lonn en Parijs
loven elkaar
Sjaka'a als held
terug in Nabloes
iRussen vrezen acties Iran
Praktijk arbeiders-zelfbestuur blijft problematisch
Onrust in Spanje
na bommeldingen
Thorn wil meer doen
voor de derde wereld
Ontmoeting tussen Carter
en Hua Guofeng in Tokio
]hina en Asean
K)os op India
Demonstratie tegen
radio-actief afval
stopt Britse trein
'Provocaties tegen ambassade Teheran'
Katholieke
vrouw voor
prins Charles
mag niet
Anderson tegen
erkenning PLO
Joegoslavisch
stelsel is nu
30 jaar oud
ENSDAG 9 JULI 1980
TROUW/KWARTET
BADEN-BADEN (Reuter, AFP, AP) De Franse president
Valéry Giscard d'Estaing heeft gisteren de nauwe militaire
Samenwerking tussen zijn land en WesLDultsland geprezen.
Na het afnemen van een gezamenlij
ke prans-Westduitse militaire parade
n de garnizoenstad Baden-Baden zei
jlscard: „Mijn aanwezigheid hier, te-
amen met de federale kanselier (Hei-
nut Schmidt) getuigt van de overtui-
ende en vriendschappelijke samen
werking die is opgebouwd tussen on-
twee opperbevelen en onze twee
«ers."
Helmut Schmidt sprak zijn bewonde-
ing uit voor de 50.000 Franse militai-
BANGKOK, PEKING (AFP. AP.
leuter) De Federatie van Oost
Aziatische landen, de ASEAN, en
tyChina hebben fele kritiek op de er-
ver kenning door Tndia van het bewind
0avan Heng Samrin in Cambodja. Vol-
^gens deze landen heeft India door
eze beslissing zijn positie als niet-
gebonden land verloren en heeft New
'A-ipelfci zich hierdoor meer gebonden
;uu4aan Moskou, dat evenals Hanoi de
ir l erkenning toejuicht.
>or
iet Thailand heeft met grote bezorgd
heid van de erkenning kennisgeno- Irritatip
men, maar zegt dat het Indiase be-
sluit de politiek van Thailand en de
ASEAN ten opzichte van Cambodja
niet zal beïnvloeden. De ASEAN er
kent nog steeds het regime van Pol
pot, dat In januari vorig jaar door
Vietnam verdreven werd. In septem
ber stemmen de Verenigde Naties
weer over de vertegenwoordiging van
ren die in deze legerplaats zijn gele
gerd. „Onze samenwerking, onze
vriendschap kan vrucht dragen, niet
alleen voor Fransen, maar ook voor
Europa, voor vrede en voor welvaart
in de wereld," aldus de Westduitse
bondskanselier. Naar verluidt is de
Franse president bezig met een cam
pagne om zijn land weer een rol in het
NAVO-bondgenootschap te laten
spelen. Zijn aankondiging onlangs
dat Frankrijk proeven doet met de
neutronenbom wijst in die richting.
Het vijfdaagse staatsbezoek van Gis
card aan de Bondsrepubliek staat
volledig in het teken van de vriend
schap. In vleiende bewoordingen
spreken Schmidt en Giscard elkaar
beurtelings toe. Giscard spreekt in
zijn beste Duits, terwijl Schmidt voor
de eerste maal Giscard ln de Franse
taal toesprak.
Voordat president Giscard begon aan
een tweedaagse tocht door Westduit
se deelstaten vertelde hij dat de
Bondsrepubliek eindelijk tot het be
sef Is gekomen dat Europa een speci
ale rol kan spelen ln Internationale
kwesties. Dat is iets dat West-Duits-
land een paar jaar geleden niet besef
te maar nu wel heeft aanvaard, aldus
Giscard.
LONDEN. WASHINGTON (AP,
Reuter) De Britse politie arres
teerde gisteren zeven demonstranten
wegens wederspannigheid nadat
twintig mensen een trein met radi
oactief afval tot stoppen hadden ge
dwongen. Zij hadden ongeveer 110
kilometer ten westen van Londen
een stellage over de spoorlijn ge
bouwd, waar zij op stonden terwijl
de naderende trein afremde. Volgens
de politie was de actie niet aange
kondigd.
