Orgelmaand opent met
spektakel in Alkmaar
Inhoudsloos
klankengesto
Eigen kwaliteiten
bij Pieter Lastman
Mogelijk beroep NOS
tegen besluit minister
Draaiorgels wedijveren opnieuw met kerkorgel
Organist Guillou met eigen werk
Popdagen
Kondraschin na."„
Beierse omroep*'
Bezuinigingen»
zieken vervoer
strop voor
'Spoedoperaties aan
hart in buitenland
niet meer nodig'
NIPO-enquête:
Voor Van Agt 43%
voor Den Uyl 34%
Oude bronzen in Groninger Museum
Vermiste zeilers
zijn verdronken
DONDERDAG 26 JUNI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
TROUW/KWARTET
door Franz Straatman
AMSTERDAM In de periode dat de orkesten en ensembles hun laatste concerten
weptrijken en -bla2en en de concertgebouwen hun deuren sluiten, gaan de poorten van
talltye kerken juist open en barsten alle orgels in gejubel los. Dat gaat zo door tot de
symfonische muziek het podium weer beklimt, tweede helft september Gelukkig het land
waar de muziek nooit verstomt. Dat land is Nederland
Een van de hoogtepunten Is het jaar
lijks weerkerende orgelleest in de
Haarlemse Bavo-kerk, de improvisa
tie-wedstrijd. Die verhuist dit jaar
naar de Utrechtse Domkerk, omdat,
de kerk in Haarlem er bouwkundig zo
slecht aan toe is. dat het niet meer
verantwoord is publiek toe te laten
Voorzichtige schattingen spreken
van een restauratie-tijd van vijf jaar
zolang gaat het concours zwerven
Voor volgend jaar denkt het bestuur
van de Haarlemse Orgelmaand aan
Gouda.
Het openingsconcert wordt dit Jaar in
Alkmaar gegeven, in de Laurenskerk.
Dat kan nog net. want het geld is
bijna binnen om het daar aanwezige
buitengewoon fraaie instrument
grondig te kunnen gaan restaureren
De Haarlemse organist Piet Kee werd
gevraagd om een succesvol experi
ment van vorig jaar verder uit te
werken, namelijk het deftige kerkor
gel samen te brengen met het volkse
straatorgel, in één compositie Drie
jaar geleden (1978) werden daartoe in
Haarlem de eerste, voorzichtige stap
pen gezet: het bestuur van de Orgel
maand nodigde toen allerlei piere
menten uit voor een grote show op
het plein naast de Bavo. Als stuntje
mochten de deelnemers aan het Im
provisatieconcours zelf ook draaien:
een voor straatorgel bewerkt stuk
van Bach Vooral de zeer sloom draai
ende Engelse deelnemer Malcolm Hill
zorgde voor veel hilariteit bij de om
standers. alhoewel de echte vrienden
van het draaiorgel zich In de maling
genomen voelden. Algemene bijval
oogstte toen Improvisatie-winnaar
Joost Langeveld (overigens een warm
voorvechter van vrije straatmuziek)
die zich ontpopte tot een heuse orgel
draaier
Een Jaar later (1979) mochten drie
straatorgels de kerk In voor een zoge
noemde Confrontatie met het reu
sachtige Müller-orgel. Plet Kee ging
uit van Willem Parels meezinger Hier
is de orgelman en trok met dit amu
sante en zeer goed klinkende stuk
2000 toehoorders, waarvan één-derde
uit de hoek van de vrienden van de
draaiorgels. Dit Jaar streeft hij naar
Integratie, want. zegt Kee, „ik wil die
twee werelden, die twee publleken
nog nader tot elkaar brengen
Kanarie-orgel
Maar niet alleen drie draaiorgels met
zeer eigen karakteristieken (een
Frans, een Nederlands en een Bel
gisch orgel, het laatste een van de
grootste typen) spelen mee, ook het
allerkleinste draaiorgeltje dat be
kend Is: de serinette. Een forse siga
renkist met tien pijpjes. Zeer popu
lair in de zeventiende en achttiende
eeuw, toen men er vogels liedjes mee
leerde zingen In de volksmond heet'
te de serinette dan ook kanarie-orgel
tje
Plet Koe: „Het allermerkwaardigste
is dat men toen levende vogels met
allerlei middelen ongebruikelijke din
gen wilde aanleren, maar dat men
tegelijkertijd opgezette vogels in
kooitjes plaatste, met daaronder een
apparaatje waarmee tot In detail de
natuurlijke geluiden van het beestje
werden nagebootst. In het zeer rijke
bezit van het museum Van Speelklok
tot Pierement In Utrecht bleek een
hele verzameling van die kooien met
speeldozen aanwezig. Als contrast tot
de serinette koos ik twee van die
kunstvogels uit: de rode kardinaal en
de kanarie. Die kunst-kanarie fluit
een zang die totaal afwijkt van wat
wij in onze hulskamers van kanaries
kennen. En toch. de kunstvogel zingt
precies zo als kanaries op de Canari-
sche Eilanden. Dat Is de natuurlijke
zang; die is zó prachtig vergeleken bij
de verminkte geluiden die wij de ka
naries hier hebben aangeleerd."
