Afrika-boycot een hersenschim?
'Zwakke dagbladen helpen'
De tekening van een lezer
'rouw
POLITIEK
op zoek naar de walvistranen
Commentaar
achtspolitiek
Tweeërlei weegsteen
meer ontslagen bij sigarenfabriek
stuur 'n brief
ffRPAG 21 JUNI 1980
BINNENLAND
TROUW/KWARTET
besluit van de Amerikaanse
jdent om India achtendertig
rerrijkt uranium te leveren, laat
id^ lig meer over van het de afgelo-
let jaren toch al sterk getaande
isme waarmee Carter aan het
dentschap begon. Startte de
J rikaanse president zijn loop-
)rjj als hemelbestormer of althans
!l* Idhervormer. nu lijkt hij te zijn
3n< jaald tot een cynische machts-
jek waarin beginselen niet
tellen.
^besluit om India, dat het ver-
1V(* tegen de verspreiding van
-apens niet heeft willen onder-
ncJnen. verrijkt uranium te leve-
is ingegeven door de politieke
'n, oudingen van dit moment. Het
onderhield de laatste jaren al
betrekkingen met de Sowjet-
en heeft die banden nog ver-
Se! aangehaald sedert mevrouw In-
Gandhi het roer weer in han-
heeft. Een recente aankoop van
!e4$ische wapens bevestigde dat
U eens. Carter vreest zijn invloed
iniu New Delhi helemaal te zullen
dn jezen als hij nu niet instemt met
levering van dit materiaal. En
b meent zich dat na de Russische
tti il in Afghanistan niet meer te
nen permitteren. Daar komt bij
ook het buurland Pakistan niet
r wenst door te gaan voor een
iwe bondgenoot van de Vere-
de Staten die zonder meer ieder
van hulp dankbaar aan-
|ot kortzichtig Carters beslissing
is. wordt wel duidelijk wanneer
men zich realiseert wat de gevolgen
ervan voor de langere termijn kun
nen zijn. Het is nauwelijks te ver
wachten dat Pakistan, dat nu al
samenwerkt met Libië voor de ont
wikkeling van een nucleair appa
raat. bereid zal zijn af te zien van
de ontwikkeling van een atoombom
als India op zo ruime schaal de
beschikking krijgt over verrijkt ura
nium. De wederzijdse vijandigheid
tussen beide landen zal hierdoor
zeker niet geringer worden.
De verspreiding van kernwapens
over de wereld vergroot de kans
van het gebruik ervan. Daarom is
het een goede zaak dat het basisma
teriaal van deze wapens, het urani
um, alleen onder stringente voor
waarden wordt geleverd. Interna
tionale controle op deze grondstof
is bitter noodzakelijk. Levering van
de delfstof aan landen die zich aan
die controle niet willen binden door
ratificatie van het non-proliferatie
verdrag, is daarom met alleen on
wenselijk, maar ook uiterst gevaar
lijk. Het is al erg genoeg dat de
grote mogendheden over kernwa
pens beschikken.
Het feit dat de Amerikaanse presi
dent deze eerder ook door hem
beleden overwegingen nu met voe
ten treedt en genoegen neemt met
een vage toezegging van India,
stemt tot grote ongerustheid. Het is
dan ook te hopen dat het Ameri
kaanse Congres Carters beslissing
spoedig ongedaan zal maken.
DEN HAAG De tegenstan
ders van een olieboycot tegen
Zuid-Afrika worden mis
schien nog wel het meest ge
plaagd door het vage erger
niswekkende bewustzijn dat
het uiteindelijk om niks gaat.
Een hoop politieke tramme
lant, dat wel. Maar met de zo
langzamerhand voorspelbare
taferelen: een verhitte discus
sie in het land, stijging van de
politieke temperatuur en
straks een premier Van Agt,
die doodgemoedereerd komt
verklaren dat het allemaal
niet door kan gaan, omdat
anders zijn kabinet zich ge
noodzaakt ziet om op te
stappen.
