fred
Kaps is in de nacht van dinsdag op
woensdag op 54-jarige leeftijd in zijn
woonplaats Utrecht overleden Kaps.
die verschillende malen wereldkam
pioen goochelen was. raakte vooral
beroemd door zijn trucs met kaarten
Zijn eerste optreden als goochelaar
was tijdens zijn militaire dienstplicht
in Indonesië. Hij maakte toen deel uit
van een studentencabaret en na zijn
terugkeer in Nederland werd gooche
len zijn beroep
Hij gaf verscheidene voorstellingen
voor de koninklijke familie, zoals bij
het 25-jarig huwelijksjubileum van
koningin Juliana en prins Bemhard.
Als gevolg van de laatste voorstelling
werd hij door de Engelse koningin
uitgenodigd in Buckingham Palace
op te treden.
Kaps. die gast was in de televisie
show van Ed Sullivan in de Verenigde
Fred Kaps
Staten, ontving in dat land een on
derscheiding; hij werd erelid van de
Magic Castle.
Hij is enige tijd ziek geweest en werd
begin van dit jaar geopereerd Een
paar weken geleden was hij zover
hersteld dat hij weer enkele voorstel
lingen in Monte Carlo gaf. maar daar
na stortte hij weer in.
ADVERTENTIE
Wicker gaat uitgebreid op deze ont
wikkelingen in. Niet als kritisch jour
nalist, maar meer als entertainer
Wicker is de hoofdrolspeler, de ge
interviewden zijn de figuranten. Zij
maken deel uit van zijn wereld. Het
programma heet dan ook Wickers
World en is al jarenlang te zien op de
Britse buis Zijn nieuwsshow trekt
negentien miljoen kijkers per keer
Op zich is dat niet zo verwonderlijk.
Nieuws als entertainment, snel.
6-12 augustus
Een grootscheeps nautisch evene
ment. Een imposant festijn van trotse
vier- en driemasters.Van barken en
fraaie jachten. Met spiegelgevecht,
wedstrijden, exposities en vermaak.
't Programmaboekje Sail '80 is nu te koop
voor f 5,- bij alle Amro banken.
Een zowel handzame als leerzame wegwijzer. Met
achtergrondinformatie en reisverslagen Met alle gegevens
over dit geweldige 7-daagse gebeuren. En met
een interessant praktisch voordeel. Want in dit boekje
is ook de NS-reductiebon opgenomen
*50% korting op'n enkele rets. *40% korting op n retour
door G. Kruis
Daarvoor behoef je alleen maar die
twee schilderijtje in de vitrine te be
kijken, die hij op zeven en elfjarige
leeftijd maakte. En Willy Sluiter, hier
vertegenwoordigd door o.a. een virtu
oos (in de goede zin van het woord)
geschilderde portret van Larij. Door
dergelijke portretten, maar vooral
door zijn soepele en populaire, veel
verbreide tekeningen is hij de minst
vergetene van de hier gepresenteerde
kunstenaars, 'n Tentoonstelling voor
een grijze dag
„Ik mag lijden dat het morgen grijs
is", Dordrecht» Museum, Museum
straat 40, Dordrecht is nog te zien tot
25 augustus 1980. Openingstijden
maandag t.m. zaterdag 10-17 uur.
zon- en feestdagen 13-17 uur.
DORDRECHT „Ik mag lijden dat het morgen grijs is. 't Is heerlijk om rustig buiten te zitten
werken. Dan Voel ik mij 't gelukkigst. Zoo naar de Dordtse menschen zijn, zoo lief zijn mij hier
de omstreken. O ik weet menig plekje waar heerlijke dingen van zijn te maken Dat schreef
Jan Veth, kunstenaar en criticus, in 1887 aan zijn verloofde en niettegenstaande zijn op z'n
minst ongunstige mening over de Dordtenaren, hebben ze daar, in Dordrechts Museum, toch
de eerste zin maar gebruikt als titel voor een hele fijne „kijk' -tentoonstelling over de Dordtse
impressionisten. Een titel, die velen zeker in dit barre jaargetijde misschien wat minder
aantrekkelijk voorkomt, vooral als je niet weet welk „grijs" Jan Veth precies bedoelde.
Twee kunstenaars vallen een beetje
buiten dat thema: „vergeten" Anton
8chotel, niet alleen vanwege zijn fa
milienaam (de zeeschilders!), maar
veel meer door zijn natuurtalent
Elias Bonnen; „Aanlegsteiger in de winter" olieverf/doek 68 bij 101 cm
Een van de voormannen, eigenlijk
zelfs wel de grondlegger van de Haag
se School. Gerard Bilders, legde dat
al zeventien jaar eerder, in 1860, in
een brief vast: „Ik zoek naar een toon.
dien wij „gekleurd grijs" noemen, dat
is alle kleuren, hoé sterk ook. zooda
nig tot één geheel gebracht, dat ze
den indruk geven van een geurig
warm grijs". Hij voegde daar nog aan
toe dat dit „verbazend moeyelijk"
was en dat komt op deze tentoonstel
ling dan ook duidelijk naar voren
Zonls je er ook merkt, dat voorschrif
ten en regels in en voor kunststromin
gen altijd maar gedeeltelijk opgaan
of opgevolgd worden.
