Leger Bolivia voor 'deel achter opstand Europa en Verenigde Staten op twee sporen Oorlog tussen Giscard en gaullisten compleet Plan Iran onthult staatsgreeppoging ^Russen blijven weg op islamitische top Hoessein houdt deur op kier Kans op rechtse staatsgreep vergroot INfi AI! Positie Bani Sadr verzwakt Gesprek Afghanistan gaat toch door Mogelijk weer Frwiise kernproef op Muroroa-atol Toelating hasj in VS verwacht voor behandeling kanker DONDERDAG 19 JUNI 1980 BUfTENLAND TROUW/KWARTET R H S 7 to I iaNTA CRUZ (Reuter, AP) Een deel van het Boliviaanse leger heeft gisterem korte tijd een (lë. (Chts opstand in de Boliviaanse stad Santa Cruz gesteund. De militairen troltken hun steun ires an de gewapende opstandelingen echter terug, toen bijval uit de rest van het land uitbleef, belaj journalist gewond. Er was in de stad aanvankelijk weinig te merken van enige tegenstand tegen het optreden van de rechtse falangisten. De politie had zich in de kazernes teruggetrok ken om zich te beschermen tegen de aanvallen van de opstandelingen, al dus een verklaring. PARIJS (Reuter, AFP, AP) Met een forse politieke rel heeft Frankrijk gisteren herdacht dat veertig jaar ge leden generaal De Gaulle vanuit Londen de Fransen opriep verzet te plegen te gen de net begonnen Duitse overheersing. Zo fel was het verwijt van neo-gaullisti- sche zijde aan het adres van president Valery Giscard d'Estaing dat hij de herden king voor electorale doel einden wilde misbruiken, dat de president afzag van het plan om een toespraak te houden bij het verzetsmo- nument in Mont Valerien. De gaullisten voerden aan dat de grote De Gaulle steeds de drieduizend geval len verzetsmensen had geëerd met een stille homa ge. De gemoederen raakten zelfs zo verhit dat veteranen van het Franse bevrijdings leger dreigden de bijeen komst te boycotten als Gis card die verantwoorde lijk wordt gesteld voor De Gaulles aftreden in 1969 zijn toespraak zou houden. De veteranen vormen tradi tioneel een erewacht bij het monument. De ruzie tussen Giscard en zijn kabinet en de gaul listen was begin deze week al begonnen met een gebeur tenis, die als een bezoede ling van De Gaulles nage dachtenis wordt be schouwd. De gaullistische fractie liep weg uit de Alge mene Vergadering en zal pas terug keren als premier Barre heeft uitgelegd waar om staatssecretaris Jacques Dominati niet is weggelo pen van een bijeenkomst in Toulon waar de OAS, het ■verboden verzet tegen De Gaulles Algerijepolitiek werd opgehemeld en eer werd gebracht aan een legerofficier, die destijds is terechtgesteld wegens een poging tot moord op De Gaulle. Met deze twee incidenten is de oorlog tussen de gaullis ten met hun presidents kandidaat Jacques Chirac en het Franse staatshoofd een klein jaar voor de presi dentsverkiezingen weer compleet. bij >e opstand bleek beperkt tot Santa ino ïuz. Bolivia's tweede stad, gelegen n de tropische oerwouden op negen- londerd kilometer van de hoofdstad Paz. Gewapende leden van de n 9^ echtse falangistische partij van ex- mbl lictator Hugo Banzer drongen in de acht van dinsdag op woensdag het «nsulaat van de Verenigde Staten 008 binnen en vernielden het interieur, plaatselijke radiostations wer- nf?C4 en bezet en de gouverneur van de irovincie raakte tijdens een vuurge- echt gewond. de loop van gisteren werden pro ten stj jjjjciaie gebouwen in Santa Cruz be- iet door gewapende falangisten. die steun kregen van andere extrem al11 rechtse groeperingen. Zij eisten de iglsclie uitwijzing van de Amerikaanse am- terB bassadeur Marvin Weissman. omdat 10*"i die zich zou hebben bemoeid met binnenlandse aangelegenheden van or®fcoiivia. Vorige week verschenen er ichten in de Boliviaanse krant dat jwor persoonlijke bemoeienis van de a7®1 ambassadeur een rechtse militaire COup was voorkomen. De militaire tne®« ontkenden plannen voor een staats greep te hebben gehad, maar be schuldigden