De Britse spoorwegen noemden de
actie „zeer onverantwoordelijk."
Weliswaar stond de stellage op een
recht baanvak, maar bij minder licht
had de trein er dwars doorheen kun-
nen rijden. Volgens een woordvoer
der van het Britse dienst kernener
gie had er geen gevaar voor het pu
bliek bestaan, omdat het licht radi
oactieve afval in cement was ingego
ten. „Niet schadelijker dan een trein
lading cement," vatte men samen,
liet afval is bestemd om op de Atlan
tische Oceaan in diep water te wor
den gestort.
De Amerikaanse commissie voor
toezicht op kerninstallaties heeft de
exploitanten van 24 kerncentrales
opgedragen, in de komende weken
hun afregelsysteem te beproeven. De
maatregel volgt op een bedrijfssto
ring vorige maand in de centrale
Browns Ferry 3 in Alabama. Tijdens
een normale sluiting weigerde daar
een groot deel van de regelstaven die
het kernsplijtingsproces moeten
stoppen, geheel in de reactor te zak
ken. Ook twee volgende pogingen
mislukten. Pas na een kwartier zaten
alle staven op hun plaats.
Het veiligheidssysteem van kerncen
trales is erop gebaseerd dat in situa
ties die een noodstop vereisen, de
regelstaven onmiddellijk kunnen
zakken.
Van onze correspondent
AMMAN Burgemeester Bassam Sjaka'a van het op de
Westelijke Jordaanoever gelegen stadje Nabloes, die ruim een
maand geleden bij een aanslag beide benen verloor en daarop
naar Amman vertrok, keert vandaag naar huis terug. Hij voelt
zich sterk genoeg om weer aan het werk te gaan.
et Cambodja in de VN.
chma vindt het zeer te betreuren dat
India het bewind van Heng Samrin
U1U1H new ucwiiiu »(UI iit-i.g, uoiiuni was uicu uiuciuaou ciu^uiu tuiaoi
erkent op het moment dat „de landen' door de krachtige taal van Giscard
ar4van de ASEAN en alle andere vrede-
e lievende landen de terugtrekking van
>ro| ^Vietnamese troepen uit Cambodja el-
nd "jen en de inval van Vietnam in Thai-
n- [and veroordelen".
Ie'
In de wetenschap dat zijn oproep van
afgelopen maandag tot een sterk en
onafhankelijk Europa Irritatie kan
hebben opgewekt in pro-Amerikaan
se regeringskringen in Bonn, zei Gis
card: „Men moet geen twee zaken
tegenover elkaar stellen die kunnen
worden verzoend de macht van
Europa en de trouw aan het Atlan
tisch bondgenootschap." In Bonn
was men inderdaad enigzins verrast
bij zijn komst in de Bondsrepubliek.
Giscard koos voor een zelfbewust Eu
ropa in plaats van een „schaduwbe
staan", aldus regeringskringen in
Bonn.
Eens de trots van de Italiaanse koopvaardij, nu een hoop cwargeblakerd schroot in de zee voor de
Italiaanse kust nabij Genua. Een grote brand heeft het eens zo luxe cruise-schip Leonardo da Vinei
geheel waardeloos gemaakt.
Burgemeester Sjaka'a ls vanochtend
uit het ziekenhuis in de Jordaanse
hoofdstad ontslagen en via de Allen-
by-brug naar huls vervoerd. „De psy
chologische klap valt best mee." zegt
Sjaka'a, die een levend symbool ls
geworden van de strijd tegen de Is
raëlische bezetting en voor Palestijn
se onafhankelijkheid. „Het zou veel
erger zijn, als dit was gebeurd bij een
auto-ongeluk. Maar het hindert niets
dat ik mijn benen heb verloren ln de
strijd om mijn land".
