Tussen gulden midden en stellingname
Het zesde gebod en het pacifisme
Vit brieven van lezers
Personalia
Geref. zendingsbond
zoekt docenten
Hervormd diakonaat
13 miljoen in 1979
4
Trouw
VANDAAG
Kardinaal Alfrink
Tutu vreest
bloedbad
Britse opperrabbijn
heeft het verbruid
bij zijn collega's
Hervormde synode
eind van de week
VOORBIJGANGERS
KERK
TROUW/KWARTET
J
door Pleter van der Ven
Morgen wordt kardinaal Alfrink, voormalig rk aartsbis
schop van Utrecht, tachtig jaar. Voor een kardinaal ls dat
een belangrijke leeftijd want daarmee verliest hij het recht
om mee te doen aan de verkiezing van een nieuwe paus,
vanouds de speciale taak van kardinalen. Na zijn pensione
ring heeft Alfrink nog tweemaal die taak kunnen uitoefe
nen, maar vanaf morgen is het ook wat dat betreft voorbij.
..Ik voelde me uit de maalstroom
genomen en aan de oever neerge
zet", aldus kardinaal Alfrink, terug
kijkend op de eerste jaren van zijn
rustend leven. Hij heeft zich echt
uit de woelingen van de Nederland
se rk kerk teruggetrokken.
Af en toe vervult hij nog wel eens
wat pastorale hand- en spandien
sten, maar over de huidige ontwik
kelingen. de bijzondere synode, de
moeilijkheden, zwijgt hij Hij lijkt
wat dat betreft niet op zijn leef
tijdgenoten als Anton Constandse
en wijlen ds. Buskes. met wie hij wel
eens de ABC van de eeuwwisseling
werd genoemd.
Bruggebouwer
Kardinaal Alfrink heeft zich des
tijds de naam verworven van de
bruggebouwer die de Nederlandse
rk kerk ondanks alle strubbelingen
nog enigszins bijeen wist te houden.
Internationaal werd hij gezien als
een exponent van de progressieve
vleugel, een man die sprak als een
die gezag heeft.
Landelijk was hij over een breed
front van zijn kerk de onbetwiste
leider die zo sterk tegen polarisatie
gekant was dat hij zelfs het midden
wist te bewaren tussen de gulden
middenweg en stellingname.
Kritiek
Het was voor hem haast noodzake
lijk om tegelijk legerbisschop te
zijn en Internationaal voorzitter
van Pax Christi. Zijn „enerzijd-
s .anderzijds" werden haast ge
vleugelde woorden, of in een varia
tie: „Men zou kunnen zeggen
maar men zou ook kunnen
zeggen
Huub Oosterhuls terug op zijn be
moeienissen met de kardinalen zo
wel wat betreft de Nederlandse li
turgie, als de cellbaatskwestle.
Oosterhuls over zo'n vergadering
met de kardinaal: „De spraakver
warring was er vrijwel compleet, het
enige voor alle aanwezigen ver
staanbare woord was Rome. Rome
zou dit allemaal nooit goedkeuren,
vooral kardinaal Alfrink wist dat
zekerIk wou hem nog één keer
weerstaan, die wijze ongenaakbare
diplomaat met zijn eeuwige Rome.
die zo feilloos wist wat wel en wat
niet kan en kon en zou kunnen en
goed was voor de Nederlandse kerk
en haalbaar en toelaatbaar, zich al
tijd beroepend op feiten die hij al
leen kende en kansen die hij alleen
kon overzien en die natuurlijk in
derdaad ook alles overzag en voor
zag behalve Simonls en Oljsen."
Kardinaal Alfrink
Toch is hem kritiek niet bespaard
gebleven. Voor de uiterst behouden
de stromingen, zoals de groep rond
om het tijdschrift „Confrontatie"
was Alfrink de vleesgeworden laks
heid die het gezag over de rooms-
katholieke kerk had verkwanseld
aan pastorale concilies, priesterra-
Lijden
den, vicarissen en andere democra
tische inspraakorganen die Rome
een gruwel waren.
