[roei Westduitse economie zwakt af
)e wegen van het Poolse gezag zijn ondoorgrondelijk
Prijs varkensvlees daalt;
klant merkt er niets van
Bedrijven ongerust
over orderpositie
Omzet detailhandel
toonde opleving
buitenlandse orders steun voor industrie
Hypotheekrente per 8 juli
Nederlandsche Bank in kwartaalverslag:
Reclameraad:
klacht Eigen
Huis ongegrond
Meubelmaker in
het geweer voor
behoud bedrijfstak
Inflatierecord
in Brazilië
SER-commissie wil
in meer sectoren
standaardeisen
jjoNDERD'
iNDÉRDAG 10 JULI 1980
FINANCIEN EN ECONOMIE
TROUW/KWARTET P11 R13 H15 S13
V»n onze redactie economie
[JSWIJR De prijzen voor var-
■nsvlees blijven laag. Sinds eind
Irige maand zijn de prijzen nog iets
jaald onder het niveau dat toen al
werd genoemd, zo blijkt uit cij*
i van het Produktschap voor Vee
Vlees in Rijswijk. Desondanks
tf het bedrag dat de consument
jt varkensvlees op de toonbank
•rtelt, ongewijzigd.
Voorlichter N. Sickinga van het Pro-
uktschap voor Vee en Vlees geeft
dat prijsverlagingen de klant In-
rdaad niet hebben bereikt. Index-
jters van het CBS wijzen uit dat de
gerij-prijzen in september vorig
op 102 stonden het niveau.
waarop te in mei dit Jaar nog «teeds
stonden. De varkensprljaen „af-
boer" daalden echter in dezelfde tijd-
van 107 tot 94.
Volgens Sickinga worden echter niet
alleen prijsdalingen niet aan de
klant doorberekend, maar prijsstij
gingen evenmin: „De slager streeft
ernaar de prijzen voor de consument
op een so constant mogelijk peil te
honden."
Voorlichter De Vries van het Be
drijf ssc hap Slagersbedrijf heeft een
heel andere verklaring voor het niet
doorberekenen van een prijsverla
ging aan de consument. De Vries:
„Prijzen voor varkens mogen dan bij
de boeren zijn gedaald, de slagerij
profiteert daar niet van. Die betaalt
eenvoudig dezelfde Inkoopprijs als
vóór de daling."
Sickinga van het Prodnktschap is
het daar niet mee eens: hij noemt de
uitspraak van het bedrijfsleven „in
strijd met de cijfers". Die wijzen
namelijk uit dat ook de
groothandelsprijren voor varkens
vlees afgelopen maanden zijn ge
daald. De slagerijen hebben dus wel
degelijk minder betaald. Indexcij
fers (CBS) voor de groothandel daal
den tussen september vorig Jaar en
mei dit jaar van 104 naar 97.
Ook daar wordt dus al een gedeelte
van de prijsdaling niet doorbere
kend. Sickinga geeft toe, dat bij elke
schakel In de keten die varkensvlees
aflegt voordat het bij de consument
op het bord ligt, wel Iets blijft han
gen. Hij is van mening dat slachterij
en, groothandels, transportbedrij
ven en slagers niet anders kunnen,
omdat kostenstijgingen zoals voor
energie moeten worden opge
vangen.
ian onze redactie economie
MSTERDAM Het lijkt erop. dat de Westduitse economie
kenen van een lichte teruggang begint te vertonen. Statis-
eken van het officiële Westduitse bureau voor de statistiek
inen namelijk aan, dat de produktie in de maanden april en
iei van dit jaar met 2,5 procent is gedaald, vergeleken met de
iaanden februari en maart van dit jaar.
oewel feestdagen als Pasen en Pink- 29,8 miljard mark) zal met Iets meer
eren ongetwijfeld hun invloed heb- dan tien procent toenemen, zo is de
rn doen gelden, zijn er toch duidelij- verwachting. In de eerste acht maan-
i tekenen van een teruggang in de den van het boekjaar 1979/80 steeg de
loduktie in bepaalde sectoren, zoals omzet met 14 procent tot 19,8 miljard
jet name in de chemische industrie, mark, waarvan 9,4 miljard (of 12 pro
ber ging de produktie in april voor cent meer dan een Jaar tevoren) voor
g eerste maal in vijftien maanden rekening kwam van het binnenland,
aehteruit. In mei en juni heeft deze De overige 10,4 miljard aan omzet (of
«weging zich voortgezet. 17 procent meer) had betrekking op
het buitenland.
