Onder het plaveisel
is het strand
luurt wil woningen Neherkade/Laakkade
Muziek, gehoord en ongehoord
iwonersgroepen ontwerpen zelf plan
Verhuur van koopwoningen ontraden
Pluimvee lijdt aan besmettelijke ziekte
DAF en RSV samen
op defensie-vlak
Van Leeuwen wil over zwartboek verpleeghuis praten
jjjgoËRDAG 12 JUNI 1980
TROUW/KWARTET H 19
Van vlak na de oorlog dateert de spreuk „Killroy
was here". Een Canadese soldaat zou hiermee
zijn aanwezigheid in bevrijde gebieden willen
benadrukken. In de provotijd verschijnt „Klaas
komt!" op de muren. „Sofietst" stamt uit de jaren
zeventig en het hardnekkig opduikende „Kein
Haus Kein Klaus" is van dit jaar. Daar doorheen
loopt nog steeds de tekst „Liesbeth ik hou van
je". Wat moeten we aan met opschriften als
„Onder het plaveisel is het strand"? Is het op de
muur geschilderd „Mene Tekel" echt een teken
aan de wand of hebben we met inhoudsloos
gezeur van doen? Het staat er dan toch maar:
„Krokodillen hebben geen billen". Amsterdam
mers en het beschilderen van muren, trams en
haringstalletjes: kick, kunst of vandalisme.
door Arend Evenhuis
foto's Marcel Antonisse
Het is wat erg gemakkelijk om
graffiti af te doen met de bena
ming „stadsterreur" of „verniel
zucht". Tussen de talrijke teksten
zit een groot verschil. In inhoud
en in vorm. Zo kan een volledig
ondergespoten viaduct nauwe
lijks waardering opbrengen. En
een tekening van Hitler met daar
naast een fascistische tekst in de
tram getuigt niet van veel inzicht.
De tekst „Braak maar raak" daarentegen
tun dan niet zo'n diepgaande betekenis
hebben, speels is-ie in ieder geval wel.
Doordat de letters steeds in tegengestelde
richting zijn geschreven, krijgt de tekst
een originele vormgeving. Het ligt er ook
aan waar de tekst of tekening wordt aan
gebracht. Een nietszeggend poppetje kan
opeens meer sympathie opwekken wan
neer het op een betonnen gebouw is ge
verfd Oproepen doen je wat. Of ze nou
agressie oproepen, meesmuilend gemom-
1 pel of Instemming. Teksten als „Het Is
jwte maar beton bloeit niet" zetten je aan
M denken.
Uitdaging
Twee jonge Amsterdammers: Mike en
Mark, die de stad met tekeningen en tek
sten zeggen te versieren. Hun kunste
naarsnamen zijn „Zane" en „Crime". Zij
dragen broeken met smalle, lange zakken
«raar de viltstift snel in kan worden opge
borgen. Elke onbeschreven witte muur is
een uitdaging voor het tweetal. In korte
tijd brengen zij figuurtjes aan en onderte-
m met de aangenomen naam. Een
roordeel van deze vorm van kunst is vol
gens de Amsterdammers dat mensen die
er niet van houden, de schrijfsels kunnen
Kgvegen. Mike: „Dat bewijst dat graffiti
iemocratisch zijn. In een museum kan je
een schilderij dat je niet bevalt niet met
een liter amonia bekladden. Het geeft niet
alide teksten de volgende dag zijn wegge
veegd, want de mensen hebben het ge
zien."
Het Engelse woord „graffiti" komt van het
Maanse „sgraffito", dat in de muur ge
kraste schildering betekent. Sgraffito be
staat al eeuwen. In Pompeji zijn nog sgraf
fito (van schuttingwoorden tot verkie
zingsleuzen) uit de oudheid te zien.
Entertainment
Volgens het spreekwoord schrijven alleen
gekken en dwazen hun namen op deuren
en glazen. Beschouwen „Zane" en „Cri
me" zichzelf als dwaze gekken, wanneer
zij gewapend met viltstift de stad
afstropen om bijvoorbeeld op een brieven
bus te schrijven „Laat lopen die bode, weg
met de code"? Mark: „Integendeel. Graffi
ti is voor een groot deel entertainment.