aan de andere kant de ambassadeur van ongeoorloofde in menging. Gisteren in de loop van de dag ver schenen er steeds meer gewapende burgers in de straten van Santa Cruz enverden er schoten gehoord. Behal ve de gouverneur raakte ook nog twee van zijn medewerkers en een '/l(M 3/1? Na enige tijd riep de radio van het in Santa Cruz gelegerde tweede leger korps op tot „revolutie" en steun aan de fanlangistische partij, maar trok die oproep weer in nadat bijval van de rest van het leger uitbleef. Het was gisteravond niet duidelijk of de recht se opstand geheel de kop was inge drukt, ofdat de bestuurlijke gebou-i' wen nog steeds in handen van de opstandelingen waren. Via de bezette radiostations werd de vorming van de „Beweging voor nationale waardig heid" bekend gemaakt en werd er opgeroepen tot een algehele mobili satie om ambassadeur Weissman het land uit te werken. Tegen de avon ging een groep studenten tot de te- genaanvl over, waarbij tw ee doden* vielen. Santa Cruz, met een kwart miljoen inwoners, is het toevluchtsoord van rijke Bolivianen en westerse immi granten. Negen jaar geleden mondde een soortgelijke opstand in de stad uit in een militaire staatsgreep in Bolivia. Het is niet uitgesloten dat het leger de ongeregeldheden alsnog aangrijpt als reden voor een staats greep. TEHERAN (AP, AFP) De Islamitische Republikeinse Par tij in Iran heeft geprobeerd president Bani Sadr te wippen. Het door een krant in Teheran onthulde plan is een nieuw bewijs van de groeiende controverse tussen de president en orthodoxe islamitische geestelijken In het land. Het dagblad Islamitische Revolutie, dat door president Bani Sadr zelf is opgericht, publiceerde gisteren de tekst van een bandopname van een gesprek dat dr. Hassan Ayat had met een studentenleider. Hassan Ayat, die wordt beschouwd als een van de machtigste leiders van de conserva tieve islamieten, noemde de presi dent in dat gesprek een „Amerikaan se pion", die „binnenkort verdreven zal worden." Volgens de in de krant gepubliceerde tekst bestonden er plannen voor grootscheepse stakingen en acties die het regeringsapparaat moeten lam- leggen. De bekendmaking van het komplot volgt nadat orthodoxe gees telijke leiders eerder ontkend hadden dat er plannen bestonden voor een staatsgreep op 5 juni. Overhoop ».b|l OENEVE (AP, Reuter) De Sowjet-Unie en het pro-Russl- J^he bewind in Afghanistan hebben niet gereageerd op een ■"Itnodiging van islamitische leiders, om het komende week- ide in Genève te beginnen met vredesbesprekingen. De tische leiders komen morgen en zaterdag in Genève jeen om zich te beraden over de Afghaanse crisis. Aan de conferentie in Genève zal wel delegatie deelnemen, die is sa- iigesteld uit de verschillende ver- sgroepen in Afghanistan. Volgens ie voorzitter van de islamitische con- tantie. Habib Chatti, zal men in tafcve proberen de basis te leggen voor het betrekken van de Sowjet- l/'niebij latere besprekingen. Volgens waarnemers eisen de Russen eerst dat de deelnemers aan de onderhan delingen het bewind in Kaboel erken nen, voordat er sprake kan zijn van een gesprek. Het Afghanistancomité, dat de bijeenkomst belegt, werd in mei opgericht tijdens op een bijeen komst van ministers van buitenland se zaken van islamitische landen. Volgens berichten uit de Afghaanse ajnbJ hoofdstad Kaboel is eergisteren een aanslag gepleegd op majoor-generaal [Wa. Abdoel Qader, een van de naaste me dewerkers van president Babrak Kar- mal. Qader, die in de roddelcircuits in Kaboel regelmatig wordt genoemd als opvolger van Karmal, werd niet levensgevaarlijk gewond door ge weerschoten, aldus de berichten. De aanslag zou zijn beraamd door een lid van een rivaliserende fractie binnen de regerende partij. Diplomatieke kringen in de Indiase hoofdstad New Delhi zeggen vanuit Kaboel vernomen te hebben dat Rus sische schildwachten vorige week hebben voorkomen dat