Terwijl de waarde van de produktie
vgn de chemische industrie in de eer- De orderontvangst groeide in de eer
ste vier maanden van dit jaar nog een ste acht maanden van 1979/80 met in
iil.UiiTa efiirrinff Fa vi»n rraif oio db. frtlool 95 nrnrant Int ?>3 A mlllarri
krachtige stijging te zien göf als ge
volg van stijgende prijzen, bleek zich
in mei een ommekeer aan te dienen,
aldus de Vereniging van de Westduit-
I se chemische industrie. Een ontwik-
teling die, zo wordt verwacht, zich in
de resterende maanden van dit jaar
ïjl voortzetten
I met als gevolg, dat 1980 voor de
iemische industrie in de Bondsre-
ibliek een duidelijk slechter jaar zal
xden dan 1979. In dat jaar steeg de
oduktfe nog met ruim vijf procent
namen de verkopen met een kleine
atien procent toe tot ruim 100 mil-
grd mark.
'at de indusjrie als^gehepl betreft, zo
onen de cijfërs van de Westduitse
tatistici aan. dat tn mei weliswaar de KnpfpnHmk
derontvangst nog twee procent ho- **«»tciiuruiv
dan die van april, doch dat
ns in hoofdzaak te danken aan een
ijging van de nieuwe orders voor
itenlandse rekening, die met 4.5
jcent vooruitgingen. Dit onder
jer als gevolg van bestellingen uit
bna.
)e binnenlandse orders bleven zich
totaal 20 procent tot 23,6 miljard
mark. Hiervan had 10,8 miljard (plus
12 procent) betrekking op de binnen
landse orderontvangst ën 12,8 mil
jard (27 procent meer dan in de eerste
acht maanden van 1978/79) op de or-
derontvangst uit het buitenland.
Uit de stijging van 20 procent in de
totale orderontvangst in de maanden
oktober 1979 tot en met mei 1980 en
de verwachting van een toename van
de orderontvangst voor het gehele
jaar 1979/80 met ruim tien procent,
concludeert Siemens, dat een „koele
zomer" te verwachten is. Daarbij
doet zich het feit voor, dat de resulta
ten in relatie tot de omzet onder druk
staan.
Naam
bank
Rente vast
gedurende
(in jaren)
Afsluitprov.
(procenten)
Rentepercentages
met 1 zonder
gemeentegarantie
Opg.
bank
werke
lijk
Opg.
banif
werke
lijk
Annuïteitenhypoth
ABN
eken
1 Jaar
5 jaar
1.5
1.5
11.25
11.25
11.95
11.95
11.25
11.5
11.95
12.22
Amrobank
variabel
5 jaar
1.5
1.5
11.0
11.25
11.51
11.77
11.25
11.5
11.77
12.04
Bouwfonds
2 jaar
5 jaar
30 jaar
1.5
1.5
1.5
11.2
12.1
11.2
12.1
CentrumbanX
5 jaar
1
10.75
11.17
10.75
11.17
NMB
3 jaar
5 jaar
1 jaar
1
1
1
11.0
10.7
10.75
11.71
11.38
11.43
11.0
11.25
10.75
11.71
11.99
11.43
Postgiro/RPS
5 Jaar
1
10.8
11.49
10.8
11.49
Rabobank
(adviesrente)
variabel
1.25
11.0
11.75
11.0
11.75
Rabo Hyp.bank
5 Jaar
1.5
11.3
12.12
11.3
12.12
Spaarbank R'dam
1 Jaar
3/5 Jaar
2
1
11.25
11.7
11 25
11.7
Westland/U t recht
standaard
5/10 Jaar
2
11.3
12.43
11.5
12.66
Levenhypotbeken
Centraal Beheer
10 jaar
10.6
11.03
10.6
11.03
Ennla
10 jaar
-
10.6
11.03
10.6
11.03
NVL
5/10 jaar
10.6
11.03
10.6
11.03
Voor een lening met gemeentegarantie en een 5 jaar vaste rentevoet
moet momenteel 10,8 procent worden betaald. Bij enkele regionaal
werkende banken kim men voor een ieder iets lager percentage terecht;
zij hebben de afgelopen week enkele verlagingen doorgevoerd. Deze
verlagingen zijn van geringe omvang en zullen mogelijk door meerdere
banken worden gevolgd Het algemeen niveau van de hypotheekrente
blijft echter hoog en zal voorlopig in de buurt van de 11 procent blijven
liggen.
