Kinderen zijn het dankbaarste publiek Honderden schrijfmachines in Tilburg KLEINE musea Jonge tv-kijkers geen klagers Musicus Bunge overleden IN NEDERLANt! Nieuwe boeken ZATERDAG 19 JULI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE ..Grote mensen rijn afgestompt, rij hebben meer vooroordelen en rijn slecht opgevoed. Kleuters rijn eerlijker, zien dingen voor het eerst. Kleuters vormen een dankbaarder publiek. Je hebt er grotere invloed op. Tv is voor kleine kinderen ontzettend indrin gend." Een uitspraak van kindertelevisie maker Ton Hasebos. de geestelijke vader van het Nederlandse aandeel. (Vijftig pro cent) van Sesamstraat. Zijn opmerkingen rijn neergelegd in het boek van Ad Kooy- man en Susanne Plet over kind en televisie ..Ze kunnen me niet horen, want er rit glas tussen." Toch rijn het niet alleen kleuters die over wegend tevreden rijn. Je kunt gerust stel len dat kinderen het dankbaarste kijkers publiek vormen dat er Is. De Nederlandse kinderen van drie tot twaalf jaar waarde ren de voor hen bestemde programma's met een royale zeven, soms zelfs met een acht. Daarentegen doet zich het opmerkelijke verschijnsel voor, dat de ouderen totaal, verschillend over kinderprogramma's den ken. Wie de moeite neemt eens nauwkeurig in de resultaten van de onderroeken te snuffelen, komt tot de ontdekking dat er geen televisieprogramma's te vinden rijn waarover zo verschillend wordt gedacht door kinderen en hun opvoeders dan kin- der- en jeugdprogramma's. Neem als voorbeeld J. J. de Bom, voorheen de Kindervriend van de VARA die van de meeste kinderen een royale acht kreeg toe gekend, maar die de ouders met 6,8 waar deerden. Er kwamen voor ouders nogal wat heikele onderwerpen in voor. afkomstig uit het gezinsleven, waarover de kinderen brie ven naar de programmamakers schreven. Een tegenovergesteld voorbeeld is de nog altijd door anderen bewonderde Fabeltjes krant, die bij de kinderen weer minder in de smaak viel. Over het algemeen waarderen kijkers bo ven de twaalf jaar kinderprogramma's met een 6,7. Dat is de laagste toekenning, want kunst en informatie scoorden in eenzelfde periode 6,8, amusement en sport 7,0 en dra ma 7,2. De cijfers zijn afkomstig van de afdeling Kijk- en luisteronderzoek van de NOS over het afgelopen televisieselzoen. Dit artikel gaat over jeugdprogramma's op televisie. De afgelopen zaterdagen kwamen in Trouw aan bod: drama op tv (28 juni), amusement (5 juli) en kunst (12 juli). Aart Staartjes als Hein Gatje in J. J. de Bom, voorheen de kindervriend. door Riet Diemer HILVERSUM Het is eens een keer gebeurd dat kinderen er zo'n tabak van kregen dat ouderen wel zouden uitmaken of een film die voor hen bestemd was goed of slecht was, dat ze een filmcriticus lieten weten dat hij zijn werk maar aan kinderen moest overlaten. Dat heeft hi] een keer geprobeerd, maar zo stuntelig, dat succes moest uitblijven. Hij nam zijn dochtertje van amper vier jaar mee, die tijdens de hele vertoning omgedraaid op haar stoel bleef zitten omdat ze het zo'n griezelige film vond. Geen won der dat we over die bewuste film niet veel te weten zijn gekomen. Zo zijn we regelrecht aangekomen bij een belangrijk uitgangspunt, name lijk dat onderzoek verrichten onder kinderen als peuters en kleuters slechts behelpen is. De waarde van de cijfers kennen de kinderen meestal nog niet en met een beperkte woord keus. die soms niet verder gaat dan ..leuk", „griezelig" en „spannend", moeten de onderzoekers het vaak doen. Al eerder in deze artikelenserie is opgemerkt dat aan onderzoekcij fers van televisieprogramma's niet al te veel waarde moet worden toege