De origineelste voorstelling
Holland Festival en Fools
Gebrek aan dramatische spanning
Hoe meer te zien,
hoe meer publiek
ZILVER IS GELUKKIG WEER BETAALBAAR
KOM SNEL KIJKEN BIJ DE JUW00
Onafhankelijk Toneel speelt Gorki's Zomergasten
Hoketus met Rzewski's The price of oil'
Omroepen hebben weinig
ideeën voor de zomertijd
Popdagen
Han Surink
overleden
=3
DONDERDAG 12 JUNI 1980
KUNST/RADIO/TELEVISIE
door André Rutten.
DEN HAAG Het meest enthousiast over wat ik tot nu toe
uit het aanbod van het Holland Festival en het Festival 01
Fools gezien heb ben ik geworden bij „Zomergasten" van het
Onafhankelijk Toneel, gespeeld in de vroeger schitterende, nu
verwaarloosde royale villa van het Haagse buitengoed Clin-
gendael.
Je wordt er met een speciale bus uit
Amsterdam. Den Haag, en straks ook
uit Rotterdam, naar toe gebracht,
want je bent. als lid van het publiek,
zelf een van de zomergasten. Je wordt
bij het toegangshek afgezet en wan
delt door het landelijk gehouden
park. langs portierswoning, koetshuis
en koeien, op een mooie, wat heiig
frisse zomeravond naar die villa,
wordt er in een soort grote vestibule
ontvangen met koffie, na een poosje
een korte statietrap opgevoerd naar
een vorstelijke hal. waarin op een
boven-omgang het spel begint. Het
verplaatst zich vrij snel naar een „sa-
ion", waarin de oude lambrizering en
het voorname behang geheel wegge-
sloopt zijn, en waar een paar rijen
klapstoeltjes zijn neergezet, waar je
op kunt zitten. Later kom je in een
tuinkamer terecht, daarna nog in een
kabinet en een soort tussenkamer.
Dat draagt natuurlijk allemaal bij
aan de speciale ambiance, die de
voorstelling heeft.
Maar de voornaamste reden voor
de schermen Mirjam Koen, Matthias
de Koning, en naast minder profes
sionele medewerkers als José en Wil
fred Alders, Lenny Breederveld. die
in dat team uitstekend pasten
Nog niet af
mijn geestdrift is toch de manier
waarop er gespeeld wordt. Wie ooit
voorstellingen uit de serie Favorieten
van het Onafhankelijk Toneel gezien
heeft kan een vermoeden hebben hoe
dat is. De meningen waren daar in- Onafhankelijk Toneel daarvan
dertijd wat verdeeld over. De ken- neemt, is veel groter, veel gewaagder
ners, die alles van toneel weten maar ook. dan je ooit bij de grote gezel-
er geen echt gevoel voor hebben, von- schappen zult zien al zou het alleen
den het maar niets, de oprechte lief- maar zijn omdat die in de grote
hebbers vonden er hun liefde voor het schouwburgen spelen. De spelers van
toneel voor het eerst echt in beant- OT stellen zich zeer kwetsbaar op,
woord. Voor hen moet deze voorstel- stellen zich persoonlijk bloot door
ling van Maxim Gorki's ..Zomergas
ten" een climax zijn, sterker nog dan
de inmiddels zeer befaamde „Som-
mergaste" van Peter Stein met de
Schaubiihne, waarvan onlangs nog
een filmversie op de Nederlandse tv is
vertoond.
Kwetsbaar
Nog sterker, want veel gewoner, men
selijker. zonder theatrale vergrotin
gen. zonder de acteurs-trucs, die zo
hardnekkig als vakbeheersing wor
den geëtiketteerd. De afstand, die het
In de programma-folder, die zij bij de
voorstelling verkopen, zeggen zij, dat
hun voorstelling niet is afgerond,
„maar een scala van aanzetten, vond
sten en verzwijgingen biedt," Dat is
ongetwijfeld waar. maar het is juist
het meeslepende ervan: het neemt je
volledig mee, omdat het nog niet af is.
