Een Pyrrusoverwinning
IH
V
'rouw
POLITIEK
de zeeziekte van edvard grieg
Commentaar
het debat (1)
Kï]
het debat (2)
START
cijferraadsel
jeugdzonden
bommelding
ïnwnte
en janjate
:RDAG 28 JUNI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
De VVD'er Lauxtermann felici
teert gelijktijdig premier Van
Agt en minister Van der Klaauw
met het resultaat van de stem
ming over de motie
rel hel prestige van het kabi-
Van Agt als dat van het parle-
l heeft ernstige schade opgelo-
bij bet Kamerdebat in de
van donderdag op vrijdag.
Jis vervelend, maar erger nog is
1 feit dat nu de regering in Preto-
10 in feite zichzelf tot de morele
[winnaar kan (en zal) uitroe-
£jj is handig genoeg om het
spt «rpen van dc motie-Den Uyl
ar? Ccn succes te interpreteren en
tg{pagandistisch uit tc buiten en
8 lijkertijd de zware, paternalis
me omarming van Zuid-Afrika's
ilandcn nog drukkender en
nmender te maken.
hctiviteit was het voornaam-
argument van regering en me
anders in de geringe mcerder-
Wij moeten aannemen dat
argument in alle eerlijkheid
de beste bedoelingen is ge
it cn dat zorg om het lot van
tn als Zimbabwe, Mozambi-
cn Namibië een doorslagge-
de factor is, geweest bij het
alen van de stem.
ar dan moet tegelijk ook wor-
vastgesteld, dat dat argument
gezien de zaak waarom het hier
niet vrijblijvend gehan-
kan worden. Als regering en
Icment het menen met het af-
van het in letterlijke zin
hemeltergende apartheidsregi-
Zuid-Afrika en met het
9teren van zorg voor Zuid-
iia's buurstaten, dan is duide-
dat daaruit op korte termijn
politiek programma moet wor-
ontwikkeld. Zo'n programma
het mogelijk maken om met
Nederlandse (en in wijder
id gezien: Wcsteuropese)
»p korte termijn in die lan-
het parlement is niet zonder
dc uit dit debat naar voren
omen. Dat is voor een deel te
iken aan de regering, maar ze-
ook aan enkele parlementsle-
zelf.
is niet duidelijk welke waarde
aan dc motie-Den Uyl vooraf
nde moties hebben. De vorige
k aangenomen motie-Scholten
dan misschien nog worden
cvat als ccn als uitspraak ver-
:c uitnodiging aan de regering
een eigen standpunt tc komen.
u dat kan niet meer gezegd
«lm van de motie-Ter Beek,
mjdagnacht een aanzienlijke
Itfderhcid in de Kamer kreeg.
was toch geen vrijblijvende
motie meer? Het was een duidelij-
uitspraak cn het is zeker na
wat er aan vooraf ging
■cnlijk onbegrijpelijk, dat de re-
ring na het aannemen van deze
lie bleef zitten. Er moest nóg
motie (nu ingediend door op-
siticlcider Den Uyl) aan te pas
imcn. Eerst toen gingen kenne-
zeven CDA'crs hun woorden
it wegen en stemden zij tegen
ok dat verschillend stemgedrag
Kamerleden bij drie, in wezen
ijkc. moties is onbegrijpelijk,
kan alleen maar verklaard
den een technische infra-structuur
tot stand te brengen waardoor zij
technisch en economisch volko
men onafhankelijk worden van
Zuid-Afrika.
Dat is een gigantische opdracht,
maar nogmaals: ministers en Ka
mermeerderheid mogen alle. deze
en vorige week gesproken roeren
de woorden niet loos cn vergeefs
laten.
Wat betreft het prestige van het
kabinet: Natuurlijk moet een rege
ring geprezen worden over haar
bereidheid een compromis te slui
ten. Maar een compromis-sluiten
de regering moet het niet onmoge
lijk maken haar te prijzen door
zich van het begin af zo scherp en
vooral ook zo polariserend op te
stellen. Het was onmogelijk om
een boycotactie tc ondernemen
buiten de landen van de Europese
Gemeenschappen om, zo heette
het eerst. Na een zes uur durend
beraad was echter de hele princi
piële stelling van (minstens) de
hele reeks EG-landen gereduceerd
tot de Benelux-partners, met
opeens een gloednieuwe uitbrei
ding naar de Scandinavische
landen.
Hoezeer wij hopen dat het Van der
Klaauw zal lukken deze kleinere
Europese staten aan onze zijde te
krijgen: zijn argument van „effec
tiviteit" kan hij ook in dat geval
niet meer gebruiken. Alleen of
samen met die andere landen; op
deze manier houdt de olieboycot
slechts de (overigens niet geringe)
waarde van een politiek signaal.