kend. maar dat ze wel van nut zijn om er aardige conclusies uit te trekken. Het is trouwens al een hele vooruit gang dat kinderen onder de twaalf jaar tegenwoordig bij de onderzoeken worden betrokken als het over hun eigen programma's gaat. Een vanzelf sprekende zaak waar tot voor een paar Jaar geleden totaal aan voorbij werd gegaan. Het afgelopen televisieseizoen heb ben kinderen van drie tot twaalf jaar gemiddeld één uur per dag naar de Nederlandse televisiezenders geke ken. Ter vergelijking: personen van twaalf Jaar en ouder besteedden per dag anderhalf uur aan televisie. Dat de omroepen 's middags 36 procent aan kindertelevisie besteden en 's a- vonds negen procent zegt op zich niet zoveel, maar wie de programmabla den nasnuffelt komt tot de conclusie dat vaak veel zendtijd aan het begin van de avond wordt besteed aan an dersoortige programma's dan kinder programma's Tot de tien meest bekeken afleverin gen van Jeugdprogramma's in het af gelopen seizoen behoorden in vijd woensdagmiddaguitzendingen: Bere- bios (AVRO). Het boek van Jaap beeld de Bereboot, waarbij het uit sluitend om ontspanning gaat. Schrijver Lo Hartog van Banda zei daar eens over: „Ik wilde iets brengen dat kleuters graag willen zien. Het gaat mij niet om een wijze les of om een opstekertje, maar om het bezig houden en graag op een vriendelijke manier." Een uitgangspunt dat het goed recht van Hartog is. maar waar hedendaag se makers van kindertelevisie en vooral pedagogen niet veel meer mee op blijken te hebben. Nog meer be zwaar hebben zij tegen de commer ciële rompslomp bij dit soort pro gramma's met puzzels, boeken en op blaaspoppen. AVRO's 8tudio Lawaai Papegaai haalt de kleuters liever weg uit de sprookjes- en droomwereld om ze spelenderwijs te betrekken bij the- (NOS), Ren Je rot (TROS), De lucht- bus (KRO) en Sammy's T-shirt (VA RA). De andere vijf die in de voor avond vielen waren: Sinbad de zee man (KRO), Duel in de Diepte (KRO). Bassle en Adrlaan (TROS), Het kleine boompje (TROS) en Pom- metje Horlepiep (NCRV). Met gemid deld 47 procent keek iets minder dan ren naar deze uitzendingen. De afle- Uit pennenverzameling groeide museum vering van Sinbad de zeeman op 27 november had zelfs een kijkdichtheid van 68 procent tegen een waardering van 8.0 ma's als kinderen krijgen, invalide zijn en andere reële zaken van de harde maatschappij Sesamstraat Een kleuterprogramma, dat eveneens getuigt van veel initiatieven en dat in september weer terugkomt, is Sesam straat. Meer nog dan bij Sesamstraat zullen de kinderen betrokken worden bij de samenstelling van tv-program- ma's. als in januari 1981 het lang verbeide Jeugdjournaal komt. Een klassieker die in het vervolg het veld moet ruimen is Plpo. hoog ge waardeerd bij de kinderen, maar bij de televisiebazen ligt het programma 'eruit. Er is over het algemeen geen sprake van duidelijk beleid. In de vooravond komt er de ene keer een kleuterprogramma, de andere keer een natuurprogramma en dan weer een tiener- of twenprogramma. Peu terprogramma's zijn er ondanks de inzet van belangengroepen nog niet op televisie, wel op radio, waar de Zandbakshow in een behoefte voor ziet. Wie mocht beweren dat tieners het afgelopen televisieseizoen te weinig aan hun trekken zijn gekomen, behal ve in de Toppop-programma's, ver gist zich. De IKON vestigde de aan dacht op hen met het misschien der geslaagde De Pomp van Mi Berk als pomphoudster die mensen met raad en daad i stond. Evenmin makkelijk r IKON het zich met Koude 1 over moderne technische onl. lingen en de eventuele gevolge Ook de VPRO ging niet aan voorbij en vroeg zich af hoe en