nog onderweg, maar je wel mensen
bezig ziet. die weten en voelen waar
Gorki het over heeft en ook het ver
mogen hebben dat op hun persoonlij
ke manier te laten zien. Jan Joris
Lamers, die in de programma-folder
niet genoemd wordt, maar me toch de
verscholen inspirator van het OT
lijkt, volgde de voorstelling zeer alert
en deelde op het eind heel bescheiden
bosjes bloemen aan de spelers uit
een opvallend contrast met de over
daad aan bloemen, die in het begin
van het spel nogal nonchalant ge
bruikt werd. De hele voorstelling zit
trouwens vol subtiele, betekenisvolle
details, die met geen pen te beschrij
ven zijn
Wie de voorstelling wil zien kan te
recht bij de Koninklijke Schouwburg
situaties te kiezen, waarbij het pu
bliek hen op de lip zit. Het OT stelt
ook de traditie van de acteerkunst ter
discussie, en vindt spelers van andere
gezelschappen Yoland Bertsch,
volgend seizoen terug bij het
Werkteater, Aat Ceelen, ook al bij
..Stijl" opvallend goed. Jacques Com
mandeur van Centrum. Liesbeth
Coops van Globe, Jaap Hoogstra, tot
voor kort Nieuwe Komedie. Diane
Lensink, Baal en Globe, bereid om
daaraan mee te doen, naast OT-spe-
lers als Kees Hulst. Ditha van der -in Den Haag (070-469450) en De Lan-
Linden. Matthias Maat. meer achter taren in Rotterdam (010-364998).
door Ralph Degens
AMSTERDAM De in Ame
rika geboren pianist-compo
nist Frederic Rzewski (1938)
schreef voor het ensemble Ho
ketus een stuk naar aanlei
ding van de ontploffing op het
booreiland Alexander Kiel-
land op 26 maart 1980. Hij
noemde het The price of oil.
en hij laat daarin een arbeider
die het overleefde zijn verhaal
vertellen. Dit verhaal wordt
zin voor zin afgewisseld met
dat van een oliehandelaar
wiens risico's alleen van com
merciële aard zijn.
Bij de eerste uitvoering, dinsdag
avond in het Amsterdamse BëÜevue,
bleek het samengaan van deze verha
len, begeleid door panfluiten en rit
misch geslagen metalen buizen, de
dramatische spanning te missen die
het zelfs als nuchter verslag zou moe
ten en kunnen hebben. Dit verhalen
de gedeelte, een slappe variatie op
het thema „de vis wordt duur be
taald", wordt gevolgd door een korter
instrumentaal deel, een soort ram-
penmuziek die In de typische Hoke-
tus-sound een verdere verwerking
geeft van de ritmische patronen uit.
het eerste deel, dat naar mijn mening
best helemaal kan worden geschrapt.
IJzersterk
Sluitstuk van deze avond was de
compositie Hoketus, door Louis An-
driessen in 1977 voltooid. Het is nog
steeds het ijzersterke repertoirestuk
van deze groep die voor de uitvoering
ervan destijds door Andriessen werd
geformeerd en die er ook zijn naam
aan ontleent. Het is geschreven vol
gens de oude hoketus-techniek waar
bij verschillende instrumenten om
beurten één toon van een melodie
spelen.
Andriessen combineerde deze
techniek met de principes van de
tegenwoordige minimal-music (een
constante muziekstroom met bijna
onmerkbare geleidelijke veranderin
gen in melodie en ritme) en legde in
de instrumentatie met panfluiten,
piano's, fender-piano's, basgitaren en
conga's (alles electrisch versterkt) de
typische „sound" vast voor het zich
nog steeds uitbreidende repertoire
van de groep Hoketus. waarin hij zelf
ook meewerkt.
Aan dit repertoire werd onlangs nog
de compositie Bint van Cornelis de
Bondt toegevoegd. Naar aanleiding
van de première, begin mei in Den
Haag (Conservatorium) is er hier al
over geschreven. Ook dinsdagavond
leek het mij, ondanks een wat milder
klinkende vertolking, toch weinig
meer dan een geraffinneerde gecom
poneerde, oorverdovende dreun die
zijn „kracht" in hoofdzaak ontleent
aan de mate waarin de elektrische
versterking wordt opgevoerd. Deze
drie werken worden zaterdag in Mid
delburg en zondag in Den Haag her
haald. Vanavond wordt in Rotterdam
„Hoketus" vervangen door „Coming
together" van Rzweski.
