München eert Duitse Operacomponiste
Tijdschriftuitgevers
tegen meer zendtijd
Nederland wil aandacht
voor vermiste personen
Avro tv vervolgt
Telebingo-succes
Carl Orff gehuldigd bij 85-ste verjaardag
Nieuwe boeken
Verhalen voo
met vakantie
'Uitbreiding wordt betaald uit etherreclame'
Opbrengst voor veel projecten
Op vrouwenconferentie in Kopenhagen
VN conferentie
van vrouwen
En dan nog
WOENSDAG 23 JULI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Louwrens Langevoort
MÜNCHEN Beieren, een van de eigenzlnnigste landen van
de Duitse Bondsrepubliek, herdenkt dit jaar plechtig het feit
dat achthonderd Jaar geleden het huis Wittelsbach het heft in
handen nam. Een wat vreemde reden tot feestvreugde; over
het algemeen viert men in een republiek de dagen van de
revolutie, die de bevrijding van de heersende vorst tot gevolg
had.
Het huis Wittelsbach mag dan niet
uitgestorven zijn. regerende vorsten
brengt het niet meer voort In een
aantal tentoonstellingen worden vele
facetten van het politieke en culture
le leven van het vorstenhuis belicht.
Onder de bekende telgen van het
geslacht is Ludwig II. die regeerde
van 1864-1886, ongetwijfeld de be
ruchtste. Hij bracht de Staat Beieren
niet alleen onder in het Keizerrijk
Duitsland, ook sleepte hij de staats
kas bijna in het faillissement door
Zijn nostalgische bouwwoede. Die
aparte hobby leverde de staat wel
weer een aantal paleizen en kastelen
op. zoals het middeleeuwse sprook-
jesslot Neuschwannstein, die elk jaar
weer garant staan voor stromen toe
risten.
Ludwig de Tweede, vriend van
Wagner, beruchtste en beroemd
ste telg uit het huis der Wittels-
bachers.
Bovendien was Ludwig II de be
schermheer van een aantal musici,
onder wie Richard Wagner de voor
naamste plaats Inneemt. Mede door
de royale giften van zijn maecenas
was deze in staat zijn droomwens
het Festspielhaus in Bayreuth te
bouwen, waar tot op heden de Wag
ner Festsplele nog welig tieren. Ook
de Beierse Staatsopera, die regel
recht voortkomt uit de vroegere hofo
pera. houdt al ruim zestig jaar in de
maand juli haar poorten open voor
bijzondere manifestaties. Bovendien
worden 5 produkties uit het lopende
seizoen in sterbezettingen opgevoerd.
In het kader van het Wittelsbacher-
jaar vertoont het festival nieuwe en
sceneringen, zoals Wagners Tristan
und Isolde, het favoriete stuk van
Ludwig n, en een reconstructie van
een viertal korte barokoperaatjes uit
de eerste bloeiperiode van de Mtln-
chener Opera begin 18de eeuw. Deze
twee premieres vallen echter pas in
de derde week van het festival dat op
8 Juli opende met een gala-voorstel
ling van Strauss' Rosenkavalier.
Rariteit
Met in de konlngs-loge minister-pre
sident Franz-Jozef Strauss, be
schermheer van het festival, kwam de
succesvolle uit 1972 stammende pro-
duktie van Otto Schenk met een nau
welijks te overtreffen muzikale lei
ding van Carlos Kleiber voor het
voetlicht. De eerste festlvalpremlere
drie dagen later betrof een Strauss-
rariteit: diens weinig gespeelde ope
ra-eenakter Feuersnot uit 1901. Niet
zo verwonderlijk, want dramatisch
moet dit spel helaas worden gerang
schikt onder de minder geslaagde
operadraken, zowel door de pover uit
gewerkte handeling als door de nog
wat onwennige theatermuziek van
componist Strauss
Strauss wilde met deze opera opko
men voor de uit München verdreven
Wagner en straft zelf in de toneel
figuur van Konrad tredend de
Münchense bevolking met een ener
giecrisis avant-la-lettre: alle vuren
doven. Slechts de liefde van een
maagd en wel in het bijzonder die
van burgermeestersdochter Diemut
kan de stad weer aan vuur helpen.