om kinderen het rechte pad v( en met de justitie in aanmerk! men. De KRO gooide er voo leeftijdsgroep zelfs een echte 4 serie tegenaan met Duel in de naast de programma's van van Veen. Buitenland Hoge waardering bestaat er ook voor buitenlandse avonturenseries. zoals de herhaalde Engelse serie Ivanhoe. die al in 1958 werd geproduceerd, en met een dikke acht werd beloond. De jeugdige kijkers blijken ook niet vies te zijn van een potje voetbal op het scherm. Een op het eind van de mid dag uitgezonden voetbalwedstrijd werd zelfs gewaardeerd met 8,5. Toen zal Nederland wel gewonnen hebben De volwassen kijker zal het nooit in zijn hoofd halen zo'n hoog cijfer bij winst of verlies toe te kennen. Verder blijkt uit het onderzoek dat kinderen van kerkse ouders met ne gentien procent veel minder aan „beeldreligie" doen dan kinderen met niet-kerkse ouders (23 procent). Ook kinderen van moeders met een hoge re opleiding kijken relatief minder dan andere kinderen. Maar deze puur zakelijke gegevens zeggen er niets over of de vaders en moeders ook met de kinderen mee kijken en over de programma's praten. De IKON noemt zijn programma's aan het begin van de woensdagavond met opzet gezinsprogramma's in de hoop dat de ouders en kinderen sa men kijken. Teleurstellend is het daarom te moeten opmaken dat de jeugdprogramma's op de woensdag avond het minst bekeken worden. Het gaat over onderwerpen waarover Je moet nadenken en die gaan er minder makkelijk in dan bij voor- door Barend Mensen TILBURO „De eenvoudigste t ls die zonder lusje. Het staartje mag niet direct onder de letter voor den dag komen. De lussen van de 1, de h. de J enz. mogen niet te groot worden en het oogje van de 1 moet net even door de letter heen gaan." Wie wél grote lussen maakt en zich verstout een loopje te nemen met het oogje van de I doet het volgens een ln 1920 uitgegeven „Nieuwe schrijfcursus voor de lagere school" be slist fout. En wie zich niet houdt aan „op moet dun en neer moet dik" die geeft er blijk van zich bij de schrljfles niet voortdurend te hebben Ingespannen of „het voortdurend toezicht van den meester" te hebben ontbeerd Van onze kunstredactie UTRECHT In zijn woonplaats Utrecht is woensdag op 56-Jarige leef tijd de pianisten componist Sas Bun- ge overleden, zo is eerst gisteren door de familie bekendgemaakt. Sas Bun- ge was docent aan het conservatori um in Utrecht, maar genoot de mees te bekendheid door zijn vele activitei ten om de klassieke muziek onder een groot gehoor te brengen Als organisator van uiteenlopende activiteiten in het Shaffytheater in Amsterdam, waarbij hij elementen betrok van toneel, mime. poppenspel en voordracht, wist hij een groot pu- Speciaal vandaag bliek aan zich te binden. Daarnaast trad hij regelmatig op bij Nederland se orkesten en was vaak ln radiopro gramma's te beluisteren waarin hij veelal enthousiast en vakkundig over muziek sprak. Bunge. die ln Amsterdam werd gebo ren en daar een opleiding uan het conservatorium volgde, werd in 1946 onderschelden met de Prix d'Excel- lence voor piano. Hij completeerde zijn studie bij Marguerite Long ln Parijs, terwijl Hendrik Andriessén hem compositieles gaf. Op 25-jarige leeftijd werd hij samen met Alexan der Voormolen onderschelden met de Johan Wagenaarprljs Speciaal morgen ..Schrljfles wés vroeger ook schrljfles en niet, zoals tegenwoordig vaak het geval is. een wat haastige methode om het kind een redelijk leesbaar handschrift bij te brengen." aldus een medewerker van het Museum Schrift en Schrijfmachines in Tilburg Be trekkelijk weinig mensen zullen ooit van dit museum hebben gehoord. Het behoort