Piet Kee blijkt de aangewezen man
voor deze compositie, want hij is zelf
een voorbeeld van integratie: compo
nist, organist, draaiorgelllefhebber en
amateur-vogelkenner. Zijn stuk Inte
gratie is gebaseerd op een achttlende-
eeuws liedje uit het serinette-reper-
toire. Men kent alleen nog de titel: La
Barcelonette. maar Ewald Kooiman
(organist en deskundige In de Franse
taal) heeft een nieuw versje geschre
ven dat het Nederlands Kamerkoor
zingt. En om het spektakel compleet
te maken, doet er in weer een ander
hoekje van de Laurenskerk een fla
geolet (soort blokfluit) mee. Zowel de
NCRV-radlo als de KR O-televisie
maken opnamen van dit onderdeel
van het openingsconcert op 1 Juli in
de Alkmaarse Laurenskerk.
Spannend
Piet Keè: na Confrontatie, dit
jaar Integratie.
Het Batz-orgel in de Domkerk
van Utrecht waar dit jaar de
Haarlemse Improvisatie-wed
strijd wordt gehouden.
Op 2, 3 en 4 juli de improvisatie
wedstrijd in Utrecht: eerst het deel
nemersconcert, dan de wedstrijd zelf
en op de derde avond speelt de jury
(Marie-Claire Alain, Franz Lehrndor-
fer en Albert de Klerk). Het kan een
spannende wedstrijd worden dit jaar
Niet alleen wordt op een ander type
orgel gespeeld. Het wordt tevens de
derde keer dat de Nijmeegse socio
loog Joost Langeveld in het speelperk
treedt. Zal hij de wisselprijs (een cla
vichord) nu definite! in bezit krijgen?
Hij kan op zware concurrentie reke
nen van de jonge Amsterdamse orga
nist en kerkmusicus Jos van de Kooy.
Wie weet heeft zich bovendien de
Westduitser Egidius Doll sinds zijn
deelname in 1974 aan de wedstrijd
sterk ontwikkeld. Onbekend is de
kwaliteit van de Fransman Jacques
Taddei, een gelauwerd pianist die
ook orgel studeerde, onder andere bij
Jean Langlals.
Deventer
Er is nog een concours gaande, het
Albert Schweitzer Orgelfestival in
Deventer. Voor het derde achtereen
volgende Jaar wedijveren op het orgel
van de Grote of Lebulnuskerk jonge
organisten, maar hier gaat het om de
voordracht van literatuur. Negen
deelnemers dit jaar, uit Japan, Oos
tenrijk, Nederland (Albert Brink.
John Boone, Auke Pol, Willem Llnd-
hout en Rlnus Verhage) en Frankrijk.
De jury wordt gevormd door Jean
Langlals. Louis Toebosch en Folkert
Grondsma. Het finale-concert (met
bekendmaking van de winnaar) is
vrijdagavond. 27 juni.