(Publikatie samengesteld door de Vereniging Eigen Huls Amersfoort)
De druk van de kant van de kosten
neemt toe doordat en de prijzen van
grondstoffen (waarvan overigens
minder worden gebruikt dan enkele
jaren geleden) en de lonen omhoog
gaan. De stijging van de produktivi-
telt, waarvan overigens wel sprake is,
blijft bij deze ontwikkeling ten ach-
een laag pitje bewegen, zoals ook ter. Veranderijig in dit beeld lijkt
ipril het geval was. Een en ander vooralsnog nauwelijks mogelijk. De
ais gevolg, dat het indexcijfer scherpe concurrentie laat namelijk
van de orderontvangst van de Duitse weinig ruimte óm kostenstijgingen in
industrie als geheel over de maanden de prijzen door te berekenen,
april en mei 5,5 procent achter bleef Siemens zal ook het komende Jaar
bi} dat van maart en april aanzienlijke bedragen investeren.
Voor dit Jaar wordt het bedrag aan
Investeringen op 2,1 miljard mark ge-
oiniicii» raamd, waarvan 0,7 miljard in het..
I Ook het Westduitse elektrotechni- buitenland, met name in Brazilië, de
ache concern Siemens verwacht, dat VS en Oostenrijk. Het.totale ipveste-
de groei in de orderontvangst en de ringsbedrag zal uit eigen middelep
verkopen gedurende de laatste vier kunnen wrordën gefinancierd
maanden van het lopende boekjaar Met het Duitse Qrundig-concem,
(dat is.de periode juni tot en met waarin ook Philips een belang beeft,
qptemberi zal afzwakken. Dit mede houdt Siemens contact om haar posi-
andat de Conjunctuur in de Bondsre- tie als toeleverancier van bepaalde
AMSTERDAM (ANP) In het eerste kwartaal van dit jaar
lag de economische bedrijvigheid In ons land een klein stukje
boven het niveau van het tweede halfjaar 1979.
iiibliek onzekerder wordt.
Semens neemt aan, dat de omzet
ver het gehele Jaar 1979/80 met onge-
reer tien procent zal stijgen ten op-
lehte van 1978/79 (28 miljard mark),
ie orderontvangst (vorig boekjaar
)gN HAAG De Bank voor Neder-
ladsche Gemeenten heeft de koers
an inschrijving op de 10 procent 8-
arige obligatielening 1980 per 1985-
8 vastgesteld op 100,5 procent. Het
ffectief rendement per 14 augustus
op basis van de gemiddelde
•optijd op die datum bedraagt der-
alve 9,89 procent. De inschrijving
laat open tot 11 juli.
onderdelen te vergroten. Dit met na
me om ook op deze wijze een vinger in
de pap te hebben in de Europese
amusementsindustrie.
Voor de komende Jaren ziet Siemens
goede groeimogelijkheden, aangezien
aan de ene kant de toenemende com-
municatlebehoefte en nieuwe infor
matietechnieken en aan de andere
kant de structurele verandering bin
nen de energiesector met de na
druk op de vervanging van ohe - de
nodige impulsen zullen geven. Om in
technologisch opzicht in de voorste
gelederen te blijven, zal Siemens in
het lopende jaar DM 3 miljard aan
research en ontwikkeling besteden.
In april en mei echter nam de onge
rustheid over de onderontwikkeling
sectoren van het bedrijfsleven
vooral in de bouwnijverheid. Dat had
HAARLEM (ANP) De Reclame
raad heeft een klacht verworpen die
de-Vereniging Eigen Huis had inge
diend tegen een spaarinstelling. De
Reclameraad is van mening dat de
tv-spot waarin wordt gesproken over
een mogelijkheid om belastingvrij te
sparen duidelijk genoeg en dus niet
misleidend is.
De Vereniging Eigen Huls, belangen
organisatie van bezitters van een ei
gen woning, had zich gestoten aan
net feit dat in de reclame namens de
samenwerkende spaarkassen werd
gezegd dat daar gespaard kan wor
den met belastingvrije rente. Dat zou
misleidend zijn, omdat pas na twaalf
jaar vrijdom voor de inkomstenbelas
ting ontstaat wie korter spaart,*
betaalt wel belasting.