Herhalingen en buitenlandse programma's
Van onze radio- en tv-redactie
HILVERSUM Meer dan ooit lijkt het programma-aanbod
van de meeste omroepen voor het zomerseizoen te bestaan uit
herhalingen, aankopen en een combinatie van beide: herhaal
de aankopen. Een enkele omroep probeert juist in de slappe
tijd met nieuwe initiatieven te komen, maar voor de meeste
programmamakers is de komkommertijd nu niet direct een
periode om er eens op een andere manier enthousiast tegen
aan te gaan. Daarbij wordt in „Hilversum" altijd een zeer
ruime marge aangehouden met betrekking tot de aangekon
digde zomermaanden in onze agenda's. Het zomerseizoen
begint weken tot maanden eerder en eindigt even zoveel later
Over herhalingen gesproken: het zal
bij veel kijkers waarschijnlijk wel in
goede aarde vallen dat de elfdelige
Nederlandse serie Merijntje Gijzen
terugkomt. Regisseur Kees van Iersel
bewerkte de serie naar het boek van
A. M. de Jong en het resultaat kwam
in 1974 op het scherm. Lang genoeg
geleden om nou net niet meer te
weten hoe het precies was. Op zater
dag 16 augustus is de eerste afleve
ring, ert een week daarvoor wordt een
documentaire over de schrijver van
het boek uitgezonden.
Kleine Waarheid
De NCRV herhaalt vanaf 25 juli de
Engelse serie David Copperfield. die
in 1975 voor het eerst bij ons te zien
was. Voor de tijd daarna, te beginnen
op 30 september, haalt deze omroep
een oude bekende van stal: „De klei-
Speciaal vandaag
Europese kampioenschap
pen voetbal In het Stadio
Comunale in Turijn wordt de
wedstrijd Xederland-België
gespeeld.
Ned. 1/17.40
In het stadio San Siro in
Milaan wordt 'gespeeld de
wedstrijd Italië-Spanje. In de
rust hoogtepunten uit de eer
ste helft.
Ned. 1/20.27
De mid dagpa uzediensl, uit
gaande van de stichting Alle-
Dag-Kerk wordt weer gehou
den in het kerkgebouw van de
Engels-Hervormde Gemeente
aan het Begijnhof in Araster
dam. waar deze keer ds D. N.
Wouter-- uit Amsterdam voor
gaat
Hilv. 1/12.46
Kerkepad aan een NCRV-
traditie besteedt de radio aan
dacht nadat de televisie dat
eerder deed.
Hilv. 1/1&36
ne waarheidVoor diegenen die toen
de verzuchting slaakten dat er nooit
een eind aan kwam, de geruststellen
de mededeling dat de 26 delen zijn
teruggebracht tot dertien. Dat bete
kent dat de liedjes zijn geschrapt. De
malaise op dramagebied voor televi
sie blijkt wel het ergste uit de herha
ling van de in 1976 slecht gevallen
„soft-thriller-serie" Brainwave, waar
in de politie de misdaad in verschil
lende landen ter wereld bestrijdt.
Vanwege al dat gereis een kostbare
mislukking van de AVRO. De meeste
documentaires voor de komende tijd
zijn afkomstig uit het buitenland. De
NCRV is maandag inmiddels begon
nen met „The unknown war", dat een
beeld geeft hoe het in de Jaren '40-'50
toeging in Rusland. Een interessant
gegeven, waarin velen zich waar
schijnlijk nooit hebben verdiept. De
serie loopt door tot in september.
Dan begint de driedelige serie over
Eisenhower-in-oorlogstijd
De KRO is alweer twee weken bezig
met „Leven op aarde", eén opmerke
lijke dertiendelige serie van de BBC
over de natuur.
Verder staan er bij deze omroep, die
zich nog het minst in een zomerslaap
laat sussen, zes documentaires op het
programma over de gang van zaken
in een aantal Amerikaanse ziekenhui
zen en drie over Frankrijk tijdens de
periode-De Gaulle. Joop Reinboud
van de KRO maakte naar aanleiding
van hel feit dat 1500 jaar geleden
Benedictus werd geboren een film
over een groot aantal abdijen van de
orde der Benedictijnen in Italië,
Frankrijk, België en Nederland. Deze
documentaire komt maandag 16 juni
op het scherm.