Een dubbele happy-endlng besluit
het werk: de stad is uit de nood en de
Massa-scene in realistisch decor van München enige eeuwen gele
den uit de opera Feuersnot van Richard Strauss.
twee gelleven krijgen elkaar op een
bijzondere wijze.
De tekst van cabaret-dichter Wolzo-
gen grenst aan het onmogelijke. Op
alle punten een karikatuur: van Wag
ner in een uitgesponnen llefdesduet
en van een opera als kunstvorm door
de doorwrochte koorscènes die het
werk rijk is. Regisseur Glancarlo del
Monaco wist er nog een levendig
spektakel van te brouwen in een
prachtig dekor van Schneider-Slems-
sen. Echter, het groteske in deze ope
ra, door de makers ervan nadrukke
lijk voorgeschreven, ontbrak. Alles
op het toneel was té echt.
Muzikaal was Strauss rond de eeuw-
Foto: Aim Kfrehbarh
wisseling nog een sterk Wagneriaanse
concertzaalcomponist. In de Feuers-
not-partituur zitten al verscheidene
voorboden op latere succesnummers
(de Wals uit de Rosenkavalier, de
natuurlijke ensemble-technieken)
verborgen, maar niets in het stuk zal
een uitvoering buiten München wer
kelijk kunnen rechtvaardigen, on
danks alle inspanningen van dirigent
Oustav Kuhn er iets smakelijks van
te maken.
Ondanks Strauss dubieuze houding
in de nazi-tijd is hij altijd een veelge
speelde componist gebleven. Geheel
anders daarentegen is de figuur wan:
Hans Pfitzner, wiens grote opera „Pa-
lestrina" pas nü weer regelmatig op
de planken komt en ook in München
van de partij is. Carl Orff, Münchener
en Beier ln hart en nieren is helemaal
een speciaal geval. Ter gelegenheid
van zijn 85ste verjaardag vond op 10
Juli een speciale feestopvoering van
twee korte stukken plaats.
Nationale held
Orff geniet internationaal zijn be
kendheid door de populaire Carmina
Burana, de hedendaagsse zetting van
de sterk ritmische middeleeuwse va-
gantenilederen en door de Orff-me-
thode in het muziekonderwijs. Dit
leerplan maakt gebruik van een grote
hoeveelheid slaginstrumenten, het
Orff-lnstrumentarlum. In Beleren
geldt hij als een nationale held omdat
het hem als „componist gelukt is
stijlelementen van verschillende tij
den te laten versmelten, het Griekse
drama te verlevendigen en in het
Kleine én het Grote Wereldtheater
woord, muziek en gebaar tot een een
heid te maken", aldus de Beierse mi
nister van cultuur bij het aanbieden
van een hoge onderscheiding.
Als voorbeeld moet dan onder meer
Orffs Orpheus-bewerking gelden, die
de Opera terzelfdertljd speelt. Wie
het origineel van Monteverdi kent,
zoals dat nu door barokonderzoekers
als Hamoncourt wordt uitgevoerd, is
deze Orff-Monteverdl-partituur een
klap ln het gezicht. Op de meest
schaamteloze wijze is Orff met de
muziek van Monteverdi omgespron
gen, heeft er andere tekst aangeplakt
en, waar hij dat nodig achtte, ge
woonweg van inhoud veranderd.
Orffs eigen originaliteit is blijkbaar
ook niet erg groot. In het sprookje
Die Kluge worden de muzikale the
ma's tot vervelens toe herhaald en
blijft de toeschouwer alleen geboeid
door een afwisselende enscenering of
goede persoonlijke prestaties. De ou
bolligheid waarmee Orff zijn landlo
pers, koningen en voetvolk op het
toneel schopt en ze dan vooral de
meest te verwachten teksten in de
mond legt, kent geen grenzen.