tot die gespecialiseerde in stellingen welke ontstaan zijn uit de gedrevenheid waarmee een eenling zijn hartstocht voor een verzamel- hobby heeft uitgeleefd. Die eenling ls in dit geval frater Ferrerius van den Berg. Hij is Ud van de Fraters van Tilburg, een religieuze orde die ln binnen- en buitenland op het gebied van het onderwijs werkzaam ls. Het ls op zich zelf niet zo verwonder lijk dat frater Ferrerius zich zo inten sief met schrift en schrljfmlddelen bezighoudt. Hij ls namelijk MO-le- raar schoonschrijven. Tijdens zijn studie omstreeks 1950 begon hij voor de aardigheid met het opzetten van een pennenverzameling. Vier Jaar later volgde het leraarschap MO ma- chineschrijven. De studie daarvoor ook wat de technische kant van de zaak betrof had hem zo geboeid dat hij behalve alles wat met schrij ven met de hand te maken heeft ook oude schrijfmachines aan zijn collec- tioneurshart begon te drukken. Het resultaat van dertig jaar verzamelen door frater Ferrerius kan niet anders dan als zeer belangwekkend worden beschouwd Olympische Spelen. Recht streekse reportage van de ope ningsceremonie van de Olym pische Zomerspelen in Moskou. Ned. 2 14.45 uur Tour de France. Recht streeks verslag van de van daag verreden etappe Auxerre-Fontenay. Ned. 2 17.30 uur Een Schooljaar. Tweede en .tevens laatste aflevering van de Italiaanse tv-film Un Anno dl Scuola. Het verbaal gaat over een meisje dat bij hoge. uitsondering naar het jongens- lyceum mag om later door te kunnen studeren. De geschie denis speelt sicb af in Triëst vlak voor de Eerste Wereld oorlog. De Jongens van baar klas reageren gefrustreerd op de aanwesigheid van bet meisje. Ned. 2 21.35 uur Achter het nieuws besteedt aandacht aan de problemen bij het orthopedagogisch cen trum Noord-Holland in Am sterdam. Verder een reportage over het vrouwencongres in Kopenhagen. Ned. 2 22.05 uur Tour de France. Recht streeks verslag van de laatste etappe van de Ronde van Frankrijk. In Parijs zullen duizenden mensen de overwin naar verwelkomen. Naar alle waarschijnlijkheid is dat „on- se" Joop Zoetemelk. Ned. 2 15.15 uur Olympische Spelen. Samen vatting van de wedstrijden van vandaag zwemmen en turnen. Ned. 2 18.00 uur Gerard. Animatiefilm uit 1979 van eindexamenkandi daat op de filmacademie Evert de Beijer. Bij het op de poot volgen van de hond Gerard kan de kijker getuige zijn van een aantal wonderlijke voor vallen. Ned. 2 20.40 uur Roosevelt. Portret van de president van de Verenigde Staten tijdens de Tweede We reldoorlog, Franklin Delano Roosevelt (1882-1945) Ned. 2 21.45 uur Olympische Spelen. Ver slag van de vandaag gespeelde wedstrijden «wemmen en ge wichtheffen. Ned. 2 22.30 uur Op zolder Het is ongelofelijk hoeveel interes sante dingen er ln het Schrift- en Schrijfmachinemuseum te zien zijn. Een aanzienlijk deel van de collectie is nog ondergebracht op een zolder van het Oeneralaat van de Fraters van Tilburg. Gasthuisring 54. Sinds kort heeft het museum echter huls vesting in een fabriekshal aan de Ph Vingboonsstraat (no 3), vlak bij het Nationaal Textielmuseum. In deze ruimte kunnen de frater en zijn twee medewerkers royaal uit de voeten. Het beeld in de zaal wordt beheerst door een groot aantal vitrines waarin zo'n 640 schrijfmachines van allerlei fabrikaat en model staan te pronken. Primitieve apparaten. Ingewikkelde constructies, modellen die schijnbaar van deze tijd zijn maar er bij nadere beschouwing toch al heel wat Jaren op hebben zitten en schrijfmachines die nader onderzoek vereisen om te kunnen vaststellen hoe ze nu eigen lijk moeten worden bediend Bekende klank Er zijn merken