Voor forensen bijvoorbeeld, die jarenlang
volkomen ingedut dezelfde route moeten
volgen, is het heel ontspannend en ver
kwikkend om in de trein op op bruggen
teksten te lezen." Mike vult aan: „Graffiti
is een middel om iets te zeggen. Je ge
bruikt de stad als een krant. Dat zag je bij
de kraakacties in de Vondelstraat. De hele
illegaliteit stormde daar op af om ln twee
dagen binnen het gebarricadeerde gebied
de muren vol te schrijven met teksten als:
„Polak, een dak!" en met tekeningen van
zwaar bewapende leden van de „debiele
eenheid". Mark meent dat graffiti realis
tisch is. „Neem nou de betongraffiti in de
buitenwijken. De spreuk „Wij eisen ge
luk" (steeds met groene verf aangebracht)
is een oproep aan de mensen tegen som
berheid, tegen lelijke gebouwen."
Zonder inhoud
Afkeurenswaardig vinden de beide scri
benten de graffiti in tram en bus. Mark
heeft er een hekel aan als hij in de tram
wordt opgezadeld met de leus ,4 love
Johnny". „Dit soort discograffiti is niet
fraai, je hebt er niets aan want het is
'nhoudsloos. Bovendien barsten deze tek
sten vaak van de spelfouten, zijn ze half-
Nederlands, half-Engels en ontbreekt de
vormgeving.
Ook geen goed woord hebben Mike en
Mark over voor de „dokter-graffiti". Mike
zegt te schrijven omdat er dan een stukje
van hemzelf op de muur staat: „Wie
schrijft, die blijft." Van de dokterbewe
ging wordt hij echter doodziek. „Iedereen
wordt opeens dokter. Wat heb je nou aan
„dr. Rat" en „dr. Pathetic"? Het mist alle
spontaniteit," meent hij. Een van de graf
fitidoktoren heeft het bij „Crime" en
„Zane" volledig verbruid. Door zich in
bepaalde weekbladen als de koning van
de graffiti te laten afschilderen zit „dr.
Rat" volgens de twee Amsterdammers
helemaal fout. „Of iedereen of niemand is
koning. Bovendien werkt „dr. Rat" met
van te voren gezaagde modellen om zijn
naam in gothische letters aan te brengen.
En dat Is nauwelijks creatief te noemen,"
vinden Mike en Mark.
Punkgalerieën
Helemaal mis is het volgens de Amster
dammers met de punkgalerieën die graffi
ti exposeren. „Ik zie een mannetje met
hoed en sigaar niet zou gauw zo'n galerie
binnenstappen om zich op de hoogte te
stellen van een nieuwe kunstvorm. Graffi
ti laat zich niet opsluiten in een museum
waar alleen bezadigde trutten komen. Het
is stedelijke kunst die in de stad hoort,"
zegt Mark.
Waarom moeten de schrijfsels bij voor
keur worden aangebracht op muren,
trams en haringstalletjes? Tegenstanders
van graffiti hebben het over „de verloede
ring van de stad" wanneer zij een met stift
of spuitbus besmeurde tram voorbij zien
rijden. De oppering om slechts bepaalde
muren voor graffiti aan te wenden nemen
Mike en Mark niet serieus. Mike: „Als ik
op straat loop en ik krijg opeens zin, dan
moet ik kunnen schrijven. Wanneer spe
ciale graffitimuren worden aangewezen
zou ik er juist naast gaan schrijven. Door
dat graffiti illegaal is. wordt het zo spon
taan en aantrekkelijk. Als het legaal was,
zou ik er mee stoppen."
Schoonmakers
Dat mensen wel eens woedend kunnen
worden wanneer zij hun keurige huismu
ren beklad zien, baart „Zane" en „Crime"
weinig zorg. „Een witte muur is misschien
wel leuk, maar ik hou er nou eenmaal niet
van." Enig begrip kunnen de twee Amster
dammers opbrengen voor de schoonma
kers, die de leuzen en tekeningen moeten
verwijderen. Mike: „Ik kan me wel voor
stellen dat die mensen hun werk verve
lend vinden. Op school heb ik de muren
van alle toiletten zelf moeten schoonma
ken nadat ik met een viltstift was betrapt.
Dan krijg ik van de rector te horen waar
om lk het niet thuis doe. Onzin natuurlijk,
want daar kan niet iedereen mijn teksten
lezea"
In de toiletten is het volgens Mike en
y,t: .-rs
Mark zaak om een klein lettertype Jt
gebruiken. „Het voordeel van een plee la
dat je de vrijheid hebt om rustig te schrij
ven. Klein schrijven doe je daar om ruim
te voor anderen over te laten," zegt Mike
De „kleine graffiti" verschilt nogal var
andere schrijfvormen. Vaak geven „kleine
graffiti-schrijvers" hun voorgangers lik op
stuk. De tekst „I hate students" ontlokt
een andere: „Read a good book".