Carl Orff wiens 85-ste verjaar-
dag in München met theaterop-
voeringen is gevierd.
Stoombad
Gelukkig dat in dit Duitse operafes
tijn ook Mozart rijkelijk vertegen
woordigd ls. Dan liever niet de a-
muzikale Entführung enscenering
van staatsintendant Everdlng, maar
wel valt veel te genieten van La Cle-
menza dl Tito, waarvoor Jean-Pierre
Ponnelle een fijnzinnige regie maak
te. Bovendien zingen Brigitte Fass-
baender, Julia Varady en Werner
Hollweg de sterren uit de hemel. Het
publiek kwam er ln drommen op af,
veel te veel voor het Cuvilliés-theater,
het Intieme achttiende-eeuwse roco-
co-theatertje, dat voor kleine produk
ties nog steeds gebruikt wordt.
In het Natlonaltheater (het grote ope
rahuls) zal het bij de Trls tan-pre mie-
re op 27 Juli nog wel eens rumoerig
kunnen toegaan. Naast de regie van
Everdlng staan dan dekors van
Kapplmuller op het toneel. Deze laat
ste heeft in Mannheim Wagners Ring
dusdanig smakeloos geënsceneerd,
dat het Münchense publiek alvast de
stormbal heeft gehesen.
Het Operafestival MOnehen loopt
nog tot 3 augustus. Voorstellingen
van onder meer (behalve reeds ge
noemde) Glucks Iphigenla, Haendels
Judas Maccabeus, Mosarts Zauber-
flöte, Beethoven» Fidello, Rei manos
Lear, Wolfs Corregidor, Wagners
Meistersinger.
door T. van Deel
Van onze radio- en tv-redactie
AMSTERDAM De Nederlandse Organisatie van Tijdschriftuitgevers (NOTU) heeft de strijd
aangebonden tegen de directeur van de STER. drs. C. Smeekes. die zich de laatste maanden
sterk heeft gemaakt voor uitbreiding van radio- en vooral tv-zendtljd. De NOTU laat vla een
gisteren uitgegeven brochure weten dat zendtljdultbreldlng ten koste zal gaan van de
geschreven pers, omdat die uitbreiding bekostigd zal worden uit de hogere opbrengsten van
de etherreclame.
de Invoering van de etherreclame. Als
de zendtljdultbrelding doorgaat kost
dat de pers tweehonderd miljoen aan
inkomsten, waarvan tenminste hon
derd miljoen verlies door de tijd
schriften geleden zal worden. Hier
door kan de diversiteit van de pers
ernstig worden ondermijnd en tevens
de werkgelegenheid worden aange
tast van een bedrijfstak die nu nog
redelijk floreert, meent de NOTU.
Daarnaast wijst de NOTU er op dat
het de taak van de NOS is te vechten
voor zendtijduitbreiding en dat het
uiterst vreemd is dat de directeur van
de STER „zich opwerkt als de kampi
oen van de omroepen voor wie hij
uitbreiding van zendtijd claimt" De
NOTU vindt dat Smeekes zijn be
voegdheden overschrijdt.
De tijdschriftpers zal het hardst ge
troffen worden omdat de tijdschrif
ten voor de reclameinkomsten geheel
afhankelljk.zljn van merken- en dien
stenreclame, terwijl dat voor de dag
bladpers maar voor slechts Veertig
procent opgaat, aldus de NOTU. Het
advertentievolume van de tijdschrif
ten zal met twintig procent dalen als
de STER meer zendtijd zou krijgen.