De Reclameraad wijst erop, dat in de
gewraakte spot de kreet voorkomt
„in een jaar of vijftien" en dat dus
voor de consument duidelijk genoeg
is, dat het een zaak van zeer lange
adem betreft.
duidelijk zijn weerslag op de arbeids
markt
Dit schrijft de Nederlandsche Bank
in het verslag over het eerste kwar
taal van dit jaar. In de verwerkende
industrie steeg de produktie in de
eerste paar maanden, waar met name
in de metaalindustrie de bestaande
spanning op de arbeidsmarkt nog
werd vergroot. Deze produktiestij-
ging is hoofdzakelijk terug te voeren
op de toename van de goederenuit-
voer. Van een stijging in de nationale
bestedingen blijkt namelijk geen
sprake te zijn geweest.
Ondanks het tamelijk grote ruilvoet
verlies (een groter bedrag besteed
aan import dan aan export) gaf de
handelsbalans in het eerste kartaal
nog een duidelijke verbetering bleven
.echter teleurstellend Daar door
kwam het tekort van de handelsba
lans toch cp 1,2 miljard uit.
Na het eerste kwartaal begon zich in
verschillende takken van het be
drijfsleven een duidelijk pessimisti
scher beoordeling van de orderont-
wikkeling af te tekenen. Het opval
lendst was in de woningbouw en in de
produktie van halffabrikaten.
De werkloosheid die zich enkele jaren
had gestabiliseerd op ongeveer
210.000, liep in april mei dan ook
sterk op tot bijna 230.000 (4,5 procent
van alle werknemers). De helft van de
stijging was geconcentreerd in de
bouw.
Binnenkort komen deze auto's
van het merk citroen waar
schijnlijk uit China. Peugeot-Ci-
troën is in onderhandeling met
China over de fabricage van
2.000 Citroén CX-exemplaren
per jaar. Begin volgend jaar
wordt een definitieve beslissing
genomen.
Van onze redactie economie
HAARLEM Meubelmakers, die
zijn aangesloten bij de Centrale bond
van Meubelfabrikanten, willen een
stichting in het leven roepen met als
doel de Nederlandse meubelindustrie
in stand te houden.
Het advies voor de oprichting van de
stichting staat in een rapport over de
meubelindustrie. Het ls samenge
steld door een begeleidingscommis
sie uit de Commissie voor Ontwikke
lingsproblematiek van Bedrijven.
Voorzitter van de Centrale Bond van
Meubelfabrikanten, drs Pessens. ls
van mening dat de relatief kleine
bedrijven die meubels maken, een
groot aantal activiteiten kunnen bun
delen, en daardoor goedkoper wer
ken. Activiteiten die zich daartoe le
nen zijn: management, export, oplei
ding en kwallteltaheerslng
Hoe een en ander precies in zijn werk
zal moeten gaan of de meubelfabri
kanten bij voorbeeld een gezamenlij
ke fabriek gaan gebruiken voor de
uitvoer van deze plannen, ls nog niet
bekend. Wat de financiering aangaat:
voorzitter Pessens is het helemaal
eens met het onlangs verschenen rap
port van de Wetenschappelijke Raad
'voor het Regeringsbeleid, waarin
wordt voorgesteld bedrijven geen in
dividuele steun te geven, maar meer
sector-gericht te werk te gaan
In dat kader hoopt de nieuwe stich
ting dan ook geld van de overheid te
ontvangen.
DEN HAAG (ANP) De omzet van
de detailhandel ls ln de eerste vier
maanden van dit jaar met zeven pro
cent gestegen in vergelijking met de
zelfde periode van 1979. Dit blijkt uit
voorlopige cijfers van het centraal
bureau voor de statistiek (CBS).
Terwijl maart 1980 als enige maand
met slechts één procent stijging een
ongunstig beeld gaf, vertoonden ja
nuari, februari en april met respectie
velijk acht. negen en zeven procent
méér, een opleving ln de omzet van de
detailhandel
Van de afzonderlijke sectoren reali
seerden de warenhuizen in april de
belangrijkste omzetgroei: tien pro
cent tegenover één procent in april
van het vorig Jaar. Eveneens gunstig
was het omzetverloop bij de branches
in de verkoop van duurzame en zoge
heten non-food consumptiegoederen.
Hier werd een groei van acht procent
genoteerd, tegenover slechts één pro
cent stijging in april 1979, aldus de
CBS-cijfers.