Maar ook van andere kant werd
Alfrink een enkele keer scherp ge
kritiseerd. In zijn laatste boek
„Twee of drie" kijkt bijvoorbeeld
In een interview in het Bossche Bis
domblad verwijst Alfrink naar de
genen die kennelijk minder op hem
zijn gesteld. Hij zegt: „Ik dacht
vaak ten onrechte, uit misverstand.
Dat hoort bij het lijden van mijn
leven."
Dat hij van huls uit helemaal niet
de progressleveling is waarvoor hij
soms werd gehouden, wordt ook
duidelijk gemaakt ln een bundel
opstellen over het tijdperk van Al
frink „Hervorming zonder schisma"
van de gebroeders Walter en Hans
Ooddljn en Gerard Knevelder, dat
vandaag aan de kardinaal wordt
aangeboden (Uitg. Oooi en Sticht,
128 blz, 16.90).
Mandement
In deze historlsch-soclologlsche stu
dies wordt teruggekeken tot in de
Jaren '20 toen er zich al vernieuwin
gen in de kerk aankondigden. Ook
het „mandement" komt aan de or
de, dat nog door Alfrink de laatst
overlevende bisschop uit die tijd
1(954) ondertekend werd.
Maar vooral ls het een stukje Neder
landse kerkgeschiedenis van na het
tweede Vaticaans concilie tot aan
vandaag. Het betreft hier voor het
grootste deel artikelen die her en
der al eerder werden gepubliceerd.
Dit boek als kerkgeschiedenis van
Alfrink en Walter Goddljn ls enigs
zins een aanvulling op het eerder
genoemde en ook onlangs versche
nen boek van Oosterhuis' kerkge
schiedenis sinds de dagen van bis
schop Bekkers. Enerzijds.ander
zijds, zou men kunnen zeggen.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor korte reacties op in deze krant gelezen
berichten, artikelen en commentaren, en niet voor open brieven, gedichten,
oproepen of reacties op advertenties (deze laatste dienen tot de directie gericht te
worden) De redactie behoudt zich het recht van bekorting voor. Hierover of over
het met plaatsen (meestal door ruimtegebrek) kunnen wij helaas met corresponde
ren. Brieven adresseren aan Secretaris hoofdredactie Trouw. Postbus 859.1000
AW Amsterdam. Bij publikatie worden naam en woonplaats van de schrijver
vermeld
Langst predikant
„Predikant stond 51 Jaar in Renswou-
de." „Met aan zekerheid grenzende
waarschijnlijkheid" was ds Henricus
van Cuylenborch de predikant die in
Nederland het langst in één gemeente
heeft gestaan Mis, mijnheer Lelsz.
Voor ongeveer 1940 was het niet eens
zo bijzonder. Voor me ligt een oude
jaargang van Van Alphens kerkelijk
handboek (1897). In dat Jaar waren er
al minstens vijf predikanten die lan
ger dan 51 jaar ln hun eerste gemeen
te stonden, namelijk A. J. Lieuwens
van Oudega, vanaf 1-9-1839; H. J.
Ds. H. van Doorn
Dp 73-jarige leeftijd is overleden de
vervormde emeritus-predikant H.
/an Doom te Behagen. Hij was van
1937 tot zijn emeritaat ln 1972 achter-
?envolgens hulpprediker in Hulzum
?n dominee in Maasbommel, Over-
iinkel. Zeerijp en Julianadorp.
