Wonderlijke ervaringen voor een jachtige Westerling Joop heeft alles wat verboden is gedaan Lombard interpreteert Berlioz vanuit het woord Van Gilse's opera Thijl had illustere voorgangers Bram Vermeulen en de Toekomst DE ENIGE TANDPASTA DIE HET SPEEKSEL HELPT. Humboldt's Current in Mickery Bajesklant vanavond op tv DONDERDAG 5 JUNI 1980 KUNST/RADIO/TELEVISIE TROUW/KWARTET door André Rutten AMSTERDAM De bijdrage van Mickery aan het Holland Festival bestaat uit „Humboldt's Current" van Ping Chong zoon van naar Amerika uitgeweken Chinese artiesten van de Opera van Peking met zijn The Fiji Company. September vorig jaar waren zij in Mickery met ..Lazarus" Een opwindende voorstelling is het zeker niet. maar je kunt er wel bij aan het fantaseren blijven, en ook achter af namijmeren. De Humboldt's Cur rent is een koude golfstroom voor de kust van Peru en Chili, genoemd naar de Duitse natuuronderzoeker Alexander von Humboldt (1769-1859) de Humboldt Universiteit in Oost- Berlijn dankt hem haar naam. Maar de Humboldt uit Ping Chongs voor stelling heet Charles, waarschijnlijk zijn kleinzoon, ook een ontdekkings reiziger. want een van de scènes is een stukje schimmenspel, waarin Charles als jongetje afscheid neemt van zijn grootvader. In het programma is er ook nog spra ke van een George Humboldt, een neef. die als militair tropische gebie den exploreerde. Ping Chong noemt zijn voorstelling ..a bricolage theater peace", een voor stelling die van stukjes en brokjes aan elkaar hangt wat klopt maar ook een „meditative collage", een col lage van mijmeringen beelden van ontdekkingsreizigers en van wat zij teweeg brachten. Hij projecteert op een groot doek hele reeksen oude gravures van woeste gebieden met wilde dieren, enorme bomen, grimmige rotsenmassa's, on stuimige rivieren, en daarin meestal kleine mensfiguurtjes, avontuurlijke westerlingen, dikwijls geholpen en zelfs gedragen door natuurmensen. De gespeelde scènes daartussendoor zijn van een wonderlijke kalmte. Een grote lege ruimte met daarin een paar traag bewegende mensen. Op het randje van de verveling soms, toch met een subtiel soort humor. Bijvoor beeld een langzaam voortkruipende natuurvorser, die met zijn handen een opvliegende vogel mimet, een rondfladderend insekt, dat hij vangt, die twee natuurmensen nadert, met eenvoudige hulpmiddelen bezig met het pletten van misschien mais. De eerst wat schichtige vrouw tast aarze lend. met afgewend hoofd, zijn ge zicht af, zijn baardje, wat hij niet prettig vindt, zodat hij haar haastig wat rammelend blikken eetgerei in de handen duwt, waarmee zij zich opge wonden terugtrekt. Hij noteert in zijn zakboekje: een goed eerste contact gemaakt. Ook een scène, waarin de natuurvor ser en een assistent, een Amerikaanse toeriste en haar secretaresse blijk baar op een boot wachten, waarvan je de stoomfluit hoort. Hij met zijn ver zameld wetenschappelijk materiaal. Zij met koffers souveniers. Zij geeft hem trouwens een royale cheque, waarmee hij gaten in de lucht Verrassend schimmenspel van stram en oud geworden figuren als slot van „Humboldt's Current" in Mickery. Foto Bob van D.oliir springt. En een laatste voorbeeld: een scène waarin alleen maar een klein model van een vol getuigd zeilschip langs de achterwand getrokken wordt. Het eindigt met een herhaling als schimmenspel van de scène met de cheque, nu in een tuin met hoogop- schietend gras (een fraaie diaprojec tie), waarin de figuren stram bewe gen. want