Het enige effect is dan alleen dat
het kabinet in de ogen van sommi
ge landgenoten het eigen inzicht
zal hebben gered.
worden uit de inflatie, die klaar
blijkelijk nu ook de Kamermotie
heeft aangetast en die de ver
vreemding van de niet begrijpende
buitenstaanders zeker zal vergro
ten. Dat betekent verlies voor het
parlement.
Vervreemding, ook nog op een
ander punt. Het CDA heeft on
dubbelzinnig het eigen karakter
gekozen. Het is geen „open" par
tij, maar een partij die zich in het
concrete politiek handelen door
het evangelie wil laten gezeggen.
Dat is in de praktijk soms moeilijk,
maar (juist daarom) dient het
CDA geprezen te worden voor zijn
moed om deze keuze te doen.
Toch blijft het een vreemde zaak,
dat het CDA het de laatste maan
den heeft laten afweten in drie
kwesties, waarover de Raad van
Kerken een duidelijke mening
heeft gegeven, namelijk de positie
van de illegale buitenlandse arbei
ders, de kernbewapening en nu
deze boycotzaak.
Het is waar: het is niet verstandig
het evangelie en de uitspraken van
de Raad van Kerken als synoniem
te beschouwen en het gevaar van
clericalisme ligt levensgroot op de
loer. Maar waar ligt de grens tus
sen „het vermijden van gevaren"
en „het vervreemden"?
DEN HAAG Veruit de intri-
gerendste vraag is ook na het
voorlopige hoogtepunt in het
eigentijdse politieke drama
blijven liggen, namelijk wat
het duo Van Agt/Wiegel er uit
eindelijk toe heeft bewogen
het zelfrespect van het parle
ment door de mangel te ha
len, het racistische regime
van Zuid-Afrika onbedoeld in
de kaart te spelen en de ge
loofwaardigheid van het lin
kerdeel van de CDA-fractie te
ondergraven.
Want, over deze kern van het debat
kon van meet al aan geen enkele
twijfel bestaan. Hoezeer de meningen
over de voor- en nadelen van een
olieboycot tegen Zuid-Afrika ook uit
een kunnen lopen, het enkelvoudige
feit dat het parlement zich in ruime
meerderheid voor zo'n embargo had
uitgesproken was niet zonder beteke
nis en nog minder zonder gevolgen.
Het ging om een symbolische zaak en
de signaalwerking die daarvan ging
was er op het moment van de uit
spraak.
Daarmee had deze zaak een wezenlij
ke andere dimensie dan de meer ge
bruikelijke krachtmetingen tussen
regering en parlement In de meeste
gevallen is een discussie mogelijk
over wat er gebeuren moet en spitst
het debat zich toe op de vraag waar
ergens de grenzen getrokken moeten
worden. Dit keer verlangde het kabi-
door Willem Breedveld
net in volle ernst van het parlement
een eenmaal gegeven signaal weer
terug te nemen en daarmee was het
zelfrespect van het parlement regel
recht in het geding.
Het is op zichzelf een verdienste van
de fractievoorzitter van het CDA,
Lubbers, dat hij begin deze week het
onmogelike van de situatie onderken
de, waarvoor het kabinet het parle
ment dreigde te plaatsen. Die onder
kenning bracht met zich mee dat
Lubbers genoegen nam met een wei
nig toeschietelijke houding van het
kabinet op twee andere gevoelige
kwesties: te weten de aftrekbaarheid
van de hypotheekrente op de eigen
woning en de matiging van de ambte
lijke topsalarissen. In ruil daarvoor
bedong Lubbers echter een duidelijk
Ja van het kabinet inzake de olie
boycot.
Geheim
Het zal wel tot het best bewaarde
geheim van het Catshuis blijven be
horen, waarom zowel Van Agt als
Wiegel deze afspraak naast zich neer
hebben gelegd en besloten het spel
hoog te spelen. Er kwam een keiharde
brief, waarin het kabinet een olieboy
cot vierkant van de hand wees. De
brief was een complete verrassing
voor de fractievoorzitter van het
CDA, een verrassing ook voor vier
CDA-ministers in het kabinet
Het is zeker niet onwaarschijnlijk dat
de aanstaande begrotingsperikelen
een duchtig woordje hebben meege
sproken bij het uitstippelen van deze
„rampkoers" Het kabinet zou vol
gens deze theorie sterk hebben geaar
zeld of het dit karwei wel tot een goed
einde zou kunnen brengen. En onder
Tekeningen, bij voorkeur in liggend for
maat, sturen aan Trouw, jury politieke
prent, postbus 859, 1000 AW Amster
dam. Naam en adres aan de achterzijde
vermelden. Voor geplaatste prenten is er
een boekenbon.