waarin opgenomen: De Rotter
dammer. met Dordts Dagblad,
Nieuwe Haagse Courant met
Nieuwe Leid so Courant
Uitgave: Trouw/Kwartet BV
Hoofdredacteur Jenze Tamminga
Directeur ing. O. Postma
HOOFDKANTOOR
Postbus 859
1000 AW Amsterdam
Wibautstraat 131 Amsterdam v
lel 020-913456
iele» 13006
Postgiro 66 0000
Bank Ned Credietbank
Rekeningnr 23 00 12 574
Gemeentegiro 'Amsterdam
X11000
REGIO ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948
3000 AX Rotterdam
tel 010-115588 (abonnementen
en bezorging)
tel 010-115588 (redact»)
lei 115700 (uitsluitend voor
advertenties)
Westblaak 4
Rotterdam
REGIO OEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101
2501 CC Oen Haag a
tel 070-489445
(abonnementen en bezorging)
tel 070-469445 (redact»)
tel 070-468864 (uitsluitend voor
advertenties)
Parkstraat 22 Den Haag
REGIO NOORD/OOST-NEOERLANO
(abonnementen en bezorging
Postbus 3
8000 AA Zwolle
tel 05200-17030
Melkmarkt 56 Zwolle
Abonnementsprijzen
Per maand 16,98
Per kwartaal 50,95
Per half jaar 101,90
Per jaar 201.60
Advertentieteneven op
aanvraag
•Telefonische abonnementenop-
drachten (zw adressen boven)
Opgave famil»berichten 9-19-30
van maandag t/m vrijdag Op"
zondag van 18-20 uur (etef 020-
913456
Opgave m»i-adverient»s tel
020-936868 of schriftelijk aan
Mim-Adv afdeling, postbus 433
1000 AK AMSTERDAM
Adreswijzmgen uitsluitend schrif
telijk aan onze Amsterdamse
adressen
Fljnebulk van Zevenaar, vanaf 7-11-
1841; D. Bljdendljk van Asperen, van
af 13-11-1842; dr. W. Jelgersma van
Schoorl, vanaf 3-12-1845. En ze dach
ten nog niet aan ophouden. Ds. Fijne
buik bijvoorbeeld ging door tot 1904.
Ds. Bijdendljk tot 1908. Wanneer hij
niet als kandidaat vijf jaar op een
beroep had moeten wachten had hij
vast nog wel langer dan 66 Jaar in zijn
enige gemeente gestaan. In Asperen
hadden ze al eerder een predikant
langer dan 51 Jaar gehad, namelijk
ds. J. Hoolboom (1790-1842). Tussen
1790 en 1908 had Asperen slechts
twee predikanten en was het slechts
vijf maanden (ln 1842) vacant. Zulke
sterke staaltjes zijn er nog meer te
vertellen. Met minstens „aan zeker
heid grenzende waarschijnlijkheid!"
Wageningen A. van Buuren
Langst predikant (2)
Met veel Interesse heb ik de recensie
gelezen van de heer Jac. Lelsz over de
Geschiedenis van de Nederlandse
Hervormde Kerk van Renswoude.
Een periode van 51 Jaar noemt hij als
nationaal maximum voor de tijd, dat
een predikant ln één gemeente heeft
gestaan. Uit de Drentse kerkgeschie
denis zijn mij twee gevallen bekend,
dat een predikant 52 Jaar op één
plaats stond en ook een van 51 Jaar.
Daarnaast zijn er in Drente meerdere
predikanten, die In één parochie de'
halve eeuw vol maakten. Ds Florenz
Caspar de Vriese stond van 14 Juni
1711 tot 1 oktober 1763 ln Hoogeveen.
Dominee Martin us Stephani Croons
stond van 3 maart 1644 tot 19 februari
1696, dus bijna 52 jaar, in de Drentse
gemeente Norg. Dominee Willem
Scheltens was predikant in Ooster-
hesselen van 1793 tot 1844.
Hoogeveen L. Huizing
TM
Met grote verbazing las ik in Trouw in
een artikel van Jan Geurtz, dat
Transcedente Meditatie op de lange
termijn ernstige psychische en emo
tionele stoornissen zou kunnen ver
oorzaken. Verbaasd vooral, omdat nu
al meer dan tweehonderd weten
schappelijke onderzoeken naar de ef
fecten van TM op kortere en langere
termijn, verricht aan vooraanstaande
universiteiten en researchinstellin
gen over de gehele wereld, juist een
afname van psychische en emotione
le stoornissen aantonen en een toena
me van emotionele"stabiliteit, helder
heid van geest en weerstand tegen
ziekten.