president Karmal een einde aan zijn leven maakte. De poging van de schild wachten om de president zijn revol ver af te nemen had een vuurgevecht tot gevolg, waarbij een Afghaanse lijfwacht om het leven is gekomen, aldus de berichten uit Kaboel. Overlevenden van de massa moord in TYipoera in India heb ben h ua toevlucht gezocht tot de bossen in «jle omgeving, waar ze nu lijden onder een schrijnend gebrek aaxi voedsel. Begin deze maand werden minstens vier honderd naar India gevluchte mensen uit Bangladesh ver moord door de lokale bevolking. De onjust over het groeiende aantal immigranten heeft zich ook naar andere staten in India verspreid. WELLINGTON (Reuter, AFP) Frankrijk heeft zeer waarschijnlijk weer ?i,*n kernproef gedaan op het koraal»l land Muroroa in het zuidelijk deel v ,i de Stille Oceaan. Dit heeft een w> o rdvoerder van het seismisch instituüt in Nieuw Zeeland verklaard. De ge/gevens wijzen op een test met bom, die een kracht had van twintig kiloton. Een woordvoerder van de mi- lieuoi-^jnisatie Greenpeace zei enke le dagen geleden over aanwijzingen te be;iohikken dat Frankrijk weer een aantïi/i proeven gaat beginnen. Parijs weigwrt over het algemeen medede lingen te doen over haar kem- proey en. WASHINGTON (Reuter, AP, AFP) Met een verholen verwijzing heeft koning Hoessein van Jordanië de mogelijkheid open gehouden dat zijn land een rol zal gaan spelen in een allesomvattende vredesregeling voor het Midden-Oosten. Maar vooralsnog is het de Ameri kaanse president Jimmy Carter niet gelukt Jordanië te betrekken bij het vredesproces. Aan het slot van hun tweedaagse besprekingen in Washington lieten beide staatshoofden weten dat ze geen pogingen hadden gedaan om eikaars opvattingen te doen verande ren. Enkele dagen geleden stelde Car ter dat hij alles in het werk zou stellen om Hoessein achter de akkoorden van Camp David te krijgen. -De bedekte verwijzing van de Jor daanse koning betrof de garandering van de veiligheid van Israël. Hoessein zei dat hij een voorstander is van „veiligheid voor iedereen, iedereen in het gebied, in de naaste toekomst en daarna en dat in de breedste zin des woords" De koning stelde dat de Palestijnen in de bezette gebieden de westelijke Jordaanoever en de Ga- zastrook zelfbeschikkingsrecht moe ten krijgen. Ook al zijn ze niet nader tot elkaar gekomen, toch noemden Carter en Hoessein hun besprekingen „zeer vruchtbaar" en daarbij is vooral na gegaan op welke basis beide landen in de toekomst verder zullen samen werken. Hoessein heeft in ieder geval een beter begrip gekregen voor de positie van de VS. De PLO heeft gisteren verklaard dat zij onder bepaalde omstandigheden bereid is een missie van de Europese Gemeenschap te ontvangen. Maar dat moet de PLO wel als de enige belangenbehartiger van de Palestij nen worden beschouwd en ook als zodanig worden benaderd. De Israëli sche minister van buitenlandse zaken Sjamir heeft nogmaals uitgehaald naar de EG. „Israël is niet bereid de prijs te betalen voor de economische belangen van Europa", aldus Sjamir. West-Duitsland heeft Saoedi-Arabië trainingsfaciliteiten aangeboden voor de zich uitbreidende strijd krachten van Riaad. Bonn is echter niet van plan militaire adviseurs naar Saoedi-Arabië te sturen. De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft gisternacht met twaalf stemmen voor en twee onthoudingen Rusland en de DDR het man daat van Unifil met zes maanden verlengd. Volgens de krant was ayatollah Kho meini op de hoogte gesteld van de plannen van de machtige orthodoxe islamieten en zou hij zeer boos gerea geerd hebben. De hoogste geestelijke leider waarschuwde vorige week dat de revolutie van Iran werd bedreigd door onderlinge twisten. President Bani Sadr, die vijf maanden geleden na verkiezingen de eerste president van de islamitische republiek werd, heeft in deze tijd herhaaldelijk over hoop gelegen met de Islamitische