Het is het soort ergernis, dat boven
dien in ruimte mate wordt gevoed
door op het eerste gezicht tal van
redelijk klinkende argumenten. Geen
land in Europa is zo gek om nu met
een boycot te beginnen en waarom
zou dan uitgerekend een klein landje
als Nederland voorop moeten lopen?
Maar zelfs voor het geval deze vlieger
niet opgaat en de boycot wel navol
ging zal vinden en dus doeltreffend
zal zijn, ook dan hebben de tegen
standers nog wel een paar andere
argumenten achter de hand. De kras
te daarvan is wel, dat de zwarte be
volking van Zuid-Afrika zelf, dan wel
die van de omringende landen, op dit
moment allerminst om een boycot
zitten te springen. Het is een argu
ment waarvan bovendien de sugges-
De indiener van
de motie, waar
in wordt aange
drongen op een
olieboycot te
gen Zuid-Afri
ka, het CD A-Ka
merlid Scholten
(links) overlegt
tijdens het de
bat deze week
met fractielei
der Lubbers.
tie uitgaat, dat zij die wel om een
boycot vragen (onder wie nota bene
de bisschoppen) automatisch tot de
radicale vleugel behoren.
De intelligentsten onder de boycot
tegenstanders beschikken nog over
een derde verdedigingslinie. Het zou
onverstandig zijn het kruit in een al
te vroeg stadium te verschieten. Een
mislukte boycot immers zou Pretoria
in de kaart kunnen spelen. De eerlijk
ste onder hen ten slotte wijzen op
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan Trouw, jury politieke prent,
postbus 859, 1000 AW. Amsterdam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden.
Voor geplaatste prenten is er een boekenbon
langs een actiegroep tegen
een boekje wilde aanbie-
tan minister Pais, konden zij
m op een royale ontvangst,
inister, zelf vegetariër en
ider van beperking van vi-
liet zelfs van tevoren een
icht uitgaan, waarin hij
listen attendeerde op het be-
it de dierenbeschermers hem
w !en brengen. Zo'n ministeriële
leiding van actievoerders is erg
sAd. maar goed.
week kreeg minister Pais op-
f bezoek. Meer dan tiendui-
oê)stakende leerkrachten, verge-
van ouders en schoolkinderen,
via het Binnenhof naar het
lent aan de Nieuwe Uitleg
n daar de minister van
te spreken.
Pais was in vergadering en
«dus onmogelijk vijf minuten
vrij maken om een delegatie van de
stakende leerkrachten te ontvan
gen. Hij had wel belangrijker zaken
aan zijn hoofd.
De minachting van Pais voor een zo
grote groep overheidsdienaren, die
door werkloosheid wordt bedreigd,
is ongehoord. Natuurlijk kan een
minister niet voor elk wissewasje
uit een vergadering komen. Na
tuurlijk kan een minister demon
stranten niets beloven buiten het
overleg met de volksvertegenwoor
diging om. Maar wie als dieren
vriend de eerste de beste actiegroep
van dierenbeschermers zo hartelijk
welkom heet, mag toch wel een
paar ogenblikken aandacht schen
ken aan de zorgen van zoveel leer
krachten en ouders.
Om het met de Spreukendichter te
zeggen: „Tweeërlei weegsteen is de
Here een gruwel".
1 [KENSWAARD (ANP) De di-
üe van de sigarenfabriek Hofnar
Valkenswaard wil het person« Is
land nog verder terugbrengen aan
rankelijk de bedoeling was. Dit is
ren aan de vakbonden meege-
directie had begin dit jaar aange-
dat het personeelsbestand
st worden teruggedrongen van
naar tweehonderd werknemers,
zou kunnen gebeuren door het
niet opvangen van het natuurlijk
verloop.
Nu wil de directie inkrimpen tot 150
werknemers. Voor 67 mensen zal ont
slag worden aangevraagd. Volgens de
directie zijn verregaande maatrege
len noodzakelijk geworden omdat de
sigarenmarkt nog verder in elkaar is
gezakt dan was verwacht. De vakbon-
onze handelsbelangen (waaronder
steenkool) die niet lichtvaardig op
het spel mogen worden gezet.