Een van de meest recente weten
schappelijke onderzoeken naar de ge
volgen van TM voor het lichamelijk
functioneren toont aan, dat personen
die langer dan vijf Jaar de TM-tech-
niek regelmatig beoefenen, biolo
gisch gezien gemiddeld vijftien Jaar
Jonger waren dan hun leeftijd in ja
ren. Dat er zoveel vertrouwen bestaat
in TM op langere termijn komt niet
alleen door de zichtbare uitwerking
ervan, maar ook door het feit, dat TM
een volkomen natuurlijke techniek
is. dat wil zeggen dat er totaal geen
concentratie, geen forceren aan te
pas konit. De TM-techniek schept
alleen de Juiste voorwaarden, waar
door de natuurlijke neiging van li
chaam en geest om zich door middel
van diepe rust te verfrissen en te
versterken, volledig tot zijn recht kan
komen. Het bijzondere van de rust
die zich tijdens het .beoefenen van
TM voordiet is, dat ze dieper is dan de
rust tijdens diepe slaap, terwijl men
geestelijk wakker blijft. Het is door
deze diepe rust, dat diepgewortelde
vermoeidheden, spanningen en on
verwerkte emoties, waar men anders
een heel leven mee zou kunnen blij
ven rondlopen, verwijderd worden.
Het gevolg is. dat men in een perma
nent groeiproces geraakt met als uit
eindelijk resultaat de volledige ont
plooiing van de persoonlijkheid.
HANNOVER (EPD) Als de 4,7 mil
joen blanken ln Zuid-Afrika nog lan
ger talmen om de 21 miljoen zwarten
politieke macht en medezeggenschap
te geven, vreest bisschop Desmond
Tutu, dat het land ln een bloedbad
zal veranderen. In een interview met
„Lutherische Monatshefte" In Han
nover spreekt Tutu zich voor een eco
nomische boycot van zijn land uit,
omdat daardoor „de blanke machts
hebbers gevoelig getroffen worden".
Zuid-Afrika ls volgens Tutu „nog
steeds een land, dat zijn zwarte en
gekleurde inwoners vernedert en uit
buit". Zijn sterkste steun krijgt blank
Zuid-Afrika uit de hoofdsteden van
het westen. Tutu deed daarom een
dringend beroep op het westen, alle
politieke, diplomatieke en economi
sche macht te benutten om de apart
heidsregering de overlevlngsmoge-
lijkheden af te snijden.
Van een correspondent
LONDEN De Israëlische opperrab
bijn Sjlomo Goren heeft op niet mis
te verstane manier zijn misnoegen
geuit over opmerkingen van dr. Im-
manuel Jakobovits, de opperrabbijn
van Groot-Brittanniê en Het Britse
Gemenebest. Tegen een verslaggever
van het Egyptisch blad Al Achram
zou Jakobovits hebben gezegd, dat
het „niet belangrijk is of Jeruzalem
de hoofdstad ls van Israël. Daardoor
wordt de status van de stad in de
Joodse cultuur niet groter of kleiner".
Dr. Immanuel Jakobovits heeft al
meer te kennen gegeven, dat een Pa
lestijnse staat op de Westoever en ln
Gaza niet tot de onmogelijkheden
behoort. In terugtrekking van Israèl
uit Judea en Samaria ziet hij geen
bezwaar.
Opperrabbijn 8Jlomo Qoren heeft de
mening van collega Jakobovits „een
steek ln de rug van het Joodse volk"
genoemd en steun „aan een moorder-
naars bende bekend als de Palestijnse
Bevrijdingsorganisatie". Hij deed
„een beroep op alle rabbijnen van de
wereld en op de Joden van Groot-
Brittanniê deze gevaarlijke man uit
ons midden te verwilderen".
Opperrabbijn Meier Just van Amster
dam had al eerder zijn afschuw uitge
sproken over de opvattingen van zijn
Britse collega.
Breda: enquête
over
centrale diensten
BREDA (PNHK) De centrale
kerkeraad van hervormd Bre
da gaat deze maand een enquê
te houden onder alle hervorm
den in Breda en alle vakantie
gangers die de zomerdiensten
ln de Grote Kerk bijwonen, om
een Inzicht te krijgen hoe ge
dacht wordt over de Grote
Kerk als centraal kerkgebouw
in de zomermaanden.