.Jict over praten,
wachten tot:
vragen in de 2e kamer
van de oppositie
k vragen in de 2e kamer
i van regeringspartij
scherpe vragen in de
2e kamer (reg.partij)
2e kamer stemt voor
motie, tegen zin van
kabinet
I
Onderwerp wordt later Onderwerp moet(later) in Kabinet moet haar zin er
I bespreekbaar verklaard een breder kader worden in prenten via een brede
I besproken maatschappelijke diskussie
I ii (later)
Besluit moet genotoen worden
in overleg met deel van het
buitenland
Besluit hangt af van het
advies van een of andere
instantie
Besluit wordt nu genomen
buiten verantwoordelijkheid
van het kabinet
Formulering van een besluit waar
je alle kanten mee uit kan, en dat
geen daden van de regering tot
gevolg heeft (rookgordijn)
Algemene strategie van het kabinet-Van Agt voor moeilijke onderwerpen
teken voor KEUZEMOMENT,
alle andere lijnen
stellen de gewone loop
der gebeurtenissen voor.
die omstandigheden zou het er be
hoefte aan hebben gehad om eerst
vast te stellen over hoeveel krediet
waardigheid het nog beschikte bij het
parlement. Of anders gezegd: als Jul
lie ons weg willen hebben, dan moet
je het nu maar zeggen.
Hoe het ook zij, het is in ieder geval
een verklaring voor de beschamende
taferelen die zich de afgelopen week
in de Kamer hebben afgespeeld. De
kwestie van de hypotheekrente werd
zonder al te grote problemen naar een
onbepaalde toekomst geschoven. De
verlaging van de topsalarissen van
ambtenaren komt eerst per 1 januari
aan de orde en tussendoor speelde
ook nog eens het lang niet vlekkeloze
benoemingsbeleid van het kabinet.
Ongelukken konden onder die om
standigheden niet uitblijven. Wie
achteraf het slagveld overziet, kan
niet anders vaststellen dan dat de
ravage groot is. Het voornaamste is
misschien nog wel, dat geen van de
hoofdrolspelers onbeschadigd uit de
strijd tevoorschijn is gekomen.
Fractievoorzitter Lubbers niet. om
dat zijn dramatische oproep aan het
kabinet om geen crisis te veroorzaken
zich ten lange leste tegen hemzelf
keerde. Het kabinet bleef tot op het
laatst het parlement tarten en Lub
bers zag op geen enkele manier kans
de verwoestende uitwerking hiervan
op zijn eigen fractie op te vangen. De
club spatte in verschillende etappes
volledig uit elkaar en een aangesla
gen Lubbers kon slechts machteloos
toezien. Op een beslissend moment
leunde hij zelfs verbijsterend tegen
de katheder van het spreekgstoelte
aan, niet in staat om ook maar een
woord uit te brengen.
Maar ook het duo Van Agt/Wiegel
heeft bitter weinig reden tot vreugde
over de afloop van het debat. De
VVD-ministers, die vierkant tegen
een olie-embergo waren, hebben al
hun principes op dit punt overboord
moeten zetten. Hun voornaamste
punt was dat Nederland in de ogen
van alle mogelijk buitenlanden geen
gek figuur mag slaan of anders ge
zegd: een boycot is alleen wenselijk
als ook anderen dit vinden. Een een
zijdige boycot wijzen zij af, en Juist
die eenzijdigheid is door hardheid
van de opstelling van de tweede ka
mer dichterbij gekomen dan ooit.
Maar ook premier Van Agt is, anders
dan na afloop van het kernwapende
bat, allerminst als de grote overwin
naar uit de bus gekomen. Zijn optre
den heeft geleid tot een aanzienlijke
verkleining van de machtsbasis van
zijn kabinet en wel omdat voor zes
leden van de CDA-fractie de maat nu
vol is. Tot welke griezelige situaties
dit kan leiden bleek donderdagnacht
al toen zowel Wiegel als Rietkerk er
aan te pas moesten komen om een
tegenstribbelende Keja ertoe te be
wegen alsnog zijn stem uit te
brengen.
Ook binnen het CDA is men niet
onverdeeld gelukkig met het optre
den van de premier De uitkomst van
het debat heeft ertoe geleid dat het
linkerdeel van het CDA zich voortaan
als afgeschreven kan beschouwen.