Tot het werk van eigen bodem dat
veel waardering geniet en inmiddels
een vaste zomertraditie is geworden
moet worden gerekend Kerkepad van
de NCRV dat steeds op vrijdagavond
wordt uitgezonden, zodat de genoem- PaHjn
de kerken de zaterdagen daarop kum
nen worden bezichtigd.
waann op de zaterdagavonden
meestal humoristische buitenlandse
televisiespelen worden aangeboden.
Zaterdag is de eerste voorstelling
„Just me and you", de geschiedenis
van een wonderlijk komisch meisje
dat half Amerika doorlift, Louise Las
ser. bekend door haar rol als Mary
Hartman speelt haar. Ook in Theater
Thuis „Blind Ambition": vier afleve
ringen over de rol van John Dean in
de Watergate-affaire.
Werk van eigen bodem is het VARA-
programma „Sterke verhalen" ver
teld door o.a. Bernard Droog. Enny
de Leeuwe en Elly van Stekelenburg.
Festival heeft opmerkelijke aantrekkingskracht
door Dirkje Houtman
AMSTERDAM In deze maniakale theatermaand rukken
vermoeidheidsverschijnselen langzaam aan op. Het theater
keert zich voor de beroepsbezoekers tegen zichzelf en toen ik
dinsdag met de Pont het IJ overgleed om het Festival of Fools
te bezoeken, kwam de wensdroom in me op: kon dit schip
maar worden gekaapt door een vriendelijke figuur die het
goede met de theatercritici voor heeft.
Maar de pont meerde aan en ik werd
meegedreven in de stroom fietsers en
wandelaars die op deze bewolkte dag
toch het ADM-terrein aandeden. Het
heeft een opmerkelijke aantrekkings
kracht die niets met het doorsnee-
theaterbezoek te maken heeft. Tot en
met zondag waren er al 35.000 bezoe
kers geweest. De voorstellingen zijn
veelvuldig uitverkocht en om de en
thousiasteling niet teleur te stellen
geven de groepen extra voorstellin
gen van andere programma's.
Het is dus toch waar dat het aanbod
de vraag bepaalt en niet omgekeerd.
Ook in het theaterbedrijf werken de
kapitalistische principes. Hoe meer
voorstellingen er zijn des te meer
mensen komen er naar toe. En daar
mee wordt maar weer eens bewezen
dat er niet genoeg theaters geopend
kunnen worden.
Jan Klatter, decorontwerper van het
Onafhankelijk Toneel, die zich déze
middag ook aan de andere kant van
het IJ waagde, kwam op een prima
plan: „Waarom worden deze gebou
wen afgebroken,en na afloop van het
festival niet ingericht als muziekthe
ater. Dat spaart tijd, geld en moeite.
Ik wist niet dat de gebouwen van
binnen zo mooi waren. Ze houden het
midden tussen meccano en het Cen
tre Beaubourg in Parijs". Misschien
een suggestie voor de gemeente Am
sterdam op eens over na te denken.
Maar het festival is nog niet afgelo
pen en voordat zondagavond de vijf
tiende om middernacht het „Fire
Sculpture" ter afsluiting op het IJ
wordt afgestoken zijn er nog zo'n 150
voorstelligen te zien
In De Gieterij waar om vier uur de
Argentijnse danseres Irin Scacceri
een uitvoering van „The Witch" geeft
is het opmerkelijk vol. Maar deze
technisch slordig gedanste extati
sche hekserij is aan mij niet besteed.
Dan maar liever de stage Space Thea
tre Company, de groep die een Engel
se dubbeldekker ingenieus tot podi
um hebben verbouwd. Een kleurrijk
decor dat tot in elke hoek is benut en
waar in razendtempo zonder enige
pretentie met acrobatiek en slap
sticks „De mysteries van de Flinken-
burgklok" wordt opgevoerd.
Eskimo's
Tukaq Teatret snijdt met „Man and
Mask" later op de avond een serieuze
re problematiek aan. Het zijn Eski
mo's die in Denemarken hebben ge
studeerd en een eigen gezelschap
hebben gevormd. Met deze voorstel
ling laten ze op een volstrekt begrij
pelijke manier zien hoe de mens door
uiterlijkheden in zijn natuurlijke im
pulsen en leefwijzen wórdt aangetast.