zij zijn oud geworden. Voor op het toneel staat rechts een portret van Humboldt, versierd met lichtjes en kaarsjes een soort huis- altaartje met waxinelichtjes links een klein tentje met een figuurtje er in. Een wonderlijke ervaring, waaraan je als Jachtige Westerling even moet wennen, want je hebt er wel enige meditatieve kalmte bij nodig (3 t/m 21 juni - niet zo. en ma.). door Adr. Hager DEN HAAG Ruim dertig jaar geleden bracht het Residentie-orkest onder aanvoering van Willem van Otterloo in de Houtrusthallen een imponerende verklanking van La grande messe des morts van Berlioz Ter gelegenheid van het Holland Fes tival heeft het orkest, nu geleid door de Fransman Alain Lombard het Re quiem wederom in studie genomen. Dinsdag- en woensdagavond vulden 11 duizend bezoekers de Houtrusthal len en speciaal ten behoeve van de bejaarden en de jeugd was de genera le repetitie gratis toegankelijk. Niet minder dan drie duizend plaatsen wa ren 's morgens bezet. Een uitstekende gedachte, ook al om akoestische redenen. Hector Berlioz schreef op 34-jarige leeftijd, in opdracht van de staat, het Requiem ter nagedachtenis van de gevallenen bij de juli-revolutie van 1830. De eerste uitvoering klonk ech ter ter ere van de bij Constantine gesneuvelde generaal Damrémont. Het werd een uitzonderlijk Requiem: bizar, effectrijk, theatraal en specta culair. rijk aan curieuze klank explosies en gebaseerd op ruimte en contrastwerking. Het is duidelijk dat Berlioz dit opus vijf heeft gecomponeerd onder hoog spanning. De hele partituur ademt gloed en geestelijke visie. Demoni sche kracht wordt afgewisseld door lyrische intensiteit, angst voor de ^fiood wordt gestalte gegeven door choquerende klankeffecten die op hun beurt plaatsmaken voor de troos tende woorden van het Agnus Dei. Vier windrichtingen Berlioz vraagt voor de uitvoering van deze „mis van de wereldondergang" een koor van tenminste 200 zangers, een groot symfonie-orkest en vier bla zers-ensembles. opgesteld in de vier windrichtingen. Hij bedient zich daarbij van een vermenging van stij len, maar dankzij zijn meesterschap vormt het Requiem toch een geheel. Hoe belangrijk de orkestpartij ook mag zijn zeker in het Tuba Mirum sidder je bij de klankexplosies van de blazers het accent ligt bij het koor. bij het woord. Universum Menig luisteraar moet in de Hou trusthallen een demonischer, effect vollere weergave hebben verwacht, zo een waarbij de rillingen over je rug lopen. Doch Alain Lombard is als een echte Fransman uitgegaan van het woord, de tekst. Berlioz, Frans ro manticus bij uitstek, projecteerde het eigen ik op het universum. Daar bij was geen ruimte voor effectbejag. Het was en bleef een mis, zij het een grande messe. Ook vanuit die optiek dirigeerde destijds Charles Munch dit werk en het is meer dan verdienste lijk dat Lombard deze grote voorgan ger hierin weet te volgen. Wie ging zitten wachten op „het grote gebeu ren". heeft de Houtrusthallen wel licht verlaten met een kater. Slechts indien je bereid was. je onder te dom pelen in de geest van een requiem, het wezen van een dodenmis, kon je bezield raken door deze vlammende muziek. Respect voor de uitvoerenden: naast het Haags orkest het Ochestre Phil- harmonique uit Straatsburg, het Groot Omroepkoor en het Slowaaks koor Bratislava. De tenor Alain Van- zo benaderde zijn partij in het Sanc- tus op briljante wijze, waarbij hij zich bovendien forceerde. Van onze radio- en tv-redactie HILVERSUM In 