Vierhonderd jaar
In enkele plaatsen worden complete
concertseries gehouden op vaste
avonden. Heel interessant Is het pro
gramma in de Utrechtse Dom onder
het motto: Vierhonderd jaar orgel
concerten in de Dom. In 1580 kreeg
Domorganist Peter Wljborch op
dracht om driemaal per week een
bespeling van een uur te verzorgen
Er is nog een reden om extra aan
dacht te schenken aan het Domin-
strument van Jonathan en Johan
B&tz in de zeer opvallende kas van de
Zuidnederlander (het ontwerp kwam
klaar één Jaar vóór de Belgische af
scheiding en onafhankelijkheid)
Thleleman Sluys. Het orgel bestaat
150 jaar
door Jac. Kort
AMSTERDAM Ook dit Jaar maakt Jean Qulllou,
van de Salnt-Eustache ln Parijs weer een korte
ons land. Dinsdagavond bespeelde hij het orgel van
Kerk ln Amsterdam en ln de komende tijd ls hij lnf
andere steden te beluisteren.
Joost Langeveld. ln 1918 voor de eerste keer winnaar van het
improvisatie-concours èn favoriet orgeldraaier. Verdedigt dit laar
voor dr derde keer de wisselprijs.
foto: Beo* Booin*
De thans 50-jarige organist, die zijn
opleiding heeft gehad bij Dupré, Mes-
slaen en Duniflé, opende zijn concert
met Bach's Passacaglia en Fuga In c
kleine terts. Hij deed zich daarin ken
nen als een knap vakman, die echter
een speelstijl demonstreert die zowel
ln tempo als ln frasering grillig la, bij
het kokette al. Bach kan op veel
manleren worden gespeeld, maar niet
in een stijl, die bijna behaagziek an-
doet. Gelukkig revancheerde orgel-
koraal Wlr glauben all' an einen Gott
(BWV 680), waarin het barokkarakter
van deze muziek beter bewaard bleef.
Handel heeft 16 concerten voor orgel
en orkest gecomponeerd. Reeds ln
het begin van deze eeuw heeft de
Engelse organist W. F. Best deze
stukken gearrangeerd voor orgel zon
der orkest. Guillou heeft nu hetzelfde
opnieuw gedaan met toevoeging van
enige beknopte cadenzen. Op leder
concert laat hij thans twee van deze
bewerkingen horen. Op het eerste
concert in Amsterdam waren dat
Concerto no. 12 in Bes groot en Con
certo no. 11 in g klein. Hij volgt,
evenals Best, het procédé waarin de
specifieke orgelpassages op het rug
werk of bovenwerk worden gj
en de tutti op het hoofdi
Nieuwe aspecten hebben z
kingen nauwelijks.
Improvisatie
Guillou is behalve organist oèchi
ponist. De improvisatie waar
zijn concert besloot, zag Ik da
mede gezien zijn lllusterere le >PU
ters, met enige spanning te p
Het bleek echter, dat de lu d
het moest doen met een we Bl
virtuoos, maar nogal inhoudg 6
stoei met klanken, waar wetiren
tructie uit naar voren kwam i
lijk ls hij tijdens de volgende
ten gelukkiger ln dit onderdc
Opvallend ls dat óók in Utrecht de
draaiorgels een samenspel aangaan
met het kerkorgel. Hier ls zelfs sprake
van kennismaking van overburen,
want achter de Dom ligt het Museum
Van Speelklok tot Pierement
Orgelagenda's
In twee provincies hebben de orgel
kringen hun informatie gebundeld in
overzichtelijke vouwbladen waarin
programma's, tijden en prijzen.
Noord-Brabant verzorgde weer de
Brabantse Orgelagenda, terwijl
Noord-Holland ook dit Jaar weer de
zgn. Orgelkrant liet verschijnen. Ver
krijgbaar bij alle VW's.
Hieronder een overzicht van concert
series op één orgel: Amsterdam, Wes-
terkerk. Iedere maandagavond, 20.15
uur. Vanaf 30 Juni respectievelijk
concerten door Wim Daim, Simon C.
Jansen, Bernard Bartelink, Ewald
Kooiman, Jaap Zwart jr, Simon C.
Jansen. Frits Heil, Arie Keyzer Toe
gangsprijs 4 (reductie 3) gulden
Utrecht. Domkerk. Steeds op, maar
niet iedere, woensdagavond. 20.15
uur, achtereenvolgens Nico van der
Hooven (9 juli, Van Sweelinck tot
Bach); Ewald Koolman (20 juli, Van
Rococo naar Laat-Romantlek); Piet
Kee (30 Juli, Engelsen, Bach en Fran
se Romantiek); Improvisatieavond
op 6 augustus; Bram Beekman (13
aug.. Belgische orgelmuziek); Franz
Haselböck en Gert Oost (20 aug.,
stukken voor vier handen en vier voe
ten); Theo van Doeselaar en Stef
Tuinstra (3 sept., ook vier handen en
voeten) en op 10 sept. Gert Oost kerk
orgel en Jan Jaap Haspels draaior
gels.