Marmer
Het aanbrengen van tekeningen en spreu
ken dient volgens het tweetal nauwkeurig
te gebeuren. Mike: „Je moet wel een beet
je je best doen. Net als een kunstenaar let
je goed op wat voor doek je gebruikt
Huizen met marmerachtige muren vor
men een uitstekende ondergrond."
In de meeste gevallen besteedt Amster
dam het schoonmaken van gebouwen en
trams uit aan particuliere bedrijven. In de
remise Havenstraat, het onderkomen van
150 trams, krijgen gemiddeld acht trams
dagelijks een extra schoonmaakbeurt
Een doeltreffende bestrijding van klad-
derwerk is volgens het schoonmaakbe
drijf niet mogelijk. Zo nu en dan kunnen
tramcontroleurs in burger een schrijver
op heterdaad betrappen. Een schoonma
ker oppert: „Er moet gewoon weer een
permanente controleur op de tram ko
men. Dat werkt afschrikwekkend, vooral
achterin de trams waar de meeste vanda
len zitten."
Geen vandalen
Vandalen voelen Mark en Mike zich aller
minst. „Wanneer voetbalsupporters met
messen en kettingen een trein vernielen,
dót is vandalisme. Graffiti is net zoiets als
het meenemen van een toeter bij een
voetbalwedstrijd: je wilt laten zien dat je
aanwezig bent."
door Adr. Hager
art een onzer verslaggevers
IEN HAAG De Haagse bewoners groepen de Lage Huisjes
het Vergeten Dorp hebben een plan laten ontwerpen om op
ft terrein tussen Neherkade en Laakweg, grenzend aan de
ijswijkseweg, plus minus 130 woningwetwoningen neer te
tten, gecombineerd met ongeveer 2000 m2 bedrijfsruimte,
et zg. „Hagemeijer-terrein", werd in 1978 door de gemeente
ingekocht met de bedoeling er bedrijven uit stadsvernieu-
ingsgebieden te plaatsen.
let Haagse gemeentebestuur stond
oor ogen het bestaande fabriekcom-
ex op het terrein te verbouwen,
toar een jaar later bleek het leeg-
Itande gebouw zo verwaarloosd en
schadigd dat besloten werd tot
loop. Daar is men nu nog mee bezig.
mi ambtelijke werkgroep heeft de
pdracht gekregen een toekomst
oor het terrein te ontwerpen. Vol-
fis de bewonersorganisaties zijn zij
t nog toe, ondanks toezeggingen
ffbij nooit betrokken. Omdat zij
nden dat woningbouw ln Den Haag
lomenteel harder noodzakelijk is,
lebben de bewoners, door de archi
ed H. Hupperts zelf een plan laten
otwerpen.
De plannen waar de gemeente van
uitgaat, nl. inplaatsing van hinderlij
ke bedrijven of de bouw van een
kantorencomplex, worden door de
bewoners groepen van de hand gewe
zen om redenen van milieu-hinder en
parkeer-overlast.
In de door de bewoners ontworpen
plannen moet de bedrijfsruimte ge
bouwd worden aan de Neherkade,
met woonlagen erboven op. Aan de
van meer groen voorziene Laakweg
wil men de huizen bouwen.
De bewoners zijn verontwaardigd dat Het terrein Re*ien vanaf de Laakkade.
de gemeente nooit op eerdere sugges
ties van hun zijde heeft gereageerd, korte termijn de nodige stappen bij voor woningbouw financieel rond te
Zij eisen dat het gemeentebestuur op het rijk onderneemt om de plannen krijgen.
dvies aan Brokx
»n onze parlementsredactie
'EN HAAG Aan het tijdelijk ver
uren van koopwoningen kleven tal
bezwaren. De Raad voor de
Wkshuisvesting verklaart zich in
to advies aan staatssecretaris
rokx dan ook tegen het invoeren
an dergelijke zogeheten optiewo-
mgen.
e staatssecretaris van volkshuisves-
Bg had aan de raad een advies over
«e zaak gevraagd, nadat in de
*cede Kamer was gebleken dat de
hfcringspartijen en D'66 een rege-
van de regering willen, waarbij
•Puewoningen worden ingevoerd.
wens is geuit tijdens de behan-
«uog van de voorstellen van Brokx
[to de verkoop van woningen te sti-
touleren. De Kamerfracties wensten
10611 voor moeilijk te verkopen wo
ningen een regeling die tijdelijke ver
huur mogelijk maakt, waarna de wo
ning door de huurder kan worden
gekocht op een tijdstip dat financie
ring van de woning gunstiger is. dan
op het moment van gereedkomen van
de woning. Daarmee zou leegstand
van onverkoopbare woningen kun
nen worden voorkomen.
