Het stinkt nog steeds in Krimpen
ATEHPAG 21 JUNI 1980
TROUW/KWARTET
13
De afgelopen maanden is nauwelijks een dag voorbij gegaan zonder de ontdekking van
weer en stortplaats met chemisoh afval. Op tientallen plaatsen in Nederland blijkt de
bodem verontreinigd te zijn en het valt te verwachten dat nog meer gevallen van
vervuiling aan het licht zullen treden. Provincies en gemeenten zijn na de
ontdekkingen in Lekkerkerk driftig aan het zoeken gegaan.
In de jaren zestig en zeventig zo is nu reeds duidelijk, heeft Nederland zich op uiterste
slordige wijze van de snel groeiende hoeveelheid chemisch afval ontdaan. De
samenleving krijgt daar nu de rekening van gepresenteerd.
De overheid heeft tevergeefs getracht een stevige greep op de chemische afvalstroom te
krijgen. De in 1973 bij het parlement ingediende wet chemische afvalstoffen kwam
snel in het staatsblad, maar de invoering werd telkens weer vertraagd.
Over de omvang en de aard van het chemisch afval zijn alleen schattingen bekend;
exacte cijfers zijn niet voorhanden. Veel afval is op de juiste wijze verwerkt, maar uit
de recente vondsten en de witte gaten in de statistieken kan niet anders worden afgeleid
dan dat ook veel chemisch afval in het water en de bodem terecht is gekomen.
Een bedrijf dat in de jaren zeventig meermalen in opspraak kwam, is de inmiddels
opgeheven EMK in Krimpen aan den LTssel. Een chemisch afvalverwerkings bedrijf,
waar volgens een ex-werknemer nooit chemisch afval is verwerkt.
L-
door Henny de Lange en Hans Schmit
Het stinkt nog steeds op het ter
rein van de voormalige BV Ex
ploitatie Maatschappij Krimpen,
beter bekend als de EMK. In de
hoek van de Stormpolder, daar
waar Lek en Hollandse IJssel sa
menvloeien, staat bij een loods
met kapotte ramen een vrachtwa
gen van de Recycling Terminal
Moerdijk BV, die wordt geladen
met vaten. Maar verder wijst op
deze zonnige middag ln juni niets
op de reeds Ingezette ontmante
ling van het ln opspraak geraakte
chemisch verwerkingsbedrijf.
ft opslagtanks, de pijpleidingen met de
Sluiters, de her en der bungelende en
jsns al hall verteerde slangen, de bakken
art zwarte drab en de wrakke bouwsels
len de komende maanden nog moeten
torden opgeruimd. Evenals wat onder de
pond zit: kelders, eerst volgestopt met
chemisch afval en daarna dichtgemetseld.
Pu dan zal degene die eens op een muur
tje aan de Schaardljk kalkte dat de EMK
weg moet, zijn wens verveeld zien.
Warme belangstelling
Dit voorjaar heeft de EMK, na een bewo
gen leven van tien Jaar, Juridisch opge
houden te bestaan. Maar wijlen de EMK
sal voorlopig nog kunnen rekenen op de
warme belangstelling van talloze Instan
ties. Op het terrein zijn bodem- en water
monsters genomen die op de aanwezig
heid van gevaarlijke stoffen worden on
derzocht, de gemeente Krimpen aan den
IJssel wil getuigen gaan horen met het
oog op mogelijke Juridische stappen tegen
de EMK en bij het gerechtshof ln Amster-
lam loopt nog een proces tegen het be-
iftjf wegens een milieudelict.
affj De belangstelling richt zich ook op een
I rin de zustermaatschappijen van de
I EMK. De officier van Justitie ln Breda ls
druk doende met een onderzoek naar on
toelaatbare handelingen met chemisch af-
ral door Drisolco BV. Op het industrieter
rein aan de Moerdijk ls ln strijd met de
vergunning chemisch afval opgeslagen,
terwijl een ondergronds leldingstelsel ls
ontdekt dat op geen enkele tekening voor
komt.