Niet zomaar
En dat het allemaal maar niet zomaar
ging. zo van de romantiek het impres
sionisme in alleen de kunst-ge
schiedenis kent jaartallen valt hier
al direct op als je de schilderijen ziet
van Roland Larij (1855-1932), die als
eerste Dordtenaar in aanraking
kwam (door Theofile de Bock) met de
schilderkunst van de Haagse School
't Zijn er maar een paar maar toch
geven die al een indruk van de manier
waarop deze kunstenaar werkte De.
laat ik maar zeggen, „wisselvallig
heid" van dit oeuvre bracht de beken
de criticus Plasschaert er destijds toe
te schrijven dat Larij's werk „nooit
dat van een volkomen krachtige per
soonlijkheid was" (een andere manier
om te zeggen: een tikkeltje slap):
maar je kunt het er evengoed op
houden dat Larij gewoon en eerlijk
zijn stemmingen volgde, zich in de
eerste plaats liet leiden door zijn ge
moedsgesteldheid. Want soms schil
derde hij. zij het in een min of meer
impressionistisch aandoende tech
niek. fors en voor toen toch zeker wel
gedurfd, heel romantische land
schappen met koeien en ander vee.
maar er hangt hier ook een doek.
..Korenmaaiers" (ca. 1903) in sterke
en stralende ongebroken kleuren, dat
geen gek figuur zou slaan op een
tentoonstelling van Fauvisten. En die
beweging van „wilden" ontstond pas
enkele jaren later
j Willy Sluiter „Portret van Roland Lary, praeses van het Teekenge-
j nootschap Pictura te Dordrecht", olieverf/doek 145 bij 90 cm
Cor Noltee: „Riedijkshaven in de sneeuw", olieverf/doek 99 bij 143 cm
Het „plein-air"-, in de open lucht, op
de plek zelf-schilderen. was ook een
van de kenmerken van het impressio
nisme. Wat uiteraard (weer) niet in
houdt, dat alle aanhangers van die
richting dat deden. Dikwijls genoeg
werd er buiten geschetst en binnen
geschilderd
Buiten schilderen
En nóg anders deed Bernard M. Kol-
dewey (1859-1898) het. Die was veel te
ongedurig om het lang op de Ant
werpse academie uit te houden.
Misschien dat hij daardoor nooit echt
een „routinier" werd. Zijn schilderij
en zelfs de hele grote, die van meer
bij een en anderhalve meter zette
hij op in zijn atelier aan de hand van
schetsen, maar hij nam ze later toch
weer mee naar buiten om ze af te
maken„dat was", schreef zijn
vriend Larij. „dan ook zijn kracht, gaf
oprechtheid aan zijne kunst". Zijn
topstuk op deze expositie vind ik
„Het Zwijndrechtse veer": let op die
prachtige wolkenhemel.
Marinus Pieter Reus' (1865-1938) wer
ken, kleurrijk en warm-levendig, zijn
niet bepaald een afspiegeling van
diens onevenwichtige leven, vol de
pressies en nerveuze inzinkingen.
Zijn aanpak was direct, geeft ook de
indruk van zelfverzekerdheid, zijn
kleurgebruik helder en zelfs fel. Plas
schaert (om hem kun je niet heen wat
deze periode betreft) noemde hem
een impressionist van talent, maar
waarschijnlijk was dat talent toch
niet helemaal toereikend voor wat
Reus werkelijk wilde en heeft hij die
betrekkelijk korte periode dat hij
werkelijk actief was te veel op zijn
tenen gelopen. De laatste achttien
jaar van zijn leven heeft hij dan ook
geen streek meer op het linnen kun
nen zetten.
Van Herman Gunneweg (1846-1904)
je ontkomt bij een dergelijke ten
toonstelling niet aan opsommingen
zijn vooral de aquarellen een grote
verrassing. Pure impressies, direct
gedaan, heel bewogen van licht. In
het voorwoord tot de catalogus wordt
die periode van 1880-1940 als een
enigszins „vergeten" periode in de
Dordtse schilderkunst aangeduid. Op
deze expositie word je meermalen
met je neus op het feit gedrukt, dat er
dan heel wat „niet-vergeten" kunste
naars zijn, wier werken niet aan de
toppers van deze tentoonstelling
kunnen tippen
Raadsel
Het raadsel van de populariteit
Kijk eens naar zo'n „Waterrijk land
schap" van Elias Boonen (1860-1931).
zo'n sober maar sterk geschilderd
„Gezicht op de Grote Kerk" van Bas
Veth (1861-1944). de kleine winter-pa-
neeltjes van Steef Wijnhoven (1898-
1969), dat „Gezicht op Dordrecht"
van Daan Mühlhaus (1907), of de
„Bouwput van de Boombrug" van
Cor Noltee. de „Dordtse Breitner",
maar dan wel een heel eigenzin
nige