De burgemeester beschuldigt de Is
raëliërs van een poging om het Pales
tijnse leiderschap in de bezette gebie
den de ruggegraat te breken Hij be
weert dat op het moment dat hij de
koppeling van zijn auto indrukte en
de bom tot ontploffing kwam, de tele
foonaansluitingen van zijn eigen wo
ning en die van zijn familieleden en
van zijn bedrijf alsook de telefoonlijn
van het ziekenhuis in Nabloes werden
afgesneden. Daardoor duurde het
veel langer voordat hij medisch be
handeld kon worden.
Sjaka'a is er echter van overtuigd dat
het de Israëliërs niet zal lukken om de
Palestij nen ln de bezette gebieden in
de hoek te drukken. Ook het Pales
tijnse verzet tegen de akkoorden van
Camp David kan niet tot zwijgen
gebracht worden, meent de burge
meester. „Als ik mij voor de autono-
mieplannen zou uitspreken, dan zou
mijn eigen volk me vermoorden".
Haat
Sjaka'a is de burgemeester die de
Israëlische autoriteiten het meest ha
ten. Vorig jaar november poogden de
autoriteiten hem het land uit te zet
ten, omdat hij de belangrijkste verte
genwoordiger van de Palestijnse Be
vrijdingsbeweging zou zijn in de be
zette gebieden.
Burgemeester Bassam Sjaka'a in
het ziekenhuis
Nu zal Bassam Sjaka'a na zijn terug
keer bijna onaantastbaar zijn. Hij zal
vandaag als een held worden begroet
in Nabloes. In het ziekenhuis in Am
man werd hij al bezocht door ver
scheidene vooraanstaande Arabische
leiders, zoals de Saoedi-Arabische mi
nister van buitenlandse zaken, prins
Saoed al Feisal. Zijn morele kracht
en het feit dat hij door het verlies van
zijn benen psychologisch nauwelijks
lijkt te zijn aangeslagen is voor vele
PaleStijnen een bron van inspiratie.
Toch hoeven de Israëliërs niet al te
bezorgd te zijn. Eind deze maand
vertrekt de burgemeester al weer. Hij
gaat naar Londen, waar hij houten
prothesen krijgt.
>««TEHERAN, MOSKOU (AFP, Reuter) De Sowjet-Unle is bang dat haar ambassade in de
Iraanse hoofdstad hetzelfde lot zal ondergaan als het gebouw van de Verenigde Staten, dat in
november vorig jaar werd bezet. De Russische regering heeft aan de Iraanse autoriteiten om
fbescherming voor haar ambassade gevraagd.
art I Volgens het Russische persbureau
i*is. Tm zegt de ambassade in Teheran
beschikken over „gegevens dat vij-
egt andije elementen van plan zijn pro
vocerend op te treden tegen de Russi
sche ambassade in de islamitische
republiek Iran, en het gebouw zelfs
willen bezetten". De verklaring wijst
op het „gevaarlijke karakter van der
gelijke handelingen" en vraagt maat
regelen om dit te voorkomen. De
Iraanse minister van buitenlandse za
ken, Ghotbzadeh, zei in een reactie
op de verklaring van Tass dat alle
noodzakelijke stappen al zijn onder
nomen om de veiligheid van de Russi
sche missie te garanderen.
De verklaring van de Russen, die zich
tot voor kort nooit in het openbaar
uitspraken over de contacten met
Iran, betekent een nieuw dieptepunt
in de betrekkingen met de islamiti
sche republiek. Ruim een week gele
den moest een Russische diplpmaat
Iran verlaten, op beschuldiging van
spionage. Hoewel Moskou hiertegen
nooit een officieel protest heeft inge
diend, wordt de uitwijzing gezien als
een begin van hardere maatregelen.
Dat zou kunnen uitmonden aan een
bezetting van de Russische ambas
sade.
Na de bezetting van de Amerikaanse
ambassade in Teheran en de gijzeling
van ongever vijftig Amerikanen, ont
hielden de Russen zich van commen
taar op die schending van het diplo
matieke recht. De betrekkingen met
Iran veslechterden pas na de Russi
sche inval in Afganistan, die door de
orthodoxe islamieten sterk werd ver
oordeeld.