Het wordt met prachtige maskers uit
gevoerd en door de primitief aan
doende wanhoopskreten schemert
een opvallende tederheid.
Na dit spektakel naar de Dogtroep
geraced die de linker landtong van
het terrein heeft ingericht en het pu
bliek via een mini-toneelvoorstelling
in het gebouwtje naar de fraai be
werkte tuinen leidt die weer uitko
men op een met oliebranders verlich
te zandvlakte waar diverse acts wor
den uitgevoerd. Een middeleeuws
aandoende gebeuren dat sterker is in
zijn visuele uitwerking dan in het
acteeronderdeel.
Programma's voor
donderdag 12 juni
AMSTERDAM. 8tadsschouwbo|
(19.30 uur): Opera Thijl. Centra
BEllevue (20.30 uur extra voorste
ling. 22 uur première: Le Testames
de Villon. Mickery (20.30 uur): Hu»
bolt's Current, Carré (20.15 uur): Hc
Nationale Ballet.
DEN HAAG. Koninklijke Schow
burg (19.30 uur met busvervoer): l
mergasten. HOT (20.30 uur): Wei
centrum Dans.
ROTTERDAM. De Lantaren (20,
uur): Boven Drijven. Doelen Kleit
Zaal, "20.15 uur): Ensemble Hoketo
n. Schouwburg (20.15 uur): Aus de
Fremde.
SCHIEDAM. Scheepswerf (22 uur;
Bewth
MUIDEN. Muiderslot (20.15 uur( U
Gieus de Robin et de Marion.
HAARLEM. Stadsschouwburg (20.1S
uur): De Toekomst.
UTRECHT. Muziekcentrum Vreden
bu'g (21 uur): ABCDEFG. Centrum 1
Hcogt (20.30 uur): Jozef van den Berg.
GRONINGEN.
uur): Zambia.
Oosterpoort (2015
Pli selon Pli
Voorafgaand aan de uitvoering
van Pli selon Pli van Boulez. volgen
de week zaterdag in het Koninklijk'
Conservatorium in Den Haag. zal dieI
middag om 15 uur een lezing en dls-l
cussie in het Haagse muziekgel
worden gehouden over dit mv
stuk. De muziekjournalist en mi
loog Wim Markus zal de dlsci
Leiden. Deze middag is gratis t(
kelïjk.
Eiergooien
Afgemat
Buiten begint dat steeds met een
optreden van het Friends Mobil The
atre waar een aantal clowns met een
eiergooispel het kind in de mens los
lijkt te weken. De toeschouwers zijn
enthousiast en raken opgewonden als
ze in een lange rij met z'n tweeën van
een steeds groter wordende afstand
een ei naar elkaar mogen gooien. De
winnaar verdient er een poster mee.
Om twaalf uur haak ik afgemat af en
wordt door de deinende pont bijna in
slaap gewiegd. Het gigantische thea
teraanbod in zo'n korte tijd wordt me
teveel van het goede. Toch moet ik
morgen weer. want het Werkteater
mag je niet missen en het Engelse
mannencabaret Bloolips met een gla
mourous nichtencabaret hebben me
nieuwsgierig gemaakt.
Merijntje Gijzen, indertijd gespeeld door Jan Ligthart, terug van
weggeweest sinds 1974.
De VARA wil speciale zomerpro-
gramma's maken. In Zomerkwartaal
op de woensdagmorgen krijgen per
sonen die iets bijzonders ondernemen
een bandrecordertje mee. Het zijn
onder anderen een blinde die deel
neemt aan de Olympische Spelen
voor gehandicapten, een dienstplich
tige die in militaire dienst gaat en een
man die de gevangenis verlaat,
De KRO zal in augustus op de vrij
dagmiddagen de jaren vijftig weer
laten herleven.
Haagse Beatnacht
In de jaren zestig was Den Haag
het Liverpool van Nederland. De
beatexplosie van blitze bandjes
die zich manifesteerde in zalen als
de Marathon, de drie Stoepen en
Club 192 zal nog één maal in ere
worden hersteld Morgenavond zal
in (uiteraard) de Houtrusthallen
van 20 tot 5 uur een marathon
worden gehouden die 17 beat-
bandjes van weleer op het podium
brengt, zoals de Golden Haigs, In
discrimination. Q 65. Sandy
Coast, Shocking Blue en Willy
his Giants.