1978 kreeg freelance fotograaf Ad van Denderen (33 jaar) de opdracht van het Amsterdams Gemeentelijk Historisch Archief om het leven van het voormalige huis van bewaring aan het Gartmanplantsoen te Amsterdam fotografisch vast te leggen door Louwrens Langevoort SCHEVENINGEN Met Hendrik Lindt en Jan van Gilse's opera Thijl, die vanavond in het Scheveningse Circustheater in wereldpremière gaat, wordt de lijst van literaire en muzikale werken rond de legendarische figuur Thijl Uilenspiegel met een verrijkt. Want al voordat Van Gilse in 1937 met zijn operaheld begon, stonden de lotgevallen van Uilenspiegel en Lamme Goedzak al garant voor een bron aan inspiratie. Tijl Uilenspiegel, gaat het verhaal, stamt uit Saksen. Al in de Middel eeuwen duikt hij op. al dan niet met de narrekap. Steevast zet hij in de verhalen zijn medemensen een hak en weet zich er altijd weer veilig uit te redden. Ja, zelfs zijn de bedrogenen hem vaak dank baar. omdat hij aan zijn streken een dusdanige draai weet te ge ven. dat hij Uilenspiegel de held wordt. Zijn avonturen vor men een aaneenschakeling van vaak platvloerse grappen en grol len. waarbij niemand gespaard blijft, van burger tot koning en paus toe. Geen wonder dan ook dat Tijl een bijzondere populari teit genoot, die alleen maar groter werd toen de Kerk in de Midde leeuwen het boek op de Index zette. Gaandeweg raakt de figuur van Tijl in de kinderkamer verzeild. Echter, dan wel ontdaan van alle onkuise en niet educatieve kan ten. De vertellingen worden ze den-prekend van aard en zelfs be sloten met een moraal. Tijl staat er als clown naast Jan Klaassen en Katrijn en Donald Duck In 1867 verschijnt de omvangrijke roman „La légende et les aventu- res héroiques, joyeuses et glorieu- ses d'Ulenspiegel et de Lamme Goedzak au pays de Flandres et ailleurs", geschreven door de Vla ming Charles de Coster. Hij zet Tijl ln een totaal nieuwe context: de handeling speelt in Vlaanderen in de beginjaren van de Tachtigja rige Oorlog. Uilenspiegel en Phi lips II worden op dezelfde dag geboren, hun beider lot wordt af wisselend besproken, in het licht van de Vrijheidsstrijd van de Ne derlanden. Ook veel componisten zijn gegre pen geweest door de legende van Uilenspiegel. Niet minder dan ze ven opera's en een dito aantal symfonieën, balletten en toneel scènes verschenen tussen 1870 en 1940. De romantiek, met zijn hang naar middeleeuwse nostalgie en drang naar programmatische mu John Bröcheler (rechts) zingt in Van Gilse's opera de titelrol van Thijl met Henk Smit (links) als Lamme Goedzak. Foto Jaap Pieper ziekstukken, vonden in hem een geliefd onderwerp. Het bekendste werk is zonder meer Richard Strauss' symfonische gedicht Till Eulenspiegel lustige Streiche. Strauss wilde eerst een opera schrijven, maar zag daar van af. In het in 1895 geschreven stuk be licht hij alleen de komische kan ten van Tijl, die wel voor zijn streken ter dood wordt gebracht, maar toch altijd zal blijven voort leven. Na zijn veroordeling volgt nog glorieus het Tijl-motief: de held is niet kapot te krijgen. De Belgische componist Jan Blockx was de schepper van de in 1900 in Brussel vertoonde opera Tijl Uilenspiegel. Hoewel het werk in het Nederlands gecomponeerd was, vierde het grootse successen in het Frans en werd ook" zodanig gepubliceerd. Blockx kiest voor een happy-ending, een loflied op de vrijheid na een overwinning van Tijl. Het libretto van Thijl (let op de ingevoegde h, uitdrukkelijke wens van