De NOTU wijst er op dat een verge
lijkbare situatie ontstond in 1967 na
Speciaal vandaag
De NOTU reageert ruim een week
later op de STER-vooratellen dan de
Nederlandse Dagblad Pers. De NDP
liet toen weten ernstig verontwaar
digd te zijn over het gemak waarmee
uitbreiding van zendtijd voor de
STER wordt bepleit. Volgens de NDP
Van onze radio en tv-redactie
HILVERSUM Het succes dat de AVRO vorig tv-selzoen
heeft gehad met Telebingo een amusementsprogramma
met kansspel voor het liefdadige doel: de Olympische Spelen
voor gehandicapten heeft de omroep doen besluiten om
komende winter eenzelfde programma op te zetten. Mies
Bouwman zal met Ingang van vrijdag 21 november iedere
week tot en met vrijdag 13 februari Telebingo n presenteren.
Drs. C. Smeekeskampioen
van de omroepen.
wordt totaal voorbij gegaan aan de
gevolgen die dit voor de kranten kan
hebben.
Ook deze keer zal worden ingespeeld
op de goklust van de Nederlandse
bevolking, die op verschillende pun
ten Teleblngokaarten kan kopen van
af 1 gulden 50. Op de kaarten staan
vijfUen cijfers die tijdens de uitzen-
Het Paard van Troye laat
'twee jonge Surinamer» met
minister Wiegel van binnen
landse zaken praten over de
vraag welke toekomst Surina-
mers in Nederland hebben.
Verder portretten van-een Ne
derlands en een Surinaams ge
zin die naast elkaar wonen.
Hoe gaan ze met elkaar om en
wat denken ze van elkaar?
Ned. 2 18.59 uur
Van Gewest tot Gewest.
Onderwerpen van vanavond:
de Noordervaart in Noord-
Limburg, het vogelasiel „Der
Fügelhelling" in Ureterp. Ver
der een onderzoek naar de
kwaliteit van de groenvoorzie
ning in Overvecht.
Ned. 1 19.00 uur
Sugarland Expres. Ameri
kaanse speelfilm van Steven
Spielberg over een moeder die
koste wat kost haar kind wil
behouden, al lopen de proble
men in haar privéleven nog zo
hoog op.. In de hoofdrollen
Goldie Hawn en Ben Johnson.
Ned. 2 21.15 uur
Posttarieven
Op andere gebieden wordt de positie
van de tijdschriften ook al aangetast,
volgens de brochure. Het gaat hier
om de hogere posttarieven, hogere
papier-importtarieven en ook door
steunmaatregelen van de overheid
die niet voor de tijdschriften gelden.
Een andere ooizaak waardoor de tijd
schriftpers ln- een nadelige positie
verkeert is dat de STER nauwelijks
kosten kent, omdat de ether gratis is.
Tijdschriften moeten een zware strijd
leveren om zelfs maar een deel van de
kostenstijgingen door prijsverhogin-,
gen te compenseren.
In een felle slotconclusie schrijft de
NQTU in de brochure dat het ver
standiger was geweest als de STER-
directie zich genuanceerder had op-
gesteld en zich bewust was geweest
van de monopolie-situatie van waar
uit zij opereert, in plaats van voeding
te geven aan onrust door vanuit die
positie te pleiten voor meer zendtijd
en meer geld. Het zou beter geweest
zijn een aanzet te geven tot een sa
menhangend beleid voor alle media.
ding al of niet kunnen worden aange
streept. De opbrengst van de kaars
ten is bestemd voor een groot aantal
projecten. De AVRO heeft een aantal
goede doelen gevonden, want men
wilde deze keer niet uitgaan van een
bepaald project
De projecten liggen op bet gebied van
maatschappelijk werk, sport, cul
tuur, Jeugdwelzijn en volksgezond
heid. Voorbeelden zijn: drinkwater in
Tanzania, opvangcentra ln Neder
land voor mensen met ernstige
brandwonden, onderzoek op het ge
bied van hartinfarcten, restauratie
van panorama Mesdag, club- en
buurthuiswerk, boerderijproject voor
geestelijk gehandicapte kinderen, Af
ghaanse vluchtelingen en maat
schappelijke begeleiding van sport-
door Hanneke Wijgh
Sting
KOPENHAGEN Nederland heeft op de vrouwenconferentie van de Verenigde Naties ln
Kopenhagen samen met Australië een resolutie Ingediend ten aanzien van verdwenen
personen. In de resolutie wordt beroep gedaan op alle regeringen om de verwanten van
vermiste personen te helpen bij het verstrekken van Informatie. Regeringen zouden boven
dien maatregelen moeten nemen, waardoor verdwijningen niet meer plaatsvinden. De VN-
commissie voor de mensenrechten moet zich ln de eerstkomende vergadering uitspreken over
deze resolutie.