Re publikeinse Partij, waarvan onder andere ook de bezetters van de Ame rikaanse ambassade in Teheran lid zijn. Leiders van deze partij dringen er herhaaldelijk op aan de gijzelaars te berechten op verdenking van spio nage. Bani Sadr is daar een tegen stander van. Gisteren is opnieuw een door Bani 8adr benoemde functionaris ontsla gen. Het is Taqi Farahi, die directeur was van de Iraanse staatsradio en - televisie. Eerder deze week werd de door Bani Sadr benoemde bevelheb ber van de Nationale Garde ook ont slagen. WASHINGTON (AP) De Ameri kaanse overheid zal naar verwach ting op korte termijn het belangrijk ste actieve bestanddeel van marihua na, THC, toelaten als wettig medicijn voor kankerpatiënten. Volgens on derdirecteur dr. John MacDonald van het Nationaal kankerinstituut zou den THC-tabletten honderdduizend patiënten kunnen helpen tegen de gevreesde bijwerkingen van medici nale behandeling ernstige misse lijkheid en braken. Op toelating van marihuana voor deze toepassing is herhaaldelijk en met kracht aangedrongen, omdat het tegen deze bijwerkingen van kanker medicijnen doeltreffender is dan elk ander bekend middel. Ter voorbereiding op de verwachte maatregel van de Dienst voedlngs- en geneesmiddelen is het Nationaal in stituut drug-misbruik, dat de meeste ervaring heeft op dit terrein, al be gonnen met de aanmaak van een miljoen THC-tabletten. door Ferry Mingelen 5^; „Als er een Amerikaanse spion achter de gordijnen had mee kunnen ent luisteren, waren zijn oren er vast van schrik af gevallen", zei een Ds Europese diplomaat na afloop van de Europese topconferentie vorige afweek in Venetië. Hij doelde op de forse kritiek die vooral de Franse president Giscard d'Estaing en de Westduitse bondskanselier Schmidt in het zogenaamde „praatje bij de haard" van de negen Europese regeringsleiders en staatshoofden hadden uitgeoefend op persoon en beleid van de Amerikaanse president Carter. Het werd een langdurige aanklacht, zozeer zelfs dat Nederland zich gedwongen voelde de machtige Atlantische bondgenoot in be- „^^fherming te nemen. „Er is in deze Europe- V knng kritiek genoeg op de Verenigde ~8taten. daar hoeven wij niet aan mee te doen, dat onderdeel is al goed verzorgd. Voor een redelijke balans tot heil van de mensheid is het wel eens goed een goed woord over de VS te spreken", zei premier Van Agt. tl Het was met name de Franse president die nog een appeltje met Carter te schillen had wegens zijn kritiek op Giscards onverwach te ontmoeting met de Russische partijlei der Breznjew op 20 mei in Warschau. In Amerikaanse ogen was dit, gezien de Russi sche militaire acties in Afghanistan, veel te vriendelijk voor Moskou. De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken sprak over „het ondermijnen van wederzijds vertrou wen", waarop Parijs snibbig antwoordde dat Frankrijk van niemand toestemming dodig heeft om met de Russen te praten. In Venetië onderstreepte bondskanselier Schmidt de noodzaak om de dialoog met Moskou voort te zetten, wees alle kritiek op Giscard af en moet zelfs met nadruk heb ben meegedeeld dat hij, bij zijn komende bezoek aan Moskou op 30 juni, „in de voet sporen van Giscard wil treden" Examenstuk heren waren het dus geheel met elkaar eens en zo klonk in Venetië, ondanks het zachte tegengesputter van Nederland, weer een bekende melodie: „Met Carter is het moeilijk zaken doen, je weet niet wat je aan fle man hebt, er wordt te weinig overleg Wpleegd, hij gebruikt de buitenlandse poli- wek te veel voor zijn eigen herverkiezing, kortom: het wordt tijd dat Europa zelf eens <te touwtjes in handen neemt" getuigschrift van de groeiende Europe se zelfbewustheid tegenover de VS wi;rd in Venetië de nieuwe Midden-Oosten-verkla ring. Europa was al maandenlang rwaar beproefd op dit examenstuk. Enerzijds was er de Arabische pressie voor meer Europese actie ten gunste van de Palestijnen, ander