De Raad van de volkshuisvesting
.vreest nu, dat de invoering van de
optiewoning ten koste kan gaan van
andere goedkope huurwoningen. In
ieder geval gelden tegen de verkoop
van de tijdelijke huurwoningen de
zelfde bezwaren als tegen de verkoop
van woningwetwoningen. De raad
vraagt zich af of daarmee niet op
nieuw de druk op de verkoop van
goedkope huurwoningen een onge
wenst geachte ontwikkeling wordt
vergroot.
BARNEVELD Zo'n 25 pluimvee be
drijven in Ede en Barneveld maar
er komt iedere dag een bedrijf bij
zijn besmet met de ziekte ilt of infec
tueuze laryngotracheltis, hetgeen
neerkomt op besmettelijke keel- en
luchtpijpontsteking.
Op basis van vrijwilligheid zijn dier
geneeskundige instellingen momen
teel bezig met het opzetten van een
georganiseerde bestrijding. Volgens
deze instellingen Is bestrijding door
middel van medicijnen niet goed mo
gelijk, maar kan men de dieren wel
enten door oogdruppeling en door
strenge hygiënische maatregelen.
EINDHOVEN Daf Trucks en Rijn
Schelde Verolme (RSV) gaan samen
proberen om defensie-orders los te
krijgen van de Nederlandse regering.
Zij hebben daarom een samenwer
kingsovereenkomst gesloten. Drs. P.
J. G. van Doorne, president van Daf
Trucks en ir. A. Stikker, president
van RSV hebben die gisteren onder
tekend.
Daf Trucks en RSV mikken met
name op de vervanging van de ge
vechtswagen YP 408 en de pantser
voertuigen van het type M 113. Met
de vervangingsorder zijn naar ver
wachting vele honderden miljoenen
guldens gemoeid. Daf Trucks heeft
de YP 408 in de jaren zestig ontwik
keld. In de periode 1963-1967 heeft
Daf 750 van deze wielvoertuigen aan
de Koninklijke Landmacht geleverd.
Het ministerie van defensie zal waar
schijnlijk binnenkort over de vervan
gingen een beslissing nemen.
DEN HAAG Terecht zou de in
druk gewekt kunnen worden, dat
het Nederlandse muziekleven in
deze weken wordt bepaald door het
Holland Festival. Toch is het Hol
land Festival niet meer een muziek
festival. het heeft een veel breder
kader gekregen. Aandacht wordt
geschonken aan niet-westerse
kunst, aan muziektheater, meng
vormen van muziek, dans en beel
dende kunst. Het is de vraag of de
muziekliefhebber gelukkig is met
deze spreiding, of hij toch niet met
jaloerse blikken kijkt naar die festi
vals met hoogtepunten uit het in
ternationale muziekleven. Zo im
mers is het Holland Festival 33 jaar
geleden gestart.
Voor een kring van familie en vrien
den concerteerden de leden van
HASO. het Haagse Symphonie Or
kest ln de Nieuwe Kerk en terecht
kreeg men voor de prestaties veel
waardering. Dirigent Arend van der
Knaap bleek in staat efficiënt te
roeien met de riemen die hij heeft
en in de werken van Mozart, Raff en
Schubert wist hij aanvaardbare re
sultaten met zijn amateurs te be
reiken.
Vrijdag de 13e
Vanavond zijn er enkele concerten
die de aandacht vragen. Ieder met
een eigen karakter, dat vereenvou
digt het kiezen. Het koor Haga Vo-
calis, voortreffelijk getraind en ge
leid door Rocus van Yperen, zingt
een aan het karakter van het Festi
val aangepast programma ln de
kerk aan de Sportlaan (tegenover
het Rode Kruis Ziekenhuis). In de
Kloosterkerk speelt Gerard Akker
huis werken van Bach en het orgel-
publiek weet, dat deze organist de
kwaliteiten en de muzikaliteit bezit
om Johann Sebastian te. geven
waarop hij recht heeft. In het nieu
we gebouw van het Koninklijk Con
servatorium wordt in het kader van
het Holland Festival een aantal
concerten gegeven.