Overleg
Van NOTU-zljde wordt bepleit spoe
dig met de betrokkenen, zoals de
NOS en de Nederlandse Dagbladpers
(NDP) en de Vereniging van Dagblad
uitgevers in overleg te treden en te
proberen gezamenlijk met plannen te
komen die snel kunnen worden uitge
voerd wanneer de nood aan de man
komt. De NOTU doelt hiermee op de SiaClïtoff Cr
dreiging door de komst van buiten
landse tv-zenders vla kabel en of sa
telliet.
Nederland wil geen verband leggen
tussen het indienen van deze resolu
tie en de komst van twee dwaze moe
ders uit Argentinië naar Kopenha
gen. De reis van de vrouwen is door
Nederland betaald. Belde acties, de
resolutie en de overkomst van de
twee dwaze moeders, moeten, aldus
de voorlichter van het ministerie van
buitenlandse zaken, worden gezien ln
het licht van het algemene beleid, dat
Nederland voert ten aanzien van de
mensenrechten
De NOTU wil in augustus een voor
stel presenteren om de problemen die
er nu bij de verschillende partijen
leven op te lossen
Vrouwen zijn soms het slachtoffer.
Vaker nog zijn zij de moeders en de
echtgenoten van de personen, die om
politieke redenen worden opgepakt.
Zij weten lang niet waar hun verwan
ten verblijven of dat ze nog in leven
zijn.
In Argentlnié geldt de regel, dat ver
miste personen na drie maanden
dood worden verklaard. De resolutie
moet de verwanten van verdwnen
personen meer recht geven op infor
matie. De werkgroepen van de VN-
commissle moet daarnaast de moge
lijkheid krijgen in het betreffende
land een onderzoek in te stellen.
In de eerste commissie, die zich met
name met de nationale aspecten van
het VN-actleplan bezig, houdt, la gis
teren het debat begonnen over de
apartheid ln Zuld-Afrika en in het
bijzonder effecten van dit systeem
voor de zwarte vrouwen. De meeste
landen hebben zich afkeurend over
het apartheidssysteem uitgesproken.
Nigeria wilde als enige land een han
delsboycot voorstellen. Nederland ls
echter niet van plan de economische
betrekkingen met Zuld-Afrika te ver
breken. Het blijft op het standpunt
dat zekere contacten met Zuid-Afrika
moeten blijven bestaan.
Er ls een stichting Bingo-Nederland
opgericht en het bestuur daarvan zal
zich voor de projecten laten advise
ren door een Raad van Advies, waar
van de leden afkomstig zijn van in
stellingen als het Nederlandse Rode
Kruis, De Vereniging der Nederland
se Sportfederatie, de stichting Prins
Bemhard Fonds, de stichting Natio
naal Fonds (en Federatie)-8port Ge
handicapten, de stichting Koningin
Juliana Fonds.
De opbrengst van Telebingo I was 37
miljoen gulden waarvan na aftrek
van de onkosten 27 miljoen gulden
overbleef. Ook nu ls een groot prij
zenpakket beschikbaar waaronder
aan auto. Voor degenen die alle vijf
tien getallen kunnen aanstrepen ls
wekelijks een prijzenpot van een half
miljoen gulden te verdelen. De hoofd
prijs ls honderdduizend gulden, de
tweede prijs zestigduizend, de derde,
vierde en vijfde prijs veertigduizend,
en twintigduizend gulden. De AVRO
zou iedere week een llfe-ultzendlng
van Telebingo verzorgen vanuit
plaatsen als Oronlngen, Maastricht.