In de tien Jaar dat de EMK op uiterst
twijfelachtige wijze industrieel en che
misch afval verwerkte, stond het hoofd
vin veel ondernemers er nauwelijks naar
een goede oplossing voor de aanzwellende
stroom chemisch afval te zoeken. Een in
1973 Ingediende wettelijke regeling werd
door de Industrie, met steun van het mi
nisterie van economische zaken, zo lang
en zo veel mogelijk tegengewerkt, onder
het motto dat de goedkoopste oplossing
tevens de beste ls.
Rekening!
Dus wat doe Je als Je met chemisch afval
ln Je maag zit en Je kunt of wilt het niet op
Je eigen terrein begraven of laten weglo
pen? Je belt transporteurs en verwer
kingsbedrijven, vraagt offerte en geeft het
tin de goedkoopste mee. Aan de poort
houdt Je verantwoordelijkheid op: je kunt
Immers niet weten dat goedkoop vaak
neerkomt op illegaal storten of lozen. De
rekening van deze zuinige mentaliteit
krijgt de samenleving nu gepresenteerd ln
de vorm van een stroom gifschandalen.
In dat klimaat bloeide de EMK. Het be
drijf haalde alle soorten Industrieel en
chemisch afval op en, zo luidde de officiële
lezing, verwerkte dat of liet dat door ande
re bedrijven, zoals de Afvalverwerking
Rijnmond (AVR), verwerken.
Een voormalige werknemer van het be
drijf, Engel OeneugUJk, moet hartelijk
Uchen om deze omschrijving van de acti
viteiten van de EMK: Jk heb nog nooit
gezien dat er ln de Stormpolder iets is
verwerkt. Er werd alleen luwa bottom (een
brandbaar afvalprodukt van de chemi
sche industrie, réd.) verbrand, maar dat
mocht nou Juist niet. De EMK haalde
overal chemisch afval op, bU Philips Du-
Phar. Hoogovens, Oxlrane, ICI, noem
maar op, en wat verkocht kon worden
»erd weer verkocht. Wat vloeibaar was,
verdween ln de plomp, het vaste afval
»erd gestort. Maar verwerken, nee, daar
beb lk niets van gemerkt".
••Kwijtraken"'
De verhalen over de dagelijkse gang van
«aken bij de EMK draalen steeds weer om
ondergrondse leidingen die ln het water
uitkomen, opslagtanks waar dagelijks af
val ln wordt gepompt maar die nooit vol
maken, het lozen van afval vanaf tanksche
pen onder de waterlijn, het begraven van
ge waar op werd gelet, was de ontbran-
dlngstemperatuur, anders werd het te
link".
vaten en de stank en de smerigheid waar
in moest worden gewerkt.
Geneuglijk, die van november 1974 tot
maart 1980 bij de EMK heeft gewerkt, ls
één van de weinig ex-werknemers die wil
praten. Hij begon aan boord van de bin-
nenvaarttanker Maas, maar kwam al
spoedig op een vorkheftruck aan de wal te
zitten omdat hij niet al te spontaan en
gewillig meewerkte aan een gebruikelijke
praktijk bij de EMK: het ophalen van een
lading en die onderweg „kwijtraken".
Een lucratieve bezigheid, want iedere op
varende, zo vertelt Geneuglijk, kreeg voor
elke op deze manier geloosde ton afval één
gulden, zwart. Dat loopt met een schip
met zo'n zevenhonderd ton aan boord
aardig op.
Het zonder meer lozen van de vloeistoffen
uit de tanks kan echter ln de gaten gaan
lopen, omdat een schip dat tijdens de
vaart loost, geleidelijk hoger op het water
komt te liggen. Dat is lastig wanneer de
rivierpolitie achter Je vaart.
Geneuglijk: „De tanker An ge ns te in kan
onder water lozen en tegelijk rivierwater
Inpompen, zodat het schip even diep blijft
liggen. Als je dan op Je bestemming bent,
pomp Je de lading, Inmiddels gewoon wa
ter, ln een opslagtank. Vanuit die opslag
tank loos Je dat water weer en als Je dan
controle krijgt, blijkt het om lekker
schoon afvalwater te gaan."