Zwolle, Grote Kerk. Iedere woens
dagavond, 20 uur. Vanaf 2 juli: Simon
C. Jansen, Wim van Beek, Lucas Lin
deboom. Stoffel van Vlegen, Charles
de Wolff, Jean Wolfs, Marjan Verrips
(in de Broerenkerk), Feike As ma (20
aug.), en Bernard B arte link Toe
gangsprijs 4 (reducties 2) gulden.
Summerrock Gorfcom III
Alsof de organisatoren het hebben
aangevoeld wordt dit popfestival
in een tent gehouden, zodat het
herfstige weer geen druppel
kwaad kan. Op het terrein Bulten
de Waterpoort zullen vanaf 12 uur
aan- en optreden: The New Adven
tures, Meike Touw's eigen band
Tutti Frutti, Phoney Sc The Hard
core. Doe Maar en de opnieuw
opgerichte Gruppo Sportivo. Voor
een swingende uitsmijter zorgt
het Britse rock Sc roll gezelschap
Matchbox.
Devo
Een bizarre Amerikaanse band is
Devo, die op satirische wijze zijn
„de-evolutle"-fllo8ofle poogt uit te
dragen. Dat wordt gedaan met een
speciale show en vitale tegen-
draad muziek, die belde minder
sensationeel bleken dan aanvan
kelijk middels opgeklopte publici
teit werd beloofd. Desondanks
kan bet een leuk concert worden
aanstaande zaterdag in Carré.
Marvin Gaye
Twee dagen later zal daar een oud
gediende uit de Tarala Motown
school Marvin Gaye, zijn eerste
concert sinds vier Jaar geven. Deze
soulartiest met een grote staat
van dienst en sensuele stem zal
garant staan voor een verzorgde
show, die dinsdag tevens in de
Rotterdamse Doelen te zien zal
zijn.
Van Morrison
Op 2 juli staat Van Morrison even
eens in Carré voor zijn enige Ne
derlandse concert Zijn Ahoy-be-
zoek vorig aar augustus was een
meer dan aangename gebeurtenis
en het UJdt geen twijfel dat hij
deze keer weer voor een klasse-
concert zal zorgen. Vermoedelijk
zal vooral Morrison's nieuwe elpee
,4nto the music" het thema van
deze avond vormen.
Mink Devllle
Het ls alweer twee Jaar geleden
dat Mink Devllle ons land be
zocht Deze New Yorker kwam
met de new wave boven drijven,
hoewel zijn muziek veel meer geo
riënteerd ls op de rhythm Sc blues.
Onlans verscheen zijn derde elpee
Je chat bleu", reden voor een klei
ne toe mee die hem naar Paradlso-
Amsterdam (2 Juli), Openluchtthe
ater-Den Haag (3 Juli) en popfesti
val-Vaals (4 Juli) voert.
Afgelast
Het concert van stemacrobaat Al
Jarreau, dat morgenavond ln Car
ré zou plaatsvinden ls om onbe
kende reden afgelast.
Marvin Gaje: voor twee con
certen in kot land.
h;
AMSTERDAM (ANP) - Dlrig lilt
rill Kondraschin van het Coo jje
bouw Orkest wordt met Ingj
het seizoen 1982-1983 chef-C
het symfonie-orkest van de jj
omroep ln het Westduitse 1
Hij blijft voor de medewer
ongeveer twintig concerten i
Concertgebouworkest verbon
dus zakelijk leider A.M. van I
Kondraschin trad sinds 191
matig op als gastdirigent bij h
certgebouw Orkest In r
1978 vroeg de ln de Sovjet-U
ren dirigent ln Nederland I
asiel aan. Vanaf 1979 dirigeer®
vast dirigent naast chef-dirigw si
nard Hal tink ongeveer twintlf
certen per Jaar.
Daarnaast wordt hij veel l
bij de grote orkesten in Engelaj
Verenigde Staten en Israël.