Fleetwood Mac
Fleetwood Mac, die vorig jaar na
een lange periode van stilte met
het album Tusk liet weten nog
steeds geïnspireerde muziek te
kunnen maken, geven diezelfde
avond een concert in de Rotter
damse Ahoy.
Het puikje van de Amsterdamse
punk
Zo zou men het vijftal groepen
kunnen noemen dat zaterdag
avond het Festival of Fools komt
verlevendigen Achtereenvolgens
treden op: Nitwits, ex-BVD, Inside
Nipple, Workmates en Panic. Aan
vang 23 uur.
Rock Against Racism
Deze organisatie strijdt via pop
tegen discriminatie en racisme.
Ter gelegenheid van het tienjarig
bestaan van de Wereldwinkel te
Terneuzen begint daar om 13 uur
een twaalf uur durende manifesta
tie waaraan de volgende groepen
deelnemen: The Itch, Jan van de
Grond, Lili's Children, Joystick,
The Rousers. Exodus, Beau Geste
en Ad Fundum.
Fischer-Z
Deze Engelse new wave met een
„eigen gezicht" trad onlangs op
tijdens het Fools Festival en komt
nu terug voor een toernee langs
Utrecht-Vredenburg (18 juni), Rot
terdam-Utopia (19), Bom (20),
Winsum, 's middags (21) en Hei-
loo, 's avonds (21).
Afgelast
Het dubbelconcert van The Selec-
ter en Sue Saad The Next, dat
vanavond in de Amsterdamse
Jaap Edenhal zou plaatsvinden is
om onbekende reden afgelast.
Taai vechter voor
theaterexperiment
Van onze kunstredactie
AMSTERDAM Han Surink I
taai vechter voor het theaterexjx
ment, is woensdagmorgen, pas
jaar oud. overleden, na een vrij lai
durige ziekte.
Hij was in 1954 oprichter van Stud
een klein reisgezelschap met wel
een vrij eigenzinnig repertoire,
middellijk al heeft hij moeten ve<
ten om ook subsidie te krijgen
1962 trok hij Kees van Iersel aan.
met zijn experimentele onder
minkje Test zich als een opmerkel
vernieuwer had laten kennen,
werd weer vechten, eerst voor
eigen Studio-theater aan de
daarna voor de formele erkeni
van de groep als laboratorium-gi
schap.
Han Surink wilde het Brakke-Gi
complex ook ontwikkelen tot eeni
boratorium waarin meer mensen
experimenten konden werken,
bruik makend van de faciliteiten
er waren. Na de opheffing van Stu
heeft dat idee een wat gewijzi
vorm gekregen in de Theater Ui
een goed geleid produktie-appai
voor ad-hoc-produkties, waar het
nieuw vechten werd voor de finan
le middelen, en merkwaardiger
ook voor he-t behoud van het el
theater, toen de staat België het o
plex liet afbreken om er een nil
cultureel centrum te bouwen He
gelukt. De Nes was toen. ook dan*
hem. met Frascati en de Engelenl
theaterstraat geworden, een aanz
lijke verruiming van de toneelnk
lijkheden in Amsterdam. Zijn el|
lijke naam was Johannes Con
Kauffeld. Uit dankbaarheid voor
pleegouders heeft hij onder hun a
ternaam geleefd. Ook als acteur
van 1947 tot 1953 verbonden aan
hoorspelkern van de Nederlandse I
dio Unie.
In 1978 deelde hij de prijs van
Nederlandse Theaterkritiek n»
Yvonne Keuls voor „Jan Rap enzi
maat", zoals in 1967 met Kees vi
Iersel voor het artistieke vernieuwfl
de beleid van Studio.
na
ADVERTENTIE
Een belangrijk deel van het zomer-
aanbod voor televisie wordt gevormd
door bioscoopfilms
Theater thuis
Eveneens een zomertraditie is het
VARA-programma Theater Thuis
Op radiogebied zullen er in de zomer
eerder programma's afvallen dan bij
komen. En wat er aan extra's wordt
geboden speelt, zich vaak af op de
campings, het strand of andere oor
den waar de vakantie wordt gevierd