Volgens minister Ghotbzadeh mogen
de Russen nog blij zijn dat hun diplo
maat ls uitgewezen. Als de Iraanse
regering dat niet had gedaan, aldus
de minister, .zouden er andere reac
ties uit de bevolking zijn gekomen."
Waarnemers beschouwen dit als een
duidelijke verwijzing naar de bezet
ting van de Amerikaanse ambassade
door islamitische studenten.
LONDEN (AP, Reuter)
De Britse premier
Thatcher wil geen ver
andering van de wet
uit 1701 die prins Char
les verbiedt om met
een rooms-katholiek
meisje te trouwen. In
het Verenigd Konink
rijk is er veel te doen
om de vermeende lief
desaffaire van de
troonopvolger van ko
ningin Elisabeth. De
Labouroppositie heeft
een motie aangekon
digd waarin om veran
dering van deze con
troversiële wet wordt
gevraagd. De wet dis
crimineert en beledigt
de katholieke gemeen-
schap ln het Verenigd
Koninkrijk, zo ver
klaart Labour.
Dese partij segt overi
gens dat de motie niets
te maken heeft met de
roddel over de prins.
Buckingham Palace
heeft steeds harnekkig
de geruchten ontkend
dat de 31-jarige prins
Charles een romance
heeft met de rooms-
katholieke prinses Ma
rie Astrid van Luxem
burg.
Militante protestanten
uit Noord-Ierland heb
ben premier Thatcher
naar aanleiding van de
geruchten gevraagd de
wet uit 1701 niet te
veranderen. Op vragen
in het Lagerhuis giste
ren zei de Britse pre
mier dat er „geen plan
nen" bestaan de wet te
wijzigen.
In 1978 moest prins Mi
chael van Kent af
stand doen van al zijn
rechten op de troon,
toen hij met een
rooms-katholiek meis
je uit Oostenrijk
trouwde.
STRAATSBURG (AP, Reuter, ANP) De Luxemburger
Gaston Thom heeft gisteren aangekondigd dat zijn streven
als toekomstige voorzitter van de Europese Commissie zal
zijn de betrekkingen met de derde wereld te verbeteren.
Thom, die in januari het voorzitterschap van de Brit Roy
Jenkins overneemt, zei gisteren tot het Europese Parlement
dat de Lomé-overeenkomst en het Noord-Zuid gesprek de
belangrijkste kaders zijn voor het ontwikkelingsgebied van de
Europese ministerraad.
SANTANDER (AP, Reuter) Drie bommeldingen in het
noorden van Spanje hebben gisteren opnieuw voor grote
onrust gezorgd onder buitenlandse toeristen. Twee veerboten Ontslag VTOUWen
en een treinstation moesten worden ontruimd.
TOKIO (AFP, AP, Reuter) De Amerikaanse president
Jimmy Carter en de Chinese eerste minister Hua Guofeng
zullen elkaar morgen gedurende een uur ontmoeten in Tokio,
waar zij de begrafenisplechtigheid van de Japanse premier
Masayoshl Ohira zullen bijwonen.
De begrafenisplechtigheid van Ohira en hij zei dat hij „niet verbaasd zou
Zevenhonderd passagiers moesten in
allerijl een veerboot in de haven van
8antander verlaten, nadat een onbe
kende per telefoon had medegedeeld
dat er ieder moment een bom kon
ontploffen. Een uitgebreide zoekactie
wees echter uit dat het loos alarm
was. Eerder die dag moest een Franse
veerboot met veertig passagiers naar
8antander terugkeren, nadat er in
een anoniem telefoontje melding was
gemaakt van een bom op dat schip.
Het vaartuig was met zeven grote
vrachtwagens met chauffeurs en 33
bemanningsleden op weg naar de En
gelse haven Plymouth. Uitgebreid on
derzoek na terugkeer in de haven
leverde echter geen explosieven op en
in de loop van de middag kon de
veerboot de tocht hervatten.