Het effect van al deze veronderstelde
redelijkheid is slechts ergernis over
de voorstanders, die het zonodig weer
eens beter moeten weten. Die en
dat is misschien nog de diepste oor
zaak van ergernis de indruk moe
ten wekken dat alleen zij recht in de
schoenen staan als het gaat om de
bestrijding van de apartheidspoli
tiek. Maar jagen de voorstanders in
derdaad een hersenschim na?
Consequenties
In de boycot-zaak staat er uiteinde
lijk veel meer op het spel dim uit een
eerste oppervlakkige kennisneming
blijkt. Uiteindelijk gaat het om de
bereidheid consequenties te willen
verbinden aan de Jarenlange verbale
afkeuring van het apartheidsregime
in Zuid-Afrika. Dat is een zaak van
lange adem geweest, van kritische
dialoog tot en met uitoefenen van
daadwerkelijke druk, zij het overi
gens zonder enig effect. Het regime is
het regime gebleven.
Op zichzelf is het niet vreemd dat
Nederland in de discussie voorop
loopt. Ons land heeft nu eenmaal een
zekere verwantschap met Zuid-Afri
ka, hetgeen cynisch genoeg wordt be
vestigd door het woordje apartheid.
Het is een van de weinige Nederland
se woorden, die internationale be
kendheid geniet. Er ls daarom al wei
nig reden voor ons zich te verschuilen
achter andere Europese landen.
Bovendien is het tijdstip op dit mo
ment gunstig. Er tekenen zich span
ningen af, die voor een belangrijk
deel het gevolg zijn van de starre
opstelling van het Zuldafrikaanse re
gime, dat een herdenking van Soweto
van vier jaar geleden grotendeels on
mogelijk heeft gemaakt. Juist op zo'n
moment is het zo gek nog niet, wan
neer ons land een gebaar zou maken,
dat de zwarte bevolking ondubbelzin
nig als een steuntje in de rug kan
opvatten.
De discussie deze week over het boy
cot-probleem is echter uitzichtloos
gebleken. Het kabinet bleef bij een
weigering en de ruime meerderheid
van de Kamer bleef bij een boycot.
En daarmee heeft de kwestie zich
geschaard in de rij aanvaringen met
het kabinet, die zo langzamerhand
overbekend zijn: de UCN-affaire, het
kernwapendebat, de illegalenkwes-
tie. Nader beschouwd zijn het ook
affaires waarin met name de linker
vleugel van het CDA het zwaar te
verduren kreeg en in zijn verlengde
de kerken, de vakbeweging.
Spankracht
Aan de orde is eigenlijk de span
kracht van het CDA. Is het een poli
tieke stroming die in staat is het
hervormingsgezinde deel tevreden te
stellen of mag de linkervleugel zich
door Willem Breedveld
volgende week als afgeschreven be
schouwen?
Er komt trouwens nog iets bij. Tot nu
toe manifesteerde het linkerdeel van
de CDA-fractie zich altijd als een
minderheid. De middenmoot koos
meestal voor het kabinet. Het opmer
kelijke is nu dat de meerderheid van
de fractie zich dit keer voor de boycot
heeft uitgesproken. Dit keer bevin
den de dissidenten (elf in getal) zich
ter rechterzijde van de fractie. Teke
nend voor de situatie is dat een man
als Joep Mommersteeg, een Kamerlid
dat buiten iedere verdenking van po-
litiek-strategische spelletjes valt.
zich onomwonden voor de boycot
heeft uitgesproken.
Onder deze omstandigheden is een
herhaling van het kernwapendebat,
de UCN-affaire en noem maar op,
vrijwel uitgesloten. De CDA-woord-
voerder in het debat, Jan Nico Schol
ten, moge het kabinet weliswaar enig
respijt hebben gegund om na te gaan
of de omringende landen inderdaad
zo afwijzend tegenover een boycot
staan als minister Van der Klaauw
wil doen geloven, maar daarna zal er
nog voor het Kamerreces klare wijn
moeten worden geschonken. Het is
zeker niet uitgesloten, dat bij een
afwijzing van een boycot er ongeluk
ken zullen gebeuren.