bij die nóg een beken de klank hebben. Er zijn er ook die rond de eeuwwisseling beroemd wa ren (zoals „Blickensderfer") maar nu alleen nog maar in dit museum voort leven Het aardige is dat alle machi nes in zodanige staat zijn gebracht dat ze functioneren alsof ze nog altijd in gebruik zijn. Daar heeft de restau rateur van het museum voor gezorgd, de met gouden handen gezegende heer A. Groenen Hij heeft ook prachtig uitgevoerde reconstructies op zijn naam staan. machines dus die hij heeft nage bouwd aan de hand van tekeningen of foto's. Als een topprestatie is te beschouwen het weer in orde brengen van een „Zerograph" uit 1898. Dit apparaat ls de voorloper van de he dendaagse telex. Het werkt op zwak stroom en zou gebruikt zijn voor di rect schriftelijk verkeer tussen Lon den en Bombay. Het is het enig over gebleven exemplaar van deze vorige- eeuwse verreschrijver. De uitvinder ervan was de Engelsman Leonard Kamm. Dit kostbare stuk is niet het enige unicum dat het museum ln zijn bezit heeft. Zo is er een met parel moer Ingelegde Crandall „new mo del" uit 1890 met aparte toetsenbor den voor grote en voor hoofdletters. Voorts zijn er Mignon-machines uit 1908 en 1917 die ook door blinden kunnen worden bediend. Een machi ne van hetzelfde merk uit 1930 met een voor de Nederlandse taal veel logischer letterzetting dan de gebrui kelijke „qwerty" heeft een lettercy- linder die als het ware de voorloper ls van de huidige IBM-kogel. Ze staat de ook nu toch nog altijd wel aardige prestatie van 250 aanslagen per mi nuut toe. Dan is er nog een braille-schrtjfma- chine uit 1919, een typisch produkt van Duitsland na de eerste wereld oorlog. ontwikkeld voor de vele oor- logsblinden. Het is niet te doen ook maar een flauwe indruk te geven van de enorme collectie die voorhanden is. vooral omdat er behalve schrijfma chines ook nog vele „antieke" reken-, hektografeer- en stencilmachines en telegraaf- en grafische apparatuur opgesteld staat. Van al die. veelal met de hand gemaakte, museumstukken straalt een vakmanschap af dat vol gens restaurateur Oroenen tegen woordlg niet meer is te vinden. Alleen de systemen om de druk op te toetsen zodanig op de zgn. „typearmen" over te brengen dat de letters gelijkmatig op het over de rol gespannen papier slaan getuigen van bewonderens waardig vernuft Al nemen zij in het museum de meeste plaats in. de ma chines vormen niet de enige attractie. Er is een rijk voorziene bibliotheek van 2500 banden over schrijfmetho des in de loop der tijden, de ontwik- Kijkje in het museum Schrift en Schrijfmachines. keling van de schrljfmlddelen, de techniek van het schrijven, grafolo gie, grafiek, kortschriften en honder den onderwerpen meer. Een imposante collectie van meer dan 1200 antieke, ouderwetse en mo derne inktstellen en inktpotten, de al genoemde pennenverzameling van frater Ferrerius aangevuld met een verzameling van de vroeger zo ln zwang zijnde vulpotloden vormen een klein museum op zich zelf. Voorts zijn er historische leermiddelen en dwangsystemen waarmee de kinde ren vroeger schrijven moesten leren, zoals de „Talantograph", een galgje waarin de pols gehangen werd om de hand ln de Juiste stand te krijgen De bezoekers kunnen ook oude schrijf- en tekendozen en houten boe kentassen uit de vorige eeuw bewon deren, alsmede brievenwegers, op bij zondere wijze uitgevoerde boekjes, ex librls, voorbeeldboekjes, pianolarol iën als „muzikaal" schrift en een nog in opbouw zijnde verzameling calli- grafleën zoals die bij voorbeeld ln getijde boeken zijn te vinden. Er aar dig zijn tenslotte de opstellingen van een negentlende-eeuws