Het Iraanse leger en de politie heb
ben gisteren meer dan 130 vrouwen
ontslagen, die niet volgens de voor
schriften gekleed op hun werk ver
schenen. Volgens een woordvoerder
van het islamitische Revolutionaire
Hof ging het om vrouwen „die op
aandrang van Israël en de Verenigde
Staten weigerden hun kleding aan te
passen aan de islamitische revo
lutie".
wordt gekenmerkt door een intensief
diplomatiek contact. Vertegenwoor
digers van honderdtwaalf landen, on
der wie drie staatshoofden en tien
premiers, wonen de plechtigheid bij.
Carter en Hua Guofeng zullen onge
twijfeld de Russische aanwezigheid
in Afghanistan en de recente ontwik
kelingen in Indochina bespreken.
Een hoge functionaris van het Ameri
kaanse ministerie van landbouw zei
dat hij ln Washington ook „had horen
praten" over een graanleverantie aan
China. Van deze transactie ls volgens
de functionaris al een half jaar sprake
zijn als de geruchten nu blijken waar
te zijn".
De Chinese premier zal verder be-l
sprekingen voeren met de Australi
sche premier Malcolm Fraser en de
president van Bangla Desh Ziaur,
Rahman. Met hun zal Hua Guofeng
zeker ook de situatie in Azië be
spreken.
De Japanse eerste minister-ad-inte
rim Masayoshi Ito zal een gesprek
voeren met de Zuidkoreaanse pre
mier Park Choon Hoon over de eco
nomische en politieke situatie van
Zuld-Korea.
Thorn pleitte ook voor nieuwe pogin
gen om de energiecrisis tegen te gaan.
De Europese Gemeenschap zou met
de olieproducerende landen (OPEC)
moeten gaan praten over de olievoor
ziening voor ontwikkelingslanden.
Thorn vindt dat het gebruik van
kernenergie en kolen bevorderd moet
worden.
Over het Midden-Oosten zei Thom
dat onder zijn voorzitterschap veel
aandacht zal worden geschonken aan
.Israo en de PLO. Hij vindt dat de
Europese Gemeenschap een belang
rijke rol bij het vredesproces in het
Midden-Oosten kan spelen. Een geza
menlijk eigen initiatief in deze kwes
tie sloot hij niet uit.
Thom zei dat de aanwezigheid van de
Russische troepen in Afghanistan
een schaduw wierp over de komende
besprekingen over veiligheid en sa
menwerking in Madrid. De gedeelte
lijke terugtrekking die Moskou afge
lopen maand aankondigde was vol
gens de Luxemburgse minister van
buitenlandse zaken een stap in de
goede richting.
Over het functioneren van de EG zei
Thom dat een beter evenwicht tussen
de verschillende beleidsvormen van
de EG en een verhoging van de eigen
middelen verder bestudeerd moeten
worden. Thorn is een voorstander van
nauwere samenwerking tussen de in
stellingen. Hij waarschuwde dat de
uitbreiding van de EG het komend
half jaar zware eisen aan de raad van
ministers zal stellen. Per 1 januari
1981 treedt Griekenland toe. Onder
handelingen met Spanje en Portugal
over toetreding zijn nog aan de gang.
JERUZALEM (AFP, Reuter, AP)
De onafhankelijke Amerikaanse pre
sidentskandidaat John Anderson is
tegen erkenning van de Palestijnse
organisatie (PLO). De PLO moet
eerst „de wapens neerleggen, de ter
reur opgegeven en Israëls recht op
onafhankelijkheid binnen veilige en
erkende grenzen erkennen", zo zei
Anderson gisteren in Israël.
Hij brengt een bezoek van vier dagen
aan dit land om zich te oriënteren in
de Midden-Oostenproblematiek.
door J. den Boef
BELGRADO „De Joegoslavische kranten bevatten veel informatie
over het systeem van arbeiders-zelfbestuur, maar de meeste mensen
begrijpen niet wat er geschreven wordt. Waarom wordt er niets gedaan
om de bevolking in eenvoudige taal duidelijk te maken, welke praktische
betekenis het systeem voor haar heeft?"