Kondraschin volgt ln 1982 inF t>
chen als chef-dirigent Rafael Ki
op, die het afgelopen Jaar met|tn
oen ging.
DEN HAAG (ANP) - De Konl
Nederlandse Vereniging
portondernemlngen (KNT
ln een brief aan minister Al bi
sociale zaken ernstige t
tegen mogelijke bezuinl
ziekenvervoer. De werkgelefe—
in het taxi-bedrijfsleven
door in gevaar, aldus de I
Ziekenvervoer vormt een I
onderdeel van de bedrijfsv<
een aantal bedrijven zelfs mee
vijftig procent Plannen om telj
nigen op de vergoedingen 1
ziekenvervoer zijn dan misse
ln het belang van de gezoni
zorg, maar niet een algemeen I
schappelijk belang als de
genheid in gevaar komt,
transportvereniging.
Toewijzing zendtijd Teleac
Van onze radio- en tv-redac-
tleHILVERSUM De Raad
van Beheer (het dagelijks be
stuur) van de NÖS heeft het
bestuur toestemming ge
vraagd om in beroep te gaan
tegen de toewijzing door de
minister van CRM van radio
zendtijd op Hilversum 4 aan
Teleac.
Bij dit beroep, op grond van de wet
administratieve rechtspraak oveh
held beschikking, zou aan de voorzit.
Speciaal vandaag
Tour de France. Recht
streeks beelden van de proloog
die gereden wordt in Frank
furt (West-Duitsland). Een sa
menvatting is op heUelfde net
te alen om 18.30 uur.
Ned. 2 14.45 uur
Olympische Spelen voor ge
handicapten. Wedstrijdbeel-
éeo en sfeerreportages vanuit
Arnhem en Veenendaal waar
ruim 2000 invaliden deelne
men aan de Spelen.
Ned I 20.55 uur
De Afrikanen. Vijf impres
sies uit suidelijk Afrika uit de
periode 1975-1980. Vanavond
deel 4: Soweto. stad vol vele
geheimen.
Ned I 22.10 aur
„Kleur" besteedt aandacht
aan de wapenhandel. Vla ons
land worden wapens voor
Zuid-Afrika doorgevoerd.
Hilversum 2 18.05 uur
ter van de afdeling rechtspraak van
de Raad van state worden gevraagd
de uitvoering van het minis tri eel be
sluit op te schorten
De NOS heeft voor het bewandelen
van deze zware weg, zoals de Raad
van Beheer het noemt, een groot aan
tal gronden. Aan de ene kant, ls deze
toewijzing, volgens het dagelijks be
stuur van de NOS, ln strijd met de
omroppwet. alsook met het Omroep-
beslult dat onder meer een half Jaar
aanhoudt als minimumafstand tus
sen toewijzing van zendtijd en datum
van Ingang
Aan de andere kant ls het dagelijks
bestuur van mening dat de toewijzing
ln strijd ls met het beginsel van be
hoorlijk bestuur, omdat de NOS juist
druk bezig ls zelf structuur aan te
brengen ln het geheel van de Instruc
tieve omroep. Daarover zijn al verge
vorderde onderhandelingen gaande
met betrokken Instanties, waaronder
Teleac. De Raad van Beheer zegt dat
het besluit van de minister de coördi
nerende taak van de NOS in de war
brengt
Onaanvaardbaar
Ook de Ondernemingsraad van de
NOS heeft zich schriftelijk tot het
bestuur gewend. De raad vindt het
.besluit van de minister onaanvaard
baar, omdat het onmogelijk zou zijn
tijdig maatregelen te nemen die no
dig zijn om in personele zin uitbrei
ding te geven aan de faciliteiten
(technische aspecten) die voor vijf
radiozenduren méér nodig zijn. Net
als het dagelijks bestuur ls de onder
nemingsraad van mening dat de toe
wijzing van radiozendtijd aan Teleac
pas zqu mogen Ingaan op 1 oktober
1981 en niet op 1 oktober 1980, zoals
de minister wil. Het NOS-bestuur zal
zich morgen ln zijn vergadering over
deze zaak uitspreken
Spiegelbeeld, levensverhaal van E.
Blumenfield. Uitg. De Harmonie, Am
sterdam, 430 blz. 34,50.