„In 1978 ls de Angensteln aangehouden op
het IJ in Amsterdam. Het schip voer toen
heen en weer tussen Hoogovens en Moer
dijk, waar het opgehaalde afval van Hoog
ovens zou worden verwerkt. Alle laad- en
losbrleven waren aan boord, de duplica
ten klopten ook. Alleen: de Angensteln
was de sluis bij Vreeswijk niet gepasseerd
en daar moet je toch echt voorbij, wan
neer Je van Hoogovens naar Moerdijk
vaart. Tijdens het eerste verhoor heeft een
opvarende gezegd dat het bedrijf voor
Iedere geloosde ton een gulden betaalt,
maar dat ls later ingetrokken".
Op 2 mei 1980 is de eigenaar van de
Angensteln, de Exploitatie Maatschappij
Krimpen BV, veroordeeld tot een boete
van vijftienduizend gulden wegens over
treding van de wet oppervlaktewater. De
schipper kreeg 2500 gulden, de stuurman
1500. De officier van Justitie ls ln beroep
gegaan, zodat de zaak (waarschijnlijk dit
najaar) voor het Amsterdamse gerechts
hof wordt voortgezet. De els tegen de
EMK was aanzienlijk hoger; bovendien ls
er niet alleen illegaal geloosd maar ook
met de laad- en losbrleven geknoeid.
Advocaat
Het is niet de eerste keer dat de EMK
wegens een milieu-delict ls veroordeeld en
mogelijk ook niet de laatste keer. De
gemeente Krimpen haalt enerzijds opge
lucht adem dat de EMK heeft opgehou
den te bestaan, maar is anderzijds be
nauwd voor wat er allemaal in dat hoekje
van de Stormpolder boven water komt.
De gemeente heeft een advocaat in de arm
genomen, die heeft geadviseerd een getui
genverhoor te houden, onder meer bij ex-
werknemers van de EMK, om materiaal te
verzamelen op grond waarvan een gerech
telijke procedure zou kunnen worden aan
gespannen. De gemeente wil in ieder geval
voorkomen dat zij opdraait voor eventue
le schoonmaakkosten.
Het heeft tussen de EMK en de overheid
overigens nooit geboterd. Voortdurend
handelde het bedrijf ln strijd met de ver
gunningen. In mei 1972 besloot de ge
meente Krimpen daarom het bedrijf te
sluiten; ln september van dat Jaar ging de
EMK na een overeenkomst met de ge
meente weer open. Aan geruchtmakende
affaires heeft het ook nooit ontbroken.
Een greep: in 1970 ontplofte bij Terheij-
den een binnenvaart tanker van de EMK
waarbij twee doden vielen. Later bleek
dat zeer brandbare stoffen werden ver
voerd, waar het schip niet geschikt voor
was. In 1977 begroef de EMK tachtig va
ten met arsenicum-trioxyde op een
scheepswerf ln Papendrecht. die later stie
kem weer werden opgegraven.
De EMK is ook genoemd in de Boechout-
affalre: een Belgisch plaatsje waar een
meisje overleed bij wie benzeen in de
urine werd aangetroffen. Een vlak daarbij
gelegen tuinderij stookte olie die met
EMK-wagens werd aangevoerd. De EMK
heeft ontkend ooit stookolie aan deze
tuinder te hebben geleverd. Geneuglijk:
„Er ls- verontreinigde stookolie aan tuin
ders verkocht, ook in Nederland. Het eni
Grote man
De grote man achter de EMK, die ln alle
verhalen nadrukkelijk de kop opsteekt, is
Oerrit Bemouw (54), de directeur en op
richter van het bedrijf. Ten tijde van de
Papendrechtse gifaffaire werd hij be
noemd tot lid van de commissie die de
minister van volksgezondheid en milieu
hygiëne moet adviseren over het inzame
len en verwerken van afgewerkte olie.
Toen vanuit de Tweede Kamer werd ge
vraagd of het wel verstandig is iemand in
die commissie te benoemen die strafrech
telijk is vervolgd en veroordeeld wegens
een milieudelict, trok hij zich terug om
gezondheidsredenen.