kantoor met een vierpersoons lessenaar waaraan de klerken moesten staan of, in het gunstigste geval, op een torenhoge kruk mochten zitten, en een school- klasje compleet met een dicteer- en een leesbord. Uit het laatste blijkt dat rooms-katholieke kindertjes met „aap, roos. zeef" een eigen versie had den van het nog altijd welbekende „aap. noot. mies" Het Schrift en schrijfmachinemuseum is geopend van maandag tot en met vrijdag van 9.30-16.30 uur en elke eerste zaterdag van de maand van 14-17 uur. Toe gangsprijs ƒ2,50 (kinderen 1,-). De „lijst van Nederlandse musea", die uitgegeven is door het ministe rie van CRM, vermeldt de volgen de musea ln Noord-Brabant: Aarle-Rlxtel: Heemkamer Bart- hold van Heessel (tel. 04928-1755). Asten: Nationaal Beiaardmuseum (04936-1865); Natuurstudiecen trum en Museum Jan Vriends (04936-1865) Bergeijk: Eicha Museum (archeo logisch streekmuseum, (04975- 1318), Muzen Museum voor crea tief werk (04975-1280). Bergen op Zoom: Gemeentemu seum (01640-42930). Breda: Bisschoppelijk Museum (076-145242). Stedelijk Museum voor Geschiedenis en Oudheid kunde (076-145242), Volkenkundig Museum Justinus van Nassau (076-147652). Cuijk: Amerika-Museum (08850- 13114) Deurne: gemeentemuseum De Wieger (04930-5824). Drimmelen: Biesbosch Museum (01626-2991). Drunen: Lips Autotron (04163- 3631). Eersel: Oudheidkamer (04970- 4811). Eindhoven: Evoluon (040-512736). Streekmuseum Kempenland (040- 447034). Stedelijk Van Abbe-Mu- seum (040-448555, tst 2191). Vogel museum (040-449631). Etten-Leur: streekmuseum Jan Uten Houte (01608-14244). Geldrop: oudheidkamer (040- 865327). Goirle: Heemerf De Schutsboom (013-341597). Grave: Graafs Museum (08860- 1213, tst. 116). Heeswijk-Dinther: Museumboer derij (Meerstraat 20). Helmond: gemeentelijk museum (04920-22541, tst. 117) 's-Hertogenbosch: Illustre Lieve Vrouwe Broederschap (073- 137383), museum Slager (073- 133216), museumke De Brabantse Poffer (073-217529), Noordbra bants Museum (073-138712). Hilvarenbeek: tentoonstelling Het Oude Ambacht (04255-1919). Huijbergen: Wilhelmietenmu seum (01644-650). Luyksgestel: Bakkerijmuseum De ij Grenswachter (04974-1314). St. Michielsgestel: Oudheidkun- dig Museum (04105-3031/3148) St. Oedenrode: Sint Paulusgast- huls (04138-4100). Nieuw-Vossemeer: A M. de Jong- huis (Voorstraat 29). Molenmu seum (Veerweg 1). Nuenen: Van Gogh Documen- tatie-centrum. Oirschot: Museum voor Volks kunde (04997-2965). Oss: Jan Cunenmuseum <04120- 89222. tst. 151) Oudenbosch: Natuurhistorisch en Vogelmuseum (01652-2751), Neder lands Zouavenmuseum (01652 3448) Overloon: Ned. Nat Oorlogs- en Verzetsmuseum (04788-250). Roosendaal: Museum De Ghulden Roos (01650-36916). Someren: Oudheidkamer (04937- 2121). Tilburg: Natuurhistorisch Mu seum (013-423228), Ned Textiel museum (013-422241), Volkenkun dig Museum (013-431586). Uden: Museum voor Religieuze Kunst (04132-63431). Vught: Oudheidkamer (Taal straat 88). Waalwijk: Ned. Museum van Schoenen, Leder en Lederwaren (04160-32738). Woudrichem: Visserijmuseun (01833-1003) Zeelst: 'tOude Slot (Hemelrijken 14). Onderhoud en reparatie van antk geschreven door J Ridley. U' Moussault te Amsterdam. 173 W 28.50 Frater Ferrerius van den Berg Natuursteen in monumenten. P De boommannetjes. S Kuyper heeft bijdragen van A. Slinger. H Jan*, een poppenspel omgewerkt tot een Berends Uitg Bosch en Keuflii verhaal. Dit boekje van 64 pagina's is Baarn. (120 blz - ƒ27 50) in san» uitgekomen bij stichting Bobbelie te werking met rijksdienst voor de n* Akersloot. De prijs is: 9.50. numentenzorg te Zeist

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4