Met het woord tegen de muur, een
Roemeens dissident, Paul Ooma, ge
tuigt. Uitg. Elsevier. Amsterdam. 260
blz 32,50
De Vondelstraat, verslagen van Ra-
di o-STAD 29 februari 3 maart 1980.
Uitg. Van Gennep, Amsterdam, 199
blz 17.50.
UTRECHT Alle acute hartpatiën
ten kunnen ln Nederland zelf geope
reerd worden. 8poedpatlënten hoe
ven dus niet meer voor een hartopera
tie (waarbij een machine tijdelijk de
functie van hart en longen over
neemt) naar het buitenland.
Wat de open hartoperaties voor kin
deren betreft ls het al zo, dat behalve
spoedpatlëntjes ook „gewone" geval
len ln Nederland snel geholpen kun-
nen worden.
AMSTERDAM (ANP) BU een opi
nieonderzoek van het NIPO, gehou
den ln mei onder 1.028 Nederlanders,
was 43 procent voor een tweede kabi
net Van Agt en 34 procent voor een
tweede kabinet Den Uyl. Tegen een
tweede kabinet Van Agt was 47 pro
cent, tegen een tweede kabinet Den
Uyl 56 procent.
De grootste voorstanders van een
tweede kabinet Van Agt zijn te vin
den onder CDA en WD-stemmers.
respectievelijk 83 en 71 procent. Voor
een tweede kabinet Den Uyl ls de
grootste aanhang te vinden bij PvdA-
(72 procent) en D'66-stemmers (47)
door Peter Ka rat karei
GRONINGEN - Het Gronin
ger Museum heeft gastvrij
ruimte geboden aan twee ten
toonstellingen die georgani
seerd zijn door werkgroepen
van het Kunsthistorisch In
stituut van de Rijksuniversi
teit.
De ene tentoonstelling draalt om een
schilderij en dat komt uit de collectie
van het museum zelf: ..David geeft de
brief aan Uria", in 1619 vervaardigd
door Pieter Lastman. De andere laat
antieke bronzen beeldjes die ln Ne
derland gevonden zijn en bronzen uit
de Italiaanse renaissance ln Neder
landse verzamelingen zien. In deze
collectie die uit enkele tientallen
beeldjes bestaat, bevinden zich ver
schillende exemplaren van het mu
seum zelf. De collectie wordt zo tot
leven gebracht.
Belde tentoonstellingen zijn beperkt
van omvang en de onderwerpen zijn
ln een breed verband geplaatst, waar
door de bezoeker zich niet buitenge
woon hoeft te vermoeien, maar waar
door hij ook weer niet zo maar losge
laten wordt op wat vrijblijvende
fraaiigheden. BIJ het Lastman-schil
derij wordt het de kijker misschien al
te gemakkelijk gemaakt Het paneel
waar het om draait ls nagenoeg cen
traal gehangen en in de hoofdstukjes
waarin de verschillende historische
verbanden worden gelegd zijn kleu
renfoto's opgenomen, waardoor de le
zer niet steeds terug hoeft te lopen
en dat ls soms wel vijf passen naar
het origineel.
Doodvonnis
De tentoonstelling van het schilderij
van Lastman ls ..Het verraad" ge
noemd, een titel die nergens wordt
verklaard. Het schilderij geeft het
moment weer, waarop David de geze
gelde brief aan Uria zal geven. Het ls
de brief die ln feite het doodvonnis
voor Uria betekent, omdat David aan
zijn legeroverste Joab gelast om Uria
ln te zetten op een kritiek moment
van de strijd, opdat hij zal sneuvelen.
David had Immers Bathseba, Uria's
vrouw, zwanger gemaakt? Verraad?
De kunstenaar die het vrij kleine pa
neel schilderde, Pieter Lastman
(1583-1633), heeft tot nog toe ln de
kunstgeschiedenis slechts gediend
als leermeester van Rembrandt en
het ls verrassend hoe de eigen kwali
teiten van de meester op deze ten
toonstelling ln het volle licht komen.
Zijn opleiding, de ontwikkeling, de
kenmerken van zijn techniek en de
keuze tot de specialisatie van zoge
noemde historiestukken (taferelen
uit de bijbel of de antieke geschiede
nis en allegoriën) worden uit de doe
ken gedaan en de eigenaardigheden
van zijn werk geven aanleiding om
hem te zien als een kunstenaar die
een heel andere, realistischer, ontwik
keling te zien geeft dan de maniëristi
sche voorgangers en tijdgenoten.