Bernouw staat bekend als een Joviale
man. Geneuglijk: „Een makkelijke Jon
gen, die ledereen ome Oerrit noemt. Ik
moest eens vaten met een kleurloze vloei
stof afsluiten. Omdat lk niet wist wat het
was, rook lk er voor alle zekerheid aan
want als het iets brandbaars ls, vlieg Je zo
de lucht ln. Toen lk eraan rook was het
alsof mijn longen dichtgeknepen werden.
Ik rolde een paar minuten over de grond,
een collega die dacht dat ik me aanstelde,
overkwam hetzelfde. Toen kwam ome
Oerrit eraan en vroeg wat er aan de hand
was. Die troep daar, dat ls levensgevaar
lijk, ga maar ruiken. En hij ernaar toe. Hij
richt zich weer op, zegt dat er niets aan de
hand ls en loopt tot onze stomme verba
zing weg. Die man heeft longen van beton,
zei lk. Maar aan het eind van de loods
klapte hij toch tegen de grond."
In het midden van de Jaren zeventig beslo
ten twee werknemers van Paktank een
eigen bedrijf op te zetten. Toen zij ln 1975
op het Industrieterrein aan de Moerdijk
begonnen met Drisolco bleek Oerrit Ber
nouw op een aangrenzend terrein bezig te
zijn met een nieuwe EMK-vestlging, de
Recycling Terminal Moerdijk BV. De he
ren besloten samen te werken en eind 1977
was de Uniser-holding een feit: onder één
paraplu werkten Drisolco, EMK en RTM
zeer nauw samen.
Leidingnet
Grootscheeps milieu-onderzoek bracht
een maand geleden aan het licht dat op
het terrein van Drisolco honderden vaten
chemisch afval staan opgeslagen, waar
voor het bedrijf geen vergunning heeft.
Met behulp van metaaldetectoren is een
ondergronds leidingennet aangetroffen.
De boekhouding ls ln beslag genomen.
De officier van Justitie ln Breda mr. P. F.
J. van Benthem ls Inmiddels begonnen
met een tijdrovend onderzoek: „Aan de
hand van de boeken kunnen we nagaan
welke ladingen waarvandaan en waar
heen zijn vervoerd en of de ladingen ook
werkelijk zijn weggebracht. Ook de onder
grondse leidingen roepen veel veel vragen
op. Duidelijk ls dat het bedrijf veel stoffen
heeft geaccepteerd die men niet had mo
gen accepteren. Wat er met die stoffen is
gebeurd, ls niet terug te vinden in de
boekhouding".
Verdwenen
Chemisch afval dat spoorloos verdwijnt
het mag nauwelijks verbazing wekken. In
het begin van de Jaren zeventig verrees op
de Maasvlakte de Afvalverwerking Rijn
mond (AVR). Naast organisatorische en
technische tekortkomingen, was één van
de redenen dat het bedrijf in financiële
problemen kwam het te geringe aanbod
van chemische afval. Rara. waar bleef dan
die toenemende hoeveelheid chemische
afval?
Volgens het Vlaardingse gemeenteraads
lid Remy Poppe (Socialistiese Partij)
wordt dat afval „onderweg" verloren. Hij
baseert dat onder meer op de vondst van
een stapel blanco weegbrieven van de
AVR ln het kantoor van het lege EMK-
terrein ln de Stormpolder.
Wat die vondst betekent legt Poppe, die
de zaak onder de aandacht van de politie
heeft gebracht, uit: „Je krijgt zo'n weeg-
brief na aflevering van chemisch afval bij
de AVR. Op de brief staan aard, hoeveel
heid en prijs van het afval vermeld. Een
bedrijf dat blanco weegbrieven heeft, kan
ze zelf invullen en heeft daarmee het „be
wijs" dat het 't chemisch afval heeft afge
leverd bij de AVR, ook al heeft het dat
stiekem onderweg geloosd". De gemeente
raad van Vlaardingen heeft onlangs una
niem een motie aangenomen waarin
wordt aangedrongen op een nader onder
zoek naar de relaties tussen de AVR en
EMK.
Volgens ruwe schatting „verdwijnt" er in
Nederland jaarlijks vierhonderdduizend
ton chemisch afval.