Ook op deze vrijdag de 13e (aan
vang 21 uur) „Le Testament de Vil
lon". Onder aanvoering van Rein-
bert de Leeuw schenkt men aan
dacht aan deze merkwaardige com
positie van de dichter Ezra Pound,
een soort opera op tekst van Fran
cois Villon. Pound identificeert zich
in dit stuk sterk met de doodsangst
van Villon die in 1455 uit Parijs
werd verbannen. Maandag 16 juni
speelt het Ensemble Hoketus en
donderdag de 19e brengt een en
semble van Ton Koopman „A Hón-
del Pasticcio", hoogtepunten uit
tien werken van Hóndel. Men grijpt
daarbij terug naar de 18e eeuw
waarin de opera-pasticcio, met ko
ren, aria's en instrumentale stuk
ken, zeer populair was. Bernard
Renooij is reeds jaren adjunct-di
recteur van het Koninklijk Conser
vatorium. Hij heeft nog juist de
opening van het nieuwe gebouw
kunnen meemaken, vrijdag 27 juni
neemt hij afscheid wegens het be
reiken van de pensioengerechtigde
leeftijd. Na een afscheidsreceptie
concerteert op verzoek van de heer
Renooij de ensembles van Reinbert
de Leeuw met werken uit de 20e
eeuw, Hindemith, Schönberg en
Webern, een origineel afscheidsca
deau.
Het eerste concert in Nederland van
het opnieuw geformeerde Glinka
Kwartet wordt zaterdag 14 juni in
Diligentia gegeven. Op het pro
gramma Schuberts kwartet uit 1826
„Der Tod und das Mödchen" en het
strijkkwartet op. 22 van Tsjaikows-
ky, een gracieus en expressief werk
gedacht vanuit de volksmuziek. Tal
van orgelliefhebbers zullen ver
heugd zijn, dat Feike Asma zijn
concertenreeks in de Grote Kerk
van Maassluis weer hervat. Het eer
ste concert, zaterdag 14 juni, ver
meldt werk van Julius Schneider,
de le sonate van Mendelssohn,
Grande Pièce Symphonique van
Franck en Passacaglia, koraal en
fuga van Cornells de Wolf. Franse
barok komt aan bod op het concert
dat zondagmorgen 15 juni. aanvang
11 uur, wordt uitgevoerd door het
Collegium Vocale en The Harlequin
Baroque Orchestra. Een Rameau-
concert, waarin de geestelijke mo
tetten centraal staan. Op de avond
van deze zondag een concert door
het Viotta Ensemble o.l.v. Wim Bre-
denhorst en met de harpiste Mapje
Keereweer als soliste. Zij concerte
ren in de Doopsgezinde Kerk in de
Paleisstraat.
Lucy van Dael, viool en barokviooi
en Bob van Asperen, clavecymbel,
zijn op donderdag 19 juni te gast in
de concertenserie van kasteel Dui
venvoorde te Voorschoten. Deze
twee, inmiddels niet meer onbeken
de musici, spelen werken van Corel-
U, Biber. Duphy en Bach. Het wu
een Japans talent dat op het Konin
gin Elisabethpconcours te Brussel
de eerste prijs won. De tweede prijs
was voor de 26-jarige Amerikaan
Peter Zozofsky en hij is de solist op
het concert van 19 juni door het
Rotterdams Philharmonisch Or
kest in De Doelen. Hij speelt op dit
concert, dat onder leidinjg staat van
David Zinman, het.vioolconcert vsn
Tsjaikosky. Het Russische pro
gramma wordt aan vu ld met de ou
verture Roeslan en Ljoedmila van
Glinka, de symfonische suite Antar
van Rimski-Korsakow en de Polo-
wetser dansen van Borodjln door
het Philharmonisch Koor Toon
kunst van Jan Eelkema.
ROTTERDAM De voorzitter van
de sectie verpleeghuizen van de Na
tionale Ziekenhuisraad, mevrouw
Hannie van Leeuwen, heeft de schrijf
ster van een op stapel staand zwart
boek over verpleeghuizen aangebo
den „eens een hele avond met elkaar
te praten" over de problemen daar.
Die schrijfster is mevrouw A. M.
Paasse-Schmidt, die al enkele jaren
actie voert voor het verbeteren van
het klimaat in deze tehuizen en bezig
is met het veraamelen van klachten
over de behandeling van patiënten.
De klachten zullen in het te verschij
nen zwartboek aan de orde komen.
Mevrouw Van Leeuwen deed h%ar
aanbod gisteren op een bijeenkomst
van de sectie verpleeghuizen van de
ziekenhuisraad over „De rechten van
de mens in het ziekenhuiswezen Me
vrouw Paasse was daarbij ook aanwe
zig en mengde zich uitvoerig in «te
discussies over dit onderwerp.