Geen draaiboekje
Typerend voor het zo langzamerhand
toch crisis-achtige gevoel dat menig
een in Den Haag besluipt, is dat een
redelijk betrouwbaar draaiboekje
voor de afloop van het conflict ont
breekt. Het kabinet neigt ernaar voet
bij stuk te houden, maar het is onze
ker en omgekeerd blijkt Lubbers dit
keer over uitermate stijve kniege
wrichten te beschikken.
Op de achtergrond van dit alles pak
ken zich bovendien donkere wolken
samen over de samenstelling van de
begroting 1981. De problematiek is
even loodzwaar als eenvoudig: er
moet voor circa zes miljard gulden
worden omgebogen. Waar moeten die
vandaan komen: loonmatiging, socia
le verzekeringen of de departemen
ten. De verleiding is groot onder zul
ke omstandigheden het bijltje er
maar bij neer te gooien. Het zou ech
ter onverstandig zijn daarvoor de
boycotzaak uit te kiezen, want daar
mee is de zwarte bevolking in Zuid-
Afrika vooralsnog niet geholpen.
Bij wijze van uitzondering een toelichting bij „de tekening van een
uaij waa lezer". De tekening is als daad van machteloze woede gemaakt door
de^heb^nlndividueei'de^dnüTdat één van de illegale, in ons land ondergedoken Marokkaanse werkne-
de maatregelen onvermijdelijk zijn. mers (Red. Trouw).
Van onze parlementsredactie
DEN HAAG Minister Gar
deniers van CRM moet een
regeling tot stand brengen,
die zorgt dat zwakke dagbla
den tijdelijk financieel wor
den geholpen. Het Bedrijfs
fonds voor de Pers adviseert
dit aan de bewindsvrouw. De
regering-Den Uyl had in 1975
al om dat advies gevraagd.
Gedurende een periode van vijf Jaar
wordt aan zo'n zwak dagblad steun
gegeven, opdat het weer rendabel
kan draalen. Om te beginnen met
drie jaar daadwerkelijke geldelijke
injecties, daarna zal twee Jaar worden
bekeken of die steun iets heeft uitge
haald. Daarna kan nog worden over
wogen nog eens geld in het bedrijf te
pompen.
In de medianota die in '75 verscheen
werd gewag gemaakt van „de nadeli
ge werking van het marktmechanis
me in de advertentiesectorDaar
mee werd bedoelt dat sommige bla
den voldoende voorzagen in een
vraag van het publiek, maar dat die
bladen niettemin werden gemeden
door adverteerders, de belangrijkste
inkomstenbron van een krant. In zo'n
scheef gegroeide situatie wil de over
heid tussenbeide komen, omdat ze
meent enige garantie te moeten ge
ven aan de veelzijdigheid van de pers.
De regeling werkt in die zin dus com
penserend. Ze is tegelijk „generiek
werkend". Dat wil zeggen dat de fi
nanciële steun niet alleen is bedoeld
voor bladen die echt verlies lijden,
maar ook voor bladen, die ondanks
een lichte winst toch de kans lopen te
worden weggedrukt door sterkere
concurrenten.
Het Bedrijfsfonds voor de Pers heeft
zijn advies gebaseerd op een onder
zoek dat onder verantwoordelijkheid
van het Economisch Instituut Til
burg werd gehouden. De onderzoe
kers en het Bedrijfsfonds stellen dat
de nu voorgestelde regeling niet be
paald de best denkbare is. De nu
beschikbare gegevens en de onzeker-
methoden beletten echter een betere
te ontwerpen, aldus de onderzoekers.