Teleurstellend in april 1980 waren de
verkopen van nieuwe auto's, waarvan
de omzet met 25 procent daalde. Ook
de verkopen van nieuwe bromfietsen
liepen sterk terug: min dertig pro
cent. Als laatste sector waarin de
AMSTERDAM (Reuter) In de
twaalf maanden tot en met Juni heeft
de inflatie in Brazillé 99.2 procent
bedragen. In de twaalf maanden tot
en met mei was dat 94,7 procent. In
Juni nam de inflatie toe met 5,9 pro
cent en ln mei 6,4 procent
In Juni vorig jaar was er sprake van
een inflatie van 3,4 procent. De index
van de kosten van het levensonder
houd bedroeg ln Juni 397,5 (1977:100).
ontwikkeling negatief was noemt het
CBS de postorderbedrijven. Hier
werd zeven procent minder omgezet.
DEN HAAG (ANP) In meer bran
ches dan tot nu toe moet worden
geprobeerd tot overeenstemming te
komen over standaardvoorwaarden.
Dat heeft de Commissie voor Consu
mentenaangelegenheden van de So
ciaal-Economische Raad geschreven
aan staatssecretaris Haze kamp van
economische zaken.
De commissie vindt dat een experi
ment, dat betrekking had op drie
sectoren, voldoende succesvol is ge
weest om ook in andere branches het
overleg over de standaardvoorwaar
den op gang te brengen. In twee sec
toren, de p ark e tv loer leg ge rsbe drij
ven en de openbare nutsbedrijven,
'werd tussen de branche en de consu
mentenorganisaties overeenstem
ming bereikt over algemene leve
ringsvoorwaarden.
Bij de parketbedrijven kwam daar
naast een geschillencommissie par
ket tot stand. Yx>r de levering van
gas. water en elektriciteit is inmid
dels ook een geschillencommissie op
gericht.
In de autobranche is het overleg
eveneens gestart, maar dit heeft nog
niet tot resultaten geleid. In het alge
meen verloopt het overleg over stan
daardvoorwaarden uiterst moeizaam,
aldus de commissie. Het experiment
was al in 1974 begonnen.
door Koos van Weringh
£e eerste indruk van Polen doe ik op iri het vliegtuig naar Warschau. De
ankfurter Allgemeine Zeitung, die ik in die ongemakkelijke, opgevou
wen vliegtuighouding probeer te lezen, bevat een artikeltje over Miros-
|aw Chojecki, een Pool die op 25 maart gearresteerd is vanwege het
ïderrechtelijk in gebruik hebben van een kopieerapparaat. Daarmee
ijkt hij allerlei geschriften te hebben vermenigvuldigd die in Polen niet
^"ijgbaar zijn
k tweede indruk wordt op het vliegveld
an de Poolse hoofdstad genoteerd De sta-
ri kranten die uit mijn tas steekt, wordt
'ft aan een nader onderzoek onderworpen
k had er wel op gerekend, gezien een aantal
rvanngen bij grensovergangen naar Oost-
krlijn. Polen is de DDR niet.
lij de douane moet ik wel zeer nauwkeurig
ivulien wat voor buitenlands geld ik bij me
fb De beambte schrijft met grote precisie
rige aantekeningen op het formuliertje,
ft er een stempel op en geeft het vervol-
fns terug met een gezicht van „Wee je
fbeente als je het lef hebt hier met geld te
wendelen Amper ben ik door de controle
'fen of een man schiet mij aan met de
^aag: „Change? Wechseln?"
Yiet populair
Ü^.vragen'in het En8eIs «n Duits gesteld,
ai Ut gedurende een verblijf van acht dagen
6 vaak horen, dat ik er bijna misselijk van
J*®-Het Poolse geld is in Polen niet popu-
°at is mij wel duidelijk geworden Mijn
«obleem is echter dat ik over een aanzien-
njke hoeveelheid van dit geld beschik Bij
jankomst in het hotel wordt mij officieel
bedrag aan zlotys overhandigd, namens
de Universiteit van Warschau, die mij voor
een week heeft uitgenodigd
Als mij op de één. na ipatste dag van mijn
verblijf nog eens een bedrag wordt overhan
digd voor het houden van.een lezing blijk ik
mij in een kort tijdsbestek te hebben kun
nen ontwikkelen tot een kapitalist in een
socialistisch land. zonder mijn buitenlands
geld daarvoor te hoeven aanspreken. We
gens gebrek aan kennis op dit terrein zal ik
dit financieel-economische raadsel hier ver
der onbesproken laten. Vermeldenswaard is
nog wel dat ik twee keer door taxichauf
feurs als passagier geweigerd ben, nadat
hun gebleken was dat ik van plan was met
Pools geld te betalen.