Sommigen zullen deze ontwikkeling
toejuichen, anderen daarentegen zul
len vinden dat een CDA zonder vleu
gelspanning onvermijdelijk gedoemd
is naar rechts af te glijden. Ten slotte
heeft de premier binnen zijn kabinet
voor de nodige irritatie gezorgd. Vijf
CDA-ministers vinden dat Wiegel en
Van Agt in de boycotzaak te hard zijn
uitgepakt. Onder leiding van deze
ministers heeft het kabinet uiteinde
lijk fors water in de wijn moeten
doen.
Het zijn ook deze ministers, die door
hun zoveel genuanceerde opstelling
het kabinet uiteindelijk voor de on
dergang hebben behoed. Wiegel en
Van Agt hebben hoog spel gespeeld,
maar uiteindelijk hebben zij niet
meer bereikt dan een Pyrrus-overwin-
ning. En onder deze zoveel zwaardere
omstandigheden begint het kabinet
volgende week al met de samenstel
ling van de begroting voor 1981. Op
een politiek terrein dat na deze er
uitziet als een mijnenveld.
Het tuinhuis staat aan het meer,
helemaal afgesloten. In dat pri-
eelachtige bouwsel, waarin niets
is veranderd, werkte Edvard
Grieg het liefst. Tien meter op
waarts, op de top van een kleine
heuvel, bevindt zich het familie-
landhuis. Troldhaugen heet het
houten huis met het park, op
zestig kilometer afstand van de
Noorse stad Bergen, waar de klei
ne Grieg, de laatste twintig jaar
van zijn leven heeft gewoond en
gewerkt. Een romantische, idylli
sche omgeving, die per auto vrij
wel onbereikbaar is. Alleen in de
maanden mei tot en met septem
ber kan men de wereld van Grieg
te voet een kwartier gaans
bereiken. Die is niet te vergelij
ken met het Engelse Shakespea-
re-dorp. In genoemde periode ko
men er hooguit 70.000 belangstel
lenden, groepen uit toerbussen,
die een uur tijd hebben om Grieg
„te doen".
Een Amerikaans echtpaar drukt
zijn neus tegen de verweerde rui
ten van het tuinhuis, waarin een
vleugel staat en op de kruk een
stapel partituren van Beethoven
ligt. Een centraal punt van de
bedevaart naar het arbeidsveld
van de Schotse Noor, die Ibsens
Peer Oynt een onsterfelijke me
lodie gaf. Hij was klein van stuk,
maar een meter 56 lang. Daarom
zat de componist op de stapel
partituren van een meester die
hij bewonderde.
„Waarom is hij niet naar Ameri
ka gekomen?" mompelde de
Amerikanen. De jonge gastvrouw
in Noorse dracht, die in het woon
huis een musempje in bezit
van de gemeente Bergen toe
lichting heeft gegeven, beant
woordt de vraag van de Amerika
nen. „Edvard Grieg was zeer be
vreesd voor zeeziekte. Hoewel hij
veel in Europa heeft gereisd, is
een zeereis voor hem een verwer
pelijke dissonant gebleven."
Schuifelen op een warme zomer
dag door het Griegcentrum, waar
Julius Röntgen heeft gelogeerd
en waar de leden van het Amster
damse Concertgebouworkest in
1898 door de meester zijn ontvan
gen. Op Griegs initiatief is het
orkest voor de eerste maal naar
Bergen gekomen. De Noren ho
pen nog altijd, dat het er weer
keert, om te concerteren in de
Grieghal, het moderne muziek
theater van de stad. In het Grieg-
huis zijn geschenken uit die tijd
ten toon gesteld. Het toenmalige
Concertgebouworkest schonk
Edvard en zijn vrouw Nina, die
zangeres was, een zilveren molen
lepel, een molenvork en het wa
pen van Amsterdam.
Toch is er een ambiance met de
States in dit Noorse droom oord;
in de grootste kamer van het huis
trekt een vleugel van Stelnway-
brothers (New York) de aan
dacht. Toch een zeker soelaas
voor de Amerikanen. Dat Ed
vard, van Schotse afkomst (Aber
deen) ook in eigen omgeving
werd geëerd, bewijst de fraaie
kristallen kroon, een geschenk
van de vrouwen van Bergen, ter
gelegenheid van zijn zestigste
verjaardag. Hij moet er vier jaar
plezier van hebben beleefd.