Holland Festival trekt
120.000 mensen
AMSTERDAM (ANP) Het
Holland Festival heeft dit jaar
ongeveer honderdtwintigdui
zend bezoekers getrokken. Vo
rig jaar waren dat er nog ne
gentigduizend. In totaal wer
den er 325 evenementen gehou
den. Volgens de organisatoren
was de opkomst in Amsterdam
en Utrecht zeer goed. in Rotter
dam gelijk aan het jaar ervoor,
maar in Den Haag duidelijk
beter dan in 1979.
illllll
Sneeuw, mist, regen en kou weer
houden een groep Nederlandse
archeologen er niet van om ruim
acht weken een bezoek aan Spits
bergen te brengen. Van 30 juni
tot begin augustus reist het ge
zelschap onder leiding van de
Groningse archeoloog Louwrens
Hacquebord naar dit gebied in de
poolstreek om er onderzoek te
doen naar de zeventiende-eeuwse
walvisvaart en de aanwezigheid
van Nederlanders in die periode
in en om de hoofdplaats Smee-
renburg.
Vorig jaar is Hacquebord al met
een groepje van zes mede-onder-
zoekers naar Spitsbergen ge
weest. De nieuwe expeditie, die
uit gaat van het Arctisch Cen
trum van de Rijksuniversiteit
van Groningen, is breder opge
zet. Naast de zeven archeologen
in het basisteam zullen ook een
landmeter, een fotograaf, een an-
tropo-bioloog en een botanicus
op Amsterdam-eiland neerstrij
ken. Hun onderzoek richt zich op
de traanfabriek, die aan de oost
zijde van Smeerenburg moet
worden opgegraven en op het ste
nen gebouw aan de westzijde van
de nederzetting, dat mogelijk een
vesting of een kerkgebouw ge
weest is.
Daarnaast zal een onderzoek in
gesteld worden naar pollen en
stulfmeelkorrels en de invloed
van de walvisvaarders op de ve
getatie. Tal van vragen leven er
over het bestaan van de Neder
landse walvisvaarders, die in de
zeventiende eeuw een flinke kolo
nie vormden. Waar kwamen ze
vandaan? Wat was hun sociale
achtergrond? Welke Invloed had
den de weersomstandigheden op
het verblijf op Spitsbergen?
Waar lagen de vangstgebieden?
Waar stonden de traankokerijen?
Welke invloed heeft de kleine ijs
tijd (1450-1850) op de eilandbewo
Het expeditieteam van de Plancius op de valreep.
ners gehad en waarom trokken
de Nederlanders juist in die wei
nig aanlokkelijke periode naar
Spitsbergen? Wat hebben de Ne
derlanders van de Arctis (pool
streek) geleerd? In welk opzicht
hebben zij hun kleding en voed
sel aangepast? Welke voorzienin
gen werden er tegen de kou ge
troffen? Welke medische gevol
gen had het verblijf in het koude
noorden voor de Hollanders?
Volgens Hacquebord is het voor
al de relatie tussen mens en
milieu in de zeventiende eeuw,
die als voornaamste doel van de
expeditie geldt. Het Smeeren-
burgproject is opgezet om een
beeld te krijgen van de ontwikke
ling en betekenis van het leven
op Spitsbergen. De verhalen die
er zijn over de zeventiende eeuw-
se nederzetting zijn volgens de
expeditieleider sterk geromanti
seerd. Het leven was erg hard in
die tijd, weet Hacquebord. Wat
dat betreft is er nauwelijks iets
veranderd, want de expeditie van
vorig jaar was allesbehalve een
vakantiereisje. „Hard lopen om
je natte sokken weer droog te
krijgen" weet een van de deelne
mers te vertellen.