Almelo, Bussum, Utrecht, Den Hel
der, Dordrecht en Roosendaal. Naar
Telebingo I hebben gemiddeld zes
miljoen'mensen gekekea De gemid
delde waardering waa 7,5. De helft
van alle Nederlandse gezinnen heeft
een kaart gekocht.
„Verhaal halen" heet het nieuwe
kantleboek van uitgeverij De F
Bij. Het ls een forse bundel verhi
en prozafragmenten van schrijv
uit dat fonds. De ondertitel lui
„Achtenveertig auteurs tussen
sterdam en Arcadiê", en daan
wordt gedoeld op het grote
uiteenlopende lokatles ln het b
Hermans zit in Suriname, Crem
Tunis, Ten Berge in Alaska, 1
Barnes in Nice, Kusters op Cd
Haakman in Amerika, Oeel in i
dennen, en zo voort. Het ls daal
een aanstekelijke bloemlezing gm
den, waarin bovendien een ad
teksten hun eerste publikatle h
ven: een paar kleine verhaaltjes* i
Campert, een vertaald verhaal'
Kate Chopin en van Bukowski.0
ls soms tot herdruk overgegaan i
verspreid werk, zoals van Mala
Oeel, Haakman, Jaap Romljn
Moonen. Voor Lucebert-llefhebU
herdrukt het boek als attractie 1
Voorwoord van Val voor VUegengo
een tekst die niet ln de verzamel
gedichten staat. Kortom, Iedere
kan met „Verhaal halen" gerusts
vakantie.
Een andere bloemlezing, eerder bi]
8e D verschenen, nu bij Querido la
drukt, ls „Moet Je lezen." HIJ ls i
mengesteld door Willem van Too
en biedt een keuze uit verhalen ii
het jaren zestig en zeventig. Vi
Toom constateert bj de schrij vem
die periode „een terugkeer m
het verstaanbare, de heldere vor
het onderzoek naar het schljnbt
alledaagse, een afkeer van ma
schrijverij." Van Tooms keuze ondi
steunt die visie: er ls werk opgei
men van auteurs als Bemlef, Ble
heuvel, 't Hart, Hotz, Oek de Jol
Kellendonk, Koolman, Krol, Matsii
Meljslng. Plomp, Springer en De
Verhaal halen. Amsterdam, De Be
ge Bij, 1989. 444 bis. 29.50.
Moet je lezen. Amsterdam, QaerM
1980. 204 bis. 17.50.
Tweerelaties, anders dan het hut
lijk? door dr mr C. J. 8traver, drs
M. v.d. Helden en mr W. C. J. Robe
Dit is een handelsuitgave van een
eerder ln rapport-vorm verschea
onderzoek onder een aantal samt
wonende paren. Ultg. Samsom, At
hen a.d. Rijn. 300 pagina's 35
Informatie-industrie ln de Jas
tachtig, door D. Overkleeft. Uit
Kluwer, Deventer. Uiteengezet won
hoe verschillende technologie
(computers, mlcro-elektronlca, telf
communicatie e.a.) aansluiting vil
den, over en weer Invloed ultoefem
en als combinatie nieuwe mogelijk!
den crefiren. Deze zaken zijn onde
werp geweest van een artlkelensei
ln „Kantoor en Efficiency" (1979).
blz. 20.
Het wereldberoemde cab*
„Chez Nous" uit Berlijn komt n*
Nederland en geeft op 1,2 en 3 aug»
tus ln het Scheveningse Circustbe
ter voorstellingen. „Chez nous" is
faamd om zijn travestie-show meti
grote attractie Cocclnelle, de eert
man die met persoonlijke toestel
ming van president Charles de Oatti
een transsexuele operatie ondergtt
en ln Parijs met haar eigen refi
„Cherchez la femme" Jarenl*
triomfen vierde.