De laatste jaren ls het gebrui
kelijk om zes weken achter el
kaar in de zomer de wljkkerken
ln Breda te sluiten en alleen ln
de Grote Kerk diensten te hou
den. Dit besluit nam de kerke
raad indertijd omdat het kerk
bezoek ln deze weken erg te
rugliep. Verder dienden predi
kanten, kosters, organisten en
ambtsdragers ook vakantie op
te nemen, waardoor het moei
lijk werd deze diensten redelijk
te bezetten. Het aantrekken
van gastpredlkanten en orga
nisten bracht extra kosten met
zich mee, die niet gedekt wer
den met de opbrengst van de
collecten. Tegen de sluiting
van de wljkkerken kwamen
echter nogal wat bezwaren van
gemeenteleden. De enquête
moet nu duidelijkheid ver
schaffen.
Van een onzer verslaggevers
ZEIST De gereformeerde
zendingsbond (OZB) ln de Ne
derlandse hervormde kerk ls
op zoek naar theologen, die
bereid zijn een aantal Jaren
als docent te werken aan the-
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Het experiment van
de hervormde synode, om aan het
eind, in plaats van aan het begin van
de week te vergaderen, is de meeste
synodeleden goed bevallen. Daarom
ls besloten ermee door te gaan.
Bij wijze van proef begonnen oe
maart- en de Junl-zittlng van de syno
de dit jaar op donderdag ln plaats
van op maandag. Daarop was al Ja
renlang door de nlet-predikanten
aangedrongen, omdat zij zich aan het
eind van de week gemakkelijker kun
nen vrijmaken.
Een kleine enquête heeft uitgewezen,
dat de meerderheid van de synodele
den (22 nlet-predlkanten en 12 predi
kanten) het zo graag wilde houden.
Vijftien synodeleden (onder wie 11
predikanten) stemden voor het begin
van de week.
UTRECHT De inkomsten van de genetale dlakonale raad van de Neder
landse hervormde kerk bedroegen in 1979 ruim dertien miljoen, tegenover
ruim 10,6 miljoen ln 1978.
Het grootste deel ls afkomstig uit collecten en giften, namelijk ruim 8,8
miljoen. Van die collecten en giften vormen werelddlakonaat en 8olidarldad
de hoofdmoot, te weten ruim 5,5 miljoen. Voor de renovatie van het F. D.
Roosevelthuls ln Doorn (een eenmalige actie die de sterke stijging van het
totaal goeddeels verklaart) kwam ln 1979 bijna een miljoen binnen.
In de 13 miljoen ls uiteraard niet het geld begrepen dat plaatselijk door de
dlakonleên besteed is.
De jaarlijkse zendingsdag van de
GZB, op donderdag 7 augustus in de
open lucht in Driebergen, heeft als
thema „Uw Koninkrijk kome." Ds. P.
Arana vertelt over het werk in Peru,
ds. Vijfwinkel over dat ln Kenia en
drs J. Beukema over het werk onder
moslims ln Nederland. Andere spre
kers zijn de predikanten J. de Lange,
C. Blenk, J. VroegindewelJ, C. den
Boer en W. van Gorsel. Er zal een
groter plaats dan voorheen inge
ruimd worden voor de samenzang en
ook voor de voorbede voor het werk.
ologische seminaries overzee.
Met name vanuit Latijns-
Amerika krijgt de GZB ver
zoeken om theologische do
centen.
Het gaat om kerken met wie wij ln
belijdenis verwant zijn, aldus de
OZB. Vooral ln Latljns-Amerlka zit
ten deze kerken ln een moeilijke situ
atie. Aan de ene kant doen opwek-
klngs groepen, pinkstermensen en
dergelijke hun invloed gelden. Ander
zijds stelt de bevrijdingstheologie te
midden van vaak schrikbarende ar
moede en onrecht voor grote vragen
die om een bijbels antwoord roepen.
Theologische verwerking en verdie
ping en toerusting van predikanten,
evangelisten en gemeenteleden erva
ren deze kerken als broodnodig.