Deze vraag werd gesteld door een Joegosla
vische journalist op een persconferentie
naar aanleiding van het feit, dat het arbei
ders-zelfbestuur dertig jaar geleden offici
eel in Joegoslavië werd ingevoerd. En het is
typerend voor de plaats die dit systeem in
de Joegoslavische werkelijkheid inneemt,
dat na al die dertig Jaar de meeste mensen
eigenlijk niet weten, welke mogelijkheden
en begrenzingen het in de praktijk kent.
Het was de ondankbare taak van Mika
Spiljak, vorig Jaar nog president van de
Confederatie van vakbonden in Joegosla
vië, de vraag van de journalist te moeten
beantwoorden Hij ontkende niet dat de
wanten met zeer theoretische beschouwin
gen slechts een deel van hun lezerspubliek
konden bereiken en hij gaf toe dat hierin
inderdaad verandering moet komen om het
belang van het systeem van zelfbestuur in
de ondernemingen dichter bij de werkende
bevolking te brengen.
Wat een feestelijke opsomming van de suc
cessen van dertig jaar arbeiders-zelfbestuur
bad moeten worden, eindigde in een anti
climax toen er een enorm gat bleek te gapen
tussen de theorie en de praktijk van dit
onder bijzonder moeilijke omstandigheden
geïntroduceerde systeem. In 1948 was de
door de Sowjetleider Josef Stalin bevolen
economische blokkade ai begonnen en or
ganisatorische ervaring bestond er nauwe
lijks in het vroeger voornamelijk agrarische
Joegoslavië.
Staat
Op papier heeft het Joegoslavische systeem
aantrekkelijke kanten, omdat het de weg
naar democratische besluitvorming lijkt te
openen. De vorig jaar overleden partij-ideo
loog Edward Kardelj heeft zich op dit ter
rein bijzonder verdienstelijk gemaakt. Dit
neemt niet weg, dat ook hij er niets aan
heeft kunnen of willen veranderen, dat
„directe democratie op basis van zelfbe
stuur ln haar kern onverenigbaar is met
het systeem van de partijheerschappij" (Uit
partijtijdschrift Socijalizam).
In de loop van de jaren is er heel wat
gesleuteld aan het systeem van zelfbestuur.
Wat op 27 juni 1950 onder dwang van de'
omstandigheden werd ingevoerd „om alle
terreinen van het maatschappelijke leven
in het gehele land te mobiliseren", was in
1953 al heel hard aan aanpassing toe en de
maatregelen die toen genomen werden om
de werkende bevolking meer bij het sys
teem te betrekken, konden niet verhinde-
ren, dat de ontevredenheid over de praktijk
van het arbeiders-zelfbestuur bleef toe
nemen.
De arbeiders-organisaties verlangden meer
vrijheid, betere werkomstandigheden, bete
re produktiemethoden en beëindiging van
de bemoeienis van de staat bij het vaststel
len van prijzen en dergelijke. In 1957 wer
den opnieuw enkele aanpassende maatre
gelen genomen en dat ging eigenlijk onon
derbroken voort tot 1974, zonder dat er iets
wezenlijks veranderde. De staat bleef, zoals
Mika Spiljak op zijn persconferentie vertel
de, „dominant".
Wankel evenwicht
Het feit dat de arbeiders in hun bedrijven
nauwelijks directe invloed op de gang van
zaken konden uitoefenen, omdat de leiding
veelal aannam, namens hen te kunnen han
delen. trad een zeer menselijke eigenschap
aan de dag. De arbeiders voelden zich niet
werkelijk mede-verantwoordelijk voor het
wel en wee van hun onderneming. Ze bleven
slechts werknemers. En zij vonden na ver
loop van tijd hogere lonen belangrijker dan
hogere Investeringen.