zijds de Amerikaanse druk om dat nu juist niet te doen, teneinde de Camp-Davidon- derhandelingen met Egypte en Israël ni.et in gevaar te brengen. Onder Amerikaanse dreigementen zag; Eu ropa af van een voorstel het Palestijnse recht op zelfbeschikking In een nieuwe reso lutie voor de Veiligheidsraad van de Vere nigde Naties te introduceren. (De bestai inde resolutie 242 spreekt alleen over een P Bles- tijns vluchtelingenprobleem.) Veel vearder liet de Europese Gemeenschap zich e<J*iter niet tot passiviteit dwingen. Met het besluit van Venetië om een moi gelij ke vredesmissie in het Midden-Oosten te bekijken door contact op te nemen met alle betrokken partijen (inclusief de met name genoemde Palestijnse bevrijdingsbewe ging PLO), heeft Europa nu een eigen onder han- delingstrein op de rails gezet. Afgewacht moet worden welke rangeerprobleme n er met de Amerikaanse onderhandelingsl ipco- motief gaan ontstaan. De verhouding tussen de Verenigde Staten en West- Europa vertoont al maan denlang ernstige ver moeidheidsverschijnselen. De dubbelcrisis Iran-Af ghanistan heeft geleid tot openlijke verwijten over en weer over gebrek aan over leg en onbegrip voor el- I kaars moeilijke positie. Achter dexe incidenten gaan werkelijke menings verschillen en belangen-te- gensteilingen schuil. Zul len deze leiden tot een ver der uiteengroeien van het Atlantisch bondgenoot schap, of blijft de dreiging van Sowjet-overheersing de samenbindende factor? Deze vraag zal op de ko mende westelijke top op 22 en 23 juni in Venetië cen traal staan. Onze verslaggever Ferry Mingelen was op de voorbe reidende Europese topcon ferentie, afgelopen week in Venetië, en bracht voor dien een week in Washing ton door. Daar peilde hij de meningen op de Ameri kaanse ministeries van bui tenlandse zaken en defen sie, bij de staf van presi dent Carter en onder mede werkers van het weten schappelijk instituut Brooking en het George town-centrum voor inter nationale studies. Valéry Giscard d'Estaing en Helmut Schmidt zijn het hartelijk eens: Europa moet zelf maar eens de touwtjes in handen nemen. wijl ontwikkelde zich een tweede, veel ge vaarlijker crisis: de Russische inval in Af ghanistan. De Sowjet-Unie durft haar grote militaire kracht voor het eerst buiten het communistische blok te gebruiken en wel in een voor het Westen van levensbelang zijnd gebied als de Perzische Golf (olie). Amerika reageert krachtig: versterkt zijn troepen in het gebied, zet de relaties met Moskou op een laag pitje, zet het Salt-2 verdrag over beperking van strategische atoomwapens in de ijskast, stopt de graanleveranties en kondigt (zonder overleg met Europa) een Olympische boycot af. Voorzichtiger Argwaan Het Europese initiatief kan positief uirijrer- ken. Het zou de druk op Israël kunjten vergroten om nu serieus met Egypte ei J de VS te gaan onderhandelen over Palesti, fnse autonomie in het besef dat Israël van E pro- pa weinig beters te verwachten heeft. NJaar evengoed kan de Europese weg naar vi tede in het Midden-Oosten, het veilig stellen fvan de olietoevoer en het buiten de deur hou iden van de Sowjet-Unie in dat gebied, bo'Jsen met de Amerikaanse aanpak. Europa hc lopt op een positieve ontwikkeling als de Pj iles- tijnse staat er op één of andere manier is gekomen. In de VS bestaat veel argwaan tegen die Palestijnse staat en verwacht men eerder dat een sterk Israël de stabiliteit in dat gebied beter dient. „Een onafhankelijke Palestijnse staat is op den duur een ramp", voorspelt senator Jo seph Biden, een buitenland-specialist van de Democraten, in een gesprek dat wij in Washington met hem hadden over de Ame- rikaans-Europese problemen. „De spannin gen in het Midden-Oosten worden alleen maar groter, omdat de radicalen in een Palestijnse staat aan de macht zullen ko men. Zij vinden een platform voor hun acties. Ik weet wel dat Soedi-Arabië de oprichting