Van Gilse, die dit esthetischer vond!) van Hendrik Lindt is zeer getrouw uit Costers werk geput. Lindt en Van Gilse wilden van Thijl een volksheld maken, ie mand met slechts goede eigen schappen. op wie je in een vrij heidsstrijd kunt bouwen. Uilen spiegel symboliseert de geest van Vlaanderen, de hang naar de Vrij heid: nog altijd een uiterst aktueel thema. De Costers werk is in uitstekende vertaling (Th. de Vries) versche nen bij Uitgeverij Bert Bakker. Amsterdam. Tevens zijn enkele kinderboeken op de markt, die worden verkocht als Costers ro man. maar dat absoluut niet zijn. Programma voor donderdag 5 juni AMSTERDAM Centrum Bellevue (20.30 uur): Geoffrey Douglas Madge. Mickery (20.30 uur): Humboldt's Current. Uni versiteitstheater (20.30 uur): De 1 Ontdekking. De Balie (20.30 uur): Jozef van den Berg. Stadsschouwburg (20.15 uur): Pilobolus Dance Theatre. DEN HAAG. Circustheater (19.30 uur): Thijl. Koninklijk Conservatorium (20.15 uur): Kamermuziek Rudolf Escher I. j Koninklijke Schouwburg I (20.15 uur): Bhutan. ROTTERDAM. Doelen (Grote Zaal, 21 uur): ABCDEFG. SCHIEDAM. Scheepswerf (22 uur): Bewth. I 1 UTRECHT. Rasa (20.30 uur): Und die Liebe. EINDHOVEN. Stadsschouw burg (19 uur): Vertrouw nooit I een trol. j Premières bij Hoketus Het ensemble Hoketus, dat zich toelegt op het uitvoeren van hedendaagse muziek, gaat in het kader van het Holland Festival twee nieuwe composi ties uitvoeren waarvoor het ge zelschap in twee gelijke groe pen wordt verdeeld. Van Frede- ric Rzewski wordt een werk uit- gevoerd dat het drama belicht van het booreiland Alexander Kielland dat op 27 maart in een zware storm bij Noorwegen kapseisde. De tekst, in een ver taling van Bob Scholte, wordt gesproken door Roeland Ra dier en Bill Smith. Deze tekst is samengesteld op basis van kranteverslagen en vraagge sprekken. Dezelfde componist staat op het programma met Coming Together dat handelt over de gevangenisopstand in Attica in de Verenigde Staten. Als derde compositie wordt Hoketus van Louis Andriessen gespeeld, het werk waaraan het gezelschap zijn naam ontleent. Er wordt gespeeld op 10 juni in Centrum Bellevue in Amster dam, op 11 juni in Utrecht, op 12 juni in Rotterdam, 14 juni in Middelburg en ten slotte op 16 juni in Den Haag. Minister geeft geen oordeel over verslat op koninginnedag DEN HAAG (ANP) Minister G» deniers-Berendsen van CRM acht Ik tegen de achtergrond van receni wijzigingen van de omroepwet ov» het ministeriële toezicht op de it houd van uitzendingen minder g* wenst een waarde-oordeel te geva over de verslaglegging van de VAR in samenwerking met radio STA Amsterdam op 30 april. In antwoord op vragen van het GP1 kamerlid Verbrugh zegt zij dat allee» al de aanwezigheid van radio of tele visie om gebeurtenissen als de rellei en onlusten in Amsterdam te vei slaan katalyserend kan werken, a thans tot ander gedrag van daarbij betrokkenen kan leiden. Hiermee uiteraard niets gezegd over de wija van de verslaggeving, aldus de ral nister. Van Denderen ontmoette tijdens zijn werk Joop Crouwers. een 52 jaar oude bajesklant en kreeg zoveel belang stelling voor deze man dat hij het idee kreeg om een documentaire over hem te maken. Met Remmelt Luk- kien (assistent van de filmer Louis van Gasteren) en de medewerking van de KRO is deze eerste film van dit duo tot stand gekomen (vanavond Ned 1. 