Afrika
Ook doen zich mogelijkheden voor ln
Afrika. Naast drs. W. Vijfwinkel kan
een tweede docent van de GZB ge
plaatst worden aan het Saint Paul's
United Theological College te Limuru
bij Nairobi ln Kenia.
Uit Kenia keren ook een aantal zen
dingsarbeiders van de GZB naar Ne
derland terug, dokter W. de Visser en
bouwkundige C. van Gioningen die
elk zes Jaar ln Kenia gewerkt hebben,
met hun gezin en zuster J. Verwey.
Per 31 december zal de eerste voorzit
ter van de GZB, ds. J. de Lange te
Hulzen, zyn functie neerleggen. Hij ls
dan 71 Jaar. Ds. De Lange is ook een
tijdlang (van 1956 tot 1965) zendings-
dlrector van de OZB geweest. Als
voorzitter zal hij worden opgevolgd
door ds. P. Koeman te Oene.
VOOR WIE HET NIET MEER WEET
Alfred Döblin (1878-1957), uit Joodse
ouders geboren, studeerde
aanvankelijk medicijnen en filosofie.
In 1905 promoveerde hij op een
medlsch-psychologlsch onderwerp.
In 1933 emigreerde hij metzovelen
uit het voor hen onleefbaar geworden
Duitsland. Steeds meer ontwikkelde
hij zich als een groot romanschrijver.
Bekend van hem is het ln 1929
geschrevenBerlin-Alexanderplats".
In zijn herinneringen denkt hij voor
wat hij van het Jodendom gehoord en
begrepen heeft vooral aan sijn
moeder.
Hij schrijft:het was een
ontroerend beeld, deze vrouw die
hard werkte en zich voor ons
uitsloofde en die nauwelijks de krant
las, op hoge feestdagen ergens apart
ln een kamertje te zien zitten. Eén
van haar boeken hield ze Inde hand
en las er een poosje ln. Hebreeuws en
met halfluide stem. Vaak was het
alleen maar een gemurmel. Als lk aan
iets Joods denk, staat dit beeld van
mijn moeder mij voor ogen."
Velen zullen iets dergelijks
herkennen. Toch ls het mij nu even
niet begonnen om de plaats van de
moeder in de religieuze opvoeding. Ik
denk dat die moeder niet zozeer zat te
lezen als wel zat te bidden. Want dat
kan bidden ook zijn, iets van God
met halfluide stem voor Jezelf
oplezen. Luther schijnt eens zotets
gezegd te hebben. Als lk het niet meer
weet dan ga ik hardop de tien
geboden lezen, of de
geloofsbelijdenis, of woorden van
Christus of Paulus en vooral de
psalmen. Het kan ons helpen ln
zoverre we allang hebben moeten
constateren dat onze eigen
gebedstraditie belangrijk uitgesleten
is. Het is niet verstandig dit laatste te
ontkennen of eroverheen toch maar
weer te doen alsof. We hebben hulp
nodig. Vlak bij de hand. Zoiets als dit
Hardop voor Jezelf de woorden van
God lezen. Je treedt in een andere
wereld. Midden in deze wereld in de
wereld van God.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Oegstgeest* J. C. Orelve
te Amstelveen; te Waardenburg: P. J.
den Admirant, kand. te Vlaardlngeo
te Goudswaard: R. Veldman, kand. te
Ridderkerk; te Zetten-Andelst: B. J.
van Vreeswijk, vie. te Stellendam, te
Westerhaar (toez.): J. M. D. van den
Berg te Werkendam.
Aangenomen dde benoeming tot bij
stand in het pastoraat te Hoorn (Bui-
tengew. wijkgem.) en te Enkhuizen
(ver. rechtzinnigen, parttime): J. w.
Stolze, em. pred. te Urk.
Aangenomen naar Driebergen (toezj
A. Schipper te Willemstad die be
dankte voor Hoogland.
Beroepbaar: T. van RIJsbergen, Juli
ana van Stolberglaan 22, Wouden
berg; D. A. Snijder, IJsselmondselaan
332, Rotterdam.