Geduld
Over Polen is meer te; vertellen dan over de
corruptie in het dagelijkse betalingsverkeer
en over de economie in hét algeméén Die is
slecht, zo hoor ik regelmatig verluiden en
voor een deel is dat ook te zien aan het
einde van het produktieproces: bij de leve
ranciers. Voor winkels waar groenten, fruit
en vlees te krijgen zijn, staan vaak lange
rijen mensen braaf te wachten, met een
geduld dat wij in de Nederlandse samenle
ving nergens aantreffen.
De gelaatsuitdrukking van de wachtenden
verraadt niet dat ze Inwendig opstandig zijn
tegen deze toestand, en wellicht zijn ze dat
ook niet. Zelfs als de winkeldeuren gesloten
worden vóórdat iedereen aan de beurt ge
weest is, wat ik een aantal keren heb zien
gebeuren, blijft het bij een ontmoedigde
blik. Van verbsile agressie, bij ons zo'n bloei
end verschijnsel, is niets te merken.
Voor de bevolking zou de economische toe
stand er nog veel beroerder uitzien, zo hoor
ik ook vaak betogen, als een deel van de
land- en tuinbouw niet in particuliere han
den zou zijn. Dat is officieel toegestaan. In
de buurt van Warschau bevinden zich vele
bedrijven van tuinders die „voor zichzelf'
werken en dat zeer hard doen. Aan de staat
van hun woningen valt af te lezen dat het
hun voor de wind gaat; die huizen vertonen
soms villa-achtige kenmerken. Die mensen
hebben er alle belang bij een hoge omzet te
halen. In Polen zijn in het recente verleden
enige voedselrellen geweest en als een
vleugje particulier initiatief een bijdrage
kan leveren aan het voorkomen daarvan,
zijn de autoriteiten kennelijk bereid dat
niet tegen te houden.
Vraag en aanbod
Da.t in Polen het systeem van vraag en
aanbod niet helemaal uitrgeschakeld is.
blijkt ook uit de Zycie Warszawy, een in
Warschau verschijnend dagblad. En een
populair dagblad, te oordelen naar de snel
heid waarmee de stapels in de kiosken
kleiner worden. In deze krant staan name
lijk advertenties, niet voor de verzamelde
werken van Marx. Engels en Lenin of de
gebundelde toespraken van de Poolse par
tijleider Edward Gierek, maar voor huizen,
auto's, televisietoestellen en dergelijke da
gelijkse zaken. Mijn gastheer wijst mij erop
dat in het nummer van 10 mei zelfs Holland
se tulpenbollen worden aangeboden. Deze
krant bevat ook vele familieberichten, zoals
overlijdensadvertenties.
Het officiële dagblad van de Poolse commu
nistische partij, Try buna Ludu, is welis
waar een partij krant, maar maakt toch een
andere indruk dan kranten als Neues
DeutschlandRude Pravo of Scinteia, res
pectievelijk van de partijen in de DDR,
Tsjechoslowakije en Roemenië Deze zijn
dagelijks gevuld met officiële verklaringen
en standpunten, ellenlange toespraken van
het partij kader, opgeluisterd met vele foto's
van de hoogmogenden.
Bescheiden
Het Poolse partijblad, daar had ik het over.
is wat de presentatie van de leider betreft,
van een grote bescheidenheid. Gierek komt
natuurlijk wel op foto's voor, maar toch niet
vaker dan Van Agt in Nederlandse kranten
De aanwezigheid van de partij in het dage
lijks leven lijkt mij in Polen ook veel minder
dan bijvoorbeeld in de DDR. Foto's van de
leider op straathoeken, gebouwen en via
ducten of in etalages heb ik niet gezien.
Zelfs op de dag dat alle kopstukken uit het
Oostblok in de Poolse hoofdstad waren
voor de viering van het 25-jarig bestaan van
het Warschaupact, was er geen uiterlijk
vertoon. Geen ingehuurde groepen school
kinderen met vlaggetjes, weinig vlaggen in
het straatbeeld en geen totale stillegging
van het verkeer.