21.55 uur). In dit gefilmd portret komt Joop Crouwers. geboren en getogen in wat hij zelf noemt de onderstad van Nij megen. langdurig aan het woord. Joop deed alles in het leven wat ver boden was. Hij werd veroordeeld voor inbraak, bedreiging, lichte geweldple gingen en souteneurschap. Een ge slaagd misdadiger was Joop echter niet. hij werd een goede bekende in vele gevangenissen Op veertienjarige leeftijd werd Joop. met drie kornuiten, betrapt bij het stelen van de kas van een kinderthea- Speciaal vandaag ter. Hij werd opgebracht en opgeslo ten met mensen als moordenaars, verkrachters, hotelratten. Joop con stateert nu na al die jaren dat dat een van de ergste dingen is geweest die hem in zijn leven is overkomen. Hij kreeg een jeugd-TBR (terbeschik kingstelling van de regering). Het ver blijf van twee jaar in een tuchtschool onder hard regime liet zijn sporen na. Goudtransport (Ride the High Country). Amerikaanse speelfilm van Sam Peckinpah met in de hoofdrollen Ran dolph Scott, Joel MacCrea en Mariette Hartley. Het verhaal gaat over twee al wat oudere revolverhelden die de op dracht van een bankier aan vaarden om een goudtransport door een met bandieten be zaaid gebergte te begeleiden. Ned I 20.00 uur Literama-Donderdag. Kro niek over boeken, toneel en schrijvers. Vanavond De On nozele Kinderen, een luister spel geschreven door Coert Poort. Een poëtisch stemmen- spel over de kruistochten in 1212. Hilversum I 21.40 uur Avonturen De chaotische jaren '45-'46 gaven Joop de volle ruimte voor allerlei avonturen, die hem onvermijdelijk voor de rechtbank brachten en uit eindelijk achter slot en grendel. En kele jaren later werd hij op grond van een psychiatrisch rapport en veelvul dig recidivisme veroordeeld tot TBR. Na verschillende proefverloven kwam aan deze TBR tien jaar later een einde Van zijn bravoure was inmiddels niet veel meer overgebleven Daarvoor in de plaats ontstond haat tegen de au toriteiten. Zijn kansen op een nor maal leven waren verkeken. Vrijheidsstraffen hebben naar zijn idee alleen maar effect wanneer het zeer zware misdrijven betreft. Bij lichte vergrijpen als valsheid in ge schrifte en inbraak, zou strafarbeid veel meer zin hebben. Joop moet na de 25 jaren die hij bij elkaar in de gevangenis heeft gezeten tot de con clusie komen dat de gevangenisstraf fen hem geen enkele wijsheid hebben opgeleverd. Het is een leerschool Je leert er van medegevangenen hoe je het in het vervolg beter kunt doen. De gevangenis creëert slechts zwaardere misdadigers." Enkele jaren geleden kreeg Joop een uitkering wegens arbeidsongeschikt heid. Deze verschafte hem de basis voor een rustiger leven. Sinds twee jaar is het hem nu gelukt om een vrij man te blijven en dat is naar zijn eigen zeggen een record. Hij kreeg in zijn leven meer dan veertig veroorde lingen. Tijdens het kijken ontkom je er haast niet aan te denken dat Joop voor een groot deel zelf verantwoordelijk is voor zijn droevige en chaotische le vensloop. Hij zegt zelf dat het hem als kind aan niets heeft ontbroken. Hij vindt dat de chaotische jaren waarin hij is opgegroeid en het meedogenlo ze beleid van justitie de hoofdoorza ken zijn van zijn mislukking. Aan de andere kant geeft hij toe nooit gevoeld te hebben voor een „burger mans bestaan". Hij koos bewust voor het avontuur en de consequenties daarvan heeft hij jarenlang op de koop toe genomen. De makers willen ons laten zien hoe iemands leven ver knald kan worden, maar met Joop heeft de KRO niet het beste voor beeld gekozen om te laten zien dat een eenvoudige burger het slachtof fer kan worden