van een Palestijnse staat steunt, maar ze houden zichzelf voor de gek als ze denken dan van hun problemen met de Palestijnen af te zijn. Die radicalen zijn heus niet van plan de rijkdom van de wereld in handen te laten van achttien Saoedische families. De grote meerderheid van de Ame rikaanse senaat voelt daarom niets voor een Palestijnse staat, het is niet in het belang van het Westen. Daarom steunen wij Israël, dat heeft niets met pressie van de Joodse lobby te maken", aldus senator Biden. Frustratie Als Biden gelijk heeft, kan het Midden- Oosten dus worden toegevoegd aan de lijst problemen tussen de VS en Europa. Om te beginnen is daar natuurlijk Iran. De Verenigde Staten als machteloze super macht, de frustratie van regering en publie ke opinie, het gevoel door Europa in de steek gelaten te zijn. Europa geloofde ech ter niet dat een economische boycot de gijzelaars werkelijk vrij zou krijgen, inte gendeel, het had economisch ook meer te verliezen dan de VS en voelde zich ronduit door Carter bedrogen toen bleek dat hij al tot militaire actie had besloten op het mo ment dat Europa werd geprest eindelijk sancties in te stellen. De stemming was dus al niet best en onder- Europa doet het veel voorzichtiger aan, deelt de Amerikaanse verontrusting wel in politieke verklaringen, voelt, voor zover het de regeringen betreft, ook voor een Olympi sche boycot, maar echte handelssancties en opschorting van het ontspanningsproces tussen Oost en West, zit er niet in. Integen deel, uitvoerig wordt de noodzaak van een voortgezette dialoog met Moskou onder streept en worden de voordelen van de ontspanning uitgemeten. Men is niet bereid die zomaar op te geven. Hiervoor zijn verschillende redenen: Het gevoel in Europa dat men met de Sovjet-Unie niet onnodig ruzie moet maken nu de Russen militair even sterk zijn als de VS. In een rapport van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden heet het: „nu de perceptie van de Russische militaire moge lijkheden in Europa toeneemt, is er een overeenkomstige wens de positieve kanten van de ontspanning te behouden." De grote handelsbelangen. West-Duits land exporteerde in 1979 voor zeven miljard gulden naar de Sowjet-Unie en Frankrijk voor 3,6 miljard. Ook Nederland pikt zo zijn graantje mee. De goederenuitvoer naar de Sowjet-Unie steeg van 454 miljoen in 1978 tot circa 625 miljoen in 1979, en de invoer van 1154 miljoen naar circa 1700 miljoen. Van de economische sancties tegen Moskou die premier Van Agt begin dit jaar aankon digde. is nog weinig te merken In januari 1980 voerde Nederland voor 153 miljoen gulden uit de Sowjet-Unie in, waarvan maar liefst 117,2 miljoen aan aardolietproduk- ten), een sterke stijging sinds het in Iran misging Na herhaald aandringen is het ministerie van economische zaken in Den Haag bereid mee te delen dat de door Van Agt uitgeroepen boycot van technologische goederen naar de Sowjet-Unie nog niet heeft geleid tot het afgelasten van een transactie, voorzover op het ministerie bekend. De typisch Westduitse humanitaire be langen bij de ontspanning, die ertoe heeft geleid dat de afgelopen jaren 250.000 Duit sers uit het Oosten zich bij hun familie in het westen konden voegen. Het gebrek aan vertrouwen in het beleid van de huidige Amerikaanse president, zoals op de Europese top in Venetië zo tot uiting kwam. „Het is logisch dat je je alleen in een tweede koude oorlog stort als je een goede leider hebt," zegt een politieke advi seur in de senaat in Washington. Een mede werker van president Carter ziet het uiter aard anders „Er zijn belangenverschillen tussen de VS en Europa die het probleem van het huidige Amerikaanse president schap te boven gaan. Het inzicht groeit langzaam dat de VS niet meer in een positie zijn te gebieden wat Europa moet dden. We zullen daarmee moeten leren leven."

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 7