Intrede op 6 Juli te Bovenkarspel
(streekgem. De Drieslag): J. E. A.
Moolenaar uit Hekelingen.
ALG. DOOPS. SOC.
Benoemd tot parttime pastor van het
revalidatiecentrum Hello Mare en het
verpleeghuis Zeevane te Wijk aan
Zee: L. Koopmmans te Haarlem.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Bussum: P. E. R.
Keizer uit Bazel; naar Haulerwljk: K.
H. Schuring te Loppersum.
Intrede te Winsum-Obergum: H. v.
Dijk uit Wolfheze; te Geleen 2. Wee-
terveld uit IJsselstein.
GEREF. KERKEN (VRUG.)
Afscheid van Daarlerveen: O. A. Jan
sen wegens emeritaat
Intrede te Hoek: H. van den Berg,
kand. te Hoogeveen; te Gees: O. F. de
Kimpe. kand. te Kam pea
door dr. C. Rijnsdorp
Dr. F. H. von Meyenfeldt is
bezig vijf boeken te schrijven
over de Tien Geboden, twee
geboden per deel. In deel 3
zijn aan de beurt het vijfde en
het zesde gebod. De titel voor
het geheel van de serie luidt
Tien tegen één, Tien Gebo
den, één Geest. De uitgave is
nu in handen van Oosterbaan
Le Cointre, Goes; deel 3 telt
133 blz. en kost 15.95.
De Inhoud van het boek ln het kort
weer te geven zou ln het onderhavige
geval een zekere vervlakking mee
brengen. Beter is enkele markante
uitspraken aan te halen. Over het
vijfde gebod: „Het ouderschap wordt
niet als zodanig op het schild gehe
ven, maar het wordt met veel advie
zen en vermaningen omringd om het
voor ontsporingen te behoeden" (bl
22). En wat het gezag betreft: „Ner
gens wordt in de Bijbel gehoorzaam
heid aan de een of andere overheid
sinstantie gefundeerd op het vijfde
gebod. „De Bijbel scheert ner
gens de onderschelden machtsinstan
ties. of wil men, de verschillende ge
zagsdragers, over één kam alsof het
alleen vertegenwoordigers zijn van
eenzelfde verschijnsel: gezag! Inte
gendeel: elke aparte machtsfiguur
wordt als een eigen instantie aange
sproken" (44). .Het gezag komt in de
doodslag. Maar verder naslaan van
de Bijbel leidt hem tot de overtui
ging, dat we de draagkracht van dit
gebod niet mogen beperken tot
moord en bloedwraak. „Het gaat de
Schepper om de bescherming van het
leven; dat leven van de mens, wie hij
ook ls, moet gerespecteerd worden"
(89). Dr. Von Meyenfeldt ziet in het
„oog om oog, tand om tand" „een
belangrijke ontwikkeling in de terug
dringing van de bloedwraak; het
bloedvergieten werd er door mee
meer aan banden gelegd" (97).
grippen terug en bij mondjesmaat
verschaft Hij nieuwe inzichten" (107).
De auteur spreekt van „het pedago
gisch proces dat in het Oude Testa
ment door de Heer gevolgd wordt om Dodf Icmp
de mensen het een en ander Af en
vervolgens ö&n te leren" (108).
„Wie in deze tijd de oorlog niet vol
strekt afwijst, bewijst dat hij niet
weet hoe Iaat het is" (118).
Oorlogen
Bijbel alleen maar voor ln de tastbare
gestalten van gezagsdragers die door
Hem aangesproken worden op hun
beleid!" (48). Over Romeinen 13: „Van
groot belang ls, dat men hier niet
denkt aan abstracte instituten als de
overheid en het gezag. Want Paulus
heeft het over de bestaande overhe
den en concrete overheidspersonen"
(49). Romeinen 13 „is een document
van zendingstactiek en geen grond
slag van een staatsrechtaleer!" (50).