Eén van de gevolgen was. dat bij een ver
antwoord peil van investeringen meer geld
moest worden geleend. Bovendien zag de
staat zich genoodzaakt op verschillende ni
veaus fondsen in het leven te roepen om zelf
aan voldoende geld te komen voor investe
ringen en andere financiële injecties om
noodlijdende bedrijven kunstmatig in
stand te kunnen houden Alleen op die
manier kan een wankelbaar evenwicht wor
den bewaard.
Lange tijd hebben de ondernemingen de
haar opgelegde hogere lasten in de prijzen
doorberekend, hetgeen nadelig was voor de
consument maar ook voor de export-moge
lijkheden. Na verloop van tijd ging de over
heid er dan ook toe over. de werknemers die
alleen maar in hogere lonen geïnteresseerd
waren, meer belasting te laten betalen. En
dat droeg er bepaald niet toe bij het animo
voor het systeem van arbeiders-zelfbestuur
te doen toenemen.
De werklozen zijn in Joegoslavië ook niet
uit de lucht komen vallen. Om zo goed
mogelijke resultaten te kunnen boeken,
wordt er al Jaren naar gestreefd om met zo
weinig mogelijk personeel een zo groot mo
gelijke produktie te bereiken. Bedrijven die
in moeilijkheden verkeren en personeel
moeten afvoeren komen in aanmerking
voor renteloze kredieten Joegoslavië telt
op het ogenblik zo n 700.000 werkzoeken
den, onder wie veel jongeren (die overigens
erg kieskeurig zijn bij het aanvaarden van
een baan).
Ook wat de prijspolitiek betreft, is de in
vloed van de overheid nog te groot en die
van de zelfbesturende ondernemingen te
klein, aldus Mika Spiljak op zijn persconfe
rentie. Dat is ook na 1974 het geval geble-
Edward Kardelj
ven, in welk Jaar het zelfbestuur van de
ondernemingen (waarin de arbeiders het
voor het zeggen zouden moeten hebben) als
economisch model in de grondwet werd
verankerd.
Economische deskundigen zijn nog altijd
van mening dat de hoge prijzen, waarmee
Joegoslavië kampt, vooral een gevolg zijn
van overheidsinmenging, die op haar beurt
weer door het partijbelang wordt ingege-
geen gelegenheid krijgen een eigen leven te
gaan leiden. Pogingen om ondernemingen
tot specialisatie te bewegen hadden eenzelf
de effect, omdat een monopolie-positie in
de hand werd gewerkt.
Zelfs als het mogelijk zou zijn de ideeën van
Kardelj te verwezenlijken, zal er in de prak
tijk van Joegoslavië nog geen werkelijke
arbeiders-zelfbestuur inde ondernemingen
bestaan. Kardelj ging weliswaar uit van het
zgn „pluralisme" van dit zelfbestuur, maar
bedoelde daarmee niet de veelheid van me
ningen die ln het democratische systeem
van de westelijke landen een eigen leven
leiden.
Partij en staat maken als het op aankomt
nog altijd de dienst uit, ook al gaat men er
in Joegoslavië formeel van uit dat de Liga
van communisten, zoals de Joegoslavische
communistische partij heet, in de samenle
ving geen monopolie-positie mag innemen.
Hierin moet verandering komen, wil het
systeem van zelfbesturende ondernemin
gen een werkelijke kans krijgen zijn waarde
in de Joegoslavische maatschappij te be
wijzen.
Vooreerst ziet het er niet naar uit dat dit zal
gebeuren, omdat de collectieve leiding die
sinds het overlijden van president Tito Joe
goslavië bestuurt, nog teveel bezig is met
een consolidatie van de machtsverhoudin
gen. Vorig jaar verklaarde Stane Dolanc,
die lange tijd ten onrechte als opvolger van
Tito werd beschouwd, dat politieke en eco-
nomische stabilitiet de speelruimte bepa
len. waarin het systeem van zelfbestuur kan
functionewn. Er zijn geen ^aanwijzingen.
ven. Concurrentie wordt op de binnenland- dat er ütouien afzienbare lijd wezenlijke
se markt niet toegestaan, zodat de prijzen verbeteriÖffi^.T^ogelijk worden gemaakt.