Op Trolhaugen houdt men huis-
en tuinconcerten. De klanken
verwaaien tot aan de oever van
het meer, waar een kleine berg
wand oprijst. Daarin werd het
graf uitgehouwen, waarin de man
die de Noorse volksmuziek aan
zijn talentvol leven heeft verbon
den, rust Eens voer hij met vrien
den in een bootje over het meer
voor zijn huis, een geschenk van
zijn ouders. De zon ging rood
onder en tekende de rotswand.
„Daar wil ik begraven worden,"
werd zijn wens. De overheid heeft
die wens ingewilligd. De bezoe
kers dalen af over een rotsachtig
pad en staan tenslotte stil voor
de grafsteen. Door de eenvoud en
door de majesteitelijke natuur is
een bezoek aan het Edvard
Grieghuis, een bijzondere erva
ring. Even in een andere wereld,
die zich snel wijzigt als de bus je
weer wegbrengt. Grieg blijft zo
is de indruk voorbehouden aan
ouderen, die weet hebben van
Trygve Gulbranssen's „En eeu-,
wig zingen de bossen".
De aanduidingen op de wegwij
zers van de ANWB zullen in de
toekomst nog ingewikkelder wor
den, als de verwachting van de
bond om de wijkaanduidingen
aan de postcode in de wijken te
koppelen uitkomt. De postcode
zal de namen van de wijken moe
ten gaan vervangen, denkt de
ANWB. De bond vindt dat de
postcode langzamerhand meer
bekendheid heeft gekregen. Als
we de ANWB goed begrijpen,
gaat het om de aanduiding met
het derde cijfer dat het district
aanwijst waarin de wijk ligt en
het vierde cijfer van de postcode.
Dit cijfer geeft de wijk zelf aan.
Een dergelijk cijfersysteem
wordt al in Delft en Rijswijk toe
gepast.
Moeten we morgen naar een col
lega in de Cornells Schuytstraat
48 twee-hoog 4n Amsterdam,
slaan we ons postcodeboek open,
zoeken we naar de bijpassende
code, vermenigvuldigen we die
met het aantal bomen rechts en
de hoeveelheid vluchtheuvels
links, delen we dat weer door het
aantal keren dat het stoplicht op
rood springt per minuut en trek
ken we tenslotte daar weer een
Het landhuis bij Bergen, dat herinnert aan Edvard Grieg
(1843-1907).
machtswortel uit. Zo moeten we
er toch uit kunnen komen.
Nog even en we moeten in een
auto naast veiligheidsriemen,
een gevarendriehoek en reserve
lampjes ook een zakcomputer
hebben. Een plattegrond van
Amsterdam zou misschien ook
handig zijn-
Omdat hij in 1943 zestig pond
olijven uit een tuin op Sicilië en
kort daarna wat boomschors
heeft gestolen, om zijn familie
van voedsel te voorzien en zijn
kacheltje te kunnen stoken, zal
Michele Chiaramonte nooit Ame
rikaans burger kunnen worden.
Al waren het jeugdzonden van
Michele en al heeft hij er vijftien
dagen voor in de cel gezeten, de
Amerikaanse immigratiedienst
zal hem geen Amerikaans pas
poort verstrekken. Wet is wet en
negen jaar strijd heeft daar niets
aan veranderd. De hele familie
van Michele woont in de States,
maar de 56-jarige Siciliaan zal
het land moeten verlaten, als hij
ook in hoger beroep zijn zin niet
krijgt.
Tachtig inwoners van Maastricht
moeten volgende week elke dag
van half negen tot vier uur hun
huis uit, omdat in de buurt een
bom uit de Tweede Wereldoorlog
opgeruimd moet worden. Het de
monteren van het projectiel gaat
zo lang duren, omdat er eerste
een hoeveelheid water moet wor
den weggepompt. Bij deze activi
teiten zouden trillingen gevaar
voor ontploffing kunnen opleve
ren. Daarom drijft de bom de
Zuidlimburgers hun huis uit.
tlwir t'rlZf Vijl min-
Supermarkt
Ik sta weer in de kassa-rij te wachten
en kijk voldaan naar wat ik heb gekocht.
Een vader zal zijn kar aldus bevrachten:
wat luiers, fruit en alkoholisch vocht.
Haast onweerstaanbaar zijn de bijgedachten
bij 't zien van wat men hier heeft uitgezocht;
twaalf flessen „Spa" voor wie naar water
smachten,
een ander blijkt aan snoepgoed zeer verknocht.
Zie je een klant met „Vim" en „Glorix" lopen,
dan raad je snel het achterliggend plan,
maar wat gebeurt er met een oude man,
die slechts een pakje „Durex" wil gaan kopen
Het meisje van de kassa kijkt bijna geshockeerd:
de man betaalt tot driemaal toe verkeerd.