Laten we zien of dit ook voor het
zesde gebod opgaat. Hier kunnen
eveneens eigen uitspraken van de au
teur zijn bedoeling het best verduide
lijken. Volgens zijn visie richt het
zesde gebod zich ln eerste instantie
tegen de bloedwraak en de misdadige
Niettemin kijkt hij met bevreemding
aan tegen „de oorlogen des HEREN"
en tegen de ban. We moeten evenwel
de verhalen hierover niet huichelach
tig benaderen, zegt hij. Zijn wij wel zo
tolerant, na Auschwitz en Dachau, na
Hiroshima en Nagasaki, na de door
ons gevoerde totalitaire oorlogen?
„Het evangelie is niet tot de mensen
gekomen in een kant en klare vorm,
maar het heeft een ontwikkelingsge
schiedenis doorlopen. De Bijbel la
niet een boek vol onveranderlijke de
finities en eeuwige begrippen. God
spreekt de bewegelijke taal van de
mensen die met de tijd veranderen en
telkens nieuwe begrippen en formule
ringen gebruiken" (102). „Juist het
feit dat er alleen oorlog gevoerd
mocht worden op Zijn hoog bevel was
een krachtige remmende ingreep in
het bloedvergieten, die wij kennelijk
vergeten zijn in onze militaire ge
schiedenis!" (106). „BIJ stukjes en
beetjes dringt de Heer de dwaal be-
Eenheid
Die procesgedachte past in de grond-
overtuiging van de auteur dat Oud en
Nieuw Testament een onverbrekelij
ke eenheid vormen. Maar dan ls het
ook begrijpelijk dat er in het Nieuwe
Testament een ander klimaat heerst
dan ln het Oude. De schrijver keert
zich tegen de beperking van de Berg
rede tot de persoonlijke sfeer en te
gen het uit hetverband rukken van
Romeinen 13 vers 1-7. Hij kent geen
plaatsen in het Nieuwe Testament
waarop men zich met enige schijn
van recht zelfs zou kunnen beroepen
voor de bewapening. Op geen zinnige
wijze is de Bijbel aan de kant van de
bewapening te plaatsen, herhaalt de
auteur nadrukkelijk. Consequent
wijst hij het onderscheid af tussen
volstrekt pacifisme en atoompacilis-
me. Voor de Bijbel ls naar zijn Inzicht
elke levensberoving geoordeeld. „De
gemeente van Jezus Christus moet
zich buiten de wapenhandel houden
en zich niet begeven ln het selectie
proces dat daar plaats vindt onder
militairen (117). Al het doden, of het
nucleair dan wel conventioneel ge
beurt, dient de gemeente tegen de
borst te stuiten. „Zij haat alle en met
slechts sommige vormen er van"
(117). Tenslotte nog deze uitspraak:
Zo ziet men de schrijver komen tot
een volstrekt pacifisme. Dat deze uit
leg enorme consequenties mee
brengt, zal hem ook zelf duidelijk
zijn. Strikt genomen gaat mijn taak
niet verder dan de beoordeling van
het boek als werkstuk. Dan zie ik
duidelijke pluspunten: een heldere
stijl, geen voor de gemiddelde lezer
topzwaar notenapparaat, de onaf
hankelijke houding van de auteur ten
aanzien van gangbare meningen on
der christenen, en de hoge opvatting
die hij heeft van bijbeluitlegging.
Is het belangrijk of ik hem ln zijn
conclusies, met name ten aanzien van
het oorlogsvraagstuk, kan volgen? Ik
zit hier met een moeilijkheid in mijn
karakter. Mijn theoretisch denken en
mijn existentieel genomen beslissin
gen vallen niet harmonisch samen.
Hoe lk ten diepste over de dingen
denk blijkt pas als ik in de praktijk
voor het blok geplaatst word. Maar
dan sta ik er ook helemaal achter.
Theoretische bespiegelingen reiken
bij mij niet zover. Als het om ons
diepste wezen gaat, schiet het denken
ergens te kort. Het hart voedt de
hersenen en niet omgekeerd. Wij ken
nen ten dele, ook onszelf. Dit is geen
uitvlucht, maar een belijdenis. Laat
ik mij daarom bepalen tot mijn waar
dering van Von Meyenfeldts boek als
werkstuk.
..Utrecht
ir. E. Wirtz