Zelfstandige plaats
Het schilderij zelf wordt tot op de
details bekeken. De hoofdpersonen
en de toneelmatige omgeving waar zij
een plaats in kregen, worden geanaly
seerd. De architectuur op de achter
grond, een koepel en een grote vrij
staande zuil worden met Rome in
verband gebracht, een stad die Pieter
Lastman kort na 1600 had bezocht.
De voor Lastman geliefde elementen,
de suggestie van beweging en licht en
de kleur worden met die van andere
werken vergeleken. De voorstellingen
van momenten uit de Davld-Bathse-
ba-Uria-feschledenls, zowel van Last
man als van tijdgenoten, worden met
Knielende satyr uit het atelier van
Andrea Riccio (1478-1532) met een
hoogte van ruim 20 centimeter.
het Groningse schilderij geconfron
teerd. Bovendien kan de bezoeker
door middel van fotoreproduktles
kennis maken met de groep schilders
die gedurende de eerste decennia van
de zeventiende eeuw los traehtten te
komen van de Haarlemse en Amster
damse maniëristen. Lastman krijgt
tussen deze „pre-Reenbrandisten"
een zelfstandige plaats.
Voorbeelden
Het ls merkwaardig om ln vier vitri
nes (plus twee waarin afzonderlijke
grotere beelden een plaats kregen)
zowel antieke als renaissance beeld
jes te zien opgesteld. Eventuele vra
gen die zo n combinatie oproept, wor
den op twee manleren beantwoord.
Sinds de renaissance zijn kleine
bronsjes verzamelobjecten en zijn ze
op deze wijze samengebracht en bo
vendien hebben de beeldhouwers, of
liever de beeldgieters uit de zestiende
eeuw Juist de antieke voorbeelden
voor ogen gehad om na te bootsen of
zelfs te overtreffen.
Er ls natuurlijk een groot verschil ln
functie geweest De antieke bronsjes
moeten een liturgische achtergrond
hebben, terwijl zij later met de nieuw
gemaakte beelden verzamelobjecten
werden voor de vorsten en de aan
zienlijke burgers
De vijftien, nu ln Groningen o.
de antieke bronsjes kwamen a
toeval aan het licht bij graai a
zaamheden ln de streek bU de B(
Rijn of bij terpafgravingen ln Gi
gen en Friesland. Ze moeten u K
tweede eeuw na Christus stan
maar een exacte datering ls niet
gelijk. Dankzij vergelijkingsnit
aal kan de voorgestelde god wel
ven worden en bij de tentoonati
ls dan ook een lijst van goden
hun kenmerken en attributes
stiertje en de prachtige ram
zich niet zo gemakkelijk verU
Later zijn van antieke beeldjes fc
en, nabotsingen en zelfs vervals
gemaakt en nu worden er enkel
getoond.
De herleving van de antieke kui
de renaissance, wordt met een
tiental beelden getoond. De i
laat de ontwikkeling en de verflji
die gedurende de zestiende e
plaatsgreep helder zien; van een
te Hercules van Bertoldo dl Glc'
tot een zeer bewogen Venus van(
vannl da Bologna. Naar aanleid
van een van de hoogtepunten var
tentoonstelling, een faun van Wfl
van Tetterode (die lange tijd inN
werkte), een beeld dat in het groei
een rand van een fontein in Flore
zit, wordt Ingegaan op de vraag
een model en een nabootsing kun
worden onderscheiden, een vraag
voor het betreffende beeldje onbei
woord moet blijven.
De teatooastelllagea tl> g«N
socgd. de catalogi ziea er ara«
uit Tot 7 juli ia het Groaiager
13-17 i
18-17 ea
AMSTERDAM (ANP) De twee
Iers die op het IJsselmeer vers
werden blijken verdronken te zijn.
lichamen van de 27-Jarige Portui
Jose Lius Flamino da Silva uit
sterdam en zijn even oude vrir
Koene Siemens, eveneens uit
sterdam, zijn aangespoeld. De fl
waren een week geleden met een 1
tamaran gaan zeilen. Volgens de ff
spolitie zijn ze vermoedelijk r
boord geslagen