Op een avond kwam ik om een uur of zeven
uit de universiteit en zag de grote, zwarte
Russische limousines op korte afstand
voorbijkomen, wat evengoed een merk
waardig gevoel geeft. Mannen van wie de
namen alleen al een wereld van onheil op
roepen. zoals die van Breznjew en Husak.
rijden op drie meter aan je voorbij, ze
bestaan dus echt, ze zijn geen uitvinding
van de propaganda. Ik zie Husak zitten en
moet onmiddellijk denken aan een collega
in Tsjechoslowakije, die nu al weer jaren
stoker van de centrale verwarming in een
ziekenhuis is, omdat hij in 1968 zo van de
lente genoot.
Uit die tijd herinner ik mij iemand die uit
Praag terugkeerde en opgetogen berichtte
dat hij daar een exemplaar van Le Monde
gekocht had. Westerse kranten in Praag!
Wie zal kunnen zeggen in hoeverre de uit
bundigheid waarmee deze verworvenheid
gevierd werd tot het einde van die veelbelo
vende lente heeft bijgedragen?
Leeszalen
In Polen, ik zei het al. zijn de autoriteiten op
het vliegveld niet gelnteresserd in de kran
ten die uit mijn tas steken, voor iedereen
zichtbaar. Waarom, zo blijkt mij een dag
later, zou men ook? Overal in Warschau
bestaat de mogelijkheid Westerse kranten
te lezen. In de grote hotels en ook op andere
plaatsen kunnen ze worden gekocht. Ze zijn
wel ongeveer dertig keer zo duur als een
Poolse krant, maar die kost dan ook slechts
één zloty.
In Verschillende openbare leeszalen, waar
van sommige overeenkomst vertonen met
de befaamde Weense koffiehuizen, is het
mogelijk tientallen kranten te lezen, com
munistische en niet-communistische. Ze
zijn weliswaar een paar dagen oud. maar
iemand die belang stelt in de gebeurtenis
sen in de Bondsrepubliek. Italië, Frankrijk,
Engeland en andere landen kan daar te
recht. Ik heb een aantal uren in die leesza
len. die niet met onze openbare leeszalen te
vergelijken zijn, doorgebracht, kop koffie
onder handbereik en de krant breeduit voor
mij op tafel. Aan andere tafeltjes werden
gesprekken gevoerd, dat mag ook Zoiets
zouden we in Amsterdam moeten hebben
dacht ik dan steeds
Wat wel enigszins op Amsterdam lijkt is een
soort „vrijmarkt", die alleen op de zonda
gen in mei gehouden wordt, naast het Paleis
voor de Cultuur, een buitengewoon immens
gebouw in Russische stijl, dat ook een ge
schenk van de volken der Sowjet-Unie aan
de Polen is. „Over onze ruggen en geheel op
onze eigen kosten", heb ik meer dan eens
horen opmerken. Op die vrijmarkt is van
alles te koop, vooral op het gebied van de
lectuur. Tijdschriften, zoals jaargangen van
Der Spiegel en Paris Match en periodieken
voor de jeugd waar Elvis Presley en The
Beatles op het omslag prijken. De liep daar
op zondagmorgen om een uur of half tien.
toen er al duizenden mensen rondsjouwden,
veel kinderen met een suikerspin
Partijwerken
Voor de stands met boeken bestond zeer
grote belangstelling. Je moest je in een rij
opsteller om te zien wat er te krijgen was
Sommige stands waren volgestouwd met
partijwerken en ook daar stonden de men
sen zich te verdringen. Je kon boeken laten
signeren door de schrijvers. Het meest inte
ressant waren de antiquarische boeken,
waarvan veel over het Polen van vóór de
oorlog, toen het geweld nog niet over het
land gegaan was. Toen de steden nog in hun
oude glorie overeind stonden, toen een plein
nog een plein en geen lege vlakte was.
Ik zag ook twee exemplaren van George
Orwell's Animal Farm, in een uitgave van
Penguin Books uit het begin van de jaren
vijftig. Dit bijtende boekje over de wijze
waarop het varken Napoleon de boerderij
bestiert behoort tot één van de vijftig boe
ken die door de clandestiene uitgeverij van
Miroslaw Chonjnecki. Nowa. tegen de wil
van de censuur in. onder de aandacht van
het publiek gebracht worden. Ook in dit
geval bevestigt de censuur de inhoud van
het boekje van Orwell zoals altijd. De we
gen der autoriteiten zijn ondoorgrondelijk