van zijn omstandighe den en het beleid van justitie. door Stan Riiven AMSTERDAM „De Toekomst gaat het helemaal maken", zo luidt de naam van Bram Vermeulens eerste produkt sinds de opheffing van Neerlands Hoop. In weerwil van de optimistische titel bleek tijdens de première in de Stadsschouwburg, die plaatsvond in het kader van het Holland Festival, die toekomst er niet al te rooskleurig uit te zien. De muzikale helft van Neerlands Hoop heeft geprobeerd zijn pop-aspi raties meer gestalte te geven, niet in de vorm van een doodgewone pop groep die uitgebreid op toemee gaat, maar verstopt in een verhaal waar door er van muziektheater sprake zou kunnen zijn. Hinkend op deze twee gedachten is er echter een mank re sultaat ontstaan, aangezien er sprake is van een uiterst magere dramati sche ontwikkeling, van zwakke ac teerprestaties en van een band die geen popconcert geeft maar dat wel suggereert. Beide aspecten werken negatief op elkaar in en geven de toeschouwer een vlees-noch-vis gevoel. Bram Vermeulens oorspronkelijke idee was om het conflict te illustreren tussen de „waarom- en de daaromge- ADVERTENTIE Hebt u nog uw eigen tanden en kiezen? Dan is deze advertentie uiterst belangrijk voor u. De afgebeelde tandpasta - Zendium - bevat namelijk behalve fluoride ook enzymen. De enzymen in Zendium verhogen de bacterieremmende werking van het speeksel En leveren daardoor een bijdrage tot het natuurlijk evenwicht in de mond. Door deze aktivering is uw speeksel beter gewapend in de strijd tegen de bacteriën en dus tegen aantasting van uw gebit Misschien niet onverstandig om binnenkort ook met Zendium te gaan poetsen Zendium is GiiiwikkclJ Jour Akzu Dental Research, postbus 3. Vecneiuidjl neratie". ofte wel de generatie van de jaren zestig en van die van heden. De Toekomst bestaande uit drummer Frans Hendriks, bassist Peter War nier, zanger Erik Mooijman, toetsen man Jakob Klaasse, gitarist Jan de Hont en zanger/gitarisbpianist Brait Vermeulen, repeteert in de garage van een luxe villa. Die behoort aan de moeder van zangeres Rini Oudhuis! Haar moeder (Werkteateractrid Olga Zuiderhoek) onderbreekt rege matig het muziekgebeuren om aan dacht voor haar probleem te vragen namelijk haar eenzaamheid en hel generatieconflict met haar docht® en dus de hele band. Ze dweept me de Beatles, Dylan en Lovin' Spoonful en vindt het tegenwoordige gedoe maar niks. De Toekomst blijkt echt* goed thuis te zijn in dit repertoire et geeft daarvan naast ander materiaal (Apache van de Shadows) dan ooi blijk, zodat het ingebouwde conflicl aardig wordt afgezwakt. Bovendieï zijn drie bandleden, Bram, Jan e Jacob in feite van de zelfde leeftij als de moeder, waardoor de geloof waardigheid nogmaals afbrokkelt. Het verhaal wordt op een gegeve moment overboord gezet, zodat uiteindelijk een popconcert over blijft. Olga Zuiderhoek is de enige dJ met haar verschijning en acteren ee wezenlijke spanning kan oproeper maar de context waarin dat gebeur! alsmede het zwakke tegenspel van c musici geven daar geen bredei strekking aan. Wat overblijft is feite de muziek, die wegens het zogé naamde repetitie-karakter klungeli klinkt, niet in de laatste plaats d<X de dikwijls nauwelijks te volgen tel sten. Pas ,in het laatste kwartie wordt het keurslijf van het theate losgelaten en profileert de band ziel als popgroep, zodat er nog enigsziö te genieten valt van een concert.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1980 | | pagina 4