Het basisteam wordt naar het
onderzoekgebied gebracht door
de voormalige loodsboot Pollux,
die nu de naam Plancius draagt
(genoemd naar de beroemde car
tograaf, die als een geestelijke
vader van de expedities van
Heemskerk en Barentsz be
schouwd wordt). Het schip is
voor deze reis ingericht met twee
laboratoria, waarin de vondsten
die bij de opgravingen worden
gedaan direct kunnen worden ge
conserveerd. Ook bevat de Plan
cius een donkere kamer. Vorig
jaar vloog het expeditie-team
naar de Noordelijke Ijszee en
werd het per charterschip naar
Amsterdam-eiland gebracht. De
terugreis liep echter zo moeizaam
(de boot kwam maar niet opda
gen), dat nu gekozen is voor een
eigen schip dat voortdurend
stand-by zal blijven.
De expeditie wordt gedeeltelijk
meegemaakt door een groep spe
cialisten en door een verslagge
ver van de NOS-radio. De NOS-
televisie zal twee documentaires
aan de tocht wijden. Het onder
zoek wordt gesponsord door een
aantal bedrijven. „Anders was
het financieel niet haalbaar ge
weest", aldus Hacquebord.
De 27-jarige student Oustavo
Westerkamp zit na herhaalde
malen gefolterd te zijn al lan
ger dan vier jaar gevangen in
Argentinië, zonder in staat van
beschuldiging gesteld of berecht
te zijn. Westerkamp, student eco
nomie in Buenos Aires, werd op
21 oktober 1975 door gewapende
mannen in burger opgepakt bij
het verlaten van een barak, waar
hij een medische keuring had on
dergaan voor militaire dienst. Hij
werd geblinddoekt, geslagen en
gedwongen in een wachtende
auto te stappen. Op het bureau
van de federale geheime dienst
werd hij twee dagen lang, ge
blinddoekt en met geboeide han
den. gemarteld. Men diende hem
elektroshocks toe en sloeg hem
met kettingen op de geslachtsde
len. Zijn blinddoek werd bespren
keld met traangas, wat brand
wonden om zijn ogen veroorzaak
te. Hij werd op de vloer achterge
laten en iedereen die langs
kwam, schopte hem of spoog en
urineerde op hem. In september
1976 werd hij naar een andere
gevangenis overgebracht (wat
nog driemaal daarna zou gebeu
ren); tijdens de tocht werden hij
en andere gevangenen hard ge
slagen, maar hij moest een ver
klaring tekenen waarin stond dat
zijn littekens veroorzaakt waren
door een ongeluk. Hij werd in een
onverwarmde, tochtige cel opge
sloten, waar de temperatuur tot
tien graden onder nul daalde.
Elke lichaamsbeweging was hem
verboden. Oustavo Westerkamp
staat „ter beschikking van de na
tionale uitvoerende macht",
blijkbaar wegens het vreedzaam
uiten van zijn linkse zienswijze.
Krachtens de Argentijnse grond
wet kan gevangenen van deze
categorie worden toegestaan in
ballingschap te gaan, en begin
1976 diende Westerkamp dan ook
een verzoek tot emigratie in. Dit
verzoek werd door een rechter
ingewilligd, maar na de militaire
staatsgreep van maart 1976 werd
dit recht opgeschort. Het mag nu
nog in beperkte mate. maar alle
verzoeken van Gustavo Wester
kamp zijn sindsdien zonder nade
re verklaring geweigerd.
Beleefde brieven in het Spaans
of Engels met het verzoek tot
onmiddellijke vrijlating van Gus
tavo Westerkamp kunnen ge
stuurd worden aan: Exmo. Sr.
Presidente de la Repüblica Gene
ral (R.E.) Jorge Rafael Videla -
Casa Rosada - Buenos Aires C.V.,
Argentina.
door Fctzr Pijlman
Regelmaat
De internationale treinen,
systeem van bellen en van seinen,
ze komen op gezette tijden
hun eindbestemming binnenglijden.
Ik hoor ze 's nachts door wind en regen
al fluitend in de verte gaan
en zie ik dan de sterren staan,
die langzaam in hun baan bewegen,
dan overvalt me hoe het gaat,
dat alles volgens regelmaat
verloopt en luistert naar een wet;
de sterren en het spoorwegnet,
een jaar, een dag tot 's avonds laat
ik weer de wekker heb gezet.
